Tweede Kamer der Staten Generaal 2 Vergaderjaar 1994-1995 23968 Mediabeleid Nr. 4 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 29 december 1994 De vaste Commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen 1 heeft op 15 december 1994 overleg gevoerd met de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen, de heer Nuis, over de verdeling van de etherfrequenties (problematiek restfrequenties commerciële omroepen). Van het gevoerde overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Van der Vlies (SGP), M. M. H. Kamp (VVD), voorzitter De Cloe (PvdA), Janmaat (CD), Van Gelder (PvdA), ondervoorzitter Van de Camp (CDA), Boers-Wijnberg (CDA), Huys (PvdAI, Mulder-van Dam (CDA), Hendriks, Rabbae (GroenLinks), Jorritsma-van Oosten (D66), De Koning (D66), Koekkoek (CDA), J. M. de Vries (VVDI, Hirsch Ballin (CDA), Liemburg (PvdA), Stellingwerf (RPFI, Lambrechts (D66), Rijpstra (VVD), Cornielje (VVD), Cherribi (VVD). Dijksma (PvdA), Sterk (PvdA) en Van Vliet (D66). Plv. leden: Schutte (GPV), Dees (VVD), Witteveen-Hevinga (PvdA), Marijnissen (SP), Duivesteijn (PvdA), Beinema (CDA), Reitsma (CDA), Lilipaly (PvdA), Van der Hoeven (CDA), Verkerk (AOV), Sipkes (Groenünks), Bakker (D66), Van 't Riet (D66I, Deetman (CDA), Van Heemskerck Pillis-Duvekot (VVD), Lansink (CDA), Middel (PvdAI, Leerkes (Unie 55+), Versnel-Schmitz (D66I, Essers (VVD), Korthals (VVD), Van Erp (VVD), Van Nieuwenhoven (PvdA), Van Zuijlen (PvdA) en Verhagen (CDA). Mevrouw Van Nieuwenhoven (PvdA) constateerde dat in de brief van de staatssecretaris d.d. 31 oktober 1994 twee zinnen over de frequentie AM-747 staan: «Terzijde staat nog de positie van de AM-747» en «Over de positie van de AM-747 zal ik u dezer dagen afzonderlijk berichten». Nu mag er wellicht van worden uitgegaan dat dit bericht inhoudt dat het kabinet de met algemene stemmen aanvaarde motie, waarin wordt uitgesproken dat Radio 1 op de AM-747 dient te worden gehandhaafd, zal uitvoeren, maar de context waarin bedoelde zinnen worden geplaatst, kunnen iets anders doen vermoeden. Mevrouw Van Nieuwenhoven doelde hierbij op de mogelijkheid dat het kabinet zich afvraagt of de Kamer persisteert bij haar opvatting. De wet bepaalt dat er vijf radiozenders zijn van de publieke omroep. Die zendtijd gaat echter naar instellingen en niet naar zendernetten. De Minister van Verkeer en Waterstaat gaat over de technische toewijzing en de staatssecretaris over de functionele toewijzing. Dubbele distributie van het programma van Radio 1 stuit volgens de Landsadvocaat op juridische problemen. Hierop wilde mevrouw Van Nieuwenhoven nu niet ingaan, maar wel wilde zij opmerken dat de eerder aangehaalde zinnen uit de brief van 31 oktober 1994 erop duiden dat de staatssecretaris kennelijk van mening is dat het nog steeds mogelijk is de AM-747 beschikbaarte stellen voor commerciële zenders en Radio 1 alleen op de FM te houden. Hiermee kon zij niet instemmen; het wordt tijd dat de staatssecretaris een procedure ontwerpt waarbinnen het FM-H-net wordt vrijgemaakt voor commerciële zenders. Is het waar dat het mogelijk is het FM-H-net zodanig op te splitsen dat een landelijke bedekking ontstaat? Zo ja, om hoeveel zenders zou het daarbij gaan en dient de NOZEMA daarbij dan ook te 5K0095 ISSN 0921 7371 Sdu Uitgevenj Plantijnstraat 's Gravenhage 1995
