VAN HET LAND SCHILDERIJEN 2005 J O S V A N D E N B E R G
JOS VAN DEN BERG Jos van den Berg (Apeldoorn, 1948) woont en werkt in Den Haag. Ondanks studies aan academies en op ateliers van Theo Jansen en Jan van Heel, beschouwt hij zich als autodidact. Hij blijft studeren. In 2005 volgt hij lessen bij Zhou Le Sheng aan de Vrije Academie in Den Haag. Jos van den Berg exposeert in binnen- en buitenland. De schilderijen in dit boekje worden in de winter van 2005 geëxposeerd bij Galerie AMI in Verviers en in het Radisson SAS Balmoral Hotel Spa, beide in België. Werk is in bezit van particuliere en bedrijfscollecties en van het Rijk. Jos is aangesloten bij Stroom hbck in Den Haag en is kunstlievend lid van Pulchri Studio in Den Haag. 2
Als Jos het landschap schildert, dan heeft hij niet echt een bepaald landschap voor ogen. Het zijn flarden van herinneringen, mijmeringen, luchten die verdwalen en dan weer heel nadrukkelijk aanwezig zijn, bergmassieven, kloven, sawa s. Met het vlakke Nederlandse landschap kan hij niet goed uit te voeten. Er is te weinig woestenij, de luchten zijn te hoog. Ze zijn prachtig om te De schilderijen tussen de tekst hebben geen relatie met de tekst; ze zijn volkomen willekeurig geplaatst. Ze omvatten de periode van 1981 tot heden. 3
zien die hoge Hollandse luchten van Hobbema, Ruijsdael en Weissenbruch, maar als Jos zich er in verlaat dan wordt het zo bloot. Ja, natuurlijk d r kunnen wel wat wolken bijgezet worden, maar het zijn toch de bergen en rotsmassieven die onder uit het doek de lucht overnemen. Er moet geweld en ruigte zijn. Zijn landschappen maken de mens nietig; ze horen niet thuis in het geweld van vulkanen, kolkende rotspartijen, zelfs niet op de 4
Landschap, 2004/2005 Acryl op linnen, 100 x 90 cm 5
eilanden waar golven het tropisch rif beuken. vervat. Bewegingen in verf Beweging en passie zijn de kenmerken voor deze doeken, snel geschilderd, terdege doordacht en doorwrocht, gevechten met verf die de weerspannigheid van de landschappen vertegenwoordigt. Vaak een horizontale beweging om het glooiend landschap een kans te geven, dan weer een verticaal accent dat een neerstortende waterval of een tropische regen- 6
Rifs at the Islands, 2005 Acryl op linnen, 120 x 110 cm 7
bui duidt. Slierten verf als lianen, brokken verf bruut neergezet, een stotende kwast om het vooral maar niet te soepel en mooi te maken, het moet leiden naar oerkracht. De doeken kosten veel energie omdat er geen vooropgezet plan is. Het zijn het kolkende brein en de verfmassa. Er is weinig ordening. Potten verf van uiteenlopende fabrikanten staan kriskras dooreen, bossen penselen en borstels, geen palet, het 8
Vulkaanlandschap, 2005 Acryl op linnen, 160 x 120 cm 9
wordt rechtstreeks op het doek gezet, daar wordt het gemengd of liever zo zuiver mogelijk gelaten. Kleur tegen kleur wordt gestapeld, klodders botsen, wat eraf valt, rafelt langs het doek. Penselen worden dik van de verf en leunen zwaar op het doek. Maken hun specifieke prints. De ene keer zijn dat lange halen, dan weer driftige spots. De afmeting van het doek is de begrenzing van zijn armzwaai. Daarom valt er ook 10
Landschap China, 2005 Acryl op linnen, 100 x 140 cm 11
zoveel verf naast. De omgeving spreekt mee: de muur, de vloer, het Papuabeeld dat ernaast staat, het plafond. En hijzelf ook. Verf over zijn lichaam, uitgeschmeerd met een al even verfvolle doek. badkamer maar in. Straks de Het is een heen en teruglopen naar het doek. Drie stappen naar achter, één naar voren. Waarom die kleur geel? Of toch maar oker? Hij staat er niet in een keer, onbalans, dan maar 12
