Een borstamputatie met een sentinelprocedure 1 Uw operatie vindt plaats op: Uw opname is gepland op:... Aantal verwachte dagen opname:.. U meldt zich aan bij opname: aan kassa K1 K2, gelijkvloers NUCHTER (niet eten en drinken vanaf 24u, de dag voor de operatie)
Uw arts heeft met u gesproken over de behandeling van borstkanker. In de meeste gevallen start de behandeling met een operatie. Dat kan de verwijdering van de volledige borstklier (een borstamputatie) zijn of een borstsparende ingreep (een tumorectomie). Een multidisciplinair team beslist over de voor u meest effectieve behandeling. Dit team bestaat uit de gynaecoloog, chirurg, plastisch chirurg, oncoloog, radiotherapeut en radioloog. Bij u is er voor gekozen om een borstamputatie (= mammectomie) met een sentinelprocedure uit te voeren. Deze keuze wordt bepaald door de grootte en de kenmerken van de tumor. Er wordt voor een behandeling gekozen die de kans op terugkeer van de tumor zo klein mogelijk maakt. 2 Wat vindt u terug in deze brochure? 1. De operatie 2. Mijn opname in het ziekenhuis 3. Wat moet ik weten bij het verlaten van het ziekenhuis? 4. Wanneer moet ik mijn arts verwittigen? Deze brochure geeft u meer informatie over deze operatie. Heeft u nog bijkomende vragen, aarzel dan niet en stel deze gerust aan uw arts of verpleegkundige.
1. De operatie De borstamputatie Deze ingreep gebeurt onder algemene verdoving. 3 Bij een borstamputatie wordt de volledige borstklier met bovenliggende huid en tepel verwijderd. Er wordt gekozen voor een borstamputatie: wanneer de tumor te groot is voor een borstsparende operatie wanneer er meerdere tumoren aanwezig zijn in de borst als het gaat om een tumor in een kleine borst als de snijranden na een eerste borstsparende operatie nog kwaadaardige cellen bevatten Het litteken na de operatie loopt horizontaal of schuin in de richting van de oksel. Bron: www.asz.nl/.../mammapoli/borstkankeroperaties Kiezen voor een reconstructie? Voor de operatie bespreekt de plastisch chirurg met u de mogelijkheden van een borstreconstructie met eigen weefsel of prothesemateriaal. Aansluitend bij de borstamputatie kan tijdens dezelfde verdoving een borstreconstructie uitgevoerd worden.
Een reconstructie kan ook in een later stadium uitgevoerd worden. In afwachting kan u dan een uitwendige borstprothese dragen. Het voordeel van een onmiddellijke reconstructie is dat de volledige huid van de borst behouden blijft, terwijl bij een reconstructie in een tweede tijd de borstklier met de bovenliggende huid volledig wordt weggenomen. Foto s van deze operaties zijn beschikbaar en kan u onder begeleiding met de borstverpleegkundige bekijken. 4 Voor verdere gedetailleerde informatie over de mogelijkheden van borstreconstructies kan u terecht op volgende website: www.plastischechirurgiegent.be (zie rubriek reconstructieve chirurgie en borstreconstructie) Als u dit wenst kan de verpleegkundige ook contact opnemen met de zelfhulpgroep voor mensen met borstkanker. Via deze weg kan u ook praten met iemand die hetzelfde doorgemaakt heeft. Als u niet voor een reconstructie kiest, dan zal u een voorlopige uitwendige prothese ontvangen voor u het ziekenhuis verlaat. De sentinelprocedure Om bij borstkanker een goede diagnose te stellen is het onderzoeken van de lymfeklieren uitermate belangrijk. De behandeling voor borstkanker wordt in sterke mate bepaald door de aan- of afwezigheid van kankercellen in de lymfeklieren. Om dit na te gaan, worden één of meerdere lymfeklieren verwijderd. Om de toestand van de lymfeklieren te bepalen tumor werden vroeger alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd. Sinds enkele jaren weet men echter dat het meestal volstaat de lymfeklier die het dichtst bij de tumor ligt, de zogenaamde schildwacht- of sentinelklier, te verwijderen voor verder onderzoek. sentinelklier Bij het sentinelonderzoek worden slechts één tot
