chrijnwerker 80 November 2009 Driemaandelijks vakblad van de Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers vzw. Lombardstraat 34-42 1000 Brussel afgiftekantoor GENT X 20 jaar De Vlaamse Schrijnwerker Passief schrijnwerk: het raam als hoeksteen van het passieve schrijnwerk Dag van de Afwerking en Dag van het Dak groots bouwevenement 1 e Grote prijs van de Afwerking voltreffer Milieuwegwijs voor schrijnwerkers Special Prowood 2009: Prowood praktisch Kom naar onze seminaries! www.bouwmagazines.be
Voorwoord Prowood 2009 Er zijn nog zekerheden in het leven, zoals het verschijnen van de Vlaamse Schrijnwerker dat samenvalt met het wisselen van de seizoenen. Dit herfstnummer sluit een mooie zomer af en luidt een periode in van korte, kille dagen, en een naderend jaareinde. Dit is het moment om onze technische uitrusting te overzien en te toetsen aan de nieuwste mogelijkheden. Daarom is Prowood er weer, vanaf dinsdag 10 november, in Flanders Expo. De derde editie is dat, na 14 november is het weer drie jaar wachten op de volgende editie. Voor één keer is het toegestaan een (gratis) pintje te drinken tijdens het werk: de stand van uw federatie is doorlopend toegankelijk voor een gezellige babbel onder collega s. U hoeft er niets te kopen; u krijgt zelfs een geschenkje mee. Maar de hoogtepunten van dit evenement zijn onze beide seminaries. U wordt verwacht! Meer info vindt u op de speciale uitnodiging en verder in dit blad. 80 Vlaamse Schrijnwerkers Allemaal heb ik ze niet meer, omdat ik twintig jaar geleden niet besefte dat zij mij ooit zo na aan het hart zouden liggen. Maar als je ze in een waaier legt zie je in één oogopslag dat zij met de jaren mooier geworden zijn; een beetje dikker ook, maar daar ontsnapt niemand aan. Meningen, ervaringen, aanvullingen, alles wat met ons beroep verband houdt, is altijd welkom op de redactie van ons vakblad. Wij laten vandaag de spits afbijten door de leden van onze Kommissie vakblad, bij de twintigste verjaardag van hun geesteskind. Rudi Carmeliet 20 jaar Toen ik 20 was diende ik 1 jaar ons vaderland. Na vele vernederingen, marsen en ook nogal wat kattekwaad uitgehaald te hebben, dacht ik dat 1 jaar van mijn jeugd verkwist was. Algauw besefte ik dat die tijd in de staf van de majoorschool een zeer grote levensles was geweest. Al vlug ben ik een eigen zaak begonnen die zeer snel opbloeide en voor ik het besefte was ik 2 x 20 geworden. In de Gentse vereniging ging het van bestuurslid naar ondervoorzitter. Zonder het goed te beseffen had ik algauw een aantal mandaten in de federatie en de Confederatie Bouw, één van die mandaten ligt mij wel zeer nauw aan het hart, nl. ons vakblad De Vlaamse Schrijnwerker, de ambassadeur van ons beroep. Gedurende al die jaren heb ik de groei en het succes van het vakblad van nabij kunnen volgen, tot mijn grote vreugde. Ondertussen was er voor mij al de 3 x 20 aangekomen, de tijd was gekomen om in het bedrijf wat gas te moeten terug nemen. Ik wil echter de uitdagingen nog een aantal jaren mee beleven en om ook de ouderen nog te motiveren wil ik besluiten met enige proza: Ik een oude krokodil? Ach ja, enkel van jonge krokodillen maakt men handtassen Sylveer De Dobbelaere In 2009 vieren. De Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers hun 20 jarig bestaan onder het voorzitterschap van Rudi Carmeliet De Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers het 20 jaar bestaan van hun vakblad De Vlaamse Schrijnwerker De vereniging van de Gentse Schrijnwerkers hun 200 jaar bestaan. Ik wens, als bestuurslid van de federatie en van de Kommissie van het Vakblad, alle voorzitters, bestuursleden en leden van onze federatie van harte proficiat. Voor hen die de moed gehad hebben om 20 jaar geleden onze federatie op te richten en later een secretariaat op te starten in één cluster met de uitbreidingen naar de verschillende voltooiingsberoepen, wens ik ook van harte proficiat. En uiteraard een laatste proficiat gaat uit naar Sylveer De Dobbelaere, onze eerste en huidige voorzitter van ons vakblad. Yves De Keyser Kameraadschap Door de jaren heen is De Vlaamse Schrijnwerker gegroeid tot een vakblad met faam en tot een referentie binnen de sector. Ook de kameraadschap, zowel binnen de vereniging als de Kommissie vakblad, is gedurende al die jaren gegroeid. Samen werken, zich samen engageren voor een mooi, continu project als ons vakblad De Vlaamse Schrijnwerker versterken alleen maar die samenhorigheid en kameraadschap tussen mensen. Willy Simoens Een nieuwe voordeur! Toeval of niet, bij het drukken van de 80 e editie van dit blad vier ikzelf net mijn 40 e verjaardag samen met familie, vrienden en wat collega s. Raar toch hoe we telkens op dergelijke scharniermomenten onszelf evalueren kijkend naar het verleden en hoopvol de toekomst tegemoet zien. In ons bedrijf met de nakende verhuis naar een nieuw en veel ruimer bedrijfspand ziet de 2 e helft van mijn loopbaan, met wat geluk een goede gezondheid, veel moed en weinig crisissen er minstens even veelbelovend uit als het 1 ste deel! Laat ons met zijn allen het zelfde hopen voor de volgende 80 edities van dit vakblad en er samen aan werken. Wouter Vanderjeugt NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 3
Tel.: +49 (0)2162 95 70 Fax: +49 (0)2162 44 61 e-mail: info-de@usg.com Licht en sfeer scheppen Envoudig sneller werken perfecte design, snelle montage af fabriek dubbelbeglaasde monoblock elementen inwendige jaloezieën mogelijk alle RAL-kleuren mogelijk glas in vele varianten geluidsisolatie tot 52 db DONN DX met de innovatieve clip staat voor kwaliteit en techniek van plafondsystemen: Snel en veilig Eenvoudig Vast en rechthoekig Demontern zonder gereedschap www.usgeurope.com De specialist voor specialisten Jans-Wagener Limbourg / Limburg Lummense kiezel 78 3510 Kermt-Hasselt T.: 011/25.17.28 verkoop.limburg@jans.be Jans-Wagener Brabant Vaartdijk 71 3018 Wijgmaal-Leuven T.: 016/44.36.31 verkoop.brabant@jans.be Jans-Wagener Anvers / Antwerpen Vaartstraat 120 2520 Ranst-Oelegem T.: 03/485.58.40 verkoop.antwerpen@jans.be Jans-Wagener Flandre occidentale / West-Vlaanderen Brugsesteenweg 43 8450 Bredene-Sas T. : 059/32.29.19 verkoop.west.vlaanderen@jans.be Jans-Wagener Flandre orientale / Oost-Vlaanderen Prijkelstraat 34 9810 Nazareth T.: 09/380.82.35 verkoop.oost.vlaanderen@jans.be Jans-Wagener Liège / Luik Rue des Nouvelles Technologies 29 4460 Grâce-Hollogne T. : 04/254.98.15 info@wagener-materiaux.be
