2 1 3 R e d a c t e u r K a r o l i e n g i n g p r o e v e n De boomgaard in! De tv-serie Katarakt lokte al heel wat bezoekers naar Haspengouw. Redacteur Karolien wachtte het plukseizoen af en draaide een dag mee op een fruitteeltbedrijf. Het is vroeg. Op een uur dat de zon zich nog niet laat zien en het gras nog nat is van de dauw, parkeer ik mijn wagen in het Haspengouwse Nieuwerkerken. Voor mij geen dag op de redactie vandaag, maar eentje in volle natuur. De omgeving ziet er helemaal anders uit dan in de lente, wanneer de fruitbomen bedolven worden onder een deken van bloesems. De groene rijen fruitbomen verwelkomen me. Ze dragen de vruchten van een jaar lang werken. Ook ik zal vandaag de handen uit de mouwen steken en help een dagje mee op het fruitteeltbedrijf van Karel Paesmans en zijn echtgenote Heidi. Appels en peren De bedrijvigheid komt daar al snel op gang. Heb je laarzen bij?, vraagt Karel voor we op pad gaan. Hmm, niet aan gedacht. Gelukkig heeft hij nog een extra paar klaarstaan. Helemaal klaar voor wat komen zal, trekken we naar de plantage. Het heeft iets idyllisch. Karel zit achter het stuur van een kleine heftruck, ik sta achterop. Mijn neus fris van de ochtendkoelte, maar mijn rug al lekker warm van de eerste zonnestralen. En rondom me appels. Appels en peren, want dat zijn de vruchten die Karel verbouwt. We telen 38 hectare fruit, vertelt Karel. 120
groen 4 1. In het fruitteeltbedrijf wordt alles klaargemaakt voor de pluk. Karolien springt op de heftruck. 2 & 3. Recht van de boom. Verser kun je de appels niet vinden! 4. Siermalussen worden niet geplukt. Hun stuifmeel zorgt ervoor dat we vandaag heerlijke appels eten. 5. Fruitplukster Maja en Karolien plukken appels bij de vleet. 5 va n d e f r u i t p l u k i n H a s p e n g o u w Dat hij en Heidi dat niet met hun tweetjes doen, spreekt voor zich. Het hele jaar door hebben we zes vaste medewerkers en tijdens het plukseizoen zijn er nog een twintigtal seizoensarbeiders, Polen voornamelijk. Zo dadelijk begint hun werkdag, Karel zet met zijn heftruck de enorme kratten klaar. Straks zullen die tot de rand gevuld worden met vers fruit. Overgeleverd aan Moeder Natuur Daarna geeft hij me een rondleiding doorheen de plantages. Het leven van een fruitteler is ontzettend afwisselend, vertelt Redacteur Karolien Ik sta achterop de heftruck, mijn neus fris van de ochtendkoelte, mijn rug lekker warm van de eerste zonnestralen. Heerlijk buiten! Karel. Elk seizoen is anders en afhankelijk van wat er gebeurt op het veld, moet je je plannen zelfs dagelijks bijsturen. Die afwisseling is heel fijn. Je staat s morgens op en het blijft een verrassing hoe je dag er zal uitzien. Maar het heeft natuurlijk ook een keerzijde. Je moet ontzettend flexibel kunnen zijn en best wel stevig in je schoenen staan. Tegen slechte weersomstandigheden sta je bijvoorbeeld machteloos. Met een hagelbui kan je inkomen van een heel jaar in vijf minuten naar de haaien gaan. Karel stopt bij een appelboom en toont me s Tuttifrutti met een Vespa Wandelen en fietsen tussen de fruitbomen vol rijpe vruchten, proeven van verse fruitlekkernijen: de heuvels rond Sint-Truiden, Heers en Borgloon hebben ook in het najaar heel wat te bieden. Een bijzonder romantische manier om de streek te verkennen is rondtoeren op een nostalgische Vespa. Zo n pastelkleurig Italiaans brommertje kun je gemakkelijk besturen. Je betaalt 70 euro per Vespa voor 1 dag, inclusief een volle tank. Info 0487-39 38 34, www.vesparoute.be 121
