Inhoudsopgave Inleiding... 11 Hoofdstuk 1 De voorbereiding: over kandidaten en lijsten... 13 1.1. Het aantal raadsleden en schepenen... 13 1. Hoeveel gemeenteraadsleden telt mijn gemeente?... 13 2. Hoeveel schepenen telt mijn gemeente?... 14 3. Wordt de OCMW-voorzitter nu ook een schepen?... 15 1.2. Het indienen van kandidaturen en lijsten... 15 4. Aan welke voorwaarden moet ik voldoen om verkiesbaar te zijn?... 15 5. Moet je als kandidaat voldoen aan andere voorwaarden dan de wettelijke?... 17 6. Hoe stel ik mij kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen?... 18 7. Wat moet er op de kandidatenlijst worden vermeld?... 19 8. Wanneer is er een evenwichtige verdeling van mannen en vrouwen op de lijst?... 20 9. Hoe stel ik mij kandidaat voor de districtsraadsverkiezingen?. 20 10. Wanneer stel ik mij kandidaat voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012?... 20 11. Kunnen ook niet-belgen zich kandidaat stellen bij de gemeenteraadsverkiezingen?... 21 12. Hoe stellen Europeanen zich kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen?... 21 13. Kan ik me op meer dan één lijst kandidaat stellen?... 22 14. Wanneer komt een lijstnaam in aanmerking voor bescherming en wat moet men daarvoor doen?... 22 15. Hoe gebruikt men een beschermde lijstnaam met volgnummer?... 23 16. Hoe krijgt een lokale lijst haar naam en nummer?... 24 17. Moet men een politieke partij oprichten om te kunnen deelnemen aan de gemeenteraadsverkiezingen?... 24 18. Wat is een kartellijst?... 24 19. Mag een kartellijst splitsen?... 25 20. Aan welke voorwaarden moeten de voordrachten van de kandidaten voldoen?... 26 21. Wanneer is de kandidatenlijst definitief?... 26 INHOUDSOPGAVE 3
22. Er is een foutje in onze voordracht geslopen. Kunnen we dit rechtzetten?... 27 23. Ik ben ervan overtuigd dat er bij de voordracht van andere kandidaten fouten zijn gemaakt. Hoe kan ik hiertegen bezwaar indienen?... 28 24. Hoe groot is mijn kans om verkozen te worden?... 29 1.3. Het aanduiden van de getuigen... 29 25. Wat is de rol van de getuigen tijdens de kiesverrichtingen?... 29 26. Hoe verloopt de procedure voor de aanduiding van de getuigen?... 30 27. Kan ik als kandidaat-gemeenteraadslid ook getuige zijn bij de kiesverrichtingen?... 31 1.4. De kiezer stemt... 31 28. Ik ben kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Wie kan er voor mij stemmen?... 31 29. Wie stelt de kiezerslijst op?... 32 30. Kan ik als kandidaat-gemeenteraadslid gebruikmaken van de kiezerslijst?... 33 31. Heeft de Privacywet gevolgen voor het gebruik van de kiezerslijsten?... 34 32. Wanneer stemt de kiezer geldig?... 34 Hoofdstuk 2 Het strijdtoneel: campagne voeren en kiezers winnen... 35 2.1. Een correcte verkiezingscampagne... 35 33. Wanneer verloopt een verkiezingscampagne op een ongeoorloofde wijze?... 35 2.2. Politieverordening inzake de verkiezingscampagne... 36 2.3. Verkiezingsdrukwerk... 39 34. Wat is verkiezingsdrukwerk?... 39 2.4. De rem: beperking en controle van de verkiezingsuitgaven... 40 35. Waar vind ik de regels in verband met mijn verkiezingsuitgaven?... 40 36. Hoeveel mogen politieke partijen met een beschermde lijstnaam en volgnummer uitgeven voor een gewestelijke campagne?... 40 37. Hoeveel mag elke lokale lijst uitgeven aan verkiezingspropaganda?... 41 38. Hoeveel mogen de individuele kandidaten spenderen aan hun verkiezingspropaganda?... 41 39. Hoeveel mag ik uitgeven wanneer ik op meerdere lijsten kandidaat ben?... 42 40. Bekendmaking van de maximumbedragen... 42 4 INHOUDSOPGAVE