Inhoud 3 Voorwoord door de leden van de Kommissie van het Vakblad Houtsoort van de maand 6 Amerikaans noten School en industrie 8 Raad van beheer neemt onderwijsproblematiek onder de loep 8 Fiscaliteit 15 Belastingvoordeel voor beveiliging tegen inbraak en brand 18 Alle premies en voordelen gebundeld in één boekje Schrijnwerksector 21 Kerngegevens schrijnwerksector 15 30 Passiefbouw 24 Passief schrijnwerk: het raam als hoeksteen van het passieve ontwerp Vereniging BEWAP 28 Dag van de Afwerking en Dag van het Dak vormen groots bouwevenement 30 Motorrondrit en daguitstap Brugge anders van BEWAP 36 Werking 32 Zonovergoten pret tijdens familiedag in Bobbejaanland 34 1 e Grote Prijs van de Afwerking voltreffer 36 Aannemers van schrijn- en timmerwerken van Gent vieren hun 200 ste verjaardag 38 Vanderjeugt bvba sleept Prijs van de Jonge Vlaamse Aannemer in de wacht 40 Boeiend en uniek bezoek aan fabriek van FAKRO in Polen Milieu 42 Milieuwegwijs voor schrijnwerkers 50 Beursnieuws 47 Prowood 2009: alle praktische info 50 Nieuws van de standhouders 54 Polyclose 2010 Machines 57 Wij plaatsen 4 machines in de kijker Splinterinfo 64 Leuke weetjes uit de sector 64 Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers vzw Lombardstraat 34-42, 1000 Brussel Tel.: 02/545 57 05 Fax: 02/545 58 59 www.vlaamseschrijnwerkers.be btw be 438.617.271 Verantwoordelijke uitgever Sylveer De Dobbelaere Knokseweg 2-9910 Knesselare Commissie van het Vakblad VOORZITTER : Sylveer De Dobbelaere ONDERVOORZITTER : Yves De Keyser DIRECTEUR : Filip Coveliers LEDEN : Rudi Carmeliet, Willy Simoens en Wouter Vanderjeugt Administratie en redactie Eindredactie : Filip Coveliers Redactie : Koen De Gelder, Wouter Rogiers Tel.: 02/545 57 05 Fax: 02/545 58 59 filip.coveliers@confederatiebouw.be Diversen 68 Officiële lijst afgevaardigden Confederatie Bouw Vlaamse Schrijnwerkers 70 Nieuwe leden van onze federatie Adverteerdersregister Advertentieverantwoordelijke Inge De Ridder Tel.: 053/80 87 47 Fax: 053/80 87 48 inge.deridder@confederatiebouw.be Realisatie Little BIG Band Henri Farmanstraat 40-9000 Gent Tel.: 09/269 90 00 Fax: 09/269 90 08 pierre@littlebigband.be Drukwerk Drukkerij Geers, Oostakker COLOFON Coverbeeld Popcom LID VAN DE UNIE VAN UITGEVERS VAN DE PERIODIEKE PERS NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 5
Houtsoort van de maand Amerikaans noten Het fraai uiterlijk en bruine tot violetbruine kleur, gemakkelijke bewerkbaarheid en afwerking dragen er toe bij dat Amerikaans noten zich uitstekend leent voor divers binnenschrijnwerk: vloeren en parket, trappen, interieurinrichting, meubels, fineer, draaiwerk, Herkomst De Amerikaanse notelaar (Juglans nigra L.) behoort tot de familie van de Juglandaceae en komt uit het Oosten van de Verenigde Staten. Amerikaans notenhout wordt als Amerikaans noten gecommercialiseerd. Houtbeschrijving Amerikaans notenhout kan licht geaderd kernhout vertonen, en is bruin tot violetbruin van kleur door een stoombehandeling in het land van herkomst. Het spinthout is witachtig doch benadert de kleur van het kernhout door de stoombehandeling. De draad is recht, de nerf matig fijn en de tekening gevarieerd. Duurzaamheid Het kernhout is matig duurzaam (natuurlijke duurzaamheidsklasse III) en het spinthout is niet duurzaam (natuurlijke duurzaamheidsklasse V). Bepaalde toepassingen vereisen een preventieve behandeling volgens procédé A1. Krimp: relatieve luchtvochtigheid r.v.% 90-60 60-30 radiaal % 0,8 1,0 tangentiaal % 1,4 1,3 Werken: werken gering matig groot <1,5 1,5-2,8 > 2,8 Buiten 90-60 2,2 Binnen 60-30 2,3 Volumieke massa: gemiddeld 650 kg/m³ Bewerking en drogen Amerikaans notenhout is gemakkelijk om te bewerken (zowel schaven, draaien en snijwerk). Drogen gaat relatief traag en verloopt zonder problemen. 6 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Afwerking De afwerking van Amerikaans notenhout is goed. Kwaliteiten De normale PRIME-exportkwaliteit heeft een grotere tolerantie naar kwasten en aanwezigheid van spint toe dan ander Noord-Amerikaans loofhout. Deze kwaliteit is geschikt voor allerlei toepassingen zoals meubelen, trappen, vloeren en diverse interieurtoepassingen. De kwaliteit SUPER-PRIME, vierzijdig spintvrij en praktisch kwastvrij, is te beschouwen als bijna volledig spintvrij en als 90% of meer vrij van kwasten of gebreken. Deze kwaliteit wordt meestal gevraagd voor vloeren en parketten en is met name belangrijk voor het sculpen in twee of drie delen, teneinde de houtverliezen en verwerkingskosten te beperken. Verdere kwaliteitseisen kunnen worden gedefinieerd op contract. Opmerkingen In Noord-Amerika wordt het spinthout en kernhout samen verwerkt en geaccepteerd. Amerikaans notenhout wordt altijd gestoomd en gedroogd om een meer egale kleur tussen kernhout en spinthout te bekomen. Toepassingen Amerikaans notenhout is geschikt voor divers binnenschrijnwerk: vloeren en parket, trappen, interieurinrichting, Het is tevens geschikt voor meubelen en fineer evenals voor kleine voorwerpen, draaiwerk en geweerkolven. Bronnen en info: Belgian Woodforum www.hout.be Foto's: interieurachitect Jan Goderis www.jangoderis.be NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 7
School en industrie Raad van beheer neemt onderwijsproblematiek onder de loep Hoe door meer samenwerking tot De raad van beheer van de Vlaamse Schrijnwerkers heeft zich onlangs gebogen over de problematiek van het houtonderwijs. Daarbij had zij twee externe deskundigen uitgenodigd: Luc Brion, beleidsadviseur bij het Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap (afgekort GO!, het vroegere Gemeenschapsonderwijs) en Gerrit De Goignies, adjunctdirecteur van de Vlaamse Confederatie. Het belangrijkste thema van de bespreking was: hoe door meer samenwerking tot een grotere instroom komen? Want ondanks de huidige economische crisis blijft het voor de schrijnwerkerijen moeilijk om geschikt personeel te vinden. En binnen een paar jaar zullen de tekorten nog scherper worden omwille van de toenemende vergrijzing. Gerrit De Goignies: Momenteel merken wij dat de tewerkstelling in de bouwsector, na een jarenlange stijging, opnieuw is gaan dalen. Maar op langere termijn wordt de bouw geconfronteerd met enorme structurele