BELEIDSARTIKEL 5: NATIONALE VEILIGHEID 1. Algemene beleidsdoelstelling De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) bevordert de nationale veiligheid als bedoeld in de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv) en de Wet veiligheidsonderzoeken (Wvo). In de Wiv en de Wvo zijn de taken van de AIVD en de daartoe aan de dienst verleende bevoegdheden vastgelegd. Op grond hiervan doet de AIVD onderzoek naar personen, stromingen en fenomenen, (inter)nationale organisaties en maatschappelijke en politieke ontwikkelingen in binnen- en buitenland die een gevaar vormen voor de democratische rechtsorde, de staatsveiligheid of andere gewichtige belangen van de staat, en rapporteert de dienst relevante bevindingen aan beleidsverantwoordelijken en andere belanghebbenden. Voorts verricht de AIVD beveiligingsbevorderende activiteiten en voert hij met het oog hierop veiligheidsonderzoeken uit. Tenslotte heeft de AIVD een inlichtingentaak betreffende het buitenland. Ingevolge het Actieplan Terrorismebestrijding en Veiligheid is in 2002 een personele groei van de AIVD ingezet, waarvan in 2006 het structurele niveau wordt bereikt. In 2004 zal de AIVD de met behulp van deze groei geïntensiveerde aandacht voor het identificeren en controleren van potentiële terroristen en hun helpers, het onderkennen en observeren van mogelijke kweekvijvers voor nieuwe terroristen en het analyseren en exploiteren van informatie met het oog op beleidsvorming en beveiligingsmaatregelen voortzetten en verder uitbouwen. 2. Nader geoperationaliseerde doelstellingen Naast de apparaatsdoelstelling wordt de beleidsdoelstelling van de AIVD in de begroting niet verder uitgewerkt naar operationele doelstellingen. Wel worden per werkterrein het beoogde effect en de daartoe te verrichten activiteiten, alsmede de daartoe te maken kosten benoemd. a. Doelstelling Apparaat Het beschikken over een effectieve, efficiënte organisatie, waarin de wettelijke taken op een samenhangende wijze worden uitgevoerd. het implementeren en uitvoeren van een integraal kwaliteitsbeleid volgens de uitgangspunten van het INK-model; het inrichten en instandhouden van een adequate informatiehuishouding; het in overleg met afnemers en ketenpartners waarborgen van een taakuitoefening die voldoet aan de wensen van de externe omgeving; het opzetten en implementeren van een effectief management-control systeem. De apparaatskosten bedragen in totaal circa 90,1 mln. In het Overzicht kengetallen wordt de daadwerkelijke bezetting van de AIVD genoemd in een gemiddeld aantal fte over het gehele jaar: 71
Overzicht kengetallen Operationele doelstelling Onderwerp Kengetal 5.1: Apparaat Bezetting (gemiddeld in fte) 890 In het Overzicht prestatiegegevens worden prestatiegegevens genoemd op het terrein van veiligheidsonderzoeken: Overzicht prestatiegegevens Operationele doelstellingen Prestatie-indicatoren Basiswaarde 1 Streefwaarde 2 5.1: Apparaat Aantal veiligheidsonderzoeken a. door AIVD 12 255 14 185 b. door derden, onder verantwoordelijkheid van AIVD (Kmar, Politie) 49 250 42 370 1 De basiswaarden zijn afgestemd op de in 2003 ingezette capaciteit. 2 De streefwaarden zijn afgestemd op de in 2004 in te zetten capaciteit; hiermee kan ong. 95% van de verwachte vraag naar veiligheidsonderzoeken worden gedekt; in de streefwaarden zijn de consequenties van de invoering van een Verklaring Omtrent het Gedrag voor een groot deel van het luchthavenpersoneel, de uitvoering van onderzoeken voor defensie-orderbedrijven door de MIVD, het aanpassen van het aantal vertrouwensfuncties bij de rijksoverheid en de groei van het aantal vertrouwensfuncties bij de politie niet verwerkt. In het Overzicht beleidsevaluatie worden de voorgenomen onderzoeken genoemd, alsmede de beoogde start- en einddatum: Overzicht beleidsevaluatie Operationele doelstelling Periode Onderwerp 5.1: Apparaat Eerste helft 2004 Informatieverstrekking inzake contraproliferatie van massavernietigingswapens. Eerste helft 