Seminarium Nederlands als vreemde taal

Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 28 augustus - 10 september 2011 Cursusleider: Locaties: Annelies de Jonghe Hotel Casa 400 Eerste Ringdijkstraat 4 1097 BC Amsterdam, Nederland tel: + 31-20-6651171 fax: + 31-20-6630379 IBIS Hotel Antwerpen Centrum Meistraat 39 2000 Antwerpen, België tel.: + 32-3-2318830 fax: + 32-3-2342921

2 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Seminarium Nederlands als vreemde taal Algemene Informatie Doelgroep Het seminarium is bedoeld voor docenten Nederlands aan universiteiten en hogescholen buiten Nederland en Vlaanderen voor wie het Nederlands niet de moedertaal is. Het programma richt zich in het bijzonder op jonge en op beginnende docenten, maar kan door het interactieve karakter en de gevarieerde inhoud ook voor meer ervaren docenten van nut zijn. De cursus biedt plaats aan maximaal 20 deelnemers. Programma Didactiek Taal Cultuur Het seminarium beoogt deelnemers aan te zetten tot bezinning op eigen didactisch handelen. Informatieverstrekking over nieuwe inzichten in de didactiek NVT en uitwisseling van ervaringen moeten dit bewerkstelligen. De didactiekcolleges zijn veelal geordend rond thema s die een gehele dag centraal staan. Tijdens deze themadagen worden in subgroepen opdrachten uitgevoerd. Er is bijvoorbeeld een dag van de didactiek, een dag over creatieve en buitenschoolse werkvormen, een toetsochtend en een dag waarop medewerkers van het Taaluniecentrum NVT laten zien hoe authentiek materiaal in de les kan worden ingezet. Kennis van het Nederlands en de eigen taalvaardigheid van de deelnemers komen expliciet aan bod tijdens een werksessie over de reflectie op eigen taalgebruik en in (optionele) individuele gesprekken met taal- en uitspraakadvies van deskundigen. Daarnaast impliciet als werk- en voertaal tijdens alle activiteiten binnen en buiten het programma. In de vorm van lezingen en excursies krijgen de deelnemers culturele en algemeen maatschappelijke informatie over Nederland en Vlaanderen aangeboden. Er is een lezing van de auteur Annelies Verbeke van wie de deelnemers voorafgaand aan het seminarium een literair werk krijgen toegestuurd. Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 3

Van 1 4 september verblijft de groep in Vlaanderen. Met Antwerpen als uitvalsbasis worden excursies en bezoeken georganiseerd aan Brussel en Leuven. Het succes van het seminarium staat of valt met de mate van inzet, leermotivatie en samenwerkingsbereidheid van de deelnemers. Openstaan voor wat anderen te berde brengen binnen en buiten het officiële programma verruimt de sociale dimensie van het vakgebied. Het seminarium biedt een unieke gelegenheid tot het opdoen van nieuwe professionele contacten en tot het verruimen van de collegiale kring ver buiten de nationale grenzen. Cursusleiding Projectleiding Organisaties Annelies de Jonghe Ingrid Degraeve, Taaluniecentrum NVT De Nederlandse Taalunie is een beleidsorganisatie waarin Nederland, Vlaanderen en Suriname samenwerken op het gebied van het Nederlands. De belangrijkste werkterreinen zijn: de Nederlandse taal zelf, het Nederlands in digitale toepassingen, onderwijs in en van het Nederlands, literatuur en leesbevordering, en de positie van het Nederlands in Europa en in de wereld. Zie ook de website www.taalunieversum.org. Het Taaluniecentrum NVT organiseert deze zomercursus onder verantwoordelijkheid van de Nederlandse Taalunie. Bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel kunnen docenten, leerkrachten en leerders van het Nederlands buiten Nederland en Vlaanderen terecht voor advies, informatie en scholing. Zie ook de website www.taaluniecentrum-nvt.org. Blijf op de hoogte van al onze activiteiten en word onze vriend op Facebook: www.facebook.com/taaluniecentrumnvt 4 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Zondag 28 augustus Aankomst van deelnemers in Hotel Casa 400 in Amsterdam 17.00 18.00 Informele ontvangst en gelegenheid om met elkaar kennis te maken in de lounge van het hotel Opening van het seminarium door Marc le Clercq, senior projectleider bij de Nederlandse Taalunie Aansluitend bespreking van het programma 19.30 Avondmaaltijd in het hotel Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 5