tekorten. Nu reeds is ongeveer een derde (33%) van de bouwarbeiders 45 jaar en ouder. Ongeveer 20% is zelfs 50 jaar en ouder. Dit betekent dat duizenden bouwarbeiders de komende jaren door pensionering de bouw zullen verlaten. Dat de instroom van jongeren in de bouw- en houtopleidingen de laatste jaren eerder vermindert in plaats van te groeien en dat bouw- en houtafdelingen hun deuren moeten sluiten, is dan ook bijzonder slecht nieuws. De vervanging van de vele ervaren ouderen die de sector de komende jaren gaan verlaten, door afgestudeerde jongeren is dus geenszins gegarandeerd. Bij de schrijnwerkerijen stelt het probleem zich vooralsnog minder scherp dan bij ruwbouw- en wegenbouwbedrijven. Bij de schrijnwerkers is nog maar 29% 45 jaar en ouder en slechts 17% 50 jaar en ouder. Maar ook hier krijgen de bedrijven binnen afzienbare tijd te maken met belangrijke vervangingsbehoeften. Campagnes voor een beter imago De vervanging van ervaren ouderen die de sector de komende jaren gaan verlaten, door afgestudeerde jongeren is geenszins gegarandeerd. Om meer jongeren aan te trekken is het belangrijk dat de sector haar imago verbetert. Wedstrijden kunnen hierbij een rol spelen, zoals de West-Vlaamse schrijnwerkproef en de voorbereidende proeven voor de Olympiade. Belangrijk zijn ook bezoeken van ouders en jongeren aan bedrijven. De Confederatie Bouw Oost-Vlaanderen heeft rond de promotie van de sector het project BouWonder opgezet. Gezien het belang van visuele communicatie bij jongeren is het de bedoeling al het beschikbaar filmmateriaal over de bouw te verzamelen en opnieuw te bundelen. Een ander idee in het kader van het project BouWonder betrof de organisatie van bezoeken van jongeren aan bouwplaatsen op de maandag die volgt op de Open Wervendag. De inspanningen die een bedrijf heeft geleverd voor de Open Wervendag, kunnen dan de dag nadien nog eens renderen. Belangrijk zijn ook de contacten tussen scholen en bedrijven. Die moeten zich vooral op lokaal niveau kunnen ontwikkelen. Deze contacten kunnen niet alleen stages van leerlingen maar eveneens stages van leerkrachten bevorderen, tenminste als die laatste zich daarvoor willen vrijmaken want tot bedrijfsstages kan men de leerkrachten (nog) niet dwingen. Studieoriëntatie en studieperspectief Van cruciaal belang is de manier waarop de eerste graad van het secundair onderwijs wordt opgevat. In deze eerste graad zouden jongeren van zoveel mogelijk beroepen moeten kunnen proeven om dan op 14-jarige leeftijd te beslissen. Nu worden jongeren al van in de eerste graad volop georiënteerd, vaak naar richtingen met Latijn. Op die manier wordt de basis gelegd van het beruchte cascadesysteem waarbij de jongere nadien jaar na jaar van een hogere richting naar een lagere richting afdaalt. Een belangrijke uitdaging voor de nieuwe Vlaamse regering wordt de hervorming van het secundair onderwijs. Deze hervorming moet precies komaf maken met het cascadesysteem. Het secundair onderwijs van welke richting dan ook moet perspectief bieden op een vervolgstudie. Vandaar dat de Vlaamse Confederatie Bouw altijd voorstander is geweest van een bachelor bouw in het hoger onderwijs. Deze studierichting biedt immers aan al de afgestudeerden uit het secundair onderwijs uitzicht op een haalbare vervolgstudie. Het is dan wel belangrijk dat ook in het technisch en beroepssecundair onderwijs voldoende aandacht blijft gaan naar reken- en leesvaardigheden. Maar blijkbaar ontbreekt het nu veel leerlingen 8 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
School en industrie een grotere instroom komen? uit dit onderwijs aan zelfs elementaire kennis over bijvoorbeeld de regel van drie. Wijzigende beroepseisen De bouwsector zal zich de komende maanden moeten uitspreken over een aantal belangrijke punten. De sector moet aangeven wat zij precies verwacht van een vakman op het vlak van vaardigheden, kennis en attitudes. Deze eisen worden vastgelegd in een zogenaamd beroepsprofiel. Het beroepsprofiel van schrijnwerker-timmerman dateert nog van 1998 en dus wellicht verouderd. Destijds werd geopteerd voor een overkoepelend beroepsprofiel voor alle schrijnwerkdisciplines samen: daktimmerwerk, binnen- en buitenschrijnwerk enz. Misschien moet dit (te?) breed profiel in aparte profielen worden opgesplitst, met een apart profiel voor bijvoorbeeld de parketlegger, de plaatser van binnen- en buitenschrijnwerk, de daktimmerman enz. Bovendien werd de sector de laatste tien jaar geconfronteerd met tal van nieuwe normen. Van groot belang zijn onder andere de normen op de energieprestaties en het binnenklimaat, de EPB-normen. Het geactualiseerde beroepsprofiel zal hiermee rekening moeten houden. Tegen het schooljaar 2010-2011 zullen de huidige convenanten tussen de sector en de onderwijsinstellingen onder de loep moeten worden genomen. Binnen het Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid (FVB) krijgen de regionale oriëntatiegroepen meer mogelijkheden om op dit vlak een apart beleid te voeren. Convenanten tussen sector en onderwijs moeten niet meer dezelfde inhoud hebben in de Vlaamse en in de Franstalige Gemeenschap. Momenteel honoreren de onderwijsconvenanten vooral twee punten: de organisatie van voldoende stages en de doorstroming van de afgestudeerden naar de sector. Deze doorstroming ligt nog altijd bijzonder laag. Voor het bouwonderwijs in het algemeen bedraagt de doorstroming naar de bouwsector amper 41% en voor de houtafdelingen zelfs maar 34%. Op dit vlak is dus nog heel wat verbetering mogelijk. Samenwerking onderwijs-bedrijfsleven Luc Brion: Het GO! is het onderwijs dat in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap neutraal onderwijs in Vlaanderen waar- Luc Brion, beleidsadviseur bij het Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap borgt. Binnen het GO! zijn drie niveaus actief: de plaatselijke school (het lokale niveau), de scholengroep (het meso-niveau) en het centrale niveau (de Raad van het GO! en de afgevaardigd bestuurder). De Raad van het GO! wordt nu voorgezeten door Eddy Baldewijns die vroeger nog Vlaams minister van Onderwijs is geweest. Het centrale niveau bepaalt de strategische beleidslijnen voor het GO! Deze strategische doelstellingen tracht men onder meer via projecten te bereiken. Eén van de speerpuntprojecten is het project onderwijs-bedrijfsleven en de uitvoering van de zogenaamde competentieagenda. Samenwerking met het bedrijfsleven is hierbij cruciaal. Samenwerking is voor mij trouwens een evidentie. Door samenwerking kunnen wij immers de kwaliteit van ons onderwijs verhogen en de kansen van onze leerlingen vergroten. In de competentieagenda die de Vlaamse werkgevers- en werknemersorganisaties samen met Vlaamse regering hebben opgesteld, werden tien maatregelen afgesproken om iets te doen aan het verloren gaan van talenten, leerlingen en oudere werknemers. NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 9