2004 Opzet en werking interne bereikbaarheids- en berichtgevingsstructuur (dutyofficer). Tweede helft 2004 Inrichting interne informatiehuishouding (opslag en terugvindbaarheid). Tweede helft 2004 Proces van werving en selectie van nieuw personeel. b. Werkterreinen Werkterrein 1: Bescherming van de democratische rechtsorde, staatsveiligheid en andere gewichtige belangen van de staat 1. Het adequaat informeren van verantwoordelijken op het gebied van: a. terrorisme, teneinde terroristische activiteiten in Nederland, of elders met voorbereiding of ondersteuning vanuit Nederland, te voorkomen en radicaliseringsprocessen tegen te gaan die leiden tot aanwas van het terroristisch potentieel; b. gewelddadig politiek activisme, teneinde grootschalige (gewelddadige) verstoringen van de openbare orde en/of het (met geweld) ontregelen van democratische besluitvorming te voorkomen; c. radicaliseringstendensen, teneinde pogingen tegen te gaan die tot doel hebben de integratie van etnische minderheden in de 72
Nederlandse samenleving te belemmeren en radicaliseringsprocessen af te stoppen die die polarisatie tussen bevolkingsgroepen in de hand werken; d. ongewenste bemoeienis van vreemde mogendheden, teneinde politieke en economische spionage door vreemde mogendheden te voorkomen, beïnvloeding van migrantengroepen door vreemde mogendheden tegen te gaan en geëigende maatregelen te nemen tegen buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten die op ongewenste wijze betrokken zijn bij legale en illegale migratie, proliferatie van massavernietigingswapens en terrorisme; e. contra-proliferatie van massavernietigingswapens, teneinde verspreiding te voorkomen vanuit of via Nederland van goederen, technologie en kennis die van belang zijn voor de productie van massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen; f. internationale organisaties, teneinde fysieke dreigingen tegen de gebouwen, het personeel en de bezoekers van de organisaties tegen te gaan en ontvreemding van informatie binnen de internationale organisaties te voorkomen; g. migratie, teneinde het reizen naar of via Nederland en het verblijven in Nederland van personen die een risico vormen voor de nationale veiligheid te voorkomen. 2. Het effectief samenwerken met en verlenen van ondersteuning aan zusterdiensten op de Antillen en Aruba. 1. a. Het onderzoeken, helpen beheersen, verstoren en helpen voorkomen van terroristische activiteiten in of vanuit Nederland. Bestrijding van terrorisme geschiedt in Nederland op basis van een brede benadering en in een situatie van asymmetrie. De brede benadering omvat twee elementen: 1. terrorisme wordt niet als een geïsoleerd fenomeen bestreden maar in combinatie met aangrenzende fenomenen van radicalisering, rekrutering, illegale migratie, proliferatie van massavernietigingswapens en financieringsconstructies, 2. bij de bestrijding wordt gebruik gemaakt van een gevarieerd instrumentarium, dat zowel politieke, bestuurlijke, financiële, strafrechtelijke als veiligheidsdienst-operationele middelen omvat, die enkel- of meervoudig worden ingezet tegen terrorisme en de aanpalende fenomenen. De asymmetrie bestaat hieruit, dat de bestrijding van terrorisme in brede zin in Nederland plaatsvindt in een feitelijke vredessituatie, met inzet van rechtstatelijke middelen, tegen terroristen die zich met het Westen in oorlog wanen. De consequentie hiervan is dat de instrumenten ter bestrijding van terrorisme niet altijd optimaal zijn toe te snijden op de middelen die de tegenstander de terrorist gebruikt (unequal arms). Een rechtstatelijke brede bestrijding van terrorisme vergt grote zorgvuldigheid (respecteren van grondrechten, wettelijke bepalingen), een langdurige en consequente inspanning, zeer intensieve nationale en internationale samenwerking (EU-samenwerking, verplichtingen in het kader van VN-veiligheidsraadresoluties en verder opgevoerde samenwerking met I&V-diensten en politiediensten) en veel geld. b. Het onderzoeken en (helpen) afstoppen van in aanleg c.q. potentie gewelddadige groepen en stromingen. Met het oog op het Europese voorzitterschap zal het accent daarbij liggen op de meer radicale segmenten binnen het anti-globalisme. Daarnaast krijgt 73