Dag van de didactiek Achtergrond Doelstelling Werkwijze Voor een docent staat en valt succesvol lesgeven met heel wat didactische overwegingen. Wat moet een student op korte termijn allemaal kunnen? Welke nieuwe didactische inzichten zijn zinvol? Moet cultuurkunde als vak apart of kan het in de taalverwervingslessen worden geïntegreerd? Welk didactisch materiaal is bruikbaar in het hoger onderwijs? Hoe kan authentiek materiaal worden ingebed? Tijdens deze instapsessie worden verschillende aspecten uit de vreemdetalendidactiek nader toegelicht en besproken. Het seminarium biedt geen kant-en-klare onderwijsrecepten, maar een forum voor de ontwikkeling van lesideeën en de reflectie op de eigen lespraktijk. Het is ook een unieke kans om samen met collegadocenten ideeën uit te wisselen en uit te testen. Informatieverstrekking over recente inzichten in de vreemdetalendidactiek en onderzoek naar de bruikbaarheid ervan in de eigen onderwijssetting. Aandachtspunten hierbij zijn: algemene tendensen in de vreemdetalendidactiek, de rol van de docent in gestuurde of meer autonome leerprocessen, de plaats van cultuurkunde binnen het curriculum, recent verschenen leermiddelen. Volgens het principe learning-by-doing komen verschillende interactieve en activerende werkvormen aan bod zoals ijsbrekers, subgroepen met verwerkingsopdrachten, check-in-duo s, discussie met sneeuwbaleffect, fluisteroverleg. Werkvormen kunnen meer docentgecentreerd of meer taakgericht zijn en worden altijd ingezet om een bepaald leerdoel te bereiken. In de instapsessie wordt afwisselend vanuit het perspectief van de student en van de docent naar de werkvormen binnen een didactische setting gekeken. 6 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Maandag 29 augustus 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-15.30 15.30 16.00-16.45 18.30 Ontbijt Ingrid Degraeve en Annelies de Jonghe: Een niet-alledaagse benadering van de ontwikkeling van de vreemdetalendidactiek en de rol van de docent in het leerproces van de student Pauze Een frisse kijk op cultuurkunde en interculturaliteit op de achtergrond van nieuwe inzichten in de vreemdetalendidactiek Lunch in het hotel Een bruikbare analyse van recent verschenen leergangen, lexicale en didactische hulpmiddelen Pauze Chris van Veen en Gerard Elshout: individueel taal- en uitspraakadvies Avondmaaltijd in het hotel Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 7

Taalpracticumochtend Achtergrond Doelstelling Werkwijze Een goede spreek- en schrijfvaardigheid is voor de NVT-docent van belang bij uitleg en instructie. Daarnaast is de docent bron van creatieve taal tijdens de feitelijke communicatieve situaties in de les; de docent vult de leergang aan of stuurt deze bij. De productieve taalvaardigheden van de NVT-docent hangen vooral samen met woorddiversiteit en stilistische variatie, maar wie kan de docent in de eigen onderwijssituatie feedback geven op deze kwaliteiten? Reflectie op de eigen kennis van het Nederlands en de manier waarop die in een onderwijssetting wordt ingezet. In wisselende subgroepen voeren de deelnemers taalopdrachten uit die worden geëvalueerd op basis van tevoren afgesproken criteria. De aandacht gaat speciaal uit naar verbale en syntactische diversiteit. Daarnaast krijgt ook didactische werktaal aandacht. Middagprogramma Ter voorbereiding op het vierdaagse bezoek aan Brussel, Antwerpen en Leuven spreekt Marie-Paule Quix, werkzaam op het kabinet van de Vlaamse minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke kansen en Brussel, over de toekomst van Vlaanderen. 8 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Dinsdag 30 augustus 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-15.30 15.30 16.00-17.45 18.30 Ontbijt Gerard Elshout: Reflectie op het eigen taalgebruik a. Is het Nederlands van de docent altijd bijna-volmaakt? b. Gevarieerde taaltaken in subgroepen Pauze Gerard Elshout: woordkennis en idioom Gevarieerde taken in subgroepen Lunch in het hotel Marie-Paule Quix: Welke toekomst voor Vlaanderen? Pauze Chris van Veen en Gerard Elshout: individueel taal- en uitspraakadvies Avondmaaltijd in het hotel Optionele stadswandeling met een echte Amsterdammer Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 9

