Quick scan ecologie woningen op Marken

Quick scan ecologie woningen op Marken

Quick scan ecologie woningen op Marken Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen foto omslag P.J.H. van der Linden Gemeente Waterland 10.090 november 2010 Zicht op het hoofddorp vanaf het plangebied. Els & Linde Dr. A.R. Holplein 1 4031 MB Ingen tel: 0344-642517 fax: 0344-600832 mob: 06-27564247 e-mail: vanderlinden@elsenlinde.nl

Inhoud Inleiding 4 Beschrijving 5 Waarnemingen 10 Analyse 12 Conclusie en advies 16 Literatuur 17 Woningen op Marken

Inleiding De gemeente Waterland is bezig met de voorbereidingen van het bouwen van een beperkt aantal woningen op Marken. De bedoeling is dat er ten zuiden van het hoofddorp een nieuwe werf wordt gebouwd. Voor de bouw van de werf wordt een ruimtelijke procedure voorbereid. Ten behoeve van die procedure is een oriënterend ecologisch onderzoek uitgevoerd. Voor een goed oordeel is op 21 oktober door een ecoloog een bezoek gebracht aan het plangebied. Ter plekke is beoordeeld hoe groot de kans is dat er beschermde soorten voorkomen en of die soorten schade ondervinden van het voornemen. Voor de schatting of er beschermde dieren voorkomen is gezocht naar sporen en is gelet op de aanwezige habitat en landschapsopbouw. Aanvullend is een bureaustudie uitgevoerd naar de aanwezigheid van beschermde soorten. Bij de analyse is gelet op de veranderde omgeving, het veranderde gebruik en de effecten veroorzaakt door de werkzaamheden. Het eiland Marken met op de stip de locatie van de geplande woningbouw. 4 Woningen op Marken

Beschrijving De gemeente Waterland wil een beperkt aantal woningen bouwen op Marken. De opzet is om ten zuiden van het hoofddorp een wijk op een terp te bouwen een zogenoemde werf. Op de werf komen een beperkt aantal woningen. De ontsluiting van de werf geschiedt vanaf de Kruisbaakweg. Het perceel waar de werf is gepland ligt tussen de Kruisbaakweg en de dijk rondom Marken. Buitendijks ligt de Gouwzee. De bodem bestaat uit kleigronden en heeft een drooglegging van ongeveer 20 cm. Op het perceel is momenteel een weiland aanwezig. Buitendijks ligt de Gouwzee die onderdeel is van het Natura 2000 gebied Markermeer en IJmeer. Het Natura 2000 gebied is aangewezen voor een lange lijst watervogels en verscheidene andere soorten en habitattypen (tabel 1). De Gouwzee staat bekend om de uitgestrekte velden met kranswieren. Veel vogels grazen hier op de wortelknolletjes. Het belangrijkste potentiële effect op het Natura 2000 gebied is een geringe toename van licht dat over de dijk uitstraalt en de tijdelijke effecten van geluid en trillingen bij de werkzaamheden. In de analyse wordt hier nader op ingegaan. De status van de ecologische hoofdstructuur is aan verandering onderhevig. In de oorspronkelijke plannen viel het complete plangebied binnen de ecologische hoofdstructuur (kaart 1). In de herijking wil de provincie Noord-Holland de omvang van de ecologische hoofdstructuur aanzienlijk verminderen (kaart 2). De inspraak op de herijkingsnota loopt tot medio november. De provincie heeft uitvoerig onderbouwd dat het functioneren van de ecologische hoofdstructuur op basis van de nieuwe inzichten en begrenzing niet verslechterd en tot een uitvoerbaar en handhaafbaar project komt. Niet duidelijk is of er zienswijzen zijn ingebracht tegen de wijzigingen. In de analyse wordt beoordeeld of er sprake is van aantasting van de ecologische hoofdstructuur als de wijziging niet doorgaat. In de provinciale verordening is het plangebied aangewezen als weidevogelgebied. In Artikel 4 Weidevogelleefgebieden lid 3 is de navolgende passage opgenomen over de mogelijkheden voor ontheffing: Gedeputeerde Staten kunnen, gehoord de Adviescommissie Ruimtelijke Ontwikkeling, ontheffing verlenen van het gestelde in het eerste lid ten behoeve van: a. een ingreep waarvoor geen aanvaardbaar alternatief aanwezig is en waarmee bovendien een groot openbaar belang wordt gediend, b. woningbouw indien er sprake is van de toepassing van de regeling Ruimte voor Ruimte als bedoeld in artikel 16 en waarbij de natuurdoelen leidend zijn, of c. woningbouw die bijdraagt aan een substantiële verbetering van in de directe omgeving daarvan aanwezige natuur kwaliteiten van het landschap. 5 Woningen op Marken