worden betrokken? Het spreekt voor zich dat ook de door de staatssecre taris te ontwerpen procedure er niet toe leidt dat elke aanvrager kan worden bediend, maar er kan wel meer ruimte worden geschapen om zodoende een einde te maken aan de problemen die zich hebben voorgedaan bij het verdelen van de restfrequenties. Dat systeem zou kunnen worden toegepast gedurende de resterende looptijd van de huidige restfrequenties, waarna tot een totale herverdeling zou moeten worden overgegaan. Bij de verdeling van restfrequenties dient overigens iedereen gelijke kansen te hebben. Mevrouw Van Nieuwenhoven ging er al met al vanuit dat ook de andere Kamerleden zich nog geheel in de strekking van de reeds gememoreerde motie kunnen vinden. Het leek haar wenselijk dat er in januari een brief komt van de Staatssecretaris en de Minister van Verkeer en Waterstaat waarin de toekomstige ontwikkelingen worden geschetst. Vervolgens vroeg mevrouw Van Nieuwenhoven of de staatssecretaris ook niet van mening is dat er tijdens de piekuren meer samenwerking moet komen tussen de nieuwsredacties van de publieke omroepen op Radio 1. Er wordt te weinig gedaan met voorstellen op dit punt. Omdat noch de staatssecretaris noch de Kamer hierover iets te zeggen heeft, drong zij er bij de staatssecretaris op aan de NOS een brief te schrijven waarin hij de mening van de Kamer op dit punt weergeeft. Mevrouw De Koning (D66) zei van harte te kunnen instemmen met het pleidooi van mevrouw Van Nieuwenhoven voor meer samenwerking tussen de nieuwsredacties van de publieke omroepen. Hopelijk zal de brief van de staatssecretaris aan de NOS ertoe bijdragen dat de publieke omroeporganisaties nu eindelijk eens een einde maken aan de absurde situatie van dit moment. Mevrouw De Koning merkte vervolgens op nog steeds niet te weten of dubbele distributie in strijd is met nationale en/of Europese regelgeving. Zij kon zich voorstellen dat de publieke omroepen op het FM-H-net blijven en meende ervan te kunnen uitgaan dat dat technisch gesproken ook mogelijk moet zijn. Uiteraard dient daarbij ook rekening te worden gehouden met de positie van gegadigden als Sky Radio en Radio 538, die ondertussen al een marktaandeel hebben verworven. Welke positie neemt Holland FM in en welke rol speelt de Minister van Verkeer en Waterstaat in deze hele operatie? Ook vroeg mevrouw De Koning naar de positie van NOZEMA en naar de stand van zaken met betrekking tot de digital audit broadcasting. De heer Verhagen (CDA) merkte allereerst op dat zijn fractie nog steeds van mening is dat het wenselijk is Radio 1 op de AM-747 te handhaven en dus onverkort achter de motie van mevrouw Van Nieuwenhoven blijft staan. Hij voegde hieraan toe dat het FM-H-net is betaald uit financiële middelen van de publieke omroep en dat er juridische verplichtingen zijn om dit net beschikbaar te houden voor die omroep. Wat zijn fractie betreft moet er sprake blijven van dubbele uitzending. In landen als België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk wordt ook dubbel uitgezonden zonder dat er Europees-rechtelijke sancties worden getroffen. De heer Verhagen zei vervolgens zich geheel te kunnen vinden in het pleidooi van mevrouw Van Nieuwenhoven voor meer samenwerking tussen de nieuwsredacties van de publieke omroepen tijdens piekuren. Dat komt de concurrentiekracht van de publieke omroep ten goede; buiten de piekuren kan dan ten volle aan de pluriformiteit van het bestel inhoud worden gegeven. Veel mensen hebben indertijd oprichting van Holland FM gesteund in de veronderstelling dat er een zender met veel Hollandse muziek zou komen. Nu blijkt echter dat die muziek alleen 's nachts wordt uitgezonden en het spreekt voor zich dat die mensen zich bedrogen voelen. Als deze zender op deze weg blijft voortgaan en haar belofte niet waarmaakt, dient