3 1 2 4 De tijd is rijp voor appels en peren Romantisch picknicken De fruitige picknickrugzak bevat lekkers voor onderweg, een fiets-, wandel- en autogids en geheime tip voor de meest romantische picknickplaats van Haspengouw. Minimum twee dagen vooraf reserveren bij Toerisme Sint-Truiden, 40 voor 2 personen (tot 31/10/2008). een exemplaar waar een hagelkorrel duidelijk z n afdruk heeft nagelaten. Door deze bruine plekjes wil de consument de appels niet meer, verduidelijkt Karel, terwijl er eigenlijk niets mis mee is. Demonstratief plukt hij de appel en neemt er een grote hap uit. Ik volg zijn voorbeeld en moet toegeven dat het echt heerlijk smaakt. Hoe kan het ook anders? Verser kun je ze niet vinden. En toch... Zelf zou ik zo n vrucht ook links laten liggen in de winkel. Maar wat gebeurt er dan met deze appels? Worden ze gewoon weggegooid? Karel: Nee, toch niet. Ze worden gebruikt voor appelsap of appelmoes, maar dat brengt een pak minder op dan gewone appels. Ongewenste bezoekers Als we verder wandelen, vertelt Karel dat niet alleen het weer, maar ook allerlei beestjes een goede fruitoogst verhinderen. We proberen schadelijke beestjes zoveel mogelijk op een natuurlijke manier te bestrijden. Her en der verspreid over het veld, zie je bijvoorbeeld nestkastjes voor de meesjes. Hen willen we een goede thuis bieden omdat zij voor ons de kleine insecten opeten. Zo hebben we ook een kist voorzien voor een torenvalk, die er dan Fruitteler Karel De bloeiende struiken tussen de fruitbomen trekken lieveheersbeestjes en gaasvliegen aan. Hun larven zijn echt tuk op bladluizen weer voor zorgt dat de muizen wegblijven. En die bloeiende struiken die je tussen de boomgaarden ziet, staan er ook niet zonder 122
5 1. Fruitteler Karel controleert of er geen ongedierte op de bladeren zit. Voorlopig ziet alles er prima uit! 2. Karolien trekt met plukmand de boomgaard in. 3, 4 & 5. Maja komt helemaal van Polen om bij ons te helpen met de fruitpluk. 6. Karolien en fruitteler Karel doorkruisen het veld met de quad. Hond Dina gaat mee! 6 reden. Ze vormen een perfecte omgeving waar lieveheersbeestjes en gaasvliegjes hun eieren kunnen leggen. Uit die eieren komen larven die op hun beurt nuttig zijn om bladluizen weg te werken. Ik verwonder me erover dat alles wat je hier ziet zo beredeneerd is. Het beeld dat ik had van een fruitteeltbedrijf - planten en oogsten en laat de natuur voor de rest zijn gang maar gaan - moet toch behoorlijk bijgestuurd worden. Je hebt heel wat ervaring en kennis nodig om het beste uit de natuur te halen. Kilo s op je schouders Als Karel huiswaarts keert om zich met de administratieve kant van zijn bedrijf bezig te houden, sluit ik mij aan bij de plukkers. Ik trek een plukmand aan (althans, ik doe een poging tot - de eerste keer lig ik helemaal in de knoop voor ik ze netjes rond mij krijg) en kruip op de hoge plukwagen. Die rijdt tussen de perenbomen door zodat ook de toppen van de bomen leeggeplukt kunnen worden. Hoewel de wagen zich op het eerste gezicht met een slakkengangetje voortbeweegt, merk ik dat het voor de plukkers snel werken is om de peren op tijd verzameld te hebben. Even later - als ik weer met beide voeten op de grond sta - probeer ik een praatje te slaan met de Poolse seizoensarbeiders. Sommigen spreken nauwelijks een woord Engels, maar Maja (21) helpt zich behoorlijk uit de slag. Ze vertelt dat het haar eerste zomer is dat ze naar België komt om te plukken. Als student gebruikt ze haar zomervakantie om hier wat geld bij te verdienen. Ze werkt hard, zes dagen op zeven en de toerist uithangen, is er niet bij. Maja legt uit dat het de eerste dagen wel hard was, maar nu is ze al meer aan het ritme gewend. Dat het zwaar werken is, geloof ik meteen. Ik voel het zelf al aan mijn schouders. Maar als Karel me later vertelt dat een plukker dagelijks zo n 1500 kilo fruit plukt, val ik toch Redacteur Karolien Met een razende snelheid scheuren we op de quad tussen de appel- en perenbomen door, hond Dina in ons kielzog. Ik geniet s nog achterover. Over doorzettingsvermogen gesproken! Supervers souvenir De appels en peren zijn nú supervers. Hou maar eens even halt om ze te proeven aan een van de kraampjes langs de weg. Boeren verkopen er hun verse oogst. 123
