A-173, de Apostolische Kerk, nu Molenstraat 10.

A-173, de Apostolische Kerk, nu Molenstraat 10. Dit was één van de percelen in Nieuwerkerk die onder het grondgebied van Botland vielen. Vóór 1757 Op de plaats waar later de Apostolische Kerk komt staat vóór 1757 een schuur van Pieter Weksteen; op het kaartje de zuidelijke nummer 7; ook de schuur 7 ten noorden er van is van hem (zie A-172). Pieter heeft zijn huis met schuur en erf aan de overkant van de weg, op nr. 16 van het kaartje. 18= Pot, zijn huisje. 17= Jan Verdoold, huis en schuur. 16= Pieter Weksteen, huis. 15= Willem de Jonge, huis. 14= Marinus de Grutter, huis. 13= Klaas Bibbe, schuur. 12= Pieter Franse, schuren en wagenhuis. 11= Maarten de Jonge, wagenhuis. 10= Jacob de Bruijne, huis. 9= Isak van der Daff, huis. 8= Isak van der Daff, huis en schuur. 7= Pieter Weksteen, 2 schuren. (Botland) 6= Rochus (Rook) de Rijke, huis met bakkeet. 5= Eelbregt Klijnk, huis. (zie hieronder) 4=Valentijn Canoo, huis en schuur. 3=Jacob Quiek, huis. 1

1761 Op 6 feb.1761 komt Pieter Weksteen (zie Molenstr.11) voor het volledige college van Schepenen van Botland en hij bekent (zegt) dat hij voor één Zeeuwsche Rijksdaalder een schuurtje met erf heeft verkocht, en hij zal dat na drie zondagse geboden leveren aan Willem Bodt die smid is en woont waar nu Ooststraat 1 is. Het perceel ligt aan de oostkant van de Mooldijk, en wordt aan de noordkant begrensd door het slop, aan de zuidkant door het huis met de bakkeet van Rochus de Rijke en aan de oostkant door het boomgaardje van Jacobus de Bruijne. (4641/50) Smid Bodt overlijdt omstreeks dezelfde tijd, zijn vrouw hertrouwt met de smid Johannes Blom, en zo wordt Blom eigenaar van de schuur. 1798 In aktes 4641-81 en 84, en 4643-11 wordt aangegeven dat hier, ten noorden van Pupelink, de schuur van Johannis Blom ligt; de tuin die er ten oosten van ligt is van Adriaan Verwest. Ook in 1804 is de schuur van Blom. 1808 Molendijk A-74 Op 2 aug.1808 wordt er namens Maria Boogaards, die nu op Serooskerke woont en laatst weduwe was van smid Johannis Blom, een schuur aan de oostkant van Nieuwerkerk, voor 42 gulden geleverd, aan kuiper Adriaan Verwest. (zie A-123) De schuur was nog door Johannis verkocht, net voordat hij stierf. De belendingen zijn: oost metselaar Hermanus Muller; west de Molendijk, noord Leendert van der Have s weduwe; en zuid Nehemia Hendrikse. (4658-1) 1818 A-74. De 72 jarige kuiper Adriaan Verwest die op A-62 woont, overlijdt in 1819. Zijn vrouw, Pieternella de Wit, gaat naar Nieuwe Tonge. De schuur wordt sectie M-366, groot 85 m2; het kadaster noemt het schuur als huis. De tuin ligt op M-365 en is 166 m2. 1819 A-74. Op 12 mei 1819 verkopen de erfgenamen van Adriaan Verwest deze schuur met tuin staande aan de Molendijk A-74, samen met een huis met erf, toen nr.a-62, staande aan het einde van de Noord-Achterweg, voor f.800,-. aan Martinus Cornelis Lodewijk (zie A-123), kuipersknecht te Oosterland. (AWvHalen) 1829 schuur A-74. Op 21 Mei 1829 verklaart kuipersbaas Martinus Lodewijk te Nieuwerkerk, dat hij f.1600,- schuldig is aan Pieter Douw, schoolhouder te Nieuwerkerk. Als onderpand dient zijn huis en erf op nr. 62, (zie A-123) en deze schuur met tuin, Zijn broer Anthonie Hendrik Lodewijk, schoolhouder te Koudekerke staat borg. 1830 schuur als huis A-74. De kuipersbaas Martinus Cornelis Lodewijk is eigenaar van deze schuur, sectie M-366 van 85 m2, met de daar achter gelegen tuin, sectie M-365, groot 166 m2. Martinus is ook eigenaar van een huis en bakkerij op perceel M-387 ter grootte van 147 m2. (zie A-123). 2

