Evaluatie van afwerkingssystemen voor houten buitenschrijnwerk dr. ir. H. Coppens (CTIB-TCHN) dr. ir. J. Van Acker, ir. J. Van den Bulcke, I. De Windt (UGent) 1
introductie 2
Doelstelling Onderscheiden van goede afwerkingssystemen voor buitenschrijnwerk, niet noodzakelijk van excellente link met STS 3
Materialen Commerciële afwerkingssystemen Goed Net goed Net niet goed 3 Groepen houtsoorten grofporig (vb. afzelia en eik) gemiddeld (vb. meranti en naaldhout) fijnporig (vb. moabi en movingui) Focus op watergedragen systemen 4
Methoden Natuurlijke bewedering op 3 sites Gent Ieper Bertrix Kunstmatige bewedering van hetzelfde materiaal Input ervaringsgegevens 5
Methoden Evaluatie van degradatie Fysico-mechanisch Biologisch Herbehandeling 6
protocols 7
Inleiding Buitenschrijnwerk voldoende beschermen 4 takenpakketten: Bewedering Kritische waarden Onderhoud Biologische factoren 8
Het materiaal De houtsoorten Afzelia (13) Merbau (2) Padoek (6) Sipo (2) Sapelli (3) Meranti (7) 54 systemen waarvan 32 dekkende en 22 transparante Pin maritime (3) Moabi (8) Movingui (10) 9
De stalen 5cm 2,5cm 67cm 15 cm 15 cm 15 cm 15 cm 32cm 32cm 84 cm 25cm 25cm 10
Bewedering Hoekverbindingen: 72 maanden buitenbewedering (analoog aan EN330) Duurzaamheid van de coating Evaluatie oppervlakte- en blauwschimmels, zachtrotfungi en Basidiomyceten Beoordeling 0: geen aantasting 1: lichte aantasting 2: zware aantasting 3: falen 11
Bewedering Kunstmatige bewedering UV-con Atlas Weather- Ometer Ci35 (WOM) 12
Bewedering Natuurlijke bewedering Ieper Bertrix 13
Bewedering Beoordelingsparameters Macro- en microscopische verweringsanalyse Glansbepaling (Multiangle Glossmeter) Kleurbepaling (Minolta CM-2600d spectrofotometer) 14
Kritische waarden Indringing en laagdikte m.b.v. Confocale Laser Microscopie Adhesie Laagdikte Indringing 15
Kritische waarden Waterdoorlaatbaarheid (pren 927-4) Contact met water waterabsorptie na 72u a.h.v. de massa Waterdampdoorlaatbaarheid (pren 927-5) Geen contact met water absorptie- en desorptiecyclus relatieve waterdampdoorlaatbaarheid voor absorptie en dynamische waterdampdoorlaatbaarheid 16
Onderhoud Analoge testen worden uitgevoerd op bewederde en herschilderde stalen Moeilijkheidsgraad voor het verwijderen van de oude coating Moeilijkheidsgraad voor het herschilderen 17
Biologische factoren Laboratoriumproeven Blauwschimmeltest (EN 152) Reverse method Oppervlakteschimmeltest (BSI3900-G6) 18
Biologische factoren Buitenexpositie Isolatie en determinatie Aureobasidium pullulans Ergosterolbepaling Uniek voor fungi Bepaling a.h.v. HPLC Objectieve aantastingsgraad 19
Ugent EVALUATIE VAN AFWERKINGSSYSTEMEN VOOR HOUTEN BUITENSCHRIJNWERK contract nr. PA-04 POD Progammatorische Federale Overheidsdienst wetenschapsbeleid «TAP» programma van de "Technologische attractie polen" 20
EVALUATIE VAN AFWERKINGSSYSTEMEN VOOR HOUTEN BUITENSCHRIJNWERK Ugent wij verwelkomen de heer Dimitri Harmegnies opdrachthouder van het programma van de «Technologische attractie polen» TAP 21
Ugent EVALUATIE VAN AFWERKINGSSYSTEMEN VOOR HOUTEN BUITENSCHRIJNWERK samenwerkingsverband tussen TCHN & Ugent contractduur: drie jaar van 2003 tot 2005 22
ACTIEVE LEDEN BEGELEIDINGSCOMITE Ugent in 2003-2004 A. SCHRIJNWERKERIJEN 1. CAMBA 2. ENGELS 3. GROOTJANS 4. HARDY SCHRIJNWERKEN 5. SMETS HOUTBEDRIJF 6. URATEC 7. WINDOW MAKERS 8. WYCKAERT HOUTCONSTRUCTIES 23
ACTIEVE LEDEN BEGELEIDINGSCOMITE Ugent in 2003-2004 B.COATINGPRODUCENTEN 1. ANDC AKZONOBEL - SIKKENS 2. ARCH TIMBER PROTECTION 3. BOSS PAINTS 4. GLASURIT WINDOWS COATINGS 5. SIGMA COATINGS 6. T & G 7. VENDART COATINGS 24
LEDEN BEGELEIDINGSCOMITE Ugent PROJECTUITVOERING algemene coördinatie TCHN Coppens uitvoering TCHN Coppens & Van Pestel & Campens uitvoering RUG Laboratorium voor Houtechnologie diensthoofd prof. Stevens Van Acker & De Windt & Van Den Bulke 25
LEDEN BEGELEIDINGSCOMITE Ugent ONDERSTEUNENDE INSTELLINGEN 1. FEDERALE OVERHEIDSDIENST ECONOMIE, KMO, MIDDENSTAND en ENERGIE - KWALITEIT BOUW GOEDKEURING EN VOORSCHRIFTEN ir Broeckx 2. BELGISCHE VERENIGING voor HOUTBESCHERMING lic. Van Leemput 26
huidige STS: STS 52.04.8 Ugent HOUTEN BUITENSCHRIJNWERK - Bescherming - Afwerking uitgave 1994 art. 52.04.82.2 art. 52.04.82.3 Systemen van transparante en semi-transparante afwerking Systemen van dekkende afwerking: zie STS (in ontwerp) 27
