Versie 1.1 1
De PhonoDude van 2014 is eigenlijk helemaal opnieuw opgezet. Is zelfs gemakkelijker dan voorheen te bouwen, maar heeft een aantal aandachtpunten, die gaandeweg het opbouwverhaal in beeld komen. Met onderstaande verhaal moet het mogelijk zijn om na een paar dagen lekker hobbyen een mooie RIAA voorversterker in het audiorek neer te kunnen zetten die je qua geluidskwaliteit gerust met dure toppers mag vergelijken. Van start We beginnen met de nog lege chassisplaat. Het handigst is om eerst de rubbertules voor de doorvoer van de voedingstrafodraden in de gaten te wurmen. Dat gaat niet vanzelf. Pas echter op met het gebruik van scherpe voorwerpen als schroevendraaiers. Zelf gebruik ik de achterkant van een fijnschrijver om de rubbers mooi strak in het gat te drukken. 2
Met een beetje wurmen komen de tules mooi strak in het chassisgat te zitten. Het Turretboard Je kunt eventueel een beetje vaseline in de binnenkant van de rubbertules smeren om de doorvoer van de draden wat gemakkelijker te maken. Op het centraal in de PhonoDude gemonteerde turretboard krijgen de ontkoppelcondensatoren voor de versterkertrapjes plus de RIAA module hun plaats. Het is handig om de noodzakelijke doorverbindingen het eerst aan te brengen. Gebruik daarvoor de vertinde koperdraad. Draai de draden simpel om de turrets en soldeer ze. Hier moet het soldeertin goed verwarmd worden om mooi rondom mooi door te laten vloeien. 3
Hier nog een paar foto s van doorverbindingen op het turretboard. Als de doorverbindingen gesoldeerd zijn worden de 3K3 weerstanden van de voeding op hun plek gesoldeerd. Dan volgen de twee 47 uf/ 450 volt elco s. Let op de richting. De + en - zijn duidelijk op de elco aangegeven. 4
Volg de werkwijze verder voor de andere componenten. De RIAA module op de foto is vast gezet met een paar dotjes siliconenrubber. Doe dat pas als alle andere componenten zijn gemonteerd. Let even weer goed op de richting van de 22 uf elco s, die tegengesteld is aan de hiervoor gemonteerde 47 uf exemplaren. Soldeer eerst de weerstanden op hun plek, daarna de elco s. Chassisopbouw Nu worden buishouders, cinchaansluitingen, elco;s enz op het chassis gemonteerd. Voor de 5 buishouders worden M3x8 lenskopboutjes gebruikt. De vier versterkerbuisjes krijgen een afschermhuls om ze tegen brominstraling af te schermen. 5
Een Tip van Flip De RIAA module kan ook andersom worden gemonteerd natuurlijk, zoals hierboven is te zien. Er moeten dan wel wat gaten worden geboord in het turretboard om de draden doorheen te kunnen halen. Deze tip kreeg ik toegestuurd door Willard, waarvan verderop nog een paar eigen bouwervaringen te zien zullen zijn. Goede tips van bouwers zijn altijd zeer welkom. Het kan medehobbyisten helpen. Denk je met je feedback een positieve inbreng te kunnen hebben, schroom niet om ons het te laten weten... 6
De buishouder vanaf de onderkant gezien. En alle vier gemonteerd... Voedingelco s Na de buishouders komen de voedingelco s en de buishouder voor de gelijkrichtbuis aan de beurt. De kleine 47 uf JJ elco wordt eerst door het chassis gemonteerd. Draai de klem niet meteen helemaal vast, maar zo dat de elco nog net te draaien is. 7
Voor alle bout/moerverbindingen definitief vast worden gedraaid wordt de elco zo uitgelijnd dat de minpool naar de buitenkant van het chassis wijst. De buishouder naast de 47 uf elco is voor de gelijkrichtbuis. Nu wordt de grotere 470 uf voedingselco aan het chassis gemonteerd. Op dezelfde wijze dan de kleinere broer hiervoor. Alleen wordt onder montageoog meteen het massapunt voor het chassis geschroefd. Knip daarvoor 2 benen van de massaster. 8
