5.08 Rolsteigers Rolsteigers worden in de bouw, vooral bij montage-, installatie- en onderhoudswerkzaamheden op grote schaal toegepast. Door de lage gebruiksdrempel en de lichte constructie treden er echter al snel gevaarlijke situaties op. Regelmatig worden we geconfronteerd met omgevallen rolsteigers en mensen die van een rolsteiger af zijn gevallen. Ook komt het voor dat een rolsteiger ongewild in beweging komt. Deze risico s kunnen worden beperkt als het materiaal in goede staat is en de opbouwers en gebruikers voldoende geïnstrueerd zijn over het veilig gebruik van de rolsteiger. Deze Abomafoon geeft u hierover de benodigde informatie. Normen en regels Constructie en uitvoering Voor de constructie en uitvoering van rolsteigers geldt de norm NEN-EN 1004:2005 Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen - Materialen, afmetingen, belastingen, veiligheid en prestatie-eisen. Nieuwe rolsteigers moeten hier aan voldoen. De norm is gebaseerd op standaard werkvloerhoogten tussen 2,50 m en maximaal 8,0 m buiten en 2,50 m en 12,0 m binnen. De meeste fabrikanten hanteren deze maten in hun handleiding voor opbouw en gebruik. Met hoogte wordt bedoeld: van ondergrond tot bovenste werkvloer. Met binnen wordt bedoeld: niet aan wind blootgesteld. Grotere hoogten zijn slechts toegestaan met instemming van de leverancier en na opvolging van zijn aanwijzingen. De verticale opbouwframes vormen samen met de liggers, diagonalen en werkvloeren een sterk en stijf geheel. Om schranken en torderen tegen te gaan moeten de diagonalen en liggers zo veel mogelijk aan de buitenzijde worden geplaatst. Werkvloeren - Werkvloeren zijn ingericht voor het uitvoeren van lichte werkzaamheden tot een vloerbelasting van maximaal 150 of 200 kg/m 2 (respectievelijk klasse 2 en 3) en zijn minimaal 0,60 m Figuur 1 Uitvoeringsmogelijkheden breed. - Om uitglijden te voorkomen zijn ze stroef uitgevoerd. - De vloerelementen worden tegen verschuiven en opwaaien geborgd. - Openingen in vloeren mogen maximaal 25 mm groot zijn. - Bij meerdere vloeren boven elkaar is de gangbare maat tussen de vloeren 1,90 m of meer. - Als de werkvloeren bereikbaar zijn via de binnenzijde van de opbouwframes, bedraagt de maximale vloerafstand 4,20 m; de afstand tussen de onderste vloer en de grond is maximaal 4,60 m. Deze vloeren zijn uitgerust met een vloerluik. - In plaats van geheel gesloten werkvloeren, kun je voor het beklimmen van een rolsteiger ook halve vloeren (hulpvloeren) als klimvloeren gebruiken. Deze zijn dan h.o.h. maximaal 2,10 m verspringend aangebracht. Via deze klimvloeren bereik je de geheel gesloten werkvloer (zie figuur 1). - Houd doorklimluiken in werkvloeren zo klein mogelijk, minstens 0,40 x 0,60 m. - De luiken moeten zelfsluitend zijn uitgevoerd en voorzien van een borging om ongewild open waaien te voorkomen. Figuur 2 Maatvoering van leuningwerk Blad 1 van 8 Abomafoon 5.08
Leuningwerk - Werkvloeren zijn rondom voorzien van dubbel leuningwerk (zie figuur 2). Dit bestaat uit een bovenleuning, een tussenleuning en een kantplank. - De vereiste maten zijn: bovenleuning op minimaal 1 m boven het werk-/loopniveau; aansluitend op de werk- of loopvloer een kantplank van tenminste 15 cm hoog; een tussenleuning op zodanige hoogte dat de openingen in het leuningwerk kleiner zijn dan 47 cm. - Als de afstand tot de gevel kleiner is dan 15 cm kunnen aan deze zijde de leuningen vervallen. Diagonalen