School en industrie Vier actiepunten zijn daarbij belangrijk voor het onderwijs: het erkennen van verworven competenties, het aanwakkeren van de ondernemingszin en het ondernemerschap, een betere keuzebegeleiding en meer en beter werkplekleren. Het GO! is daarbij een sterke voorstander van samenwerkingsverbanden met het bedrijfsleven. Wij moedigen onze scholen sterk aan tot een verregaande lokale samenwerking. Vandaar ook mijn aanwezigheid op deze raad van beheer, om te kijken welke de wederzijdse noden zijn: wat verlangt de nijverheid van het onderwijs en omgekeerd? Er zijn op dit vlak heel wat win-winsituaties mogelijk. Het voordeel van het GO! is dat een akkoord afgesloten op het centrale niveau onmiddellijk van toepassing is voor alle scholen van het net. Het GO! is dus op zoek naar partners. In elke provincie heeft dit net houtscholen, zo n 1.400 leerlingen verdeeld over gans Vlaanderen. Maar ook binnen het GO! dreigt het aantal houtopleidingen te verminderen. Er ontstaan al heel wat witte vlekken op de kaart van Vlaanderen. De organisatie van een studierichting houtbewerking kost al gauw veel geld. Om deze negatieve tendens te stoppen kan gedacht worden aan meer samenwerking met de sector bij de aankoop van machines. Hij verwees hierbij naar een akkoord dat op dit vlak al werd afgesloten met de voedingsindustrie. Eventueel worden deze machines in het weekend uitbesteed aan de VDAB zodat deze efficiënt kunnen worden gebruikt. Zo kunnen de kosten voor de scholen(groepen) beperkt blijven. Bedrijfsbezoeken en stages bevorderen Een belangrijk verbeterpunt is de organisatie van combibanen of zogenaamde zij-instromers. Mensen met ervaring in een of andere sector zouden tegen betere voorwaarden naar het onderwijs moeten kunnen doorstromen. Bij hun verloning zou de opgedane ervaring meer in rekening moeten worden gebracht. Ook op die manier is een betere link met de praktijk mogelijk. Werkplekleren wordt een belangrijk item. Wat is het verschil met stages, vroeg een beheerder. Luc Brion legde uit dat werkplekleren erin bestaat dat leerlingen en leerkrachten tijdens een langere aaneengesloten periode samen op de werkvloer staan. Niet alleen worden de leerlingen ingeschakeld op de bouwplaats om mee te werken maar bovendien bevinden ook de leslokalen zich op de bouwplaats. Momenteel zit deze manier van leren nog in een beginfase. In een aantal bouwbedrijven werd het concept al uitgeprobeerd. Het GO! is trouwens altijd voorstander geweest van blokstages, dit zijn stages die enkele weken na elkaar duren. Luc Brion stelde nog voor om per provincie een school uit te pikken om daar dan een convenant mee af te sluiten. Deze convenanten kunnen dan stevige engagementen bevatten. Naar het machinepark toe moet er een duidelijk beleid zijn. Ook basistechnieken zijn belangrijk. Het heeft geen zin om in CNC-machines te investeren als men de handvaardigheden niet meer aanleert. Leerlingen kunnen ook werken met software die de werking van de CNC-machines simuleert. De oefeningen op de CNC-machine zelf kunnen bijvoorbeeld in de competentiecentra van de VDAB gebeuren. Een beheerder vond het belangrijk dat de scholen met hun leerlingen vaker een bezoek zouden brengen aan een schrijnwerkerij. De kinderen kunnen dan concreet kennis maken met het reilen en zeilen van een bedrijf. Zo n bezoek zou het onderricht ook veel concreter maken. Een andere beheerder stelde dat ook de leerkrachten voor technologische opvoeding meer in contact zouden moeten komen met de bouw. Hierdoor zullen deze leerkrachten meer voeling hebben met de eisen die de bedrijven stellen, en hun leerlingen meer vanuit de praktijk kunnen motiveren. De instroom komt dan wellicht vanzelf. Volgens Luc Brion staat momenteel een hervorming van het secundair onderwijs op het programma. De intensievere koppeling van deze onderwijsvorm aan de bedrijfspraktijk is hierin opgenomen. Het is onder meer de bedoeling leerlingen op die manier een betere keuze te laten maken. Het Gemeenschapsonderwijs staat zeker open voor het aanbod van de sector om meer bedrijfsbezoeken te organiseren. Wat de technologische opvoeding aangaat, zag Luc Brion beterschap doordat nu meer leerkrachten met daadwerkelijke interesse in technologie dit vak op zich nemen. Nog een beheerder stelde dat leerkrachten meer stages zouden moeten volgen bij de bedrijven. Volgens Luc Brion is het grote probleem dat scholen moeilijk vervangers vinden voor de leerkrachten die stage lopen. Voormalig minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke heeft een systeem uitgewerkt waarbij leerkrachten die vijf dagen aaneensluitend een bedrijfsstage volgen, een bonus van 250 euro ontvangen. Uiteindelijk zijn maar een beperkt aantal leerkrachten op dit aanbod ingegaan. Tenslotte betreurden twee beheerders de beperkte inzet van de leerkrachten in een aantal scholen bij de organisatie van de houtproeven van de federatie. Het GO! stelde bereid te zijn om via zijn communicatiekanalen (Dagkrant, het tijdschrift GO!, de website ) de houtproeven in de kijker te plaatsen. Gerrit De Goignies Vlaamse Confederatie Bouw 10 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
