Gedragscode waterschap Reest en Wieden Waterschap Reest en Wieden wil voor burgers, bedrijven, instanties en medewerkers een toegankelijke, laagdrempelige, professionele en betrouwbare organisatie zijn. Dit vraagt om bestuurders en medewerkers die vertrouwen genieten omdat ze deskundig, gedreven en integer zijn. Deze gedragscode biedt het kader waarin afspraken over integriteit zijn vastgelegd. De volgende zes begrippen vormen de basis voor integer handelen: 1. dienstbaar: de medewerker dient het algemeen belang en probeert met zijn handelen het vertrouwen in de overheid te waarborgen; 2. professioneel: van de medewerker wordt een professionele werkwijze en houding verwacht. De medewerker beschikt over de juiste kennis en vaardigheden en geeft de ambtelijke leiding en het bestuur juiste, relevante en volledige informatie; 3. onafhankelijk: het handelen van een medewerker wordt gekenmerkt door onpartijdigheid, dat wil zeggen dat geen vermenging optreedt met oneigenlijke belangen en ook dat iedere schijn van een dergelijke vermenging wordt vermeden; 4. verantwoordelijk: de medewerker krijgt en neemt de verantwoordelijkheid die bij zijn functie past en is bereid daarover verantwoording af te leggen aan collega s, leidinggevenden, het bestuur en de burger. De medewerker gaat verantwoord om met de middelen van het waterschap en vermijdt het maken van onnodige kosten; 5. betrouwbaar: op een medewerker moet men kunnen rekenen. Kennis en informatie waarover hij uit hoofde van zijn functie beschikt, wendt hij aan voor het doel waarvoor die zijn gegeven; 6. zorgvuldig: de medewerker gaat op een zorgvuldige wijze om met burgers, bedrijven, instanties en andere medewerkers. Belangen van partijen worden op een correcte wijze afgewogen en de medewerker verleent geen voorkeursbehandelingen. 1. Algemene bepalingen a. Deze gedragscode geldt voor bestuurders en medewerkers (ongeacht de vorm van het dienstverband) van het waterschap Reest en Wieden. In deze gedragscode wordt, tenzij anders aangegeven, steeds gesproken van medewerker. b. In gevallen waarin de gedragscode niet voorziet of waarbij de toepassing niet eenduidig is, vindt overleg plaats met de dijkgraaf (voor bestuurders en de secretaris-directeur), respectievelijk de direct-leidinggevende (voor medewerkers). De dijkgraaf overlegt met de waarnemend-dijkgraaf. Hier wordt, tenzij anders aangegeven, steeds gesproken van direct-leidinggevende. c. De gedragscode is openbaar en door derden te raadplegen. d. Medewerkers ontvangen een exemplaar van de gedragscode bij hun aantreden respectievelijk hun aanstelling. 1
2. Belangenverstrengeling a. De medewerker voorkomt (de schijn van) belangenverstrengeling bij de uitoefening van zijn werk. Hiervoor kan het gebeuren dat hij zich onthoudt van stem. b. De medewerker vervult geen andere functies waarbij sprake is of kan zijn van (de schijn van) belangenverstrengeling. De medewerker doet opgave van zijn openbare betrekkingen en nevenfuncties. 3. Informatie a. De medewerker gaat zorgvuldig en correct om met (privacy- en/of bestuurlijk-) gevoelige informatie waarover hij uit hoofde van zijn functie beschikt of kan beschikken. b. De medewerker houdt geen informatie achter, tenzij deze geheim of vertrouwelijk is en het niet geven van informatie mogelijk is op grond van de Wet openbaarheid van bestuur. c. De medewerker zorgt ervoor dat geheime, vertrouwelijke en gevoelige (digitale) stukken veilig zijn opgeborgen als de werkplek wordt verlaten. Tevens gaat de medewerker verstandig om met het elektronisch verzenden van dergelijke informatie. d. De medewerker maakt voor zijn persoonlijk belang geen gebruik van de in de uitoefening van zijn functie verkregen geheime, vertrouwelijke of gevoelige informatie. 