mogen niet worden verwijderd en moeten volgens de gebruiksaanwijzing worden geplaatst. - Bij halve vloeren (hulpvloeren of klimvloeren) is alleen leuningwerk aan de buitenzijde verplicht. Als er gebruik wordt gemaakt van hulp- of klimvloeren gelden deze niet als werkvloeren. Als deze vloeren wel als werkvloer worden gebruikt, moeten ze zijn voorzien van dubbele leuningen en kantplanken. Dit houdt in dat een dergelijke uitvoering steeds moet worden aangepast. - Compleet leuningwerk vanaf de bovenste sport van het onderste juk, volgens voorschrift van de fabrikant. Stabiliteitsvoorzieningen - Stabilisatoren of basisverbreders worden meegeleverd voor het vergroten van de stabiliteit. Beide middelen vergroten de effectieve basisafmetingen van de rolsteiger. Ze moeten gemonteerd zijn aan de hoofdconstructie en aan de onderzijde afsteunen op de grond. - De gebruiksvoorschriften van de fabrikant geven aan wanneer ze moeten worden toegepast. Dit is meestal het geval als de rolsteiger uit meerdere boven elkaar gemonteerde opbouwframes bestaat (vanaf de eerste opzetframes). Dat volgt uit stabiliteitsberekeningen van onbelaste rolsteigers volgens NEN-EN 1004. - Als alternatief kan er ballast worden gebruikt. Dit bestaat uit stevig materiaal (bijvoorbeeld staal of beton) dat aan de constructie van de rolsteiger wordt geborgd. - Verankeren aan achterconstructie na berekening door constructeur of fabrikant. Zwenkwielen - Zwenkwielen mogen niet los kunnen raken. - Ze moeten zijn voorzien van een wielrem, die ook het verdraaien tegengaat als de zwenkwielen in de geremde stand excentrisch zijn. Klimvoorzieningen - Werkvloeren zijn toegankelijk via de binnenzijde van de opbouwframes, trappen of ladders (schuin opgesteld of verticaal). - De criteria waar trappen en ladders aan moeten voldoen zijn: ze mogen niet op de grond rusten; de eerste optrede mag maximaal 0,40 m zijn (indien de eerste trede een vloer is mag deze 0,60 m hoog zijn); treden of sporten moeten anti-slip zijn uitgevoerd; vanaf de voorzijde van een trede of het hart van een sport moet minimaal 0,15 m vrij zijn van obstakels; de buitenkant van trapsecties moet zijn voorzien van leuningen (ongeveer evenwijdig aan de helling van de trap); bij opvolgende trapsecties zijn er ook aan de binnenzijde leuningen nodig (behalve wanneer de vloeren op 2 m of minder van elkaar zijn aangebracht). Ook bordessen met een lengte van 0,30 m of meer moeten leuningen hebben. - Als de verticale frames gebruikt worden als klimvoorzieningen geldt: liggers anti-slip uitgevoerd; maximale h.o.h. afstand van de liggers 0,30 m; afmeting en vorm van de liggers maken een goede grip mogelijk (diameter buis tussen 20 en 51 mm). Gebruikershandleiding Iedere rolsteiger dient te zijn voorzien van een gebruiksinstructie in de taal van de gebruiker, die voldoet aan NEN-EN 1298. Het samenstellen van de gebruikershandleiding is de verantwoordelijkheid van de Blad 2 van 8 Abomafoon 5.08