Toelichting In het eerste college van Ludo Beheydt gaat het om recente ontwikkelingen in het wetenschappelijk onderzoek naar woordenschatverwerving. De inzichten die daaruit voortgekomen zijn, hebben directe relevantie voor de woordenschatdidactiek in het vreemdetalenonderwijs. Ze betreffen zowel de woordenschatselectie (hoeveel woorden, welke woorden voor welk niveau) als de aanbieding, de verwerving, de ophaalbaarheid en de consolidatie. Toepassing van die inzichten in concrete oefenvormen moet leiden tot efficiëntere woordenschatdidactiek, zoals aan de hand van concrete voorbeelden zal worden aangegeven. Het college over culturele identiteit is actueler dan ooit tevoren. De kwestie van de culturele identiteit is de laatste jaren weer acuut geworden, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Ook het besef is groter geworden dat taal cultureel geworteld is en dat een taal leren dus ook altijd betekent cultureel inzicht verwerven. Vraag blijft hoe we culturele identiteit kunnen introduceren in de klas. Aan de hand van een culturele kijk op enkele Vlaamse en Nederlandse schilderijen concretiseren we de culturele identiteit in de vreemdetalendidactiek. De middag is vrijgeroosterd voor het bezoek aan boekwinkels, bibliotheken en universiteiten, aan studiebegeleiders en het onderhouden van overige academische contacten. Er is geen avondprogramma. 10 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Woensdag 31 augustus 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-18.00 Ontbijt Ludo Beheydt: Woordenschatverwerving en woordenschatdidactiek Pauze Ludo Beheydt: Culturele identiteit van Vlaanderen en Nederland in de vreemdetalendidactiek Lunch in het hotel Middag voor academische contacten en bezoek aan boekhandels; daarnaast mogelijkheid tot individueel taal- en uitspraakadvies Vrije avondmaaltijd in de stad 19.00 Concert Lennaert Maes en De Bonski s Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 11

Toelichting Er is op de eerste dag in Vlaanderen een gevarieerd programma. Het bestaat uit een informatief bezoek aan het Vlaams Parlement, gelegen in het hart van Brussel, gevolgd door een lunch in het parlementsgebouw waarbij op meer persoonlijke wijze met een aantal parlementariërs kan worden kennisgemaakt. Aansluitend laten Annelies en Ingrid hun lievelingsplekjes in de Brusselse binnenstad zien. Annelies is er geboren en Ingrid werkt er in het Taaluniecentrum NVT. De wandeling eindigt in het Taaluniecentrum NVT waar Hellmuth Van Berlo en zijn medewerkers zullen vertellen over de werking van het centrum. Er is ook een mogelijkheid om de leermiddelenbibliotheek te raadplegen. Vanaf het Taaluniecentrum vertrekt de bus naar Antwerpen. Er is geen gezamenlijke maaltijd en de avond kan men naar eigen keuze doorbrengen. 12 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Donderdag 1 september 7.30-8.00 8.15 11.30 Ontbijt Vertrek per bus naar Brussel Bezoek aan het Vlaams Parlement met rondleiding Aansluitend lunch in het parlementsgebouw 14.00 16.00-18.00 18.00 19.00 Stadswandeling Bezoek aan het Taaluniecentrum NVT Vertrek per bus naar Antwerpen vanaf het Taaluniecentrum NVT Inschrijving in het IBIS Hotel Vrije avond Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 13

Creatief omspringen met taal en didactiek Achtergrond Doelstelling en werkwijze In de afgelopen jaren heeft Helga Van Loo sessies verzorgd over de mogelijkheden van liedjes in het NVT-onderwijs. Annemie Decavele is gespecialiseerd in het gebruik van poëzie in de taalklas. Het is de bedoeling dat de lessen van Helga en Annemie fungeren als modellessen op basis waarvan de deelnemers varianten bedenken die ze in de eigen onderwijsomgeving kunnen gebruiken. De sfeer in een klas is een cruciaal element om de motivatie van studenten te stimuleren. Een goede sfeer zorgt voor een goed gevoel en dat zorgt op zijn beurt weer voor een positieve associatie met de cursus en dus ook met de taal en de docent. Als docent kun je op twee terreinen werken om zoveel mogelijk studenten op een constructieve manier bij je les te betrekken: enerzijds is er de keuze van het materiaal en anderzijds is er de keuze van de werkvormen. Een dynamische wisselwerking tussen deze twee domeinen is de sleutel tot een positieve sfeer en tot succes. Vanuit dit perspectief bieden we een waaier aan creatieve werkvormen en bronnen aan die de docenten in hun lessen kunnen gebruiken. Lezing Annelies Verbeke Slaap! is de succesvolle debuutroman van Annelies Verbeke die in vijfentwintig landen verscheen. Ook tijdens het seminarium wordt er in verschillende sessies aandacht besteed aan de roman en het gebruik ervan in de lespraktijk. Annelies Verbeke zal fragmenten uit haar jongste roman Vissen redden lezen. 14 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Vrijdag 2 september 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-15.30 15.30 15.45-17.00 18.00 20.00 21.30 Ontbijt Helga Van Loo en Annemie Decavele: Creatief omspringen met taal en didactiek: poëzie Pauze Creatief omspringen met taal en didactiek: tekstmateriaal met o.a fragmenten uit Slaap! van Annelies Verbeke Lunch in het hotel Creatief omspringen met taal en didactiek: muziek Pauze Feedbackronde een week seminarium Avondmaaltijd in het hotel Lezing Annelies Verbeke Napraten en borrelen in de bar van het hotel Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 15