4. Aannemen van geschenken a. Bij het aannemen van geschenken uit hoofde van zijn functie, heeft de medewerker altijd eerst geconcludeerd dat hij door het aannemen van het geschenk niet in een situatie komt waarin hij zijn functie ten opzichte van de gever niet (meer) zorgvuldig en onafhankelijk kan uitoefenen. b. Bij twijfel over dit laatste overlegt de medewerker met zijn direct-leidinggevende en beslissen zij gezamenlijk. c. Geschenken kunnen ook bestaan uit een uitnodiging voor een evenement of diner, uit aanbiedingen of kortingen voor privé-werkzaamheden, - goederen of - diensten. d. Een geschenk kan, mits voldaan aan het eerste lid en zonder overleg, worden aangenomen tot een bedrag van 50,00. e. Over het aannemen van een geschenk boven dit bedrag overlegt de medewerker met zijn direct-leidinggevende en beslissen zij gezamenlijk. 5. Excursies, werkbezoeken, studiereizen, congressen a. De medewerker beoordeelt of een excursie, werkbezoek, studiereis of congres functioneel en in het belang van het waterschap is. b. Door het aanvaarden van een uitnodiging voor een excursie, werkbezoek, studiereis, congres komt de medewerker niet in een situatie waarin hij zijn functie ten opzichte van de gever niet (meer) zorgvuldig en onafhankelijk kan uitoefenen. c. De medewerker kan, in overleg met zijn direct-leidinggevende, voorstellen (een deel van) de kosten voor rekening van het waterschap te laten zijn. 2
6. Gebruik van waterschapseigendommen en waterschapsvoorzieningen a. Het gebruik van waterschapseigendommen en waterschapsvoorzieningen in het algemeen voor privé-doeleinden (met uitzondering van hetgeen hier onder c is bepaald) is niet toegestaan; tenzij toestemming wordt gegeven door de direct-leidinggevende. b. Eventuele schade die ontstaat aan waterschapseigendommen en waterschapsvoorzieningen door privé-gebruik, wordt door de medewerker vergoed. c. Privé-gebruik van kantoorvoorzieningen als e-mail, internet, fax, (mobiele) telefoon, laptop, printer en kopieerapparaat blijft tot een minimum beperkt. De uitvoering van eigen werkzaamheden komt hierdoor niet in het gedrang. d. De medewerker gaat correct om met de financiële regelingen van het waterschap. Te denken valt aan de Vergoedingsregeling kinderopvang, de Regeling vergoeding dienstreizen, de Regeling tegemoetkoming reiskosten woon- werkverkeer en de Verhuiskostenregeling. Alleen werkelijk gemaakte kosten worden gedeclareerd. 7. Werving en selectie van personeel Het waterschap hanteert een Sollicitatiecode en een Protocol bij werving en selectie die de rechten van een sollicitant bij een sollicitatieprocedure beschrijven. Deze documenten waarborgen het recht op een eerlijke kans op aanstelling en het recht op zorgvuldige en vertrouwelijke behandeling van persoonlijke gegevens. 8. Aanbesteden en inkopen Het aanbesteden en inkopen van werken, leveringen en diensten gebeurt zorgvuldig, transparant en openbaar. Alleen indien er ten aanzien van het laatste goede gronden zijn en dit past binnen het vastgestelde aanbestedingsbeleid, kan hiervan gemotiveerd worden afgeweken. 9. Ongewenste omgangsvormen a. De medewerker gaat respectvol om met collega s, burgers en derden en houdt rekening met hun gevoelens. b. Voor het overige wordt verwezen naar de Klachtenregeling ongewenste omgangsvormen en de Verklaring rassendiscriminatie, beide van het waterschap Reest en Wieden. 10. Handelwijze bij (een vermoeden van) een misstand a. De medewerker meldt (een vermoeden van) een misstand. b. De medewerker die een melding doet wordt, zover hij te goeder trouw handelt, op geen enkele wijze in zijn positie benadeeld als gevolg van het melden. c. Voor het overige wordt verwezen naar de Regeling Klokkenluiders van het waterschap Reest en Wieden. 3