Kernopgaven Draagkracht aantal paren Draagkracht aantal vogels Doelst. Pop. Doelst. Kwal. Doelst. Opp.vl. SVI Landelijk Habitattypen H3140 Kranswierwateren -- = = 4.01,W Habitatsoorten H1163 Rivierdonderpad - = (>) = (>) = 4.01,W 4.03,W H1318 Meervleermuis - = = = H1318 Meervleermuis - = = = Broedvogels A017 Aalscholver = = 8000 A193 Visdief - = = 630 Niet-broedvogels A005 Fuut - = = 170 4.02 A017 Aalscholver + = = 2600 A034 Lepelaar + = = 2 A043 Grauwe Gans + = = 510 4.02 A045 Brandgans + = = 160 4.02 A050 Smient + = = 15600 A051 Krakeend + = = 90 A056 Slobeend + = = 20 4.02 A058 Krooneend - = = A059 Tafeleend -- = = 3200 4.01,W A061 Kuifeend - = = 18800 4.01,W 4.02 A062 Toppereend -- = = 70 A067 Brilduiker + = = 170 A068 Nonnetje - = = 80 4.01,W A070 Grote Zaagbek -- = = 40 A125 Meerkoet - = = 4500 A177 Dwergmeeuw - = = A197 Zwarte Stern -- = = Tabel 1. Essentietabel van het Natura 2000 gebied Markermeer en IJmeer. In het ontwerp bestemmingsplan is een uitwerking van de mogelijkheden voor ontheffing opgenomen. In het ecologisch onderzoek is nader ingezoomd op de ecologische consequentie en eventueel noodzakelijk c.q. wenselijk aanvullend onderzoek. 6 Woningen op Marken

Kaart 1. De ecologische hoofdstructuur zoals vermeld in de Ruimtelijke verordening. blauw is EHS groot water, donker groen is EHS & licht groen is weidevogelleefgebied. Kaart 2. Ecologische hoofdstructuur na herijking. blauw is EHS groot water, donker groen is EHS & oranje is weidevogelleefgebied. 7 Woningen op Marken

Kaart 3. Natura 2000 rondom Marken. Kaart 4. Inrichtingsschets van het bouwplan. Woningen op Marken