Toelichting Vanaf het indrukwekkende en mooi gerestaureerde station van Antwerpen reizen we allemaal samen in een gezellige zaterdagochtendtrein naar Leuven. Daar wordt de groep in een collegegebouw van de universiteit verwacht. In de extramurale neerlandistiek gebruikt men veelal of Nederlandse of Vlaamse leergangen waardoor velerlei linguïstische en pragmatische verschillen tussen beide varianten van het Nederlands al gauw onderbelicht blijven. De lezing van Dirk Geeraerts belicht op overzichtelijke wijze de karakteristieke verschillen tussen Belgisch Nederlands en Nederlands Nederlands, en gaat in op de vraag hoe de relatie tussen beide vormen van Nederlands in de toekomst zou kunnen evolueren. Na een gezamelijke lunch is er een rondleiding door het centrum van Leuven. Daarna is er genoeg vrije tijd om nog langer in Leuven te blijven of om op eigen gelegenheid terug te keren naar Antwerpen. Er is geen gezamenlijke avondmaaltijd. 16 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Zaterdag 3 september 7.45-8.45 9.47 11.30 13.30 14.30 16.30 Ontbijt Vertrek per trein naar Leuven in groep Dirk Geeraerts: Belgisch Nederlands en Nederlands Nederlands Lunch Rondwandeling door het centrum van Leuven onder begeleiding van een gids Vrij bezoek aan het centrum van Leuven Aansluitend kan men per trein op eigen gelegenheid in kleine groepen terug naar Antwerpen Vrije avond Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 17

Toelichting De zondag is een rustdag die men geheel naar eigen wens kan invullen. Er valt veel te zien en te beleven in Antwerpen en net tegenover het Ibis Hotel is er een interessante markt. Leuk om te doen is meteen s ochtends een wandeling over de Vogelenmarkt, de beroemdste markt van Antwerpen bij de Stadsschouwburg. Aanraders zijn verder een bezoek aan één van de vele wereldbekende musea zoals het Museum Plantin-Moretus of het Rubenshuis. Een primeur is het nieuwe museum MAS (Museum aan de Stroom) in de oude haven aan het Willemdok. Tussendoor een gezellig Antwerps Bolleke drinken in het café Het elfde gebod in de schaduw van de kathedraal en s avonds genieten van een zonsondergang op het strand van Sint-Anneke aan de Schelde. Kortom, Antwerpen is zelfs op zondag een bruisende stad 18 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Zondag 4 september 8.30-9-15 Ontbijt Dagje vrij Er zijn geen gezamenlijke maaltijden Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 19

Zeelanddag Bedoeling van de Zeelanddag is kennismaking met historische en actuele aspecten van de relatie die Nederland heeft met binnen- en buitengaats water en de oplossingen die er zijn bedacht voor de veelal eeuwenoude problemen. Vanuit Antwerpen gaat de groep per bus naar het Zeeuwse, intieme stadje Veere waar onder leiding van een gids een rondleiding plaatsvindt. Vervolgens wordt er een bezoek gebracht aan het Watersnoodmuseum en vindt er een boottocht plaats van de stormvloedkering Oosterschelde naar Zierikzee. Onder leiding van een bepaald niet alledaagse gids vindt daar een rondleiding plaats die wordt afgesloten met een etentje. Per bus wordt daarna de reis voortgezet naar het Hotel Casa in Amsterdam. 20 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Maandag 5 september Nederland en het water 7.45-8.30 8.45 10.00 12.00 12.30 14.30 16.00 18.00 20.15 Ontbijt Vertrek per bus naar Zeeland (NL) Bezoek aan het oude stadje Veere met rondwandeling onder leiding van een gids Vertrek per bus naar de Oosterschelde Bezoek aan het Watersnoodmuseum Boottocht van de stormvloedkering Oosterschelde naar Zierikzee Rondwandeling door Zierikzee Etentje Vertrek per bus naar Hotel Casa te Amsterdam Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 21