Nota van toelichting bij de gedragscode 1. Algemene bepalingen Het doel van een gedragscode is medewerkers duidelijkheid en houvast te bieden bij het bepalen van normen in hun gedrag op het werk. Er zijn meerdere aanleidingen te noemen voor het opstellen van deze code: zo is het bekend dat overheidsorganisaties steeds meer worden aangesproken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheden (hetgeen ieder zichzelf respecterende organisatie prima vindt). Verder zal, naar verwachting op niet al te lange termijn, iedere overheidsorganisatie (wettelijk) verplicht worden om een integriteitsbeleid te gaan voeren, waaronder het vaststellen van een gedragscode. Deze code is voor bestuurders en medewerkers van het waterschap Reest en Wieden hetzelfde. Onder medewerkers dienen ook stagiaires, uitzendkrachten en dergelijke verstaan te worden. In de code wordt steeds gesproken over medewerkers ; hier is dan ook steeds bestuurders bedoeld. De code is tot stand gekomen na een ronde langs het dagelijks bestuur en alle afdelings- en districtsoverleggen, waarin aan de hand van casussen is gediscussieerd over de vraag wat integer handelen (en nalaten te handelen) is. Nadrukkelijk is niet gekozen voor het één-op-één kopiëren van één van de vele beschikbare gedragscodes: integriteit gaat over normen en waarden, over organisatiecultuur en mentaliteit, over professioneel handelen en dit kan verschillen per medewerker en per organisatie. Deze gedragscode is een combinatie van de ontwerp-gedragscode van de Unie van Waterschappen (basis) en de opmerkingen uit de organisatieronde (aanvulling). De belangrijkste opmerkingen uit de organisatieronde zijn: - er is behoefte aan een duidelijk kader; een concrete invulling van het kader is een eigen verantwoordelijkheid van iedere medewerker en bestuurder; - leidinggevenden hebben een belangrijke voorbeeldfunctie en; - het bespreken van en discussiëren over concrete casussen is minstens zo belangrijk als het vaststellen/hebben van een gedragscode: de discussie helpt bij het bewust worden en bewust blijven van ieders gedrag. Het doel van deze gedragscode is, zoals gezegd, ook het bieden van een kader. Naast deze gedragscode zijn er diverse regelingen met bepalingen over integriteit. Als wettelijk kader kan worden genoemd: - het Wetboek van Strafrecht (artikelen 359 t/m 363): de bepalingen stellen verduistering, beschadiging, vernieling, fraude en corruptie strafbaar; - het Wetboek van Strafvordering (artikel 162): de verplichting om aangifte te doen van misdrijven; - de Ambtenarenwet (artikelen 125 en 125a): bepalingen over nevenwerkzaamheden en geheimhouding; - de Waterschapswet (artikelen 31 t/m 33 en 50): vereisten voor het lidmaatschap van het algemeen bestuur, nevenfuncties van bestuursleden en het afleggen van de eed/belofte; - de Wet openbaarheid bestuur: deze wet geeft regels over de openheid en openbaarheid van bestuur, gelet op een goede en democratische bestuursvoering; - de Algemene wet bestuursrecht: bij de uitoefening van haar taak, dient het waterschap algemene beginselen van behoorlijk bestuur in acht te nemen. Voorbeelden zijn: het zorgvuldigheidsbeginsel, het evenredigheidsbeginsel en het vertrouwensbeginsel; - de Sectorale Arbeidsvoorwaardenregeling Waterschapspersoneel (SAW): deze bindende afspraken gemaakt in het Landelijk Arbeidsvoorwaardenoverleg Waterschappen (LAWA) kent zijn uitwerking in diverse zogenaamde lokale regelingen. 4