ook het dierenrechtactivisme bijzondere aandacht wegens het huidige virulente karakter van dit type activisme. c. Het onderzoeken van radicaliseringsprocessen, met name onder moslims in Nederland en het verstrekken van informatie hierover teneinde het weerstandsvermogen hiertegen binnen de samenleving en in het bijzonder de moslimgemeenschap te bevorderen; het onderzoeken van integratiebelemmerende krachten binnen (relatief) nieuwe etnische minderheidsgroepen in Nederland. d. Het onderzoeken van inlichtingenactiviteiten van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten in Nederland, met, naast politieke spionage, bijzondere aandacht voor inlichtingenactiviteiten binnen de ICT-sector en economische spionage, en trachten dergelijke activiteiten te frustreren; het verrichten van onderzoek naar activiteiten van buitenlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten in relatie tot (financiering van) terrorisme, verspreiding van massavernietigingswapens en (illegale) migratie en trachten dergelijke activiteiten te frustreren. e. Het verrichten van onderzoek naar de verwervingsactiviteiten door diverse staten (onder andere Iran, Noord-Korea, Pakistan en Libië) van grondstoffen, andere materialen en kennis die van belang zijn voor de productie van massavernietigingswapens en hun overbrengingsmiddelen; het leveren van bijdragen aan andere overheidsonderdelen ten behoeve van de beleidsvorming en handhaving op het terrein van contra-proliferatie; het bevorderen van awareness bij bedrijven. f. Met name International criminal Tribunal for the former Yugoslavia (ICTY) en International criminal court of justice (ICC). Het onderzoeken van (potentiële) gewelddadige of terroristische dreigingen ten aanzien van internationale organisaties, teneinde vroegtijdig risicoanalyses op te kunnen stellen en acute veiligheidsrisico s te onderkennen en deze te (laten) neutraliseren; het onderzoeken van manipulatieve of intimiderende activiteiten in Nederland die het ongestoord functioneren van internationale organisaties kunnen belemmeren; het verrichten van onderzoek naar personen die, onder het cover van internationale organisaties, in en gericht tegen Nederland inlichtingenactiviteiten ondernemen. g. Het verrichten van onderzoek naar gebruik/misbruik van migratiekanalen door politieken religieus-extremistische groeperingen en door inlichtingendiensten van vreemde mogendheden; onderzoeken van integriteitsaantastingen bij Nederlandse overheidsorganisaties in relatie tot (illegale) migratie; onderzoeken van asielaanvragers die mogelijk op grond van het feit dat zij betrokken zijn geweest bij oorlogsmidaden een verblijfsstatus wordt geweigerd (de zogenaamde 1F-procedure); verder uitbouwen en benutten van de samenwerking met Nederlandse overheidsinstanties. 2. Het doen van gezamenlijk onderzoek met de VNA en de VDA naar internationaal terrorisme, naar integriteitproblemen in de openbare sector alsook naar bestuurlijke tekortkomingen in de Nederlandse Antillen en Aruba; ondersteunen van de VDA in de vorm van coaching en opleiding. regelmatig bijstelling van de inzet. Naar huidig inzicht bedragen de kosten van de inzet circa 50,5 mln (circa 56% van het apparaat). 74