drie lymfeklieren verwijderd uit de regio van de borst of oksel. Borstkanker heeft namelijk de neiging om zich eerst te verspreiden in de buurt van de oksel. Via de lymfewegen kunnen de lymfeklieren aangetast worden door kankercellen. De schildwachtklier is de eerste lymfeklier waarnaar de tumor draineert en waar de eerste uitzaaiende kankercellen kunnen terechtkomen. 5 De verwijderde schildwachtklier wordt vervolgens nauwkeurig onderzocht op de aanwezigheid van kankercellen. Deze klier is representatief voor de andere okselklieren, dit wil zeggen dat als de sentinelklier GEEN kankercellen bevat, ook de andere okselklieren vrij zijn van kwaadaardige cellen. Een verdere okselklieruitruiming (axillacurage) is dan ook niet nodig. Hoe verloopt de sentinelprocedure? Op de afdeling Isotopen (P7-gelijkvloers) wordt s morgens een kleine hoeveelheid radiactieve stof rond de tumor ingespoten. Dit gebeurt in ruglig met ontbloot bovenlichaam en is niet echt pijnlijk. U hoeft hiervoor niet nuchter te zijn tenzij u dezelfde dag nog wordt geopereerd. Enkele uren later wordt via een camera de radioactiviteit in de borst en de oksel opgespoord om de sentinelklier te lokaliseren. Als herkenningspunt zal de arts een kruis op uw huid ter hoogte van de sentinelklier tekenen. Hij gebruikt daarvoor een zilvernitraatstift die moeilijk afwasbaar is. Omdat het een paar uur duurt voor de sentinelklier kan worden opgespoord, wordt de inspuiting meestal de dag voor de operatie gegeven. Dit is dan ook de reden waarom u in dat geval de dag voor de operatie wordt opgenomen. Als u dit wenst kan de inspuiting ook ambulant gebeuren. De borstverpleegkundige zal de mogelijkheden met u bespreken.
Als de sentinelklier opgespoord kan worden, zegt men u dat de sentinel tekent. Dit betekent niet dat er kankercellen in de sentinelklier zijn aangetroffen. Het betekent enkel dat het onderzoek geslaagd is en dat de gyneacoloog deze sentinelklier kan verwijderen tijdens de operatie. 6 Als de sentinelklier niet tekent, mag u terugkeren naar de afdeling waar u opgenomen bent en spreekt men een tijdstip af waarop u zich opnieuw moet aanbieden op de dienst isotopen. Indien later op de dag de sentinelklier nog steeds niet tekent wordt daags nadien, op de dag van de operatie zelf dus, nogmaals een meting verricht. Tijdens de operatie zal de arts de sentinelklier(en) verwijderen. De patholoog zal de sentinelklier nauwkeurig onderzoeken op de eventuele aanwezigheid van kankercellen. Het resultaat van de sentinelprocedure Een week na de operatie kan uw behandelende arts u de resultaten van deze procedure meedelen. Dit resultaat speelt een belangrijke rol bij het plannen van uw nabehandeling. Indien er in de sentinelklier kwaadaardige cellen teruggevonden zijn, betekent dit dat er een okseluitruiming volgt. In een tweede operatie zullen de resterende lymfeklieren weggenomen en verder onderzocht worden.