Woningen op Marken

Waarnemingen De vegetatie van het weiland is als een kamgrasland te beschouwen. De watervegetatie in de vaart is vanwege het seizoen niet goed op naam te brengen. Er is een zeer kleine kans op bijzondere soorten. Bij een eerder onderzoek op andere delen van het eiland zijn overigens geen bijzondere of beschermde planten gevonden (Van der Linden 2010). Opmerkelijk is het hoge waterpeil in dit deel van de polder. Het lijkt een geschikt leefgebied voor de noordse woelmuis (Microtus oeconomus). Op het nabije vaste land is een belangrijke kernpopulatie van deze soort aanwezig. In de jaren negentig van de vorige eeuw is éénmaal een noordse woelmuis gevangen op de dijk tussen Marken en Waterland. Op het eiland zelf zijn toen geen noordse woelmuizen gevangen. Als er woelmuizen voorkomen op Marken, dan lijkt het beoogde perceel de meest waarschijnlijke locatie. Voor zover bekend is er op deze locatie nooit gevangen. Gezien de ontsluiting en de goede bereikbaarheid voor veldmuizen (Microtus arvalis) lijkt de kans op noordse woelmuis klein. De waterspitsmuis (Neomys fodiens) is evenmin op Marken aangetoond. Echter ook hier geldt dat er geen gericht onderzoek naar is verricht. Het voorkomen in de polder kan niet worden uitgesloten. Het veldbezoek was niet in een geschikte periode voor het waarnemen van weidevogels. De waarnemingen zijn daarom volledig gebaseerd op literatuuronderzoek. Hieruit blijkt dat er belangrijke weidevogelgebieden op marken zijn met hoge dichtheden. Voor het westelijke en noordwestelijk deel lijkt een lagere 10 Woningen op Marken

dichtheid aanwezig. Op de beschikbare gegevens is echter geen nauwkeurig beeld af te leiden (de kaartjes zijn te klein). Bekend is uit de literatuur en eigen onderzoek elders op Marken dat er hoge dichtheden aan tureluur (Tringa totanus) en grutto (Limosa limosa) zijn geconstateerd. Er is één oude waarneming van de ringslang (Natrix natrix) van de noordelijke dijk van Marken. (waarneming.nl). Waarschijnlijk is het een incidentele en toevallige waarneming van een zwervend dier. Als er een (kleine) populatie is, waren er meer meldingen waarschijnlijk. In de sloten en de vaart kunnen beschermde vissen voorkomen. In openbare toegankelijke bronnen zijn geen eerdere waarnemingen van beschermde soorten op Marken bekend. 11 Woningen op Marken

Analyse Er zijn enkele kleinschalige kaartjes beschikbaar met de analyse van de kwaliteiten van het weidevogelgebied. Op Marken zijn in ieder geval goede tot zeer goede weidevogelgebieden aanwezig (Scharringa & Van t Veer 2008). Helaas is op de beschikbare kaartjes geen nuancering te definiëren of begrenzen, wel is duidelijk dat niet alle gebieden op Marken optimaal zijn. Gezien de verstoring die van een verkeersweg uitgaat, lijkt het logisch te veronderstellen dat het westelijk deel (vanaf de weg) minder geschikt is; louter vanwege op oppervlakte. In de tabel staan de verstoringafstanden op weidevogels (Visbeen e.a. 2009). De verstoringafstanden zijn ingetekend op kaart voor de huidige en de nieuwe situatie. Uit onderzoek is bekend dat grutto en tureluur gevoelig zijn voor recreatie, de kievit is wat minder gevoelig voor recreatie. Volgens R. van t Veer (mond. med.) is een goed weidevogelgebied minimaal 50 ha in omvang. De betreffende polder is tussen 20 en 25 ha. Natura 2000 De bouwplannen vinden buiten het Natura 2000 gebied plaats. Hierdoor is almeter Wegen 100 Autosnelweg 300 Fietspad 100 Spoorlijn 150 Opgaande begroeiing (bos < 0,5 ha) 100 Bos 200 Rietland/rietkraag 50 Hoogspanningsleiding 100 Bebouwing 250 Tabel 2. Verstoringafstanden van weidevogels (naar: Visbeen e.a. 2009) Uit de verstoringafstanden en de voorlopige plannen moet geconcludeerd worden dat de hele polder ten westen van de Kruisbaakweg ongeschikt wordt voor weidevogels. Misschien dat er nog enkele aanwezig zijn, maar waarschijnlijk zijn dat geen kritische soorten. Of het effect een significant effect betekend voor de weidevogels op Marken kan slechts globaal als onwaarschijnlijk bepaald worden, omdat er geen exacte broedgegevens van de weidevogels bekend zijn. Er is een (kleine) kans op de noordse woelmuis en een kans op de waterspitsmuis. Beide soorten zijn beschermd. Als de soorten in het weiland voorkomen zal dat verlies aan biotoop betekenen. Als de soort langs de Zuidervaart voorkomen hoeft dat geen effect te betekenen als er rekening wordt gehouden met de inrichting van de toegangsweg (bijvoorbeeld een brug in plaats van een dam). Van de overige soortgroepen worden geen beschermde soorten verwacht, of er wordt geen schade veroorzaakt. Alleen als er sloten gedempt of verlegd worden moet rekening gehouden worden met potentieel aanwezige vissen en amfibieën. 12 Woningen op Marken