41. Welke uitgaven worden beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda?... 42 42. Welke uitgaven worden niet beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda?... 43 43. Welke tarieven moet ik aanrekenen?... 44 44. Welke initiatieven zijn verboden?... 44 45. Hoe verloopt de aangifte van de verkiezingsuitgaven van partijen met een gemeenschappelijk volgnummer en een beschermde lijstnaam?... 44 46. Hoe verloopt de aangifte van de verkiezingsuitgaven van de lokale lijsten en individuele kandidaten?... 45 47. Hoe dien ik bezwaar in tegen foutieve aangiften?... 46 48. Welke sancties zijn er voorzien bij de niet-naleving van de reglementering op de verkiezingsuitgaven?... 46 49. Wie mag giften doen aan een partij of een politicus?... 47 50. Ik ben kandidaat in een gemeente met 17 562 ingeschreven kiezers. Hoe bereken ik de maximale verkiezingsuitgaven die voor mijn lijst en de individuele kandidaten zijn toegestaan?.. 48 51. Ik ben kandidaat voor de provincieraads- én de gemeente- (of stadsdistricts)raadsverkiezingen. Mag ik de twee toegestane bedragen optellen?... 49 52. Kan de partij of de lijst campagne voeren voor een individuele kandidaat en die verkiezingsuitgaven aanrekenen op het toegestane bedrag van de partij? Kan dat onbeperkt?... 50 53. Ik ben kandidaat op een lokale lijst van gemeentebelangen. Kan ik de aanrekening op het bedrag van de toegestane uitgaven van de partij genieten?... 50 54. Moet ik de btw mee opnemen in het bedrag van de uitgaven die moeten worden aangerekend?... 50 55. Een derde beslist om een verkiezingsuitgave te doen ten gunste van enkele kandidaten. Heeft dat gevolgen voor de kandidaten?... 50 56. Een kandidaat drukt en verspreidt een folder tegen mij terwijl ik kandidaat ben op een andere lijst. Moet die kandidaat de prijs van die folder als verkiezingspropaganda aanrekenen op zijn toegestane bedrag?... 51 57. Mag ik als kandidaat balpennen en ballonnen uitdelen op de wekelijkse markt?... 51 58. Moet ik de uitgaven voor het gebruik van een eigen wagen, aanhangwagen, reclameborden en een eigen fotokopieerapparaat aanrekenen als verkiezingsuitgaven?... 52 INHOUDSOPGAVE 5
59. Ik ben aannemer en kandidaat bij de gemeenteraadsverkiezingen. Mag ik de lichte vrachtwagens of de diensten van het personeel van mijn bedrijf gebruiken om campagne te voeren?... 52 60. Moeten de kosten van oude affiches die worden gerecupereerd van de vorige gemeenteraadsverkiezingen worden aangerekend?... 52 61. Moeten de uitgaven worden aangerekend voor enveloppen, postzegels, papier met briefhoofd wanneer die goederen vóór de verkiezingsperiode werden aangekocht en opgeslagen?... 52 62. Is het niet mogelijk te ontsnappen aan de aanrekening van verkiezingsuitgaven door affiches, pamfletten, mailings al vóór de verkiezingsperiode te laten drukken?... 53 63. Wat gebeurt er wanneer verscheidene kandidaten een gemeenschappelijke campagne voeren?... 53 64. Moeten de uitgaven voor evenementen en andere festiviteiten georganiseerd tijdens de periode van de verkiezingscampagne, worden beschouwd als uitgaven voor verkiezingspropaganda? 53 65. Wat gebeurt er met het tijdschrift dat door de plaatselijke afdeling wordt verspreid om de inwoners van de gemeente regelmatig op de hoogte te brengen van de werkzaamheden van de gemeenteraad?... 55 66. Ik heb nooit aan sociaal dienstbetoon gedaan en twee maanden voor de gemeenteraadsverkiezingen waarbij ik kandidaat ben, kondig ik via de pers aan dat ik zitdagen zal houden. Is deze aankondiging een verkiezingsuitgave?... 55 67. Zijn affiches die worden aangeplakt voor het begin van de verkiezingsperiode in het kader van een precampagne en die na het begin van de verkiezingsperiode aangeplakt blijven, onderworpen aan de bij wet bepaalde regelgeving over affiches?... 