School en industrie Opleidingscentrum Hout pakt uit met het educatief pakket Hout Vasthouden voor 11-12-jarigen Met het nieuwe schooljaar gestart pakt het Opleidingscentrum Hout (OCH) uit met een educatief pakket voor 11-12-jarigen (5 de en 6 de leerjaar basisonderwijs). Bedoeling is om meer jonge adolescenten, hun ouders en hun leerkrachten vertrouwd te maken met de brede waaier aan opleidings- en jobopportuniteiten die de hout- en meubelsector te bieden heeft. De sector kan hiervoor rekenen op de actieve steun van de Vlaamse overheid. De hout- en meubelsector biedt immers interessant werk aan velen: zo worden er in ons land 23.800 werknemers tewerkgesteld, verspreid over 2400 bedrijven (cijfers 2008). Daarvan zijn er 19.883 arbeiders, waarvan 36% ouder is dan 45 jaar en 11% jonger dan 25. In 2008 waren er 1.899 vacatures in de hout- en meubelsector, waarvan er uiteindelijk 1.676 werden ingevuld. Het Opleidingscentrum Hout staat in voor een breed gamma aan opleidingen, zowel on the job als extern. In 2008 werden door het OCH in totaal 89.264 uren opleiding gegeven. Teneinde voldoende jongeren te blijven motiveren om te kiezen voor een houtopleiding en later voor een job in de hout- en meubelsector, werd reeds in 2007 gestart met een promotiecampagne. Om de jongeren nog meer vertrouwd te maken met de grondstof hout en de voordelen die de hout- en meubelsector te bieden heeft, volgt nu een tweede fase van de promotiecampagne: een educatief pakket, bestaande uit onder meer een DVD met een educatieve film, een klasposter en een informatiebrochure voor de leerkrachten. Dit educatieve project werd zo opgevat dat de inhoud ervan moeiteloos kan worden geïntegreerd binnen de lesthema s. Bovendien sluiten de aangehaalde thema s naadloos aan bij de eindtermen voor het 5 de en 6 de leerjaar. Jean-François Bruyère behaalt medaille voor uitmuntendheid op de Mondial der Beroepen 2009 Jean-François Bruyère heeft de medaille voor uitmuntendheid behaald op de Mondial der Beroepen 2009. De 20-jarige Jean-François, afkomstig uit Vielsalm, was de Belgische kandidaat voor schrijnwerk tijdens de Mondial der Beroepen 2009 die begin september plaatsvond in Calgary (Canada). Jean-François doet aan houtbewerking sinds zijn tweede jaar secundair. Zijn passie is een vak geworden. Vóór zijn afreis naar Canada vertelde hij ons: "Mijn selectie is een unieke kans! Ik heb me intensief voorbereid om niet met lege handen terug te keren uit Canada. Ik ga het beste van mezelf geven om de Belgische schrijnwerkerij waardig te vertegenwoordigen!" Jean-François heeft woord gehouden: zijn werk werd bekroond met een medaille voor uitmuntendheid. Deze prijs wordt overhandigd aan deelnemers die meer dan 500 punten behalen (op een totaal van 600). Hij eindigde met 527 punten op de 5 e plaats van de 19 deelnemers, en geraakte net niet op het podium (dat door de eerste vier werd gedeeld). Deze ervaring is een heuse opsteker: zijn volgende doel is nu zo snel mogelijk zijn laatste studiejaar (een 7 e specialisatiejaar binnenhuisinrichting) af te ronden om ooit voor eigen rekening te werken. 12 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
PROWOOD STAND 1320 10-14 NOV. 2009 www.mink.be 9-1425 Haco Trading Showroom Hoge Schuurstraat 2 8850 Ardooie T 051 74 64 54 F 051 74 69 87 info@hacotrading.be www.hacotrading.be
Meesterlijk Vakmanschap Metaalschrijnwerk, constructie & bewerking van roestvrij staal, aluminium & koper N.V. Demeester J&H De Vagevuurstraat 49, 8510 Kortrijk-Marke T 056 22 55 69 F 056 22 10 69 email info@demeester-jenh.be www.demeester-jenh.be
Fiscaliteit Belastingvoordeel voor beveiliging tegen inbraak en brand Sinds enkele jaren wordt een belastingvermindering toegekend aan particulieren die hun woning beveiligen tegen inbraak of brand. Het bedrag van deze belastingvermindering is gelijk aan 50% van de werkelijk gedane uitgaven, inclusief BTW maar wordt beperkt tot een jaarlijks te indexeren bedrag. De belastingvermindering voor inbraaken brandbeveiliging bedraagt 690 in 2009. Soorten investeringen De investeringen die in aanmerking komen: 1. Beveiliging tegen inbraak a. De levering en de plaatsing van inbraakvertragende gevelelementen: SPECIFIEK INBRAAKWEREND GLAS Het glas moet minstens een gelaagde kant hebben (geplaatst aan de binnenkant) conform met de klasse P4A van de Europese norm EN 356. Het glas moet worden geplaatst volgens de richtlijnen van de norm NBN S 23-002 (STS 38) of volgens de instructies van de glasfabrikanten. BEVEILIGINGSSYSTEMEN Hieronder vallen beveiligingssystemen voor deuren, ramen, luiken, garagepoorten, lichtkoepels, dakvensters, keldergaten en hekken zoals veiligheidssloten, slotbeveiligingssystemen, grendelbeveilingssystemen en kierstandhouders die oorspronkelijk werden geïnstalleerd of later worden aangebracht. Wanneer een elektrisch aangedreven garagepoort is uitgerust met een motor met een anti-ophefsysteem dan wordt die motor voor de helft aangemerkt als een beveiligingssysteem. In een dergelijk geval komt de helft van de uitgave voor de motor bijgevolg in aanmerking voor de hier bedoelde belastingvermindering van 50 %; Concreet betekent dit dat in principe 25 pct. van de totale waarde van de motor in aanmerking kan worden genomen voor de belastingvermindering. Zijn dus uitgesloten van de toepassing van deze belastingvermindering, de uitgaven voor de levering en de plaatsing gevelelementen op zich: deuren, ramen, luiken, garagepoorten (althans wat de poort zelf betreft voor de elektrisch aangedreven (sectionale) poorten, lichtkoepels, dakvensters, keldergaten, hekken. DE AANNEMER moet bevestigen dat de beveiligingssystemen en de plaatsing ervan daadwerkelijk de weerstand verzekeren of versterken van de gevelelementen van de woning, zodat een minimale weerstand wordt gewaarborgd van drie minuten aan de inbraakpogingen die worden uitgevoerd met behulp van volgende instrumenten: een schroevendraaier, een tang en een wig. Om de weerstand van de geïnstalleerde gevelelementen te waarborgen, kan men refereren aan de klasse 2 van de Europese voornormen ENV 1627 tot 1630 of elk ander voorgeschreven document dat hetzelfde prestatieniveau waarborgt in termen van inbraakwerendheid in afwachting van de publicatie van de toekomstige Europese normen EN 1627 tot 1630. De geregistreerde aannemer zal naar deze laatste normen kunnen refereren om de weerstand van de geïnstalleerde gevelelementen te waarborgen. GEPANTSERDE DEUREN Het bedrag van deze belastingvermindering is gelijk aan 50% van de werkelijk gedane uitgaven b. De levering en de plaatsing van alarmsystemen Bij de levering en plaatsing van alarmsystemen en de componenten ervan wordt verwezen naar artikel 1, 4de Wet van 10 april 1990 (regeling van de private en bijzondere veiligheid). DEZE DIENSTVERRICHTINGEN moeten uitgevoerd worden door een vergunde alarmcentrale en het geïnstalleerde materieel wordt gecertificeerd volgens het kwaliteitslabel INCERT of volgens een gelijkaardige kwaliteitsnorm voorgesteld door de sector van de veiligheidsondernemingen. OOK HET BEHEER van een alarmsysteem komt in aanmerking. Voor deze kosten moet de vergunde alarmcentrale bevestigen dat voor de aansluiting van het alarmsysteem een schriftelijke overeenkomst werd ondertekend. c. De levering en plaatsing van een camerasysteem, uitgerust met een registratiesysteem. 2. Beveiliging tegen brand a. De levering en de plaatsing van waterblussers met additief van 6 kg of polyvalente poederblussers van 6 kg, conform de reeks normen NBN EN 3 "draagbare blustoestellen", met inbe- NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 15