Globale indicatie voor de huidige verstoringszone (boven) en de toekomstige verstoringszone (onder). 13 Woningen op Marken

leen de externe werking van belang bij de beoordeling. De minister heeft een verstoringindicator gepubliceerd (tabel 3) dat een goed hulpmiddel is voor de beoordeling. De belangrijkste verstoringfactoren die vanuit de woningen komen zijn geluid, licht en trillingen. De andere factoren zijn veel minder relevant in dit kader. De normale geluiden van een woonwijk zullen vrij weinig effect geven. Alleen tijdens de aanleg kan er extra geluid veroorzaakt worden dat wel een waarschijnlijk beperkt effect geeft. De negatieve effecten kunnen sterk verminderd worden door buiten de kwetsbare periode (broedseizoen) te werken. Of in ieder geval dan geen werkzaamheden te verrichten die veel geluid veroorzaken. Voor trillingen zijn meervleermuis en rivierdonderpad gevoelig. De meervleermuis echter alleen in de verblijfplaats (deze is momenteel met zekerheid niet aanwezig binnen het perceel). De belangrijkste effecten zijn te verwachten tij- Tabel 3. Storingsfactoren van de -soorten en doeltype van het Natura 2000 gebied Markermeer en IJmeer. soortensamenstelling Populatiedynamiek mechanische effecten Optische verstoring trilling licht geluid dynamiek substraat overstromingsfrequentie stroomsnelheid Vernatting Verdroging Verontreiniging Verzilting Verzoeting Vermesting Verzuring Versnippering Oppervlakteverlies Storingsfactor Kranswierwateren Meervleermuis Rivierdonderpad Aalscholver Brandgans Brilduiker Dwergmeeuw Fuut Grauwe Gans Grote Zaagbek Krakeend Krooneend Kuifeend Lepelaar Meerkoet Nonnetje Slobeend Smient Tafeleend Toppereend Visdief Zwarte Stern 14 Woningen op Marken

dens het heien. Als er voor de woningen heien noodzakelijk is, dan kan dat het beste buiten de kwetsbare periode plaatsvinden (dus buiten de voortplantingstijd en de winter). De beste periode hiervoor is augustus - september. Licht kan eveneens een negatief effect veroorzaken. Vooral de meervleermuis zeer gevoelig en de vogels zijn gevoelig. Verwacht wordt dat de normale openbare verlichting van de woonwijk een beperkt effect zal hebben. In die zin dat het jachtgebied fractioneel kleiner kan worden. Een significant effect op de doelstellingen van het Natura 2000 gebied worden niet verwacht. Een sterker effect is te verwachten van het gebruik van bouwlampen, immers de lichtsterkte hiervan is substantieel groter. Ervaring leert dat op zulke plekken vleermuizen merkbaar last hebben van het licht. Negatieve effecten kunnen eenvoudig voorkomen worden door geen bouwlampen toe te staan. Volgens de ruimtelijke verordening ligt het perceel binnen de ecologische hoofdstructuur. Momenteel is er echter een herijking in de procedure, waarin het perceel buiten de ecologische hoofdstructuur komt te liggen. Marken is voor een belangrijk deel aangewezen voor weidevogels (in het kader van de ecologische hoofdstructuur). Dat wijkt niet af van de huidige aanwijzing voor weidevogels buiten de ecologische hoofdstructuur om. Als de ruimtelijke verordening wordt gevolgd moet geconstateerd worden dat de bebouwing ten koste gaat van de (potentiële) kwaliteit van de ecologische hoofdstructuur. Het perceel is in ieder geval niet meer geschikt voor weidevogels. Echter zoals hiervoor betoogd is het waarschijnlijk geen significant effect omdat het beoogde perceel nu ook minder geschikt is voor weidevogels vanwege de vorm en de omvang (veel verstoring). 15 Woningen op Marken