Werkterrein 2: Veiligheidsonderzoeken Het minimaliseren van het risico dat niet de juiste personen een vertrouwensfunctie gaan vervullen. het uitvoeren van veiligheidsonderzoeken naar personen die vertrouwensfuncties (gaan) bekleden en het afgeven, intrekken of weigeren van verklaringen van geen bezwaar; het houden van toezicht op veiligheidsonderzoeken die, onder mandaat van de AIVD, worden uitgevoerd door de politie en de Koninklijke marechaussee. regelmatig bijstelling van de inzet. Naar huidig inzicht bedragen de kosten van de inzet circa 13,7 mln (circa 15% van het apparaat). Werkterrein 3: Beveiligingsbevordering Het minimaliseren van het risico van aantastingen van de nationale veiligheid door het bevorderen van het weerstandsvermogen van de overheid en van die onderdelen van het bedrijfsleven die door de overheid als vitaal zijn aangemerkt. het leveren van beleidsbijdragen en ontwikkelen van regelgeving (zowel nationaal en internationaal) op het gebied van beveiliging; het instellen van onderzoeken naar beveiliging van personen, gebouwen, terreinen, processen en gegevensstromen, het geven van beveiligingsadviezen en het (mede) vaststellen van functies als vertrouwensfunctie en het verstrekken van dreigingsinschattingen en dreigingsmeldingen die vanuit de A-taak ontvangen zijn; het in het kader van het nieuwe stelsel van bewaking en beveiliging, op basis van dreigingsinformatie die vanuit de A-taak ontvangen is, opstellen en verstrekken van dreigingsinschattingen en dreigings- en risicoanalyses voor personen en objecten die tot het publieke, rijksdomein behoren; het doen bepalen van en voorzien in de behoefte van de overheid aan cryptografische producten, het evalueren van beveiligingssoftware en -hardware en het verzorgen van het sleutelmanagement in het kader van cryptoverbindingen; het bevorderen van integriteitszorg en het fungeren als Meldpunt voor Integriteitsaantastingen (Mepia). regelmatig bijstelling van de inzet. Naar huidig inzicht bedragen de kosten van de inzet circa 18 mln (circa 20% van het apparaat en 1,4 mln programmagelden). 75
Werkterrein 4: Inlichtingen betreffende andere landen Het verwerven van inzicht in ontwikkelingen in andere landen die relevant zijn voor de internationale rechtsorde, vrede en veiligheid en de positie van Nederland in internationaal verband en die noodzakelijk zijn voor onze nationale veiligheid. Het verrichten van onderzoek betreffende andere landen ten aanzien van onderwerpen die door de Nederlandse regering in het kader van de nationale veiligheid van belang worden geacht. regelmatig bijstelling van de inzet. Naar huidig inzicht bedragen de kosten van de inzet circa 8,6 mln (circa 9% van het apparaat). 3. Tabel Budgettaire gevolgen van beleid Budgettaire gevolgen van beleid (x 1 000) 5: Nationale Veiligheid 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Verplichtingen 71 317 77 916 81 550 88 641 105 371 105 369 95 369 1. apparaat 69 333 74 493 78 477 85 568 102 298 102 296 92 296 2. geheime uitgaven 1 984 3 423 3 073 3 073 3 073 3 073 3 073 Uitgaven 67 365 77 916 81 550 88 641 105 371 105 369 95 369 1. apparaat 65 381 74 493 78 477 85 568 102 298 102 296 92 296 2. geheime uitgaven 1 984 3 423 3 073 3 073 3 073 3 073 3 073 Ontvangsten 1 106 1 029 91 91 91 91 91 In de budgetcijfers voor 2006 en 2007 is jaarlijks 10 mln opgenomen voor de kosten van investeringen in nieuwe huisvesting van de AIVD. Deze bedragen zijn toegekend aan 2004 en 2005 in de eerste nota van wijziging van de begroting 2002, op basis van voorlopige herhuisvestingsplannen. Door middel van een gelijktijdige verlaging van het budget in 2004 en 2005 en een verhoging van het budget in 2006 en 2007 is het toegekende budget beschikbaar voor 2006 en 2007. 4. Budgetflexibiliteit Voor artikel 5 zijn de verplichtingen- en kasramingen gelijk. 5. Veronderstellingen in effectbereiking, doelmatigheid en raming Geen. 76
6. Groeiparagraaf implementatie VBTB Het jaarverslag van de AIVD vormt inmiddels de nadere onderbouwing van de realisatie van de begroting en de meer gedetailleerde toelichting op het departementale jaarverslag. Voor 2004 zullen het jaarplan en de tussentijdse rapportages voor interne doeleinden op vergelijkbare wijze worden uitgebouwd. Voorts zal de AIVD in 2004 voor de eerste maal een mededeling over de bedrijfsvoering publiceren. Bij alle ontwikkelingen vormen het karakter van de AIVD en de noodzakelijke bescherming van bronnen, werkwijzen en actueel kennisniveau overigens een beperkende factor. 77