RAPPORT Onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek bij basisschool Bibit Plaats : Tilburg BRIN-nummer : 23ZJ Onderzoeksnummer : 122229 Datum schoolbezoek : 26 april Rapport vastgesteld te Breda op 6 juli DEFINITIEF
Inhoud 1 Inleiding 5 2 Bevindingen 7 3 Conclusie 11 Bijlage 13 pagina 3 van 14
1 Inleiding Op 26 april heeft de inspectie basisschool Bibit bezocht. Het bezoek is afgelegd vanwege de verplichting van de inspectie om scholen voor primair onderwijs ten minste eenmaal per vier jaar te bezoeken. Tijdens het onderzoek heeft de inspectie de kwaliteit van het onderwijs op de school beoordeeld met een beperkte set indicatoren, waarmee zij conform de Wet op het Onderwijstoezicht (WOT) kan beoordelen of de school op belangrijke onderdelen onderwijs van voldoende kwaliteit biedt. Deze indicatoren hebben betrekking op de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen, op de zorg en begeleiding en op de kwaliteitszorg. Daarnaast zijn enkele verplichtingen van de school in het kader van de naleving van wet- en regelgeving gecontroleerd, waaronder de onderwijstijd. De bevindingen uit het onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek worden gebruikt om te bezien of het reeds aan de school toegekende basisarrangement kan worden gehandhaafd. Eventueel geconstateerde tekortkomingen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse. Indien tijdens het onderzoek echter blijkt dat er mogelijk sprake is van zwakke of zeer zwakke onderwijskwaliteit, dan zet de inspectie het onderzoek in het kader van het vierjaarlijks bezoek, na overleg met het bevoegd gezag, om in een kwaliteitsonderzoek. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Een controle van de aanwezigheid van de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan bij de inspectie. Een toets op de aanwezigheid van informatie over enkele wettelijk verplichte onderdelen in de schoolgids, het schoolplan en het zorgplan. Een controle op de onderwijstijd die de school heeft gepland. Analyse van andere documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Schoolbezoek, waarbij: schooldocumenten en handelingsplannen zijn bestudeerd; enkele groepsbezoeken zijn afgelegd voor het beoordelen van de planmatige uitvoering van de zorg; gesprekken met de directie en de intern begeleider(s) zijn gevoerd; een nagesprek met de directie en een vertegenwoordiging van het bevoegd gezag heeft plaatsgevonden. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek onder andere gebaseerd op het Toezichtkader po/vo 2009 en de notitie Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs. Beide documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 van dit rapport beschrijft de inspectie de bevindingen die uit haar onderzoek op basisschool Bibit naar voren zijn gekomen. Bij de geconstateerde verbeterpunten is tevens een onderbouwing opgenomen. In hoofdstuk 3 volgt de conclusie. pagina 5 van 14
2 Bevindingen De bijlage van dit rapport bevat een overzicht van de bij dit onderzoek gebruikte indicatoren en de bevindingen van de inspectie daarover. Uit dit overzicht valt op te maken dat op basisschool Bibit de kwaliteit van het onderwijs voor een aantal onderzochte indicatoren op orde is. Het betreft hier vooral de aspecten kwaliteitszorg en opbrengsten, hoewel de inspectie wel risico ziet in de eindopbrengsten. De zorg en begeleiding voldoet op drie van de vijf indicatoren niet aan de normen van de inspectie; er zijn weliswaar vorderingen gemaakt ten opzichte van het onderzoek van de inspectie in april 2007, maar niet voldoende. Algemeen beeld Basisschool Bibit heeft al een aantal jaren tegenvallende eindopbrengsten die weliswaar over een periode van drie jaar gemiddeld voldoende zijn maar nipt. De cultuur in de school was tot voor enkele jaren terug vooral gericht op een vertrouwen in de zelfstandige ontwikkeling van leerlingen met te weinig oog voor opbrengstgericht en doelgericht