leverancier. Belangrijke aspecten in de gebruikershandleiding zijn: - algemene informatie, onder andere over maximale opbouwhoogte en toelaatbare belasting; - mogelijke configuraties; - wijze van opbouwen en afbreken met daarbij de benodigde hulpmiddelen en het aantal personen dat hierbij nodig is; - stabiliteitsvoorzieningen; - gebruik; - inspectie, beheer en onderhoud. De gebruikershandleiding hoort op de werkplek beschikbaar te zijn. Bovendien wordt meestal een beknopte opbouwinstructie in de vorm van een sticker op de verticale frames aangebracht. Gebruik en onderhoud Omgeving De opstellocatie van een rolsteiger moet aan onder meer de onderstaande criteria voldoen: - De ondergrond moet vlak zijn en voldoende draagkrachtig. - Bij geroerde grond of in de nabijheid van ontgravingen moet het dragend oppervlak van de wielen en stabilisatoren worden vergroot. Dit kan bijvoorbeeld met rijplaten of in stalen U-profielen. - Bij opstelling op hellende vlakken moet de rolsteiger met behulp van de kantelspindels horizontaal worden gesteld. - Naar buiten draaiende ramen en automatisch werkende zonwering kunnen een reëel gevaar vormen. Maak hierover vooraf duidelijke afspraken met de gebruikers. - Bij werkzaamheden onder of in de nabijheid van bovengrondse sterkstroomleidingen of bovenleidingen van sporen, moet vooraf met de netbeheerder overleg worden gevoerd over de aan te houden veiligheidsafstanden (zie Abomafoon 3.05). - Bij aanrijdgevaar moeten er verkeersmaatregelen worden getroffen, bijvoorbeeld door plaatsing van hekken of kegels, zonodig moet de rijbaan worden afgezet (zie Abomafoon 2.05). - Bij een windkracht van meer dan 6 Beaufort moet er aanvullend worden verankerd en geschoord, met speciale aandacht voor windgevoelige plekken zoals de hoeken van gebouwen of gebouwen met open gevels. Het kan betekenen dat de werkzaamheden al bij een lagere windsnelheid stopgezet moeten worden. Opbouw Een rolsteiger moet worden opgebouwd volgens de specifieke opbouwinstructies en tekeningen behorend bij de rolsteiger. Een veilige manier van opbouwen is een methode waarbij een vorm van randbeveiliging wordt aangebracht die de bouwer of gebruiker beschermt tegen vallen voordat hij het platform betreedt. Fabrikanten en leveranciers van rolsteigers hebben hier verschillende oplossingen voor op de markt gebracht. In hoofdlijnen kan dat op de volgende manieren: - het aanbrengen van tijdelijke heupleuningen en eventueel knieleuningen in de vorm van een voorloopleuning; - het aanbrengen van heupleuningen in combinatie met een montagehulpstuk; - het aanbrengen van samengestelde systeemelementen, die leuningwerk en diagonalen vervangen. Deze veilige opbouwmethode wordt vanaf 1 januari 2018 verplicht gesteld. Deskundigheid opbouwer Een rolsteiger mag worden opgebouwd door personen die (bij voorkeur aantoonbaar) op de hoogte zijn van de montage-instructie van het betreffende rolsteigersysteem. De gebruikershandleiding moet op de werkplek aanwezig zijn. Overige gebruiksaspecten - Om de fysieke belasting van de steigermonteur te beperken moet de (de)montage van rolsteigers met een werkvloerhoogte hoger dan 2,5 m met minimaal twee personen worden uitgevoerd. - Een rolsteiger is in beginsel niet bedoeld om te worden toegepast als trappentoren voor de toegang tot andere constructies. Deze oplossing is alleen toegestaan als er wordt gezorgd voor voldoende verankering, borging en de opening tussen het gebouw en de rolsteiger afdoende wordt afgedicht. Blad 3 van 8 Abomafoon 5.08