Fiscaliteit grip van het blustoestel dat wordt geplaatst voor het automatisch blussen in verwarmingslokalen op stookolie. b. De levering en de plaatsing van deuren met een brandweerstand van "een half uur" geplaatst: 1. tussen de garage en de woning; 2. aan de binnenkant van de keuken; 3. tussen het slaap en woongedeelte van de woning; 4. aan de binnenkant van het verwarmingslokaal. Deze werken moeten uitgevoerd worden conform de geldende reglementering inzake de preventie van brand en ontploffing. De deuren moeten geplaatst zijn op basis van een proefprocesverbaal, waarvan alle details worden gerespecteerd. De proef moet uitgevoerd worden volgens NBN 713-020 "Brandweerstand van bouwelementen" of EI1 30 volgens NBN EN 13501-2 "Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen" - Deel 2: classificatie gebruik makend van gegevens van brandweerstandsproeven met uitsluiting van producten voor gebruik in ventilatiesystemen. Formaliteiten De installaties moeten uitgevoerd zijn door een geregistreerde aannemer of door een erkende beveiligingsonderneming, die de gelijkvormigheid van de materialen aan de gestelde kwaliteitsvereisten conformeert op de factuur of een bijlage ervan. De uitgaven die in aanmerking kunnen komen voor de toepassing van deze belastingvermindering moeten afzonderlijk op de factuur worden vermeld wanneer bijvoorbeeld een factuur wordt opgesteld voor de plaatsing van een garagepoort die is voorzien van de hiervoor opgesomde specifieke beveiligingssystemen. Dat impliceert dus ook dat de uitgave voor de levering en plaatsing van de hiervoor bedoelde motor met antiophefsysteem afzonderlijk op de factuur moet worden vermeld. De Confederatie maakte een model van attest op voor de beide investeringen in beveiliging die in aanmerking komen. De belastingplichtige die de werken laat uitvoeren moet de belastingvermindering vermelden in de aangifte in de personenbelasting. Hij moet volgende documenten ter beschikking houden van de Federale Overheidsdienst Financiën: De facturen samen met het attest betreffende de leveringen en prestaties die aan de basis liggen van de uitgaven; Het betalingsbewijs van de bedragen die voorkomen op de factuur. De installaties moeten uitgevoerd zijn door een geregistreerde aannemer of door een erkende beveiligingsonderneming Wie komt in aanmerking? De vermindering wordt verleend aan elke belastingplichtige die bepaalde uitgaven doet voor een betere beveiliging van een woning, waarvan hij de bewoner is en er zijn domicilie heeft en/of waarvan hij de eigenaar, huurder, bezitter, erfpachter, opstalhouder of vruchtgebruiker is. Geen cumul Uitgaven die reeds in aanmerking komen voor bepaalde andere fiscale voordelen zijn uitgesloten van deze belastingvermindering, nl: uitgaven die in aanmerking genomen zijn als werkelijke beroepskosten; uitgaven die recht geven op de investeringsaftrek; uitgaven die in aanmerking komen voor de belastingvermindering voor energiebesparende investeringen; uitgaven die in aanmerking komen voor de belastingvermindering in verband met uitgaven voor de vernieuwing van woningen gelegen in een zone voor positief grootstedelijk beleid; uitgaven die in aanmerking komen voor de aftrekregeling met betrekking tot de kosten van restauratie van beschermde monumenten; uitgaven die in aanmerking komen voor de vernieuwing van huurwoningen. Deze documenten moeten dus niet ingediend worden met de aangifte. 16 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Uw leverancier als u kwaliteits-stijldeuren nodig heeft. Vraag gratis onze brochure aan. BREEN BELGIUM BVBA Vlimmersebaan 136 / 12 B-2275 Wechelderzande Tel. 03 312 90 80 Fax 03 385 97 06 e-mail: info@breen-belgium.com www.breen-belgium.com
Fiscaliteit Alle premies en voordelen gebundeld in één boekje Nog meer dan de vorige versie is de EPW 2009 een instrument waarmee een aannemer onmiddellijk aan de slag kan. De rol van de aannemer als adviseur van zijn klanten wordt immers altijd maar belangrijker, en de EPW is een betrouwbaar steunpunt. Bron van informatie De Vlaamse Confederatie Bouw heeft de Energiepremiewijzer 2009 (EPW 2009) uitgebracht, een verbeterde versie van de publicatie Premieaanbod 2008. Met dit handige boekje kunt u uw klanten correcte en volledige informatie geven uit de doolhof van premies, subsidies en belastingvoordelen voor energiebesparende bouwwerken. "Ook de steden en gemeenten geven soms aanzienlijke premies. In het boek staat een complete lijst van de gemeenten met alle soorten steun die je er kunt krijgen." Mocht u toch nog vragen hebben, staat duidelijk aangegeven waar u of uw klant meer informatie kunnen vinden. Niet alleen de uiteenlopende tegemoetkomingen van de Vlaamse overheid komen daarbij aan bod maar bijvoorbeeld ook de premies van de distributienetbeheerders en de groenestroomcertificaten van de VREG (de Vlaamse instantie die de elektriciteitsen gasmarkt reguleert), evenals de belastingverminderingen voor energiebesparende werken vanwege de federale overheid. Daarnaast geeft de provincie Vlaams- Brabant ook premies voor sommige werken. Ook deze vindt u terug. Fiscale maatregelen herstelplan (federaal) Tenslotte krijgt u meer uitleg over de Vlaamse dakisolatiepremie, de renovatiepremie, de verbeteringspremie en de 'Vlaamse premie voor energiebesparen- De EPW 2009 is een verbeterde versie van "Premieaanbod 2008 Wegwijs in financiële stimuli bij energiebesparing", een overzicht dat de VCB vorig jaar Sarah Elshout de investeringen door niet-belastingbetalers'. De federale overheid geeft sinds vorig jaar belastingverminderingen voor energiebesparende werken. Deze opstelde. Zo werd de indeling per overheid of organisatie die premies en