werken. Inmiddels heeft er, aangemoedigd door de aansturing van een nieuwe directeur, een omslag in het denken van het team plaatsgevonden. Elke leraar werkt aan het borgen van de opgebouwde expertise. Tegelijkertijd richt ieder zich op het verbeteren en verhogen van de leerresultaten. Het team verkeert midden in dit proces en zal ook de komende jaren haar verbetertraject toespitsen op het bereiken van hogere resultaten in combinatie met een versteviging van de zorg en begeleiding en een beredeneerd aanbod. De aansturing van de zorg en begeleiding gaat veranderen. Twee intern begeleiders gaan de coördinatie op zich nemen. De huidige intern begeleider is nu vervangen door een leraar uit het team. Volgen jaar wordt hij geassisteerd door een extra intern begeleider. Toelichting In het hierna volgende licht de inspectie de verschillende kwaliteitsaspecten nader toe. Daarbij gaat ze zowel in op de positief beoordeelde onderdelen als de onderdelen waarvan de kwaliteit verbetering behoeft. Opbrengsten De kwaliteit van de eindopbrengsten is gemiddeld over een periode van drie jaar van voldoende niveau. De inspectie gaat hierbij uit van de Cito Eindtoets 2008, 2009 en 2010. In 2008 en 2010 zijn de resultaten voldoende zij het net boven de ondergrens. In 2009 zijn ze onvoldoende. Die van zijn eveneens onvoldoende, hoewel de school de betrouwbaarheid van deze resultaten nog nagaat. Het team heeft mede naar aanleiding van de tegenvallende eindopbrengsten het verbeterthema gekozen om meer opbrengstgericht te gaan werken. Een analyse op schoolniveau is gemaakt en vormt de basis voor verdere maatregelen. De meest recente tussenopbrengsten (Cito M-versie) afgeleid van de toetsen voor technisch lezen (groep 3 en 4), begrijpend lezen (groep 6) en rekenen en wiskunde (groep 4 en 6) zijn gemiddeld van voldoende niveau. Vier van de vijf toetsen zijn binnen de normen van de inspectie. Technisch lezen in groep 3 is echter onder de maat. Maatregelen worden momenteel op groepsniveau getroffen, waarbij het de vraag is of de gekozen maatregelen ook het meest effectief zijn. pagina 7 van 14
De betrokken leraren en de directie verstevigen daarom de groepsanalyse, analyseren de doorgaande lijn van het aanbod van groep 1 tot en met 4 nog eens kritisch en intensiveren de afstemming van de onderwijstijd om het technisch lezen op korte termijn verder te verbeteren. Het bevoegd gezag monitort hierop. De inspectie beoordeelt de wijze waarop de school volgt of leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften zich naar hun mogelijkheden ontwikkelen, nog als onvoldoende. De school kent in groep 8 twee leerlingen voor wie een afbuigende leerlijn geldt. Hoewel een eerste begin is gemaakt met het opstellen van een ontwikkelingsperspectief, ontbreekt het nog aan daaraan verbonden didactische streefniveaus en aan een operationalisering in een bijbehorend aanbod. Deze aanpak is nog in ontwikkeling en zou ook van toepassing zijn voor enkele leerlingen die nu in andere groepen zitten. Over de sociale competenties van de leerlingen kan de inspectie geen uitspraak doen, omdat de school pas sinds een jaar met een betrouwbaar en valide instrument werkt om de sociaal-emotionele ontwikkeling in beeld te brengen. Na twee jaar gebruik hiervan kan het team valide uitspraken doen. Positief is overigens dat de school is overgegaan tot de invoering van dit nieuwe instrument in combinatie met een goed pakket van aanbod om de sociale en emotionele ontwikkeling van de leerlingen te versterken. Zorg en begeleiding De zorg en begeleiding is voor drie van de vijf indicatoren niet op orde. Vooral de analyse, planmatige aanpak van de zorg en de effectmeting ervan verdienen een verbeterslag. Ook in april 2007 signaleerde de inspectie deze tekortkomingen. Het team heeft daarna geleidelijk een verbeterslag gemaakt in de fundering van de preventieve zorg en begeleiding. Zo hebben de leraren hard gewerkt aan het Bouwen aan een