1. Karolien maakt haar eerste mand peren leeg. Fruitteler Karel steekt een handje toe. 2. Het Haspengouwse landschap ziet er in het najaar helemaal anders uit dan in bloesemtijd. 3. De peren worden geselecteerd op kwaliteit. Kratten vullen, daar moet je snel voor zijn! Net als op tv Acteurs, cameramannen, regisseurs,... de hele Katarakt-ploeg kampeerde bijna jaren in de oude pastorie van Mechelen-Bovelingen in Heers. Daar was het Katarakt-zenuwcentrum, nu heringericht tot een Katarakt-huis waar je een leuke tentoonstelling over the making-of van de tv-serie kunt zien. Je vindt er ook toeristische informatie en een gezellige taverne. Een ideaal vertrekpunt voor mooie fiets- en wandeltochten! Katarakt Info, 011-31 32 10, www.toerisme-sint-truiden.be 1 2 3 Manden lekkers, recht van de boom Gezond tussendoortje En dan de zakelijke kant van Karels job. Om zijn fruit aan de man te brengen, heeft hij een paar jaar geleden het bedrijf Fruitsnacks opgericht. Met zijn firma levert hij wekelijks fruitmanden aan bedrijven die hun werknemers een gezond tussendoortje willen geven. Daarvoor week, zegt Karel, aan grote bedrijven, maar ook aan premier Leterme. Vandaag ga ik mee de baan op om aan enkele bedrijven in de buurt te leveren. We worden overal met open armen ontvangen. Karel is duidelijk een graag geziene gast met zijn lekkere tussendoortjes. In de auto legt hij uit dat een bloeiend bedrijf ook een pak meer werk betekent: Er zetten en plukken, dat is het mooiste wat er is. Maar aan de andere kant... Na drie dagen word je dat ook wel weer beu, dus die afwisseling is toch nog niet zo slecht. Handwerk Ook echtgenote Heidi heeft haar handen vol met hun bloeiend bedrijfje. Zij coördineert namelijk het opmaken van de fruit- Fruitteler Karel Een paar bruine plekjes door hagelkorrels, en de mensen willen de appels al niet meer. Terwijl er absoluut niets mis mee is, proef maar! gebruikt hij niet alleen zijn eigen appels en peren, maar ook fruit van collega s en van de groothandelsmarkt in Brussel. Een gat in de markt, zo blijkt, want op enkele jaren tijd is Fruitsnacks enorm gegroeid. We bezorgen nu zo n 800 manden per komt heel wat extra organisatie bij kijken. Daardoor zit ik tegenwoordig voornamelijk met mijn hoofd in de paperassen en doe ik nog vrij weinig op het veld zelf. Natuurlijk vind ik dat jammer. Want het echte veldwerk, het verstand op nul Katarakt-routes Met de handige fietsroute ( 2,-) plan je in geen tijd een route die je langs al je favoriete Katarakt-locaties voert. Van de huizen van Elisabeth en dokter Donckers over de veiling en de kersentoren tot de boomgaarden en het fruitbedrijf. Er is ook de brochure met 4 Katarakt-wandelroutes en een Katarakt-autoroute ( 2,-/stuk). Katarakt Info, 011-31 32 10, www.toerisme-sint-truiden.be 125