- Werkvloeren mogen niet op andere wijze worden betreden of verlaten dan langs de eigen ladders, trappen of (binnenzijde van) opbouw- en/of doorloopframes. - Hijswerktuigen mogen niet aan rolsteigers worden vastgemaakt of vanaf rolsteigers gebruikt, tenzij dit in de gebruikershandleiding is aangegeven. - Het gebruik van zeilen of steigerdoek is alleen toegestaan indien dit in de gebruikershandleiding is aangegeven of na berekening door een constructeur). - Het verrijden van de rolsteiger mag uitsluitend over een voldoende vlakke verharde ondergrond of over rijplaten of U-profielen plaatsvinden. - Bij het verrijden mogen zich geen personen of losliggende materialen en materieel op de werkvloer bevinden. - De zijsteunen/stabilisatoren (zonder wielen) moet men tijdens het verrijden zo laag mogelijk boven de ondergrond houden. - Daarnaast is het aan te bevelen een (hoog opgebouwde) rolsteiger tot een hoogte van 6,2 m te demonteren, voordat de rolsteiger wordt verreden. Sommige fabrikanten hebben dit ook in de gebruikershandleiding opgenomen. Verrijd de rolsteiger bij voorkeur door twee personen. - Het gebruik van bankjes, trapjes en dergelijke voor het verhogen van de werkvloer is niet toegestaan. - Rolsteigers moeten buiten werktijd zodanig worden achtergelaten dat ze niet door onbevoegden betreden kunnen worden of kunnen omwaaien. Zorg daarom dat ze voldoende afgeschermd zijn, bijvoorbeeld met schotten of bouwhekken. Keuring en inspectie - De onderdelen van een rolsteiger moeten periodiek door een deskundig persoon op hun goede staat en volledigheid worden geïnspecteerd. Veelal wordt hier een termijn van een jaar aangehouden. - Voordat een rolsteiger in gebruik wordt genomen moet er een opstellingscontrole (aan de hand van een controlelijst) worden uitgevoerd (voorschrift van enkele fabrikanten). Ingebruikname kan zijn na montage, maar ook bij begin van een werkdag waarbij de rolsteiger al eerder in gebruik is genomen. Ook dan is het aan te bevelen eerst de rolsteiger te controleren voor ingebruikname. De opstellingskeuring kan door de gebruiker worden gedaan, na de nodige instructie. Kamersteigers Kamersteigers of vouwsteigers vallen niet onder de eisen van NEN-EN 1004, hoewel veel fabrikanten deze norm wel hanteren. Ze hebben veelal een geringe werkvloerhoogte (kleiner dan 2,50 m). Toch gebeuren er relatief veel ongevallen mee. Met name zwikken door de wijze van op- en afstappen en omvallen of afvallen door instabiliteit tijdens verplaatsing vanaf de steiger. Voor veilig gebruik gelden de volgende aandachtspunten: - opbouw en gebruik conform voorschrift fabrikant; - controle door geïnstrueerd persoon voor ingebruikname; - veel van de aandachtspunten, zoals bij rolsteigers benoemd, kunnen ook bij kamersteigers van toepassing zijn. Denk aan inzet buiten (ondergrond, hoogte wind etc.), opbouw naar grotere hoogte (indien opbouwvoorschrift dit toestaat); - gebruik van deugdelijk leuningwerk, dus ook bij geringe hoogte (voorkomen valgevaar). Advies is om altijd een heup- èn knieleuning toe te passen; - kamersteiger voorzien van (geremde) wielen met een grote diameter, zonodig met spindels; - zorgen voor een goede toegang tot de werkvloeren. Klimluiken of afzonderlijke klimvoorziening die voldoende stabiel naast de kamersteigers kunnen worden geplaatst); - het werkplatform verlaten voor het verplaatsen van de kamerrolsteiger en voorkomen dat er losliggende voorwerpen op de werkvloer achter blijven die kunnen vallen; - let op kleine vloersparingen en hoogteverschillen in vloervelden tijdens het rijden; - er zijn smalle en brede kamersteigers. Vanaf de opzetframes stabilisatoren gebruiken. Maximale opbouwhoogte conform opbouwvoorschrift fabrikant hanteren. Verwijzing - Arbobesluit art. 3.16, 7.23 a en b en 7.34. - Arbo-informatieblad 21 Rolsteigers, SDU Uitgevers Den Haag. - NEN-EN 1004, Rolsteigers opgebouwd uit geprefabriceerde onderdelen - Materialen, afmetingen, belastingen, veiligheid en prestatie-eisen. Blad 4 van 8 Abomafoon 5.08