En er is ook een raakvlak met de Wet BIBOB (Wet Bevordering IntegriteitsBeoordelingen door het Openbaar Bestuur). Deze wet beoogt te voorkomen dat, onder meer door aanbestedingen van overheidsopdrachten, de overheid onbedoeld bepaalde criminele activiteiten faciliteert. De wet geeft overheidsorganisaties de mogelijkheid om bij het behandelen van vergunningaanvragen en bij het verlenen van subsidies of opdrachten, onderzoek te doen naar mogelijke criminele activiteiten. De Wet BIBOB is in 2003 in werking getreden en inmiddels is uit diverse publicaties al wel gebleken dat de waarde van de wet voor waterschappen genuanceerd moet worden: zaken die voor een BIBOB-onderzoek in aanmerking komen, zijn met name vergunningaanvragen voor de horeca, coffeeshop en seksshops. De Wet BIBOB speelt in deze gedragscode dan ook verder geen rol. Het toezien op ieders gedrag, het handhaven van de gedragscode, zal (net als voorheen) gebeuren via het aanspreken van de medewerker op zijn gedrag hetgeen gevolgen kan hebben voor zijn functioneren en positie. Met een gedragscode zijn de medewerkers op de hoogte van het kader. De discussieronde in de organisatie heeft als positief neveneffect dat integriteit en gedrag bespreekbaar worden en men hier onderling over praat en men elkaar eerder aanspreekt of op zaken wijst. Een gedragscode is een middel om te komen tot integer handelen: met het vaststellen van een gedragscode ben je er nog niet. Tenslotte: gelet op de opmerking vanuit de organisatieronde, verdient het aanbeveling om periodiek casussen aan de orde te stellen om zo integriteit bespreekbaar te hebben en te houden. 2. Belangenverstrengeling Het woordenboek omschrijft belangenverstrengeling als het in zich verenigen van onverenigbare functies. De Algemene wet bestuursrecht (artikel 2:4) kent de volgende bepaling: 1. het bestuursorgaan vervult zijn taak zonder vooringenomenheid. 2. het bestuursorgaan waakt ertegen dat tot het bestuursorgaan behorende of daarvoor werkzame personen die een persoonlijk belang bij een besluit hebben, de besluitvorming beïnvloeden. Werk en privé liggen soms dicht bij elkaar. Er zijn veel situaties denkbaar en lang niet altijd hoeven verschillende belangen met elkaar te strijden. Belangenverstrengeling kan ontstaan door het vervullen van verschillende functies: denk bijvoorbeeld aan een bestuurder die moet beslissen op een subsidieverzoek van een vereniging waarvan hijzelf penningmeester is. Maar ook zonder nevenfuncties kan er sprake zijn van belangenverstrengeling: een ambtenaar moet in een aanbestedingsprocedure offertes beoordelen waaronder een offerte van het bedrijf van zijn broer. Voor bestuurders wordt in de Waterschapswet beschreven welke nevenfuncties niet toegestaan zijn en voor welke nevenwerkzaamheden toestemming verkregen kan worden. In de SAW staat dat de ambtenaar verplicht is opgave van nevenwerkzaamheden te doen die de belangen van de dienst, voor zover deze in verband staan met zijn functievervulling, kunnen raken. 5
Nevenfuncties of niet: persoonlijke belangen ( belangen die niet behoren tot de belangen die het bestuursorgaan uit hoofde van de hem opgedragen taak behoort te vervullen ) mogen er niet toe leiden dat het waterschapsbelang ondermijnd wordt. Niet alleen belangenverstrengeling zelf, maar ook de schijn ervan moet worden voorkomen. Uit jurisprudentie kan worden afgeleid dat een rechter daar sterk op toetst. Om (de schijn van) belangenverstrengeling te voorkomen, kan bijvoorbeeld de beoordeling van offertes aan een collega worden overlaten of kan een bestuurder zich beroepen op het verschoningsrecht en zich onthouden van stem. Het Reglement van Orde voor de vergadering van waterschap Reest en Wieden bepaalt ook dat een bestuurslid geen deel neemt aan de stemming over een aangelegenheid die hem rechtstreeks of middellijk persoonlijk aangaat of waarbij hij als gemachtigde is betrokken. Zoals voor alle onderwerpen van deze gedragscode geldt, geldt ook hier dat men er verstandig aan doet bij twijfel over een bepaalde gedraging of besluit, dit te bespreken met de directleidinggevende. 