De elco netjes centreren in het gat... Met een inbus- en pijpsleutel wordt de 470 uf elco weer goed vast gezet. Ook hier wijst de min naar de buitenkant van het chassis. En het massapunt goed vastdraaien... 9
Smoorspoel en voedingtrafo monteren Nu wordt het even opletten. Vóór de voedingstrafo wordt gemonteerd en vastgeschroefd zal er even wat voorwerk voor het monteren van de smoorspoel moeten worden genomen. 2 M3x12 lenskopboutjes van 2 verzonken M3x12 boutjes worden door het chassis gestoken en goed vastgeschroefd met M3 moertjes. Nu kan de voedingstransformator worden gemonteerd. Geleid de draden rustig door de gaten met rubbertules. Doe je hier te woest, dan trek je de tules weer uit hun gaten 10
Na het vastschroeven van de bouten van de voedingstrafo leg je op iedere doorgestoken bout een dikke 3 mm ring Dan kan de smoorspoel op de vier boutjes worden geplaatst. Leg dan weer 4 dikke ringen en een moer op de boutje en draai ze goed vast. De boutjes op de foto lijken wat aan de korte kant, in het onderdelenpakket zitten langere exemplaren (12 mm) 11
Montage Turretboard en de DC voeding Nu kan het turretboard ook op de chassisplaat worden vastgezet. Dat wordt met afstanddraadbus/boutjes gedaan. Draai die eerst handvast vast (zodat je ze nog wat kunt bewegen) in de 4 chassisgaten. Dan leg je het turretboard op de afstandsboutjes Leg daar vervolgens een ringetje en een moertje op dat je ook weer handvast aandraait. 12
De DC voeding PCB, voor het voeden van de gloeidraden van de versterkerbuisjes, wordt met 4 afstandmoeren op het chassis gemonteerd. Hiervoor gebruik je 8 stuks M3x6 lenskopboutjes. 13
IEC lichtnetaansluiting en cinch chassisdelen Het IEC lichtnet chassisdeel wordt met twee verzonken boutjes aan het chassis geschroefd. De glaszekering kan nu ook in de houder worden geschoven. Nu worden de cinch chassisbussen in de 4 daarvoor bedoelde gaten geschroefd. De massaterminal voor de platenspeler wordt ook in het chassis gemonteerd. Bij het onderdelenpakket zit een type dat ook losse draden en spades aan kan. 14
De moer wordt aan de voorzijde op de Cardas cinch aansluitingen gedraaid. Daarvoor is een steek/ring/ pijpsleutel van 12 mm nodig. Doe dit niet met een waterpomptang of combinatietang, je beschadigd de boel gegarandeerd. De achterkant kan gefixeerd worden met de hulp van een puntbektang. 15
De chassisplaat is opgebouwd en kan nu in de kastrand worden geschroefd. De bedrading gebeurd verder vanaf de onderkant van de kast. 16
De voeding Het bedraden van de versterker begint bij de voedingstransformator en alles wat daar omheen bevind. De kleurcodering voor de aansluitdraden staan aan de onderkant van de trafo. De randaarde aansluiting wordt op het chassismassapunt aangesloten. Ook de geel/groene draad uit de voedingstrafo gaat hier naar deze aansluitlip. Vertin de aansluitingen eerst even voor de bedrading er aan gesoldeerd wordt. 17
De blauwe (nul) draad van de primaire kant van de trafo gaat rechtstreeks naar de nul van de IEC aansluiting. De bruine draad (fase) van de primaire kant wordt samengetwist met een zwarte (schakeldraad) en gaat strak via de zijkant van de kast naar de drukschakelaar op het front. De buitenste aansluitingen zijn voor de indicatieled. 18
De 12 volt DC voeding PCB wordt met de 2 zwarte draden op de trafo aangesloten. Na het strippen de draden wel even vertinnen voor ze onder de draadklemmen worden vast geschroefd EZ81 gelijkrichtbuis De groene (gloeispanning) draden gaan naar buishouder aansluiting 4 en 5 van de EZ81 gelijkrichtbuis. 19