knelpunt Ugent "ontbreken van de voorschriften voor prestatiegerichte omschrijvingen" 28
reden tot Ugent onderzoeksproject voornaamste reden is het ontbreken van een duidelijke visie aangaande een geschikte testmethode om een afwerkingssysteem te beproeven op CEN-niveau was geen positieve evolutie in de ontwikkeling naar een geschikte testmetode om een afwerkingssysteem voor buitenschrijnwerk te beoordelen 29
STS 52.04.8 BESCHERMING en AFWERKING SYSTEMEN Ugent EISEN VOOR KLASSERING 1. WEERSTAND BIJ NATUURLIJKE BEWEDERING EN 927-2 2. WATERDOORLATENDHEID 3. EISEN NAAR UITZICHT 4. BIJKOMENDE EISEN 30
EN normen voor woodcoating serie 927: verf & verfsystemen voor hout voor buitengebruik Ugent EN 927 - part 1 /1996: CLASSIFICATIE EN SELECTIE ENV 927 - part 2 /2000: PRESTATIE - SPECIFICATIE EN 927 - part 3 /2000: NATUURLIJKE VEROUDERINGSPROEVEN EN 927 part 3 2000C1:2002: NATUURLIJKE VEROUDERINGSPROEVEN EN 927 - part 4 /2000: BEOORDELING VAN DOORLATENDHEID VAN WATERDAMP EN 927 - part 5 /2000: BEOORDELING VAN WATERDOORLATENDHEID WI 134 - part 6: KUNSTMATIGE VEROUDERINGSPROEVEN pren927- part 7: ASSESSMENT OF KNOT AND TANNIN RESISTANCE 31
Ugent doel: alle schrijnwerkerijen en verfproducenten werden een eerste maal individueel benaderd 1. specifieke noden per bedrijf te detecteren 2. noteren van gebruikte houtsoorten, raamprofielen, afwerkingssytemen, applicatiemethoden, 3. bij de verfproducenten nagaan welke afwerkingssystemen zij bereid waren te leveren en voor welke houtsoorten 32
na de eerste gesprekken werden enkele richtlijnen uitgewerkt als basis om voorstellen te doen naar keuze van: Ugent 1. houtsoorten 2. profielen 3. afwerkingsproducten 4. applicatiesystemen 33
de houtsoorten werden ingedeeld in drie groepen volgens: Ugent 1. moeilijkheidsgraad voor afwerking 2. specifieke eisen schrijnwerkers 3. gevoeligheid voor verblauwen 34
de raamprofielen Ugent zijn typisch per schrijnwerkerij en blijven behouden 35
de afwerkingsproducten Ugent 1. moeten vooral op watergedragen basis zijn 2. ook solventgedragen systemen & 1. naast goede systemen ook 2. net niet goede systemen 36
applicatiesystemen Ugent 1. voorkeur aan de huidige werkmethode schrijnwerker 2. coatingproducent kan in eigen labo de afwerking aanbrengen 37
Ugent bij derde benadering werden schrijnwerker en coatingproducent samengebracht algemene basis per herhaling zes ramen raamkaders van 1 m X 1 m zonder beglazing beperkte lijst houtsoorten bijkomende testen op plankjes mogelijk 38
geselecteerde houtsoorten Ugent groep 1: snelle verwering, grofporig, moeilijk af te werken afzelia merbau - padoek groep 2: op vraag van, + naaldhout sipo sapelli meranti pin des landes groep 3: trage verwering, fijnporig, gevoelig voor schimmelaantasting, bleke houtsoort moabi - movingui 39
geselecteerde coatings Ugent transparant watergedragen licht eiken transparant solventgedragen licht eiken dekkend wit watergedragen dekkend wit solventgedragen 40
relaties schrijnwerkerij houtsoort - coating Ugent samenvatting: 9 houtsoorten 54 systemen 324 ramen 41
afzelia tg tr tr
merbau tg tr tr
padoek tg tr tr
sipo tg tr tr
sapelli tg tg tg
meranti (dark red) tr
meranti (light red) tg x 80 tr tr
pin maritime tg tr tr
moabi tg tr tr
movingui tg tr tr
merbau afwerkingssysteem met niet compatibele afwerkingslagen gevolg: vroegtijdig afbladderen 52
merbau erosie van het houtoppervlak barsten 53
Ugent: voorbereiding ramen codering inspectie triëren 54
TCHN voorbereiding ramen codering inspectie triëren 55
Ieper: proefterrein 56
Ieper: proefterrein 57
Ieper: proefterrein 58
Bertrix: proefterrein 59
Ieper: proefterrein kleurmeting 60
Ugent proefterrein 61
Bertrix: proefterrein opstelling raam op twee stroken rubber 62
Bertrix: proefterrein aansluiting van twee ramen rubber 63
Bertrix: proefterrein opstelling ramen multiplexplaat 64
Bertrix: proefterrein volgorde plaatsing ramen gebeurt willekeurig 65
Bertrix: proefterrein meteo station 66
vragen 67
Vragen aan de gebruikerscommissie schrijnwerkerijen Kaders voor proefnemingen verffabrikanten Afwerkingssystemen!!! Juiste identificatie van goed, net goed en net niet goed Ervaringssgegevens!!! Wanneer falen en hoe op bepaalde houtsoorten? Herbehandeling!!! Bezorgen herbehandelingsverf voor borstelapplicatie 68