Adaptieve School met het meerjarig verbetertraject BAS. Momenteel investeert het team veel in de borging ervan. Ook heeft het team zich ingezet voor een optimale signalering van de leerlingen. Observaties, methodegebonden toetsen, Cito-toetsen en leerlingbesprekingen leiden ertoe dat de leerlingen goed gesignaleerd worden op uitval of opvallendheden. De leraren maken op basis van deze signalen een vertaalslag naar groepsplannen waarbij de leerlingen met specifieke hulpvragen worden ingedeeld bij de instructieonafhankelijke, instructiegevoelige of instructieafhankelijke groep. Dit zijn belangrijke stappen die het team vooral het laatste jaar heeft gezet. De inspectie constateert deze vorderingen van het team, maar signaleert tegelijkertijd dat de belangrijkste tekortkomingen nu in de zorg zitten. De kwaliteit van de analyse op groeps- en individueel niveau van leerlingen met specifieke hulpvragen is vooralsnog veelal globaal en kan vooral in kwaliteit toenemen. Een verdergaande intensivering van diagnostische gesprekken en doortoetsen kunnen daarbij ondersteunend werken. Het aanbieden van de planmatige zorg dient vervolgens geëxpliciteerd te worden aan de hand van groepshandelingsplannen en in sommige gevallen ook individuele handelingsplannen. Daarbij is het belangrijk dat de zorg aan de hand van smartgeformuleerde doelen aangeboden wordt zowel voor groepshandelingsplannen als op individueel niveau voor de kwetsbare leerlingen. Effecten zijn dan beter meetbaar en kunnen vertaald worden in een cyclische aanpak, waarbij de leraar doorlopend inspeelt op de hulpvragen van de individuele leerlingen. Kwaliteitszorg De kwaliteitszorg is cyclisch van aard. De overdracht van de vorige directie naar de nieuwe heeft tot gevolg dat nog steeds sprake is van een goed cyclisch systeem van werken. pagina 8 van 14
Sterk in de aanpak is de gedegen zelfevaluatie van het onderwijsleerproces aan de hand van gestandaardiseerde kwaliteitskaarten op basis van een interne audit. Wel is het zo dat de interne standaarden om de verschillende kwaliteitsaspecten te evalueren soms te soepel zijn. Een externe audit zou dit wellicht kunnen aanscherpen. Ook de tevredenheidsonderzoeken dragen positief bij tot een goed beeld van het onderwijs en leren, evenals de klassenbezoeken van de directie. Deze observaties, in het kader van de gesprekscyclus en daaraan gekoppeld integraal personeelsbeleid, bieden een gedegen beeld van de competenties van de leraren. Een verdere verbetering is nodig in de explicitering van deze observaties voorafgaand aan een klassenbezoek. Beschikbare kijkwijzers van het BAS-project of de kwaliteitskaarten werken hierbij ondersteunend. Een winst ten opzichte van het vorige inspectieonderzoek is de insteek van de directie om vanuit de opbrengsten van de leerresultaten te werken. Eerste analyses op schoolniveau zijn gemaakt, zowel van de Cito Eindtoets als de tussentijdse Cito-toetsen. De kwaliteit van de analyse kan echter nog verder worden doorontwikkeld door in de analyse zowel de leraarkenmerken als de school- en omgevingskenmerken naast die van de leerlingen te betrekken. Nu blijft dit nog te impliciet. De aanzet is echter prima. Aandacht is tevens nodig voor een goede analyse van de leerlingenpopulatie door gebruik te maken van beschikbare gegevens die er zijn in de school en die tot concrete informatie te maken. Een verantwoording hiervan in de schoolgids en het schoolplan is vervolgens een goede basis voor de inrichting van het onderwijs op basisschool Bibit. Vertrekpunt is immers de vraag wie de Bibitleerling is en wat zijn hulpvraag is? Daarnaast heeft de verantwoording aan de ouders nog een impuls nodig. Ouders hebben er recht op geïnformeerd te worden over de opbrengsten van de schoolontwikkeling en de leerresultaten. De wettelijk verplicht gestelde schoolgids en het jaarverslag zijn daartoe belangrijke hulpmiddelen om alle ouders te informeren. Leerstofaanbod Het