De oranje draad (nul) gaat naar het chassismassapunt. Ook de min-aansluitingen van de twee voedingelco s gaan hier naar toe. De 2 gele draden uit de trafo gaan naar aansluiting 1 en 7 (anodes) van de buishouder. 20
Aansluiting 3 van de gelijkrichtbuis gaat naar plusaansluiting van de JJ afvlakelco. Het is waarschijnlijk slim om gelijk de uitgaande draad naar de smoorspoel ook aan dezelfde soldeerlip te solderen. De terminal van de platenspelermassa gaat ook naar het chassismassapunt... 21
Sub-massa punten turretboard Op het turretboard zijn aan beide kanten een drietal turrets met het blanke koperdraad aan elkaar gelegd. Deze worden ieder met een eigen draad aan de minpool van de (grote) voedingelco C8 gelegd. 22
Gloeidraden 5755 buizen De 5755 buizen worden parallel aangesloten. Daarvoor worden de buishouders op aanluitpennen 4 en 5 gebruikt. Voor het twisten van draden lijkt de accuboormachine te zijn uitgevonden Hoewel dit handige apparaat natuurlijk ook prima te gebruiken is voor andere doeleinden... 23
De uitgaande getwiste draden worden op de 12 volt DC voedingsmodule aangesloten. Voor het vastschroeven onder de draadklemmen van de voeding, wel even de gestripte uiteinden vertinnen of naar wens van aderhulsjes voorzien. 6N3/ 5670 De 6N3 buizen worden in serie aangesloten op de 12 volt voeding. 24
RIAA Module (1)iooi De zwarte draden uit de RIAA module worden aan sub-massapunt op het turretboard gesoldeerd. De rode en groene ingangsdraden van de RIAA module gaan naar buisaansluiting 4 van beide 5755 buisjes. De (oranje) verbindingen gaan van de anode van deze buis (aansluiting 1) naar de voedingsontkoppelelco s op het turretboard (C11 en C12). De blauwe draden verbinden de anodes van de 5755 buizen rechtstreeks met het sub-massapunt. 25
Weerstanden Nu kunnen de weerstanden op de buishouders worden gesoldeerd. We beginnen bij de 5755 buisjes. R3, R4 en R5 worden aan één kant in elkaar getwist ( gewoon met de hand, niet met de boormachine). R5 (47 kohm) wordt aan soldeerlip 8 van de buishouder gesoldeerd. Let bij de foto s waar de weerstanden op de 5755 buishouders worden gesoldeerd niet op de onderliggende rood/ zwarte bedrading. Deze is hier nog, in tegenstelling tot de definitieve PhonoDude versie in 6,3 volt mode aangesloten. 26
Weerstand R3 (680 Ohm) wordt daarna aan nummer 2 van de buishouder gesoldeerd. Pak nu een weerstand van 1 kohm (R2) en soldeer aan nummer 3 van de buishouder. Nu kunnen de losse eindjes van R2 en R4 ook in elkaar gedraaid worden. Tip: gaat het lezen van de kleurcodering je niet gemakkelijk af, wat geen schande is bij 1% weerstandtypes, meet ze even met je multimeter na. Een verkeerde weerstandwaarde op de verkeerde plek maakt de versterker onbruikbaar. Er gaat niet meteen iets kapot, maar voor het geluid is het desastreus. En fouten later opsporen en weer oplossen is vervelender dan het meteen goed doen. 27
We solderen de twee in elkaar gedraaide dicht bij de weerstanden en knippen ze tot op ongeveer 1 cm af. Bij de tegenover liggende 6N3 buis wordt de zelfde werkwijze gebruikt met de weerstanden R8, R9, R11 en R12. Ook de 5755 en 6N3 buisjes voor het andere kanaal kunnen daarna worden gesoldeerd. Let goed op de juiste weerstandwaardes en hou steeds een oog op het schema. 28
De kathodeweerstanden voor beide 6N3 buizen krijgen eventueel een stukje isolatie rond de aansluitdraden ( gewoon van een stukje montagedraad strippen) en worden tussen buishouder aansluitpunt 2 en sub-massapunt op het turretboard gesoldeerd. Roosterlekweerstand R7 (1Meg) en stopweerstand R6 (1K) worden in serie geschakeld tussen buisaansluiting 3 en sub-massapunt gesoldeerd. 29