1858 schuur A-94a. (her-nummerd) Op 30 okt.1858 verkoopt M. C. Lodewijk aan Adriaan Buijterse, die onderwijzer is op Oosterland, en diens zwager Lambrecht Paulus Douw, die onderwijzer is op Nieuw- en St.Joostland voor f.500,- de volgende zaken: 1 e : Deze tuin op sectie M-365, groot 166 m2; 2 e : Deze schuur met tuin en huis op sectie M-366, groot 85 m2; 3 e : Een huis met erf op sectie M-387, groot 147 m2. (zie A-123). (Bouvin) Adriaan en Lambrecht zijn de zoon en schoonzoon van Pieter Douw, die inmiddels is gestorven. Ze nemen de percelen waarschijnlijk over omdat Lodewijk zijn hypotheekschuld aan Douw niet kan of wil betalen. 1861 schuur A-94a. Op 5 juni 1861 verkopen de erven Douw verschillende zaken op een openbare veiling. Het huis en erf op M-387 en deze schuur en tuin, sectie M-366 en 365, samen 398 m2 wordt voor f.450,- gekocht door kuiper Eduard Lodewijk (1815-1907), wonende te Capelle. Op 12 juli leent Lodewijk er f.600,- op, van Jan Verstraate. (Bouvin) Eduard trouwt in 1835 met Gieltje Cornelia Bal (1814-1851); hij hertrouwt in 1853 met Jacoba Bolijn (1824-1906). Eduard is in 1838 één der eersten die uit de Herv. Kerk treedt en lid wordt van de Christelijk Afgescheiden Gemeente op Nieuwerkerk. 1869 A-94a. Op 10 nov.1869 verkoopt Eduard Lodewijk aan zijn zoon Marinus Lodewijk (1838-1918) die kuiper is op Nieuwerkerk (zie A-123), 2 huizen, een schuur en twee tuinen, liggende op de secties M-365, M-366, M-387 en M-470, samen groot 465 m2. (Ermerins) Marinus trouwt in 1867 met Neeltje Tuijnman (1841-1877); ze krijgen vier kinderen. Bij Marinus, en trouwens ook bij zijn zuster Jacoba staat in het bevolkingsregister van 1861-1870 dat ze Chr. Afgescheiden zijn; bij zijn vrouw staat niets. Later treden Marinus en zijn vrouw toe tot de Katholiek Apostolische Kerk. Ze wonen op A-74, het latere A-123. 1871 A-94a. In 1871 staat er in het jaaroverzicht van de gemeente dat kuiper Marinus Lodewijk een gebouw sloopt en nieuw bouwt op dezelfde plek. Dat wordt later waarschijnlijk de kerk voor de Katholieke Apostolische Gemeente. In 1874 staat het bij de gemeente nog op als A-94a, een houtschuur van Marinus Lodewijk. De Apostolische gemeenten zijn ontstaan in Engeland en Schotland omstreeks 1830. Men geloofde aan een spoedige wederkomst van Christus. Naast de belangrijke apostelen kende men oudsten, diakenen, profeten en evangelisten. Twaalf apostelen werden de wereld in gezonden om de wederkomst voor te bereiden, en men verwachtte dat het zou gebeuren vóór de apostelen stierven. Toen de apostelen stierven was er een probleem; daardoor, en door de grote zelfstandigheid der Apostelen, ontstonden er uiteindelijk in Nederland negen groeperingen. De oudste groep in Zeeland is de Katholiek Apostolische Kerk die in 1873 is gesticht. De kerk heeft o.a. de roeping om, uit naam van Jezus Christus, het leven te verkondigen en niet de dood. Dr. W. Rookus schrijft over notities van diaken Eggink over het bezoek van een bekende dominee uit Goes (Budding) aan Jan van der Have: 3