3. Informatie Uitgangspunt van een overheidsorganisatie is dat het open en transparant handelt. De vrijheid van meningsuiting is als een groot goed vastgelegd in de Grondwet. Veel stukken zijn openbaar en kunnen ingezien dan wel opgevraagd worden. Toch kunnen er redenen zijn om (eventueel tijdelijk) bepaalde informatie niet openbaar te maken. De verplichting tot geheimhouding is een beperking van de grondwettelijke vrijheid van meningsuiting en daarom mag er ook alleen bij wet van deze vrijheid worden afgeweken, zie bijvoorbeeld de Wet openbaarheid van bestuur (hierna: WOB). De WOB gaat er vanuit dat een bestuursorgaan bij de uitvoering van zijn taak informatie verstrekt, maar geeft ook aan wanneer informatie niet afgegeven kan worden. Denk hierbij aan staatsbelangen ( informatie die de eenheid van de Kroon in gevaar zou kunnen brengen ), aan persoonsgegevens (zie de Wet bescherming persoonsgegevens: de eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer) en bijvoorbeeld aan de situatie waarin een derde door het verstrekken van de informatie onevenredig voordeel heeft ten opzichte van anderen die bij de kwestie zijn betrokken. Het schenden van geheime informatie levert een strafbaar feit op. De vergaderingen van het algemeen bestuur zijn vrij toegankelijk voor publiek en pers. De Waterschapswet en het Reglement van Orde voor de vergadering beschrijven wanneer besloten kan worden hiervan af te zien, om de deuren te sluiten : dit kan alleen na een zorgvuldige afweging van alle belangen. Dit artikel is ook bedoeld om de medewerkers er (meer) van bewust te maken dat er zorgvuldig omgegaan dient te worden met privacy- en/of bestuurlijk gevoelige informatie, bijvoorbeeld door bepaalde dossiers niet op het bureau te laten liggen maar op te bergen en door bepaalde informatie niet per email te verzenden. 4. Aannemen van geschenken Uit de verschillende discussies in de organisatie is duidelijk geworden dat op zich het aannemen van een (relatie-)geschenk niet bij voorbaat als verkeerd wordt gezien, zolang het maar niet bepalend is voor de houding richting de gever (of het de schijn heeft van risico op bevoordeling). Dit betekent in ieder geval dat in een situatie waarin nog wordt onderhandeld of nog een keuze voor een bedrijf moet worden gemaakt, een geschenk niet kan worden aangenomen. 6
In deze code is besloten om een maximum te stellen aan de hoogte van de waarde van het geschenk, namelijk 50,00. Dit bedrag komt overeen met het bedrag dat staat vermeld in diverse beschikbare codes van andere overheden (o.a. van de Unie van Waterschappen). Mocht een geschenk een hogere waarde dan 50,00 vertegenwoordigen, dan wordt dit besproken met de direct-leidinggevende. Geschenken die verkregen worden bij representatief optreden, bijvoorbeeld het geven van een presentatie elders, vallen (in de meeste gevallen) niet onder deze bepaling: hiervoor geldt dat een geschenk in verhouding dient te staan tot de geleverde prestatie. Voor de volledigheid wordt hier nog genoemd dat het altijd verboden is steekpenningen ( giften die worden gegeven om iemand te bewegen in zijn functie iets te doen of na te laten in strijd met zijn plicht ) aan te nemen. 