leerstofaanbod voor Nederlandse taal voldoet niet aan de wettelijk voorschriften: de school kan niet adequaat verantwoorden of alle kerndoelen of referentieniveaus aan bod komen van het begrijpend leesonderwijs. Met ingang van het nieuwe schooljaar corrigeert de directie dit door de invoering van een nieuwe methode voor begrijpend lezen die beantwoordt aan de kerndoelen. Ook is het de vraag of er al een goed beredeneerd aanbod voor beginnende gecijferdheid en geletterdheid met een goede aansluiting van de groepen 1 en 2 op die van de groepen 3 en 4 is. De directie treft aanvullende maatregelen hoe dit te verbeteren en te verantwoorden aan de hand van een verbeterplan. Het bevoegd gezag heeft de inspectie hierover geïnformeerd. pagina 9 van 14
pagina 10 van 14
3 Conclusie De inspectie concludeert dat de kwaliteit van het onderwijs op basisschool Bibit op de onderzochte onderdelen voor een deel op orde is. Uit het onderzoek is gebleken dat de school op die gebieden een beperkt aantal tekortkomingen kent die vooral betrekking hebben op de zorg en begeleiding. De eindopbrengsten zijn risicovol. Om die reden wordt het reeds aan de school toegekende basisarrangement met attendering gehandhaafd. De bevindingen zullen worden betrokken bij de eerstvolgende risicoanalyse, waarbij opnieuw de vraag aan de orde is of het toezichtarrangement eventueel moet worden aangepast. De inspectie concludeert dat er tekortkomingen zijn in de naleving van de onderzochte wettelijke voorschriften. Voor de geconstateerde tekortkomingen in de naleving van de onderzochte wettelijke voorschriften is de volgende opdracht gegeven: 1. De vastgestelde schoolgids is door of namens het bestuur naar de inspectie gestuurd, maar deze schoolgids mist een van de verplichte onderdelen. Het adres van de klachtencommissie is niet opgenomen. Het bevoegd gezag ziet erop toe dat in de nieuwe schoolgids -2012 deze omissie is opgelost. pagina 11 van 14
Bijlage In onderstaande tabellen vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs 2009. Indicatoren die bij een kwaliteitsonderzoek de doorslag geven of een school (zeer) zwak is, de zogeheten normindicatoren, zijn gemarkeerd met een asterisk. Voor een overzicht van alle normindicatoren zie het Toezichtkader po/vo 2009 op www.onderwijsinspectie.nl. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) In verband met het programmatisch handhaven heeft de inspectie daarnaast enkele controles uitgevoerd op bepaalde wettelijke voorschriften. Of de school wel of niet voldoet aan deze wettelijke vereisten wordt tot uitdrukking gebracht met de score 'ja' of 'nee'. Kwaliteitsaspect 1 Opbrengsten 1.1 * De resultaten van de leerlingen aan het eind van de basisschool liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.2 * De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 1.4 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 1.5 De sociale competenties van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 1 2 3 4 5 Kwaliteitsaspect 7a Begeleiding 7.1 * De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 1 2 3 4 Kwaliteitsaspect 8 Zorg 1 2 3 4 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 * De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. pagina 13 van 14
Kwaliteitsaspect 9 Kwaliteitszorg 1 2 3 4 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. Naleving Wet- en regelgeving NT1A De inspectie is in het bezit gesteld van de geldende schoolgids (art. 16, lid 2 en 3, WPO). NT2A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende schoolplan (art. 16, lid 1 en 3, WPO). NT3A De inspectie is in het bezit gesteld van het geldende zorgplan (art. 19, lid 3, WPO). NT4A Er is voldoende onderwijstijd geprogrammeerd om te kunnen voldoen aan de daarvoor gestelde minima (art. 8, lid 7 onder b, WPO). NT4B Er is maximaal zevenmaal een onvolledige schoolweek geprogrammeerd voor de groepen 3 t/m 8 (artikel 8, lid 7 onder b, WPO). ja nee pagina 14 van 14