Toets je toets! Achtergrond Doelstelling Werkwijze Toetsen kunnen heel wat waardevolle informatie geven over de studenten, hun vorderingen én de aanpak van de docent: wat beheersen ze al goed, voor welke aspecten van de taalbeheersing is er een andere aanpak nodig, enz. Meet de toets wel wat de docent wil meten? En toetsen docenten niet te veel? NVT-docenten moeten weten hoe ze bestaande toetsen op hun waarde kunnen schatten, kunnen aanpassen aan (de noden van) hun studenten en waarop ze moeten letten als ze zelf aan het ontwikkelen slaan. In deze workshop komen de voornaamste toetsprincipes met betrekking tot toetsontwikkeling en beoordeling aan bod. Aan de hand van bestaand toetsmateriaal en items ontwikkelen de deelnemers zelf toetsen. Daarbij wordt ook uitgebreid aandacht besteed aan de functionele toetsvisie en het aanbod van het CNaVT (Certificaat Nederlands als Vreemde Taal), het officiële, internationale examen Nederlands. Buitenschoolse projecten Op initiatief van de gemeente Amsterdam doen verschillende musea mee aan het buitenschoolse project Stad en Taal dat speciaal werd ontwikkeld voor buitenlandse cursisten Nederlands. In dit educatief programma gaat het om het leren van de Nederlandse taal in combinatie met cultuurkunde en Nederlandse geschiedenis. In het Amsterdam Historisch Museum wordt het project voorgesteld. Aansluitend wordt onderzocht hoe een mogelijke transfer van de voorgestelde methode naar het vak NVT in het buitenland eruit kan zien. 22 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Dinsdag 6 september 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-15.30 15.30 16.00-17.30 18.00 Ontbijt Sien Joos: Toets je toets! Pauze Vervolg workshop: Toets je toets! Lunch in het hotel Kennismaking met het programma Stad en Taal van het Amsterdam Historisch Museum. De inhoud van het programma is gebaseerd op thema s zoals wonen, werken, vrije tijd of vervoer, die gekoppeld zijn aan afbeeldingen uit het museum. Doelgroep zijn cursisten Nederlands niveau B1 en B2 volgens het Europees refentiekader van de Raad van Europa. Pauze Reflectie op buitenschoolse projecten in de eigen onderwijsrealiteit. Uitwerking en presentatie in subgroepen. Vrije avond Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 23

Toetsochtend In de workshop authentieke taaltaken in de klas behandelen de projectleiders van het Taaluniecentrum NVT eerst de volgende vragen: wat is authentiek materiaal precies, waarom is het nuttig en wat kun je er allemaal mee doen? We volgen een stappenplan om met authentiek materiaal aan de slag te gaan en maken een onderscheid tussen oefeningen, opdrachten en taaltaken. Vervolgens gaan we bekijken hoe we met behulp van actiegerichte authentieke taaltaken studenten zelfstandig kunnen laten functioneren in het Nederlands. Dat alles doen we op een praktische manier: in de workshop maken en bespreken we een aantal taaltaken op basis van de eigen behoeften van de deelnemers. Het kan gaan om taaltaken gebaseerd op: - gedrukte teksten (kranten, tijdschriften, literatuur en allerlei drukwerk); - audiovisueel materiaal (muziek, luister- en videofragmenten); - internetpagina s (websites, combinaties van al het voorgaande). De deelnemers zullen op het einde van de workshop veel nieuwe ideeën hebben opgedaan en hun zelfgemaakte lesmateriaal mee naar huis kunnen nemen. 24 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Woensdag 7 september 8.00-8.45 8.45-10.15 10.15 10.45-12.15 12.30 14.00-15.30 15.30 16.00-17.45 18.30 20.00 Ontbijt Taaluniecentrum NVT: Authentieke taaltaken in de klas Pauze Vervolg Lunch in het hotel Vervolg Pauze Chris van Veen en Gerard Elshout: individueel taal- en uitspraakadvies Avondmaaltijd in het hotel Filmavond Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 25

Bezoek aan Den Haag en Rotterdam Vandaag staat Den Haag als het politieke en Rotterdam als het economische centrum van Nederland in het brandpunt. Voorafgaand aan het vertrek naar Rotterdam bezoeken we het kantoor van de Nederlandse Taalunie waar bekende secretariaatsmedewerkers klaar staan voor een persoonlijk gesprek. Er wordt een broodjeslunch aangeboden. In Rotterdam laat architectuurhistoricus Suzanne Roelofs op een stadswandeling architectonische hoogtepunten van Rotterdam zien. Het Museum Boijmans Van Beuningen heeft een prachtige en veelzijdige collectie met meer dan 125 000 kunstvoorwerpen. Het museum verwierf de collecties van particuliere verzamelaars. De twee bekendste zijn de jurist Jacob Otto Boijmans en de havenbaron D.G. van Beuningen. Suzanne Roelofs pikt er de meest relevante kunstwerken uit voor een overzicht van de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst. 26 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Donderdag 8 september 7.30-8.00 8.15 9.30 10.30-12.30 12.45 13.30-15.30 15.30-17.00 17.00 19.30 Ontbijt Vertrek per bus naar Den Haag Ochtendwandeling Ontvangst bij het Algemeen Secretariaat van de Nederlandse Taalunie met aansluitend een broodjeslunch Vertrek naar Rotterdam Themawandeling Nieuwe architectuur in Rotterdam onder leiding van Suzanne Roelofs Bezoek aan het Museum Boijmans Van Beuningen Rondleiding Meesterwerken uit de Nederlandse en Vlaamse schilderkunst met Suzanne Roelofs; daarna vrij bezoek Vertrek naar Amsterdam Avondmaaltijd in het hotel Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 27