de vergunning te worden ingetrokken. Hoe oordeelt de staatssecretaris hierover? Ten slotte merkte de heer Verhagen op dat bij een nieuwe verdeling van frequenties alle gegadigden een gelijke kans moeten hebben. Is het waar dat het FM-H-net door middel van relatief eenvoudige technische ingrepen kan worden gesplitst (onder handhaving van landelijke dekking) waardoor er meer mogelijkheden ontstaan voor zendertoedeling? De heer Dees (VVD) betoogde tijdens dit overleg de volgende uitgangs punten te hanteren: 1. De motie van mevrouw Van Nieuwenhoven om Radio 1 te handhaven op de AM-747; 2. Het ter beschikking stellen van het FM-H-net aan de commerciële omroep. De heer Dees zei erover verbaasd te zijn dat het kabinet de motie nog steeds niet heeft gehonoreerd. Radio 1 zendt nog steeds uit op AM 747, maar heeft het volk nog niet kunnen berichten dat het kabinet een besluit heeft genomen. Aan het uitgangspunt dat het FM-H-net ter beschikking dient te worden gesteld aan de commerciële omroep liggen de volgende argumenten ten grondslag. In de eerste plaats is een dubbele uitzending van Radio 1 gezien de schaarste aan frequenties niet langerte rechtvaardigen, nog afgezien van eventuele Europees-rechtelijke bezwaren. In de tweede plaats moet het dan mogelijk zijn om aan meer dan één gegadigde een pakket frequenties aan te bieden, zeker als daaraan nog enkele regionale etherfrequenties worden toegevoegd die niet altijd even doelmatig worden benut. De heer Dees voegde hieraan toe het uitermate belangrijk te vinden dat de luisteraar op deze manier meer keuzemogelijkheden heeft en dus zelf kan bepalen waarnaar hij wel en niet wil luisteren. In de derde plaats wees hij erop dat er nog beroepsprocedures lopen tegen de manier waarop in het verleden frequenties zijn verdeeld; als de appel lanten in het gelijk worden gesteld, zal er voor de staatssecretaris een buitengewoon gecompliceerde situatie ontstaan. Als er meerdere pakketten frequenties worden aangeboden, is de kans wellicht groter dat dit probleem wordt opgelost. De heer Dees ondersteunde ten slotte eveneens het pleidooi van mevrouw Van Nieuwenhoven voor meer samenwerking tussen de nieuwsredacties van de publieke omroepen. Het antwoord van de staatssecretaris De staatssecretaris zegde toe het breed uitgedragen standpunt dat er meer samenwerking moet komen tussen de nieuwsredacties van Radio 1 gaarne kenbaar te maken aan de NOS. Ingaande op de opmerking van de heer Verhagen over Holland FM merkte de staatssecretaris op dat er een grond is voor intrekking van de machtiging als niet aan de afgesproken programmaformule wordt voldaan. Het Commissariaat voor de Media (CvdM) is de toezichthoudende instantie. Hij zei begin december van het CvdM de resultaten van een steekproef te hebben ontvangen en aan de hand daarvan te zullen bezien of die resultaten voldoen aan de intenties van de door Holland FM gehanteerde programmaformule. De eerste indruk is dat deze zender dicht tegen de grens aanzit van hetgeen men nog onder deze formule zou kunnen rangschikken. Desgevraagd verklaarde de staatssecretaris dat, als deze grens wordt overschreden, de vergunning wordt ingetrokken. In een in januari te verschijnen brief over de verdeling van radiofre quenties zal ongetwijfeld ook worden ingegaan op de juridische aspecten van dubbele distributie, maar de staatssecretaris wenste nu al op te merken dat het vermoeden bestaat dat deze constructie op den duur niet houdbaar is. Nu is de enigszins merkwaardige situatie ontstaan dat de Kamer gekozen heeft voor het handhaven van de AM-frequentie en tegelijkertijd de FM-frequentie niet wil afstoten.