Er zit genoeg pit in Haspengouw! Fietsen & wandelen Ook via de beroemde Limburgse fietsknooppunten kun je Haspengouw verkennen. Over rustige paden, dikwijls autovrij, fiets je langs boerderijen, boomgaarden en dorpjes vol charme. De streek is heuvelachtig - pittig voor de benen maar bijzonder mooi. Wie wil kan een fiets huren met pedaalassistentie : een geruisloos elektrisch motortje helpt dan bij stevige hellingen. Fietsonthaal- en servicepunt Sint-Truiden, 0800-96 96 7. Je kunt er ook terecht voor het huren van gewone groene fietsen van Toerisme Limburg. Echtgenote Heidi zorgt dat bedrijven hun fruitmanden op tijd krijgen. Zelf mee plukken? De boomgaarden van Fruitsnacks zetten op zondag 12/10 hun poorten open voor iedereen. Er zijn rondleidingen in het bedrijf en in de boomgaard. Bovendien mag wie zin heeft, helpen plukken onder deskundige begeleiding. De zelfgeplukte appels worden gewogen en mag je mee naar huis nemen voor 50 cent per kilo. Je kunt ze eventueel ook laten persen tot lekker vers appelsap: 7 kilo appels leveren 5 liter sap. manden. Heidi: Op zaterdag maken we 6000 kilo aan fruitmanden klaar. Elke mand op maat van het bedrijf. De ene wil wat meer appels, de andere heeft liever geen kiwi s. Alles wordt gewogen en verdeeld. Vervolgens wordt alles klaargezet volgens regio zodat de koeriers maandagochtend met de juiste leveringen op weg kunnen. Naast de coördinatie bij de fruitmanden, houdt Heidi ook een oogje in het zeil bij de fruitsorteerders. Zij selecteren de appels en peren op kwaliteit en leggen ze in kratten, klaar om naar hun bestemming te worden gebracht. Van het anderhalf miljoen kilo fruit dat hier elk seizoen langskomt, gaat meer dan de helft naar het buitenland, legt Karel uit. Zelf probeer ik ook eens mee te werken aan de sorteerband, maar ik kan het tempo niet bijhouden. De hoop peren stapelt zich al gauw op en een van de medewerkers moet me te hulp snellen om weer in het juiste ritme te komen. Het zijn snelle mensenhanden die al dat fruit moeten verwerken, lijkt me... Quad-controle Als afsluiter neemt Karel me mee op zijn quad. Elke dag rijdt hij een rondje door zijn boomgaarden om op de hoogte te blijven van wat er speelt. Kijken, meten en tellen, dat is het. Nagaan welke vruchten bijna plukklaar zijn, met de loep controleren of er geen ongedierte op de bladeren zit en vervolgens beslissen of er moet worden ingegrepen. Met een ongelooflijke snelheid scheuren we tussen appelen perenbomen door, met hond Dina in het kielzog. En af en toe houden we ook halt voor een meer nauwgezette controle. Ik kan niet anders zeggen dan dat ik geniet. Toegegeven: vandaag heb ik mogen proeven van de vele verschillende Fruitteler Karel Ook premier Leterme smult van onze fruitmanden. Per week leveren we er 800 aan bedrijven die een gezond tussendoortje willen dingen die er te beleven zijn op een fruitteeltbedrijf (en net lang genoeg om het toch nog leuk te vinden). Ik besef maar al te goed dat dit leven saaier en harder kan zijn, maar toch... Buiten in die prachtige boomgaarden, omringd met vruchten die met de grootste zorg zijn geteeld... Geef toe, wie zou daar nu niet van genieten? Meer info bij Fruitsnacks, Mierhoopweg 34, 3850 Wijer/ Nieuwerkerken, 011-69 52 80, www.fruitsnacks.be Nog drie lastminutetips Maandag 29 september zijn er gratis rondleidingen in fruitbedrijf Bels in Brustem, om 14, 15 en 16 uur. Brustem-dorp 8, Brustem (Sint-Truiden). Er zijn ook gratis rondleidingen in de fruitveilingen van Sint-Truiden: op donderdag 25 september in Veiling Haspengouw of op dinsdag 30 september in de Belgische Fruitveiling. Reserveren op 011-70 18 18 of info.toerisme@sint-truiden.be De kleine tentoonstelling appels met zwembandjes toont boeiende weetjes over de fruitpluk. Nog tot eind september 2008, Stedelijk Museum, Diesterstraat 1, Sint-Truiden, 011-70 18 18, www.toerisme-sint-truiden.be Tekst: Karolien Joniaux en Kathleen Geenen. Foto s: Stefan Jacobs. 126