Dag van de media Achtergrond Doelstelling Werkwijze De workshop in het fotografiemuseum Foam biedt de mogelijkheid een kijkje achter de schermen van de educatieafdeling te werpen. Foam biedt programma s voor alle mogelijke doelgroepen uit het primair, speciaal, voortgezet en ook hoger onderwijs. Bovendien werkt Foam mee aan het buitenschoolse programma Stad en Taal, Nederlands voor buitenlanders. In de workshop gaat het om de didactische mogelijkheden van fotografie en ook de nieuwe media in de eigen lespraktijk. Het programma start met een introductie over het museum, de educatieprogramma s en de didactiek van de educatieafdeling. Daarbij wordt er afwisselend door de ogen van leerling/student en docent gekeken. Na het algemene informatieve gedeelte gaan de deelnemers aan de slag met de interpretatie van een zelfgekozen foto. Deze vormt het uitgangspunt voor een bijzonder grappig, ontroerend of eigenzinnig verhaal dat met een ipod wordt opgenomen. De museumdocent helpt bij de opname van een podcast en geeft tips hoe je de methode in de eigen lespraktijk kan inzetten. Aan het eind van de sessie worden de resultaten in plenum gepresenteerd en nabesproken. Elke deelnemer krijgt een cd met alle workshopresultaten. 28 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Vrijdag 9 september 8.00-8.45 8.45-10.00 10.00-12.30 12.30 14.00-15.30 15.30 18.15-19.00 19.00 Ontbijt Korte bespreking en vertrek naar het fotografiemuseum Foam aan de Keizersgracht Kijken naar fotografie en omgang met foto s in de eigen lespraktijk onder leiding van een museumdocent Vrije lunch in de stad Evaluatie van het seminariumprogramma. Daarna voorbereiding van de culturele presentaties Pauze Uitreiking van de CERTIFICATEN VAN DEELNAME en sluiting van het seminarium door Marc le Clercq Feestelijke afscheidsmaaltijd in het hotel (aangeboden door de Nederlandse Taalunie) met culturele presentaties van de deelnemers Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 29

30 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Programma Zaterdag 10 september 8.00-8.45 9.00 Ontbijt Afscheid en vertrek van de deelnemers Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 31

Individueel taal- en uitspraakadvies De deelnemers aan het seminarium hebben verschillende linguïstische en educatieve achtergronden. Om tegemoet te komen aan taal- en uitspraakkarakteristieken die daarmee samenhangen, is er aan het seminarium een optionele individuele component toegevoegd. Wie de moeite neemt tevoren een tekst te vervaardigen, kan deze laten beoordelen door een aan het seminarium verbonden specialist tijdens een individueel gesprek. Kenmerken van de eigen uitspraak kunnen eveneens worden besproken met een specialist die uitspraakadvies geeft. Gerard Elshout: individueel taaladvies De deelnemers aan het seminarium kunnen gebruikmaken van het taaladvies. Aan de hand van een door hen geschreven tekst wordt ingegaan op eventuele onjuistheden, structuur, stijl en woordkeus. De opdracht voor deze tekst wordt verstuurd met de roman Slaap! van Annelies Verbeke die tijdens het seminarium ook een lezing zal geven. Ook kunnen de deelnemers tevoren op het aanvullende informatieformulier een (bijvoorbeeld grammaticaal of lexicaal) onderwerp aangeven waarover ze nadere informatie willen krijgen. In een individueel gesprek van ongeveer twintig minuten wordt de tekst besproken. Chris van Veen: individueel uitspraakadvies Aan het begin van het seminarium worden er geluidopnamen gemaakt van de deelnemers die een advies willen hebben over hun uitspraak van het Nederlands. Deze opnamen worden geanalyseerd, waarna tijdens individuele gesprekken de sterke en zwakke kanten van ieders uitspraak worden besproken, en adviezen voor verbetering worden gegeven. 32 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Sprekers op het seminarium Ludo Beheydt doceert Nederlandse taalkunde en Nederlandse cultuur aan de Université Catholique van Louvain-la-Neuve. Hij is redacteur van het tijdschrift Neerlandia en heeft veel gepubliceerd over taalverwerving en over culturele identiteit in kunst en taal. Zijn major opus is Eén en toch apart. Kunst en cultuur van de Nederlanden. Annemie Decavele is docent bij het Instituut voor Levende Talen (ILT) aan de Katholieke Universiteit Leuven en geeft workshops voor de Scholingswinkel in binnenen buitenland (www.scholingswinkel.be). Daarnaast volgde ze nog bijkomende opleidingen antropologie en theater en werkte ze mee aan Als ik jou?, een publicatie over poëzie in de taalklas. Annelies de Jonghe doceert Nederlands en Duits in het hoger onderwijs. Momenteel werkt ze aan de Albert-Ludwigs-Universität Freiburg in Duitsland, aan de Universiteit van Amsterdam en voor het Goethe-Institut. Haar specialismen in de vreemdetalendidactiek zijn blended-learning en nascholingsprogramma s over didactiek in het algemeen en cultuurkunde. Ze is auteur bij de uitgeverij Langenscheidt in München. Ingrid Degraeve studeerde vertaalkunde Frans en Duits en behaalde een postacademisch diploma in de vergelijkende literatuurwetenschap. In 1999 zette ze in Tbilisi, de hoofdstad van Georgië, een docentschap Nederlands aan de Ilia Chavchavadze State University op. Sinds 2003 verschijnen haar vertalingen van Georgische literatuur bij Vlaamse en Nederlandse uitgeverijen. Sinds 2008 werkt ze als projectleider bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel. Gerard Elshout is sinds jaar en dag betrokken bij het onderwijs van het Nederlands als tweede taal en als vreemde taal. Zo is hij onder meer werkzaam geweest in Indonesië. Ook is hij als cursusleider verbonden aan de Zomercursus Nederlandse taal en cultuur in Zeist. Dirk Geeraerts is hoogleraar Taalkunde aan de Faculteit Letteren van de Katholieke Universiteit Leuven. Zijn onderzoekstopics zijn lexicale semantiek en lexicologie, lexicale variatie en verandering, variatie in het Nederlands (verschillen Nederland/ België, de Belgische tussentaal), corpuslinguïstiek en cognitieve linguïstiek. Hij was medehoofdredacteur van de 14e editie van de Grote Van Dale. Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 33