Vaas met bloemen, 2005 Acryl op linnen, 120 x 110 cm 13
weer rood er overheen om aansluiting te zoeken met die sliert daarboven. Toch ook niet. Wit is de oplossing, in brede lagen er nat overheen gezet, nog net pakken de kleuren van daaronder, waardoor een interessante belijning ontstaat. Nu even niet aankomen. dat toch wel weer. Straks gebeurt Gaat het doek op z n kop om te zien of er wel die beweging inzit die Jos voor ogen staat. Kijk nou eens, d r komt ineens 14
Landschap met zon, 2005 Acryl op linnen, 160 x 120 cm 15
een paardenlijf tevoorschijn. Wegschilderen, dat was niet de bedoeling. En weer teruggekanteld is het beeld niet meer herkenbaar. Zijn deze werken nu abstract of figuratief? Wat de kijker wenst. Jos heeft het proces nog in zijn kop zitten, hij ziet al die andere beelden nog die er eerder hebben gestaan. In elke verfverdikking herkent hij de voorgaande toets. Vaak is aan de zijkant van het doek nog te herleiden hoeveel kleuren 16
Upgoing, 2005 Acryl op linnen, 100 x 130 cm 17
er overheen zijn gezet. Wat wit is, heeft al wel tien andere kleuren gehad. Verspilling? Noodzakelijk. Daardoor komen kleurelementjes naar voren kruipen die nou net de toets maken die het werk nodig heeft. Een tafereel van Savu kan Jos doel zijn, de kijker heeft dat beeld nooit gezien en weet niet wat de vlakken betekenen. Kent de verhalen niet van de bewoners van het eiland. Van de streek. Een paar keer per dag loopt 18
Kersenboom, 2005 Acryl op linnen, 110 x 120 cm 19
Jos in zijn huis langs een doek van Jan van Heel, een Spaans landschap opgezet in rauwe ombers en siena s met daarboven een helgele lucht. Elke streek is herkenbaar, je voelt de aai van het penseel. Maar je weet niet welk deel van Spanje het is. Is het lucht of water? Boven of onder? Van Heel was een meester in het schilderen van het ruige land. Spanje. De Dolomieten. In een onmiskenbaar palet. Jos gaat verder. 20
Tree doubt, 2005 Acryl op linnen, 100 x 140 cm 21
Niet zozeer in onderwerp maar wel vanuit de kleurtoepassing en beeld. Het mag nog rauwer, minder verstild. beheerst. Is dat nou zo vernieuwend? Ogenschijnlijk minder Nee, er zijn er meer geweest die zo schilderen. En het hoeft ook niet. Het heeft alles te maken met dat ultieme gevoel van willen creëren, om dat beeld uit je kop op het doek te rammen. Een beeld dat steeds maar verandert. Denk je s nachts het 22
Onweer, 2005 Acryl op linnen, 130 x 100 cm 23
is goed zo, bij het eerste licht gaat het doek weer op de schop. Dan begint dat vechten opnieuw. Worden potten opengerukt, tubes op brede penselen leeg geknepen. In feite is het nooit klaar. Ook al omdat er geen vastomlijnd beeld voor ogen staat. Blijven aanpassen om zo dicht mogelijk tegen het idee aan te kruipen. Maar eens is het afgelopen. Het staat er gewoon. Dan is het de kunst de boel op te ruimen, 24
Canal Grande, 2005 Acryl op linnen, 160 x 120 cm 25
penselen uit te spoelen, deksels op de bijna lege potten, orde. Vanuit de oude leunstoel van zijn moeder bekijkt Jos steevast het werk een tijd, een vertrouwd gevoel, de leuningen waarop haar handen zo veel jaren hebben gelegen. De ogen toegeknepen om de verfvlakken in verband te zien. Het kan nog dagen duren voordat hij zeker van zijn zaak is. Wanneer hij signeert kan hij nog twijfelen. Net zomin als de geest stopt, stopt het schilderen. 26
Blauwe regen boven rijstvelden, 2005 Acryl op linnen, 130 x 120 cm 27
Jos van den Berg Monsterseweg 15a 2553 RA Den Haag telefoon 070 391 28 31 www.josvandenberg.nl Ontwerp Cisenzo vormgeving, Den Haag Fotografie schilderijen Zweerts fotografie, Den Haag Drukwerk Drukkerij Stimuka, Rijswijk