5. Excursies, werkbezoeken, studiereizen, congressen Excursies, werkbezoeken en dergelijke kunnen bijdragen aan het beter uitoefenen van de functie. Zolang de kosten ervan door het waterschap worden betaald, zal er niet snel sprake zijn van een situatie waarin de integriteit van de genodigde in gevaar komt. Bij het aannemen van een uitnodiging voor bijvoorbeeld een studiereis geldt in grote lijnen hetzelfde als bij het aannemen van een geschenk (zie artikel 4 van de gedragscode). Een goed compromis kan zijn dat kosten (gedeeltelijk) door het waterschap worden betaald. Zo wordt iedere schijn van gebondenheid of afhankelijkheid voorkomen. 6. Gebruik van waterschapseigendommen en waterschapsvoorzieningen Bij het werk maken medewerkers gebruik van waterschapseigendommen en waterschapsvoorzieningen. Zo is er voor het gebruik van internet en email sinds 2001 het boekje Netjes op het net. En in de Uitvoeringsregeling telefoongebruik is vastgelegd dat de ambtenaar die voor de uitvoering van zijn functie (ook buiten kantoortijd) bereikbaar moet zijn, de beschikking krijgt over een mobiele telefoon. Andere waterschapseigendommen zijn bijvoorbeeld de kopieermachine, gereedschap, rijdend materieel, etc. Voor deze eigendommen en voorzieningen zijn niet altijd regels opgesteld zoals bij het internet en emailgebruik, maar wordt van de gebruiker gevraagd om hier verantwoord mee om te gaan en het privé-gebruik zoveel mogelijk te beperken. Zo is de Belastingdienst van mening dat wanneer er minder dan 90% zakelijk wordt gebeld op een zakelijke mobiele telefoon, er sprake is van een privé-voordeel wat dan ook in rekening moet worden gebracht. Uit de integriteitsdiscussies komt naar voren dat er weliswaar behoefte is aan een kader, maar dat tegelijkertijd een aangegeven grens al snel ter discussie komt te staan: als je privékopietjes mag maken, mogen er dat dan 2 of 50 zijn en is dat per dag of per maand etc. Veelvuldig kopiëren voor een vereniging of een ander (maatschappelijk) doel is in ieder geval niet toelaatbaar; het waterschap is geen copy-shop. De overweging hierbij is ook dat een medewerker thuis wel eens iets uitwerkt voor het werk en dat dan voor eigen rekening doet, denk bijvoorbeeld aan printkosten. Men is in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor het eigen handelen en bij twijfel kan dit worden besproken met de direct-leidinggevende. Wat hierbij geldt voor waterschapseigendommen is ook van toepassing op het begrip arbeidstijd. Medewerkers worden geacht het werk in diensttijd zo effectief mogelijk te doen en in diensttijd geen privé-klussen te doen (zie art. 7.2.1 SAW over ambtelijke ethiek). 7
7. Werving en selectie van personeel Integer handelen vraagt om een continue bewustwordingsproces. Om deze reden wordt het onderwerp integriteit al besproken in de selectie- en introductieprocedure zodat het later (periodiek) een vervolg kan krijgen in het werkoverleg. Deze gedragscode zal worden uitgereikt als onderdeel van de introductieset voor nieuwe medewerkers. Ook nieuwe bestuursleden ontvangen bij het aantreden een exemplaar. De Sollicitatiecode geeft de sollicitant bij waterschap Reest en Wieden informatie over de wijze waarop de wervings- en selectieprocedure verloopt. Met dit artikel is een aantal regels vastgelegd die waterschap Reest en Wieden in acht neemt bij het invullen van vacatures. De sollicitatiecode is vastgesteld op 1 september 2000 en is gebaseerd op de conclusies van de Commissie Selectieprocedure (de Commissie Hessel). De sollicitanten hebben de volgende zes rechten: 1. het recht op een eerlijke kans op aanstelling (gelijke kansen bij gelijke geschiktheid, maar ook het recht van de organisatie om de meest geschikte kandidaat te kiezen); 2. het recht op informatie (over onder