Sien Joos studeerde Germaanse Taal- en Letterkunde (Nederlands-Duits) aan de Katholieke Universiteit Leuven. Ze werkt als wetenschappelijk medewerker aan het Centrum voor Taal en Onderwijs aan de K.U.Leuven, waar ze meewerkt aan het Certificaat Nederlands als Vreemde Taal (CNaVT). Marie-Paule Quix is in Brussel geboren, opgegroeid in de Brusselse rand, maar in 1985 naar Brussel verhuisd. Dat was een bewuste keuze voor Brussel. Ze was 25 jaar lang docente Duits in het Hoger Onderwijs (universiteit en vertalers/tolken). Als politicus was ze 5 jaar lid van het Brussels Hoofdstedelijk Parlement. Nu is ze werkzaam op het kabinet van de Vlaamse minister van Onderwijs, Jeugd, Gelijke Kansen en Brussel. Suzanne Roelofs studeerde kunst- en architectuurgeschiedenis. Sinds enkele jaren werkt ze als freelance architectuurhistoricus en geeft ze rondleidingen, lezingen en cursussen. Peter Schoenaerts studeerde Taal- en Letterkunde (Nederlands en Engels) aan de K.U.Leuven, en volgde een drama-opleiding in New York. Hij was jarenlang docent NT2 aan het Instituut voor Levende Talen in Leuven en werkte als docent NVT in New York en Jakarta. Met theatergroep Fast Forward maakt Peter toneel voor anderstaligen. Sinds 2009 werkt hij als projectleider bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel. Helga Van Loo is docente NT2 aan het Instituut voor Levende Talen van de Katholieke Universiteit Leuven en geeft workshops voor de Scholingswinkel in binnen- en buitenland (www.scholingswinkel.be). Daarnaast publiceert ze lesmateriaal voor Nederlands voor anderstaligen waaronder het handboek Van theorie naar praktijk. Chris van Veen is docent NT2 aan de Vrije Universiteit Amsterdam en uitspraakdocent van de Zomercursus Nederlandse taal en cultuur in Zeist. Hij is medeauteur van Taalriedels en Uitspraaktrainer in de les. Bianca Versteeg is projectleider bij het Taaluniecentrum NVT in Brussel. Ze is ook werkzaam op de Inspection Académique du Nord in Lille, waar ze het Nederlands als vreemde taal in het primair en secundair onderwijs coördineert. Ze organiseert en geeft bijscholingen en helpt bij het zoeken naar partnerscholen en het opzetten van diverse projecten. 34 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

e-mailadressen sprekers Ludo Beheydt Annemie Decavele Ingrid Degraeve Annelies de Jonghe Gerard Elshout Dirk Geeraerts Sien Joos Marie-Paule Quix Suzanne Roelofs Peter Schoenaerts Helga Van Loo Chris van Veen Bianca Versteeg ludovic.beheydt@uclouvain.be Annemie.Decavele@ilt.kuleuven.be idegraeve@taaluniecentrum-nvt.org annelies.de.jonghe@sli.uni-freiburg.de g.elshout@hetnet.nl dirk.geeraerts@arts.kuleuven.be sien.joos@arts.kuleuven.be mpq@skynet.be info@suzanneroelofs.com pschoenaerts@taaluniecentrum-nvt.org helga.vanloo@ilt.kuleuven.ac.be chrisvanveen1@chello.nl bversteeg@taaluniecentrum-nvt.org Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 35