Knip de weerstanddraden weer op ongeveer 1 cm lengte af na het solderen. De blauwe en gele uitgangsdraden van de RIAA module worden op de nog ongebruikte turrets gesoldeerd. 30
Koppelcondensatoren De aansluitdraden van de 3 koppelcondensatoren (C1 t/m C3)kunnen naar behoefte weer met een stukje montagedraadisolatie worden geïsoleerd. Wel zo netjes Bij de 5755 buis wordt de condensator op buisaansluiting 8 gesoldeerd. Doe dat meteen bij beide buizen. Buig de draden voorzichtig zonder scherpe hoeken en soldeer de andere aansluitdraad van C1 aan het knooppunt van R2 en R4. 31
Doe dat met beide condensatoren C3 wordt op dezelfde wijze aangesloten over de 6N3 buis, tussen aansluiting 4 en het knooppunt van R8 en R9. 32
Koppelcondensator C2 tenslotte, wordt tussen de RIAA module aansluitingen op het turretboard en het knooppunt R6 en R7 gesoldeerd. Netjes buigen en zo veel mogelijk zonder mechanische stress monteren. 33
De uitgangscondensatoren De uitgangscondensatoren kunnen dicht bij de cinchuitgangsbussen worden gesoldeerd. De MKP condensatoren in uitgang zijn van uitstekende kwaliteit maar hebben weinig massa (lichtgewicht), zodat zwevende montage geen enkel probleem is. Wil je later eventueel tweaken met zwaardere types, dan kunnen deze beter op de chassisplaat gefixeerd worden. Het is handig om wel eerst de R13 weerstanden (470K) over de uitgangsbussen te solderen. Goed verwarmen is een must, er wordt hier warmte geabsorbeerd door het chassis. Lukt het slecht om de boel voldoende warm te krijgen, bijvoorbeeld omdat er een klein soldeerboutje wordt gebruikt, dan kun je de chassisdelen even los schroeven voor het solderen van de weerstanden. 34
In en uitgang bedraden De draden voor de in en uitgangen worden stevig getwist met de accuboormachine. De signaal voerende draad gaat van de 6N3 buishouder, aansluiting nummer 8, naar de uitgangscondensator. De massadraad loopt van cinchaansluitingmassa naar het submassastrip op het turretboard. Dit wordt voor beide kanalen gedaan. De ingangsbedrading wordt op dezelfde wijze gedaan. Leg deze wel zo dicht mogelijk naar de chassiskant om instraling tot een minimum te beperken. Het twisten zorgt van nature voor een goede afscherming. De massadraad loopt weer van van de massakant van de cinchaansluiting naar de sub-massa op het turretboard. De signaalvoerende draad loopt van de cinchaansluiting naar aansluiting 6 van de 5755 ingangsbuis. Uiteraard moet dat voor beide ingangskanalen identiek gedaan worden. Let er wel op dat de in- en uitgangen van rechts en links niet verwisseld worden... 35
Massakoppeling van de DC voeding De laatste MKP condensator is die voor het virtueel aan massa leggen van de gloeidraden van de buisjes. Vergeet je dit dan is een vette brom het resultaat. De condensator wordt aan de ene kant onder de min van de voedingsmodule geschroefd en de ander kant aan chassismassa gelegd. 36
De PhonoDude van binnen. 37
38
39
Ondanks dat geprobeerd is om een zo compleet en nauwkeurig mogelijk verslag te maken van de bouw van de PhonoDude blijft er altijd de mogelijkheid dat iets nog niet duidelijk genoeg is omschreven. Laat het gewoon weten. Dan kan de tekst eventueel nog aangepast worden, of extra foto s worden toegevoegd. Graag nog een woord van dank aan Willard Edel, voor zijn positieve feedback, aanvullingen en foto s die hij inbracht tijdens het maken van deze bouwhandleiding. Dick van de Merwe Audio Creative 40