56 68. Mag ik niet langer een telefonische campagne voeren?... 56 69. Mag mijn buurman mijn campagne steunen door voor het raam van zijn huis een verkiezingsaffiche aan te brengen?... 56 70. Ik breng een affiche van 4 m² aan op een privépaneel van 16 m² dat op de eigendom van een vriend opgesteld staat. Is dat verboden?... 57 71. Wanneer mijn drukker mij voor mijn verkiezingspamfletten een vriendenprijsje rekent omdat hij partijmilitant is, mag ik dan voor mijn toegestane bedrag van verkiezingsuitgaven de verlaagde prijs aanrekenen?... 57 6 INHOUDSOPGAVE
72. Wat gebeurt er wanneer een kandidaat een uitgave verricht die hij als een uitgave voor de lijst boekt, zonder de lijsttrekker daarvan op de hoogte te brengen? Kan de lijsttrekker worden gestraft wanneer door die uitgave het voor de lijst toegestane bedrag wordt overschreden?... 57 73. Mag mijn kantoor in het gemeentehuis mijn campagnehoofdkwartier zijn?... 58 74. De burgemeester en de schepenen plaatsen verkiezingspropaganda in het gemeentelijke infoblad. Heeft dat gevolgen?... 58 75. Alleen natuurlijke personen, geen rechtspersonen mogen giften doen. Maar wat geldt er voor giften van politieke partijen?... 58 76. Wat gebeurt er wanneer een kandidaat zijn folders door de drukkerij van de provincie of de gemeente laat drukken?... 59 77. Mag een kandidaat meer dan één verkiezingsdrukwerk opsturen?... 59 78. Ik ben kandidaat bij de gemeente- of provincieraadsverkiezingen. Moet ik de prijs van mijn verkiezingsbriefwisseling die in de vorm van persoonlijke, gesloten en op naam geadresseerde brieven verzonden wordt, op het bedrag van mijn toegestane uitgaven aanrekenen?... 59 Hoofdstuk 3 Het uur van de waarheid: de gemeenteraadsverkiezingen... 61 3.1. De praktische organisatie van de verkiezingen... 61 79. Hoe verloopt de praktische organisatie van de gemeenteraadsverkiezingen?... 61 80. Hoe verloopt de verkiezingsdag?... 62 81. Wordt er in mijn gemeente elektronisch gestemd?... 63 3.2. Het tellen van de stemmen en de zetelverdeling... 63 82. Hoe verloopt het tellen van de stemmen?... 63 83. Mag een getuige deelnemen aan het tellen van de stemmen?... 64 84. De stemmen zijn geteld en mijn partij boekt een forse winst. Ben ikzelf verkozen voor de gemeenteraad of niet?... 64 85. Hoe verloopt het aanduiden van de opvolgers?... 67 86. Wanneer is de uitslag van de verkiezingen definitief?... 69 3.3. De procedure tot ongeldigverklaring van de verkiezingen... 69 87. In mijn gemeente waren er onregelmatigheden tijdens de verkiezingsdag. Kan ik een klacht indienen?... 69 INHOUDSOPGAVE 7
88. Ik kan geen echte onregelmatigheden aantonen maar wil, om het mijn tegenstanders moeilijk te maken, toch een bezwaar indienen. Heeft dat zin?... 70 89. Hoe verloopt de procedure bij de Raad voor Verkiezingsbetwistingen?... 70 90. Wat kan de Raad voor Verkiezingsbetwistingen doen?... 71 91. Wat is de Raad voor Verkiezingsbetwistingen?... 71 92. Is de Raad voor Verkiezingsbetwistingen in elke Vlaamse gemeente bevoegd?... 72 Hoofdstuk 4 Het resultaat: de samenstelling van het nieuwe bestuur... 73 4.1. De installatie van de nieuw verkozen gemeenteraadsleden... 73 93. Wanneer kan ik mijn functie als nieuw verkozen raadslid opnemen?... 73 94. Moet een raadslid de eed afleggen alvorens deel te nemen aan de gemeenteraad?... 74 95. Wie neemt de eed van de raadsleden af?... 74 96. In wiens handen legt de voorzitter van de installatievergadering de eed af?... 75 97. Wat gebeurt er als een raadslid de eed niet aflegt?... 