voordelen uitdeelt geschrapt. "Voor een aannemer moet informatie op de eerste plaats praktisch zijn. Hij voert werken zijn recent uitgebreid. Bovendien kan deze vermindering nu drie jaar overgedragen worden. Met de EPW 2009 worden al uw vragen opgelost. uit voor een klant en wil uitleggen waar die werken recht op geven, vertelt samensteller Sarah Elshout. Het maakt voor de aannemer dus weinig uit wié de steunmaatregel betaalt." Een korte blik op de inhoudsopgave vertelt nu meteen wat je moet weten. Het boek vertrekt van de concrete soorten bouwwerken: dakisolatie, kelderisolatie, buitenmuurisolatie, buitenzonwering, hoogrendementsbeglazing,... VOOR LEDEN De publicatie is gratis voor de leden. Bij ieder werk staan de verschillende premies netjes vermeld. Daarnaast wordt iedere keer eenvoudig maar ook volledig uitgelegd hoe groot de tegemoetkoming is, wat hij precies inhoudt, welke voorwaarden er zijn en hoe hij aangevraagd moet worden. Om de Energiepremiewijzer 2009 aan te vragen mail naar sarah.elshout@confederatiebouw.be. Hebt u nog vragen? Leg ze voor aan uw lokale confederatie. 18 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Wij nemen niets luchtig op Nous ne prenons rien à la légère Hotec - Genk Industriële Stofafzuiging Dépoussiérage Industriel Industriële Ventilatie Ventilation Industrielle Plaatbewerking Tôlerie Speciale constructies op maat Constructions spéciales sur mesure Industrieweg Noord 1 141-3660 Opglabbeek Tel. 089/85.55.21 Fax 089/85.42.2 E-mail: afzuiginstallaties@limoco-industries.be www.limoco-industries.be Een echte partner voor echte ondersteuning? Contacteer ons vandaag nog! www.wib.eu 20 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Schrijnwerksector Kerngegevens schrijnwerkerssector - 2008 ONDERNEMINGEN, WERKGEVERS EN BEDRIJVEN ZONDER PERSONEEL Historiek van het aantal ondernemingen, werkgevers en bedrijven zonder personeel OMZET, AANKOPEN EN TOEGEVOEGDE WAARDE IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van omzet, aankopen en toegevoegde waarde NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 21
Schrijnwerksector Historiek van loontrekkenden, arbeiders en bedienden WERKNEMERS IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Historiek van het aantal faillissementen FAILLISSEMENTEN IN DE SCHRIJNWERKERSSECTOR Alle statistieken werden opgesteld door het economisch departement van de Confederatie Bouw. 22 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Waarom geel zo groen is... Isolatiemateriaal blijft na verwerking onzichtbaar. Dus of het nu bruin, geel of paars is, dat maakt niet uit. Wat wel uitmaakt is de kleur van het productieproces. Die moet natuurlijk zo groen mogelijk zijn, dit vinden we bij Isover. En dan hebben we het niet over kleine, incidentele aanpassingen, maar over een integraal duurzame aanpak : grondstofgebruik (75 % gerecycled glas), recyclingsysteem (voor producten en pallets), emissie-reductie (deze zomer nemen we een nieuwe, nog zuinigere glasoven in gebruik)... Dat alles zó toegepast dat de kwaliteit gegarandeerd blijft, ook na 50 of zelfs 100 jaar! Hoe we dat zo groen doen? Op www.isover.be leest u er meer over. www.isover.be A brand of Saint-Gobain
Passiefbouw Passief schrijnwerk: het raam als hoeksteen van het passieve ontwerp Gecertificeerde passiefwoning te Zingem, architect en foto: denc!-studio Inleiding: energiezuinig bouwen en de trias energetica De aandacht voor energiezuinig bouwen groeit nog elke dag. Op gang getrokken door de lancering van de EPB regelgeving in Vlaanderen, en versterkt door de sterke olieprijsstijgingen van 2008 die nu enkel getemperd worden door een wereldwijde economische crisis, is energiebesparing stilaan gemeengoed in de bouwsector. En dit niet enkel voor nieuwbouw, maar ook voor het bestaande woningenpark. Het gemiddelde E-peil vandaag is al bijna E80, het nieuwe maximum vanaf 2010. De volgende stap, E60, wordt al voorzichtig aangekondigd voor 2012. Je ziet op de markt dan ook een veelheid aan technieken die primaire energie besparen: zonnepanelen, een zonneboiler, een warmtepomp, een windmolen, cogeneratie, enzovoort. En daarnaast zijn er de mogelijkheden in de bouw zelf, zoals een dik pak isolatie, koudebrugvrij bouwen, een goede luchtdichting en een efficiënt ventilatiesysteem. Maar wat doe je nu best eerst als je efficiënt wil werken? De trias energetica, ontwikkeld aan de TU Delft, formuleert hierop een antwoord in drie stappen die opeenvolgend kunnen worden genomen: stap 1: beperk het energieverbruik door beperking van de vraag (goed geïsoleerd en luchtdicht bouwen). stap 2: gebruik duurzame energiebronnen (bodemwarmte, zonne-energie, wind, etc.) stap 3: gebruik eindige energiebronnen efficiënt (hoog rendement). Passiefhuis definitie en certificatie Het passiefhuis concept concentreert zich dan ook op de eerste stap, en wil het energieverbruik beperken door vooral de gebouwschil aan te pakken. Gezien de componenten in de gebouwschil vaak een heel lange levensduur hebben, is het extra belangrijk om hier ambitieus genoeg te zijn. De kracht van passief bouwen zit in de duidelijke en goed onderbouwde definitie, die zich concentreert op de netto verwarmingsbehoefte, en wordt berekend met een speciaal hiervoor door het Passivhaus Institut ontwikkelde software: PHPP (PassiefHuis Project Pakket). Deze aanpak, om alles exact te berekenen, maakt het mogelijk om passiefhuizen te certificeren. Daarbij zijn drie criteria belangrijk die de definitie vormen van wat een passiefhuis is in België: 24 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009