meer de sollicitatieprocedure, de functie en de organisatie); 3. het recht op privacy (betreft de soort en diepgang van de in te winnen informatie over een sollicitant); 4. het recht op vertrouwelijke behandeling van persoonlijke gegevens (betreft de wijze waarop met de ingewonnen informatie wordt omgegaan); 5. het recht op een instrumenteel doelmatige procedure (betreft de methoden en technieken die worden gebruikt bij de selectie); 6. het recht van klacht (om de realisering van de genoemde rechten te bevorderen). Het Protocol werving en selectie regelt de procedures die binnen waterschap Reest en Wieden gelden rond werving en selectie. Met name de procedure rond interne en externe werving en voorrangsafspraken voor de eigen kandidaten maar ook het doelgroepenbeleid, worden hierin behandeld. De Sollicitatiecode en het Protocol werving en selectie zijn toegankelijk via internet en opvraagbaar bij de afdeling Personeel & Organisatie. 8. Aanbesteden en inkopen Wanneer het waterschap optreedt als aanbesteder van opdrachten of als inkoper, moet dit open, objectief en zorgvuldig gebeuren; het waterschap zal verantwoording moeten kunnen afleggen over gemaakte keuzes en beslissingen ( hoe wordt zo doelmatig mogelijk met het belastinggeld omgegaan? ). Naast het creëren van open en eerlijke concurrentie speelt ook de verhoogde publiciteit ten aanzien van dit onderwerp een rol, zie de bouwfraude. Bij inkoop en aanbesteden wordt vastgesteld beleid gevolgd waarvan alleen gemotiveerd kan worden afgeweken. Alleen beleid is onvoldoende: ook hier is het besef van onafhankelijk handelen van groot belang. 8
9. Ongewenste omgangsvormen Van medewerkers wordt verwacht dat zij respectvol omgaan met collega s, burgers en derden, dat zij rekening houden met de gevoelens van anderen en dat zij geen ongewenst gedrag vertonen. Wat onder ongewenst gedrag kan worden verstaan, is zeer persoonlijk. Juist daarom is het belangrijk om zoveel mogelijk uit te gaan van en rekening te houden met gevoelens van anderen. Voorbeelden van ongewenst gedrag kunnen zijn: - een collega buiten sluiten door hem bijvoorbeeld te negeren in gesprekken; - een collega het werk onmogelijk of onaangenaam maken door bijvoorbeeld belangrijke informatie niet door te geven; - seksueel getinte opmerkingen maken, het hinderlijk bekijken of het hebben van onnodig en ongewenst lichamelijk contact. Denk hierbij ook aan het maken van dubbelzinnige grapjes, het versturen van dubbelzinnige emailberichten, foto s en dergelijke; - over een collega roddelen of negatieve geruchten verspreiden; - een collega bedreigen, onder druk zetten, uitschelden lastig vallen, een duw geven of slaan. Bij een confrontatie met een ongewenste gedraging zijn er verschillende mogelijkheden: van het aanspreken van die persoon op zijn gedrag tot het melden van een klacht bij de klachtencommissie, zie hiervoor ook de Klachtenregeling ongewenste omgangsvormen. De Klachtenregeling is toegankelijk via intranet en opvraagbaar bij de afdeling Personeel & Organisatie. 10. Handelwijze bij (een vermoeden van) een misverstand Het begrip klokkenluider heeft de laatste jaren aan invloed gewonnen. Voorbeelden zijn de meldingen van declaratiemisstanden bij het Europees Parlement en de bouwfraude. Deze ontwikkelingen zijn in 2002 voor de waterschappen aanleiding geweest om een regeling voor klokkenluiders vast te stellen om zo de positie van klokkenluiders (melders van vermoeden van misstanden) beter te beschermen en een heldere en juiste procedure te creëren voor het melden van misstanden. De Regeling Klokkenluiders is toegankelijk via intranet en opvraagbaar bij de afdeling Personeel & Organisatie. 9