Annelies Verbeke Annelies Verbeke werd geboren op de koudste dag van 1976. Zij woont in Gent, België. Zij schrijft. Verbeke studeerde Germaanse taal- en letterkunde en scenarioschrijven. In 2003 verscheen bij Uitgeverij De Geus haar debuutroman SLAAP! waarmee ze de Vlaamse debuutprijs, het Gouden Ezelsoor en de Vrouw en Kultuur Debuutprijs won. De roman stond op de longlist van de AKO Literatuurprijs en de Libris Literatuurprijs en werd genomineerd voor de Gerard Walschapprijs. In het Nederlandse taalgebied werd het boek meer dan 75000 keer verkocht en het verscheen in vijfentwintig landen. De filmrechten van SLAAP! werden verkocht en Theu Boermans wil de film graag maken. In 2006 verscheen haar tweede roman, REUS. De vertaalrechten werden verkocht aan een Roemeense uitgeverij. De verhalenbundel GROENER GRAS kwam een jaar later uit. Het boek stond op de longlist van de Gouden Uil en werd genomineerd voor de Gerard Walschapprijs. Volgens Humo was GROENER GRAS een van de vijftien beste boeken van 2007. Het werd vertaald in het Turks. Drie verhalen uit GROENER GRAS werden bewerkt tot audiofilm door Het Geluidshuis. Haar jongste roman VISSEN REDDEN verscheen in oktober 2009. Het boek werd genomineerd voor de BNG Nieuwe Literatuurprijs en de Opzij Literatuurprijs. Ook stond het op de longlist voor de Libris Literatuurprijs. Verbeke won er de Prijs voor de Letteren van de Provincie Oost-Vlaanderen mee. De roman wordt vertaald in het Duits, Tsjechisch, Deens en Fins. Sinds 2003 schrijft Annelies Verbeke voor verschillende media. Zij had een column in het inmiddels verdwenen maandblad DENG en schreef een tijdlang korte essays voor de boekenbijlagen van De Standaard en De Morgen. Sinds 2006 verschijnt tweewekelijks op woensdag een column van Verbeke op de achterpagina van NRC Handelsblad. In 2011 wisselen zij en Pascal Verbeke elkaar af in De Morgen met de reeks Verbeke- Verbeken. 36 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Annelies Verbeke treedt vaak op in België en Nederland, maar ook in het verre buitenland. Zij leest vaak in Duitsland waar ze ook als laureaat van Young Euro Connect met een essay over Europa te gast was in Berlijn en München in 2008. In Hongarije (Budapest, Pécs, Debrecen in 2005), Zuid-Afrika (Pretoria, Johannesburg, Durban, Bloemfontijn in 2005 en het Woordfees in Stellenbosch in 2010), Canada (Quebec in 2007), Roemenië (Boekarest in 2008), Estland (Tallinn en een residentie van 1 maand in Käsmu in 2008), Frankrijk (Nantes in 2008). In het kader van het Yollarda -programma van het Goethe-Instituut werd Verbeke uitgenodigd in Turkije (Samsun en Ankara in november 2009). In mei 2010 was ze te gast in Tsjechië. Van 19 december tot 2 januari verbleven Verbeke en haar collega Tom Naegels als writers in residence in Istanbul. In 2011 zal zij te gast zijn in Kroatië, Finland, Japan en Polen. Bron: www.anneliesverbeke.com (12.05.11) Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 37

Lennaert Maes Lennaert zingt en is cabaretier. In 2005 won hij met het prille programma Lenny Naakt het festival Cabareteske in Eindhoven en speelde hij de finale van Cameretten in Rotterdam, maar nadien concentreerde hij zich op zijn band Lenny & de Wespen. Met die band bracht hij twee cd s uit, speelde hij op festivals en stond hij als gast van Boudewijn De Groot in het Sportpaleis. Vanaf 2010 besluit Lennaert verder te gaan onder zijn eigen naam en krijgt hij de cabaret-microbe weer te pakken. In februari 2011 won Lennaert de publieksprijs tijdens de finale van het prestigieuze Leids Cabaret Festival. Naast de publieksprijs krijgt hij er een tour bij door Nederland. Bron: www.lennaertmaes.be (12.05.11) 38 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur

Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur 39

40 Seminarium Nederlands als vreemde taal didactiek, taal en cultuur