Passiefbouw Netto verwarmingsbehoefte kleiner dan 15 kwh per vierkante meter nuttige vloeroppervlakte en per jaar. Gezien 1 liter stookolie en 1 m³ aardgas ongeveer 10 kwh aan energie bevatten, komt 15 kwh dus overeen met ongeveer 1,5 liter stookolie. De n50-waarde, een maat voor de luchtdichtheid, moet kleiner zijn of gelijk aan 0,6 volumewisselingen per uur. Dit is behoorlijk ambitieus, want 10 à 15 keer strenger dan de luchtdichtheid bij een gemiddelde woning. Om oververhitting tegen te gaan, mag de temperatuur over een heel jaar genomen niet meer dan 5% van de tijd hoger zijn dan 25 C. Het raam als hoeksteen van het passieve ontwerp Bovenstaande definitie is duidelijk genoeg, de vraag is nu echter: hoe bouw je een passiefhuis en welke componenten heb je daarvoor nodig? Om hierop te antwoorden is het belangrijk te onderstrepen dat passief bouwen al begint bij het ontwerp. De rekensoftware PHPP is dan ook een belangrijke ontwerptool, waardoor je de impact van elke maatregel afzonderlijk al van tijdens het ontwerp kan inschatten. Je kan dus een goed evenwicht vinden tussen de dikte van de isolatie, de grootte van de raampartijen en de bijhorende passieve warmtewinst, de compactheid van de woning en de technieken die je installeert. Dit is zeer belangrijk, want het garandeert de ontwerpvrijheid van de architect. Passiefhuizen zijn dan ook vaak moderne, open woningen met grote raampartijen die overvloedig licht binnenlaten. Het passief raam is dan ook een hoeksteen van het hele concept. De drievoudige beglazing die hier wordt gebruikt combineert een zeer lage warmtedoorgangscoëfficiënt (Ug 0,8W/m²K) met een relatief hoge g-waarde (zontoetredingsfactor) van 0,5 of meer. Dit maakt dat het raam een zonneverwarming wordt, er gaat immers over een heel stookseizoen genomen aanzienlijk minder warmte verloren doorheen het raam dan er via de zonnewinsten binnenkomen. Het spreekt voor zich dat een goed doordachte zonnewering hierbij noodzakelijk is, anders staat deze passieve zonneverwarming in de zomer op maximaal vermogen. Gyproc SoundBlock De Gyproc-plaat met de allerhoogste geluidsisolatie. Stilte aub! www.gyproc.be NOVEMBER 2009 De Vlaamse Schrijnwerker 25
Passiefbouw Impact van passief schrijnwerk en beglazing op comfort Comfort staat bij het passiefhuis concept centraal. En ook hierbij spelen de passieve ramen een essentiële rol. Eerst en vooral isoleert het drievoudige glas zo goed, dat zelfs bij -10 C buiten de oppervlaktetemperatuur van het glas binnen nog hoger ligt dan 18 C. Dat heeft als praktisch gevolg dat het niet langer nodig is om de verwarmingselementen in de buurt van de ramen te plaatsen, en het maakt dat je nauwelijks nog het verschil voelt binnen tussen zomer en winter. Of zoals verschillende passiefhuis bewoners het zelf uitdrukken: mijn huis voelt alsof het altijd lente is binnen. Natuurlijk speelt ook de luchtdichtheid hier een belangrijke rol, waardoor tocht wordt vermeden, en bovendien de akoestische prestaties sterk verbeteren. Luchtlekken zijn immers ook heel sterke geluidslekken. Passief schrijnwerk: een definitie? Een antwoord op de vraag: wat is passief schrijnwerk? is niet zo eenvoudig. In Duitsland, waar het Passivhaus ontwikkeld werd, wordt passief schrijnwerk gecertificeerd als Passivhaus geignete Komponente, wat je kan vertalen als een voor passiefhuizen geschikte component. In België bestaat zo n certificatie van bouwcomponenten (nog) niet. Hier wordt elke woning afzonderlijk in zijn geheel gecertificeerd, en dan wordt enkel gekeken naar de met PHPP berekende verwarmingsbehoefte. De aard van beglazing en schrijnwerk hebben op deze berekening een grote invloed, waardoor passieframen in de praktijk vaak de meest efficiënte keuze zijn, ondanks hun hogere prijs. Daarom ook kan je als richtwaarde uitgaan van het volgende: Voor het glas een Ug 0,8W/m²K en een zta 0,5 Voor het raamkader een Uf 0,8 W/m²K Gezien de PHPP berekening centraal staat bij het ontwerp van een passiefhuis, is het dan ook belangrijk dat alle waarden die voor deze berekening nodig zijn, ook beschikbaar zijn. Naast de Uf en de Ug waarde, wordt ook rekening gehouden met de koudebrugwerking van de glaslat en van de inbouw. Deze waarden moeten kunnen worden aangetoond op basis van een officieel testrapport of een volgens de norm uitgevoerde berekening. Psi inbouw is de meest gebouwspecifieke waarde. Een koudebrugvrije, of tenminste arme inbouw is dan ook belangrijk, en dit kan voornamelijk door de isolatie door te laten lopen tot over het raamkader. Verder is ook de luchtdichtheid belangrijk, deze wordt immers ook effectief gemeten eens de werken voldoende ver gevorderd zijn. Hiervoor zijn twee elementen belangrijk: enerzijds de luchtdichtheid van het schrijnwerk zelf, en anderzijds de luchtdichte inbouw. Het eerste betekent dubbele dichtingen bij raamkaders, en een luchtdichtheidsklasse van 3. Ook bij de deur wil je een rubberen strip die rond om rond doorloopt, en dus zal daar onderaan de deur een aanslag worden voorzien, die vaak op een isolerend stuk kader wordt geplaatst. Dit kader onderbreekt daarbij ook de anders zo moeilijk op te lossen koudebrug tussen de deurdorpel buiten en de vloerafwerking binnen. Figuur: In de PHPP software moeten U g en U f, maar ook glasrand en inbouw worden opgegeven. Bij de inbouw is het belangrijk om de overgang van schrijnwerk op de luchtdichte laag goed en duurzaam te maken. De aansluiting hangt af van de soort luchtdichting aan de binnenzijde: bij houtskelet wordt aangesloten op de luchtdicht verkleefde uitstijvingsplaten in OSB of op de dampremmende folie, bij massief bouw zal met een speciale bepleisterbare strook, al dan niet met wapeningsnet, worden aangesloten op het pleisterwerk. Een aantal voorbeelden vind je op www.bouwdetails.be. De TD Duurzame bouwschil Dit laatste onderstreept dat voor passiefhuizen een goede samenwerking moet plaatsvinden tussen de verschillende uitvoerder. Bij een raam in massief bouw is immers niet enkel de aannemer zelf betrokken (plaatsing van de isolatie), maar ook de schrijnwerker (aansluiting op de isolatie en aanzet tot luchtdicht inbouwen) alsook de stukadoor (realiseren van de luchtdichte pleisterlaag en correcte aansluiting op het schrijnwerk). Dit hoeft helemaal niet onoverkomelijk te zijn, dat bewijzen de reeds gerealiseerde passiefhuizen, maar het vraagt een aangepaste aanpak en de nodige kennis. Hierbij kunnen het WTCB en PHP u helpen. Gezien de snelle ontwikkeling van duurzame technieken in de bouwschil om energiezuiniger te gaan bouwen, sloegen WTCB en PHP de handen in elkaar in de technologische adviseerdienst Duurzame bouwschil, met de steun van het Vlaams Gewest (via het IWT). Deze adviesdienst focust op kennisoverdracht en ondersteuning van innovatie binnen de bouwsector, in de eerste plaats gericht op de Vlaamse KMO. Meer info vindt u op www.wtcb.be onder diensten/innovatieondersteuning/duurzame bouwschil, of op www.passiefhuisplatform.be onder diesten/td Duurzame bouwschil. IR.-ARCH. WOUTER HILDERSON TECHNISCH ADVISEUR PASSIEF HUIS PLATFORM VZW 26 De Vlaamse Schrijnwerker NOVEMBER 2009