Het spreekt voor zich dat de motie, waarin de regering wordt uitge nodigd Radio 1 op de AM-747 te handhaven, zwaar weegt, maar men moet zich wel realiseren dat het tegelijkertijd handhaven van het FM-H-net op grote bezwaren stuit. Daarom wilde hij enkele relativerende kantteke ningen plaatsen bij de motie. Er is indertijd gesteld dat Radio 1 op de AM 747 in een erg grote behoefte voorziet. Uit een onderzoek van de Kijk en luisterdienst van de NOS uit mei 1993 blijkt echter dat bijna 70% van de luisteraars alleen via het FM-H-net naar Radio 1 luistert en 17% alleen via de AM. 92% van de ondervraagden zou er geen moeite mee hebben om alleen via het FM-H-net te luisteren. Mevrouw Van Nieuwenhoven zei de indruk te hebben dat de staatssecretaris nu een onderzoek van oudere datum aanhaalt. De staatssecretaris betwijfelde dat, maar zegde toe dat na te zullen gaan. Desgevraagd deelde hij verder mee dat gegarandeerd kan worden dat «Met het oog op morgen» via Radio 5 zal worden blijven uitgezonden. Een ander argument om Radio 1 op de AM-747 te handhaven heeft van doen met de verkeersveiligheid, maar de bewindsman wees erop dat er tegenwoordig apparatuur is die het mogelijk maakt de zender op de radio te krijgen zonder dat er aan knopjes hoeft te worden gedraaid om de sterkste frequentie uit een FM-H-net te zoeken. Het beëindigen van de uitzendingen van Radio 3 op de AM-675 heeft voor de automobilisten ook weinig problemen opgeleverd. Het ligt verder voor de hand dat een commerciële AM-747 een nieuwszender wordt, zodat Nederlanders in het buitenland niet verstoken worden van nieuws. Mevrouw Van Nieuwenhoven wees erop dat de argumenten pro en contra al vele malen zijn uitgewisseld en zei ervan uit te gaan dat in de aangekondigde brief op basis van die argumenten nieuw beleid wordt ontwikkeld. De staatssecretaris beaamde dat die argumenten in bedoelde brief aan de orde zullen komen. Hij merkte vervolgens op dat het technisch mogelijk is het FM-H-net te splitsen in twee of meer frequentiepakketten. Het probleem is dan wel dat er voor die pakketten geen landelijk bereik kan worden gerealiseerd. Het FM-H-net is specifiek voor mobiele ontvangst ontworpen en de afzonderlijke zenders hebben een kleiner bereik dan andere FM-zenders. Als het FM-H-net voor de commerciële omroep beschikbaar wordt gesteld, is er nog het specifieke probleem dat de NOZEMA de kans loopt niet gebruik te kunnen maken van een zendernet waarin veel is geïnvesteerd, maar dat nog lang niet is «terug verdiend». Het is niet de bedoeling om in de nieuwe toewijzingsprocedure voor commerciële omroepen alleen die organisaties in aanmerking te laten komen die de vorige keer buiten de boot zijn gevallen en in beroep zijn gegaan. ledere gegadigde krijgt dezelfde behandeling. Ten slotte wees de staatssecretaris op de mogelijkheid om uit het FM-H-net de zender bij Lopik te halen en beschikbaar te stellen voor de regionale zender Utrecht die in de internationale planning een groter bereik mag hebben en dan een groot gedeelte van Nederland kan bestrijken. Er is dan sprake van twee landelijke FM-netten waarvan er overigens een in het centrum niet meer een perfecte dekking heeft. De staatssecretaris benadrukte nog dat dit een hypothetische mogelijkheid is die wellicht iets meer ruimte kan bieden. Er zal dan wel moeten worden onderzocht of het «gat» niet al te nadelige gevolgen heeft voor de ontvangst en of een versterkte Utrechtse zender geen storingen tot gevolg heeft.
Nadere gedachtenwisseling Mevrouw Van Nieuwenhoven stelde er prijs op allerlei creatieve gedachten van de staatssecretaris te horen, maar wees er nog wel op dat rekening moet worden gehouden met de mogelijkheid dat dubbele uitzending niet wordt toegestaan. Haar wantrouwen was gewekt door het feit dat van departementswege altijd wordt gesproken over het «verkopen» van AM-747 en nooit over het «verkopen» van het FM-H-net. Vandaar ook dat zij dit overleg had aangevraagd. Voor het overige wachtte zij graag de brief van de Staatssecretaris en de Minister van Verkeer en Waterstaat af. Mevrouw De Koning merkte nog op het zeer te waarderen dat deze kwestie in alle openheid wordt besproken en dat alle gegadigden gelijkelijk worden behandeld. De heer Verhagen sloot zich aan bij de opmerking van mevrouw De Koning en benadrukte nog dat zijn fractie hoge prijs blijft stellen op een dubbele uitzending van Radio 1. De staatssecretaris herhaalde dat in de toegezegde brief uiteraard ook zal worden ingegaan op de juridische aspecten van dubbele uitzending. De voorzitter van de commissie, M. M.H.Kamp De griffier van de commissie, Roovers