Indien de sentinelklier geen kwaadaardige cellen bevat, betekent dit dat de ziekte zich nog niet in de lymfeklieren verspreid heeft. Er volgt geen verdere operatie t.h.v. de lymfeklieren. Een moeilijke beslissing nemen 7 De diagnose borstkanker zet uw wereld op zijn kop. In deze emotioneel wankele tijden is het niet eenvoudig om beslissingen te nemen. Voor welke operatie moet ik kiezen? Hoe zal het litteken er uit zien? Hoe moet ik verder? Blijf niet met uw vragen zitten en vraag hulp aan uw borstverpleegkundige of arts. Een goede uitleg helpt u de juiste beslissingen te nemen. 2. Mijn opname in het ziekenhuis Wat brengt u mee naar het ziekenhuis? foto s van de mammografie (als u die heeft) de ingevulde preoperatieve vragenlijst uw thuismedicatie, voldoende voor de dagen van opname een BH zonder beugels als u die heeft. Zoniet wordt op de afdeling voor een aangepaste BH gezorgd via een bandagist(e) naar uw keuze witte steunkousen (TED-kousen, als u die heeft) comfortabele slaapkledij Wat gebeurt er voor de operatie? De verpleegkundige van de afdeling zal de operatie en het verloop van uw verblijf in het ziekenhuis uitleggen. Alle noodzakelijke gegevens worden in uw dossier genoteerd. Vragen of onduidelijkheden kan u dan steeds bespreken.
De verpleegkundige zal uw familie het telefoonnummervan de afdeling en van het telefoontoestel op uw kamer bezorgen. U mag ook een gsm gebruiken. Uw arts heeft meestal op voorhand de nodige onderzoeken laten uitvoeren. Als dit niet het geval is, gebeurt dit de dag van de opname. Concreet betekent dit dat er afhankelijk van uw leeftijd en van eventuele voorgaande ziektegeschiedenis, een elektrocardiogram (= ECG), een foto van de longen en een bloedonderzoek gebeurt. 8 Vanaf 24 uur moet u nuchter blijven. Dit betekent dat u niet meer mag eten, drinken of roken vanaf middernacht. De oksels worden geschoren in de operatiezaal. Hoe verloopt de operatie? De operatie gebeurt altijd onder algemene verdoving. Als u kiest voor een borstamputatie zonder reconstructie neemt de arts de volledige borstklier met bovenliggende huid en tepel weg. Tenslotte neemt hij ook de sentinelklier(en) weg. Een operatie voor borstkanker is lichamelijk gezien geen zware ingreep. Maar ook bij deze operatie is er kans op een verwikkeling zoals een bloedklonter (trombose), een nabloeding (hematoom), vochtophoping (seroom) of een wondinfectie. Het weggenomen borstweefsel en de sentinelklier worden in het labo onderzocht. De resultaten van dit weefselonderzoek zijn belangrijk om te bepalen welke nabehandeling moet worden toegepast. U moet 2 weken wachten op deze resultaten.
Wat gebeurt er na de operatie? Het eerste uur na de operatie wordt u opgevolgd in de ontwaakzaal (PACU). Daar bepaalt de anesthesist wanneer u terug naar uw kamer mag. Bij een borstreconstructie verblijft u langer in de ontwaakzaal. 9 Na de operatie heeft u een infuus voor vochttoediening en pijnstilling. Als alles vlot verloopt en u niet misselijk bent, krijgt u s avonds al een lichte maaltijd en wordt het infuus eventueel verwijderd. U zal 1 of 2 drains (fijn buisje) hebben ter hoogte van de wondnaad om het wondvocht op te vangen. Het wondvocht is eerst bloederig, vervolgens rozerood en ten slotte doorzichtig geel. Soms kan de plaats waar de drain zit pijnlijk zijn. Zorg ervoor dat u de drain niet uittrekt bij een verkeerde beweging. Normaal gezien wordt deze drain na een paar dagen verwijderd. Na de operatie is de wonde zorgvuldig afgedekt met een verband. Meestal wordt de wonde reeds nagekeken de eerste dag na de operatie. Als u schrik hebt voor de confrontatie met het litteken, kan u in overleg met de verpleegkundige een tijdstip afspreken om dit in aanwezigheid van uw partner te doen. Tijdens uw verblijf in het ziekenhuis zal de kinesist dagelijks samen met u armoefeningen uitvoeren zodat uw schouder en spieren in conditie blijven. Veel vrouwen durven of kunnen immers na de operatie de arm niet bewegen. Door de operatie zullen uw schouder en arm aan de geopereerde zijde stijf aanvoelen. Daarom is het belangrijk dat u deze armoefeningen, die u aangeleerd krijgt in het ziekenhuis, thuis verder uitvoert. Bij het verlaten van het ziekenhuis ontvangt u hierover nog verder informatie van de kinesist.