Een mosselschipper uit Bruinisse, Willem Albert van den Berg, heeft in Rotterdam kennis gemaakt met het Apostolische geloof, en hij brengt onder meer een boek van C. Boehm mee voor Jan van der Have. Van der Have is vóór 1850 uit de Herv. Kerk getreden en heeft meegewerkt aan de oprichting van een Ledeboeriaanse kerk (nu Ger. Gem.) o.a. door zijn schuur beschikbaar te stellen. Van der Have wordt daar de eerste ouderling en blijft dat tot 1864. (zie ook A-169) Ook dat bevredigt hem niet en hij wendt zich nu naar het Apostolische geloof. Als de bekende prediker Budding, die een paar kinderen van v. d. Have heeft gedoopt, daarover hoort gaat hij naar van der Have en dreigt hem uit de gemeenschap te zetten, waarop van der Have na veel gepraat het boek van C. Boehm aan Budding geeft die bij hem logeert. Die leest de hele nacht door, en s morgens zegt hij: Geen schrappen, van der Have, integendeel, blijf op deze weg voortgaan. Diaken Eggink heeft deze notities gekregen van wijlen Engel-Evangelist Jan Bosman en hij verklaart dat die betrouwbaar zijn omdat het niet van mond tot mond is gegaan! Dit moet vóór 1870 gebeurd zijn, want in dat jaar overlijdt Budding. Er zijn ca. 3000 mensen bij de begrafenis en er zijn drie bidders: een Gereformeerde, een Roomse en een Jood. Budding hoopte aan het eind van zijn leven dat ooit allen één zullen zijn. 1873 A-94a. Op 10 okt.1873 wordt in den Haag het altaarblad gewijd dat bestemd is voor Nieuwerkerk. Op 26 oct.1873 wordt de Katholiek Apostolische Gemeente aan de Molendijk gesticht. Op 5 feb.1874 is de diakenordening van Jan van der Have. W. A. van den Berg, C. J. Bierens en Janna van den Berg-Hoogenboom worden lekenhelpers. In 1875 wordt Jan van der Have priester, en in 1878 engel van die kerk. 1876 A-94a. Op 21 april wordt de eerste steen gelegd door engel Landsman. Op 30 juli 1876 wordt het kerkgebouwtje officieel in gebruik genomen, maar het is dan nog niet ingewijd. 1877 A-94a. Op 9 nov. 1877 wordt de inventaris opgemaakt na het overlijden van Neeltje Tuijnman, de vrouw van kuiper Marinus Lodewijk te Nieuwerkerk. Behalve de huisinventaris en ca. 2 HA land zijn er: 2 huizen, 1 schuur en twee tuinen op de secties M-365, M-366 ( huis met erf, later kerk), M-387 (later bakkerij Reijnhoud) en M-470, bij elkaar op 465 m2. De waarde van het door hem bewoonde huis met erf en tuin is f.1500,- en het tuintje M-365 is f 75,- waard. Marinus heeft voor f.20,- aan gereedschap en de waarde van het kuipershout, de hoepels en duigen is f.210,-. (Moolenburgh) Het kadaster en de notaris beschrijven het kerkgebouw als een huis met schuur en erf op sectie M-366 groot 85 m2 met daarachter een tuin M-365 groot 166 m2. (k-776) Lodewijk splitst deze secties: Het huis of kerkgebouw dat op sectie M-783, groot 106 m2, komt te staan, wordt ca.1877 aan de Apostolische Gemeente sgravenhage, afdeling Nieuwerkerk verkocht of geschonken. Later komt er nog 6 m2 bij, zodat het sectie M-1183, en uiteindelijk sectie N-255 wordt, groot 112 m2. (k-946) 4

Lodewijk houdt zelf het grootste deel van de tuin, die hij in 1896 nog eens laat hermeten, die tuin wordt eerst M-784 groot 145 m2, en dan wordt het een boomgaard op sectie M-1182, groot 131 m2. Marinus Lodewijk sluit zich aan bij de Apost. Gem., maar in 1900 staat hij niet op de lijst van oprichters en in 1910 staat hij ingeschreven als Ned. Herv. 1879 W. A. van den Berg, J. van den Berg en A. Sies worden tot priester geroepen. Op 28 jan.1881 wordt Sies ingezegend als diaken; op 22 jan.1881 wordt hij priester. Op 8 juni 1883 wordt Stoutjesdijk ingezegend als diaken. 1884 A-94a. Op 22 mei 1884 zijn alle schulden van het kerkgebouw betaald en kan I. Cappadose het kerkgebouw inwijden. 1900 Op 15 okt.1900 is de dag van oprichting van de vereniging en worden de statuten getekend van de Apostolische Gemeente. De meeste, maar lang niet alle leden komen uit Nieuwerkerk. 1954 A-173. Ook dit kerkgebouw ontvangt wat geld om de schade te herstellen die ontstaan is door de watersnood, o.a. van Kath. Apost. Gemeenten uit Australië en Canada. 5

2015 Molenstraat 10 De mooie kerkje staat er nog, maar er worden bijna geen diensten meer gehouden. Foto H. Kesteloo. Wim Kesteloo, Nieuwerkerk, 2015. 6