75 98. Ik werk op het OCMW van de gemeente. Tijdens de laatste verkiezingen ben ik verkozen als raadslid. Is mijn mandaat als raadslid verenigbaar met mijn functie binnen het OCMW?... 75 99. Zowel mijn nicht als ikzelf zijn als raadslid verkozen in onze gemeente. Kunnen we beiden ons mandaat opnemen?... 76 100. Is het nodig om een ranglijst van de gemeenteraadsleden te maken?... 78 4.2. De voorzitter van de gemeenteraad... 79 101. Kan de gemeenteraad een eigen voorzitter kiezen?... 79 102. Hoe gebeurt de voordracht van de voorzitter van de gemeenteraad?... 79 103. Kan op de voordrachtsakte van de voorzitter van de gemeenteraad al een opvolger worden vastgelegd?... 81 104. Wanneer is de voorzitter van rechtswege verhinderd en moet hij zich laten vervangen?... 81 4.3. De aanduiding van de nieuwe schepenen... 81 105. Wie maakt deel uit van het college van burgemeester en schepenen?... 81 106. Worden de schepenen nog verkozen via een stemming?... 82 107. Hoe gebeurt de gezamenlijke voordracht van de schepenen?... 83 108. Hoe verloopt de eventuele verkiezing van de schepenen?... 84 8 INHOUDSOPGAVE
109. Hoe bezwaar indienen tegen de schepenverkiezingen?... 85 110. Hoe wordt de rangorde van de schepenen bepaald?... 86 111. Wanneer en hoe verloopt de toewijzing van bevoegdheden aan de schepenen?... 86 112. Hoe verloopt de eedaflegging van de schepenen?... 86 113. Mogen familieleden in hetzelfde college van burgemeester en schepenen zitten?... 87 114. Zijn er nog andere onverenigbaarheden voor de leden van het college van burgemeester en schepenen?... 87 115. Wanneer is een schepen verhinderd en moet hij of zij worden vervangen?... 87 4.4. De benoeming van de burgemeester... 88 116. Hoe verloopt de voordracht van de kandidaatburgemeester?... 88 117. Welke onverenigbaarheden en verhinderingen gelden voor een burgemeester?... 90 4.5. De samenstelling van het nieuwe OCMW-bestuur... 90 118. Hoeveel OCMW-raadsleden telt mijn gemeente?... 90 119. Wanneer worden de OCMW-raadsleden verkozen?... 91 120. Hoe verloopt de voordracht van OCMW-raadsleden?... 91 121. Hoe worden de OCMW-raadsleden verkozen?... 92 122. Bij de verkiezing van de OCMW-raadsleden waren er onregelmatigheden. Kan ik hiertegen bezwaar indienen?... 94 123. Gelden er ook onverenigbaarheden voor de OCMWraadsleden?... 94 124. Wanneer kan ik mijn mandaat als OCMW-raadslid opnemen?... 95 125. Hoe wordt de OCMW-voorzitter verkozen?... 95 126. Kan de OCMW-raad een ondervoorzitter aanduiden?... 96 127. Is het vast bureau verplicht?... 96 128. Is een bijzonder comité verplicht?... 97 4.6. De samenstelling van het bestuur van de politiezone... 97 129. Wat is het verschil tussen ééngemeente- en meergemeentezones?... 98 130. Wie zit er in de politieraad?... 98 131. Wanneer kiezen de gemeenteraadsleden de politieraadsleden?... 99 132. Zijn alle gemeenten vertegenwoordigd in de politieraad?... 99 133. Hoe gebeurt de evenredige vertegenwoordiging?... 99 134. Hoe worden de leden van de politieraad aangewezen?... 101 135. Is er bezwaar mogelijk tegen de verkiezing van de politieraadsleden?... 102 136. Welke onverenigbaarheden zijn er voor de politieraadsleden? 102 INHOUDSOPGAVE 9
137. Wanneer kan ik mijn mandaat als politieraadslid opnemen?... 102 138. Zijn er opvolgers voor de politieraadsleden?... 103 139. Wie zit in het politiecollege?... 103 140. Wat gebeurt er bij het ontslag van een politieraadslid?... 103 Bijlagen... 105 1. Overzicht van de hoofd-, stem- en opnemingsbureaus bij de lokale verkiezingen van 14 oktober 2012... 105 2. Verkiezingskalender voor de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2012: een overzicht van de belangrijkste data... 107 Wetgeving... 117 Internet... 119 Bibliografie... 121 10 INHOUDSOPGAVE