3. Wat moet ik weten bij het verlaten van het ziekenhuis? De wondgenezing De volledige genezing duurt 3 tot 6 weken. Vanaf het moment dat de wonde droog is, mag het operatielitteken bloot gelaten worden en mag u douchen. Als de wonde niet droog is, wordt er een afsluitend verband aangebracht. U gaat de eerste twee weken best niet in bad zodat de huid niet teveel verweekt. 10 Sommige patiënten hebben last van jeuk t.h.v. het verband. Dit is vaak te wijten aan een lichte allergische reactie op het verbandmateriaal. Het gebruik van een ander soort verband kan u dan helpen. De eerste weken kan de wonde gevoelig zijn en wat tegen trekken. De huid rond de wonde kan wat verkleurd zijn en soms is het littekengebied wat gezwollen. Naarmate de wonde geneest, zullen deze klachten afnemen. Het is niet abnormaal als de zone van het litteken hard aanvoelt, dit is de vorming van littekenweefsel. Dit kan blijvend zijn. Soms kan er zich ook (lymfe)vocht opstapelen t.h.v. de borststreek en in de oksel. Dit is normaal. Neem in dit geval contact op met de borstkliniek. Er zal een punctie gebeuren om het vocht te draineren. Dit is geen pijnlijke procedure. T.h.v. het litteken van de oksel en de onderkant van uw bovenarm kan u een soort verdoofd of tintelend gevoel gewaarworden. Dit is volledig normaal. Dit komt omdat een deel van de gevoelszenuwen in het wondgebied zijn doorgesneden. Dit geeft aanleiding tot een slapend of prikkelend gevoel, wat vaak na verloop van maanden verdwijnt. Het dikwijls aanraken van deze zone en oefeningen doen met de arm kunnen deze klachten verminderen.
Nog verder hulp thuis nodig? Via de sociale dienst kan u een beroep doen op thuiszorgdiensten zoals thuisverpleging, familiale hulp, opvang voor kinderen, Deze diensten worden al vanuit het ziekenhuis gepland, zodat de hulp op tijd kan starten bij uw thuiskomst. 11 Een borstprothese De verpleegkundige geeft u advies over de verschillende soorten borstprothesen. We raden u aan 2 goedpassende BH s mee te brengen bij opname. Aanvankelijk krijgt u een voorlopige prothese, na 6 weken mag u een definitieve prothese dragen. De kosten van een borstprothese worden vergoed door de ziekteverzekering. De sociale dienst kan u verder informatie verstrekken over de voorzieningen en financiële tegemoetkomingen met betrekking tot borstprothesen. Bespreking van de nabehandeling Indien u nog geen afspraak heeft bij uw arts voor de postoperatieve opvolging en de bespreking van uw nabehandeling, krijgt u deze bij ontslag uit het ziekenhuis. Twee weken na uw operatie zal uw arts het resultaat meedelen van het pathologisch onderzoek en kan hij u meer vertellen over de nabehandeling. De arts controleert de wonde en de borstverpleegkundige verwijdert de eerste helft van de draadjes. De laatste helft van de draadjes mogen ongeveer 5 dagen later door uw huisarts of door de borstverpleegkundige verwijderd worden. Tenslotte ontvangt u een afspraak voor de verdere opvolging bij de gynaecoloog of een afspraak bij de radiotherapeut of oncoloog voor de verdere uitleg over de nabehandeling.
4. Wanneer moet ik mijn arts of de verpleegkundige verwittigen? Bij volgende klachten neemt u contact op met uw behandelende arts of de borstverpleegkundige: Als de wonde rood, warm en pijnlijk is Als u last hebt van ophoping van vocht (een zwelling) in het wondgebied of ter hoogte van de oksel Als u koorts hebt 12 Verantwoordelijke uitgever: Borstkliniek UZ Gent, november 2012. Oncologie/0101 Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de borstkliniek UZ Gent.