- NEN-EN 1298 Rolsteigers - Regels en leidraad voor het opstellen van een gebruiksinstructie. - A-blad Rolsteigers. Volandis (voorheen Arbouw), Harderwijk. - Abomafoons: 2.05 Wegafzettingen en verkeersvoorzieningen. 3.05 Werken met hijskranen en dergelijke bij bovengrondse hoogspanningsleidingen. 4.12 Leuningwerk. Datum: December 2016 Wijzigingen ten opzichte van vorige uitgave - Paragraaf Opbouw toegevoegd met veilige werkmethode. - Leuningwerk langs werkvloeren als afstand tot object of gevel > 15 cm. Uitgave: Aboma bv Maxwellstraat 49 a Postbus 141 6710 BC Ede tel. 0318 69 19 20 www.aboma.nl Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, opmerkingen of verbetersuggesties, geef het aan ons door via Abomafoon@aboma.nl Wij helpen u graag! Blad 5 van 8 Abomafoon 5.08
Controlelijst Rolsteigers Project / locatie: Ingevuld door: Datum: Aandachtspunten Opmerkingen / maatregelen Actie gereed d.d. v = akkoord; x = tekortkoming; - = niet van toepassing 01 Werkvloeren als werkvloeren bereikbaar via opbouwframe is de maximale vloerafstand 4,20 m; in elke werkvloer doorklimluiken met zelfsluitend luik. Alternatief: werkvloeren bereikbaar via onderling verspringende, half dichtgelegde klimvloeren (max. 2,1 m h.o.h.) 02 Leuningwerk langs werkvloeren (als afstand tot object > 15 cm); kantplank en twee leuningen; langs klimvloeren alleen leuningen aan de buitenzijde van de klimvloer 03 Stabiliteit ondergrond voldoende vlak en draagkrachtig (of rijplaten of U-profielen); stabilisatoren vanaf het tweede opbouwframe 04 Zwenkwielen geremd tijdens gebruik rolsteiger 05 Klimvoorzieningen via binnenzijde opbouwframe; liggers met antislip; alternatief: trappen of ladders 06 Gebruik rolsteiger tijdens verplaatsen geen personen of losliggende materialen op rolsteiger; bij harde wind verankeren; geen hijswerktuigen aan de rolsteiger, tenzij dit is toegestaan in gebruikershandleiding 07 Gebruikershandleiding aanwezig en inde taal van de bouwer/gebruiker; opbouwinstructie bekend 08 Ondergrond vlak en voldoende draagkrachtig 09 Gevaren vanuit de omgeving automatische zonwering en ramen uitgeschakeld; verkeersmaatregelen in verband met aanrijdgevaar 10 Rolsteigers buiten werktijd geborgd tegen omvallen; onbevoegd beklimmen tegengegaan (bijv. schotten tegen opbouwframe) 11 Keuring alle onderdelen periodiek (bijvoorbeeld jaarlijks) door deskundige; opstellingskeuring door gebruiker voor ingebruikname Toelichting / nadere bijzonderheden: Blad 6 van 8 Abomafoon 5.08
Toolbox Rolsteigers Overige aandachtspunten Ondergrond vlak en draagkrachtig. Langs werkvloeren dubbele leuning en kantplank (als afstand tot object groter dan 15 cm). Langs klimvloeren alleen leuningen aan de buitenzijde van de klimvloer. Maatregelen in verband met aanrijdgevaar en automatische zonweringen. Gebruikershandleiding (inclusief opbouwinstructie) in de taal van de gebruiker of bouwer aanwezig. Buiten werktijd geborgd tegen omvallen en maatregelen tegen onbevoegd beklimmen. Blad 7 van 8 Abomafoon 5.08
Registratieformulier toolbox Project: Gehouden door: Datum: Functie: Onderwerp: Presentielijst Naam Bedrijfsnaam Handtekening Eventuele opmerkingen: Blad 8 van 8 Abomafoon 5.08