Conclusie en advies De gemeente Waterland is bezig met de procedure voor woningbouw op Marken. Deze woningen moeten in een zogenoemde werf komen ten zuiden van het hoofddorp. Voor het bestemmingsplan in een ecologisch onderzoek verricht naar de potentiële effecten van de plannen. De woningbouw heeft geen negatief effect op de naastliggende Natura 2000. Wel wordt geadviseerd om geen bouwlampen te gebruiken. Als heien noodzakelijk is kan dat het beste worden uitgevoerd in de maanden augustus september. De kwetsbare periode van vogels en de meervleermuis moet in ieder geval vermeden worden. Een vergunning in het kader van de Natuurbeschermingswet is niet noodzakelijk. Vanwege de weidevogels in het aanliggende weiland aan de overzijde van de weg moet met enige terughoudendheid gewerkt worden in het voorjaar. Werkzaamheden die veel hinder veroorzaken (veel vrachtverkeer of sterke geluidbronnen) moeten dan vermeden worden. Het perceel en de aanliggende weilanden waar de woningen gepland zijn, zal ongeschikt worden voor weidevogels. Verwacht wordt dat het geen significant effect zal veroorzaken. Het weiland is echter wel aangewezen als weidevogelleefgebied. Aangeraden wordt om met de provincie te overleggen wat een geschikte compensatie kan zijn. Daarbij kan gedacht worden aan het optimaliseren voor andere doelsoorten van de ecologische hoofdstructuur (het compenseren in kwaliteit voor weidevogels is op Marken waarschijnlijk - niet uitvoerbaar). Er is een kleine kans op het voorkomen van de noordse woelmuis en een kans op het voorkomen van de waterspitsmuis. In de sloten kunnen beschermde vissen aanwezig zijn. Als er niet aan of nabij de sloten gewerkt gaat worden is er geen effect op de vissen te verwachten. Gezien de gevoeligheid van woningbouw op deze locatie wordt geadviseerd om de ecologische aspecten te kwantificeren en veldonderzoek naar weidevogels (aantonen geringe dichtheid) en waterspitsmuis uit te voeren. Verder wordt geadviseerd om in samenspraak met de provincie een optimalisatie voor natuurwaarden anders dan weidevogels in de weidepercelen ten westen van de Kruisbraakweg uit te werken. 16 Woningen op Marken

Literatuur - Anonymus (2009) Weidevogelvisie Noord-Holland. Provincie Noord-Holland. - Anonymus (2010) Ecologische Hoofdstructuur Noord-Holland. Stand van zaken, herijking en toekomst. Provincie Noord-Holland. - Linden, P.J.H. van der (2010) Peilverlaging en weidevogels op Marken. Els & Linde, Ingen. - Scharringa, C.J.G. & R. van t Veer (2008) Atlas van de Weidevogels in Laag Holland. Landschap Noord-Holland, Heiloo - Veer, R. van t, N. Raes & C.J.G. Scharringa (2010) Weidevogels in Noord-Holland; ecologie, beleid en ontwikkelingen. Landschap Noord-Holland, Heiloo. - Visbeen, F., N. Raes & C.J.G. Scharringa (2009) Opkrikplannen voor weidevogelgebieden in Laag Holland. Landschap Noord-Holland, Heiloo. 17 Woningen op Marken