nr. 6 2015 Steengracht redt Keukenhof van de sloop Ingrijpende restauratie het draait om Welvaart Kinderboerderij = doen en beleven Aanleg nieuwe tuinen Expositie Verborgen verhalen van een kasteel Kunst in het park nieuw concept Tante Alie en meer www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl Losse verkoop 3,95 Magazine voor Vrienden van Kasteel Keukenhof
Pasen, Moeder- & Vaderdag feestelijk vieren? Zowel Pasen, Moederdag als Vaderdag worden dit jaar weer groots gevierd bij Kasteel Keukenhof. Restaurant Tante Alie stelt haar deuren deze dagen wagenwijd open om u te verwelkomen! Verras ook uw familie of vrienden en reserveer voor een brunch, high tea of diner welke op deze feestelijke dagen speciaal voor u worden georganiseerd. Maak uw bezoek compleet en volg een rondleiding door het kasteel of maak een heerlijke wandeling door het park! Reserveer snel want vol is vol. Kasteel Keukenhof Keukenhof 1 - Lisse 0252 750 690 www.kasteelkeukenhof.nl Passie voor mooie beelden Reportages - Portretten - Interieur Architectuur - Business Events info@svenvandervlugt.nl www.svenvandervlugt.nl 06 54600434
Ter bede gaan op het landgoed... Ter bede gaan is niet een pelgrimage, maar een verzoek om gratis toegang. Het is een (oude) formele juridische uitdrukking, die in de huidige omgangstaal nauwelijks meer gebruikt wordt. In vroeger tijd trof men deze woorden aan op bordjes bij een particuliere weg. De eigenaar stelde de weg of het pad belangeloos beschikbaar, maar de passant diende zich te realiseren dat het terrein waar hij zich op ging begeven privé-bezit was en dat hij zich dientengevolge diende te houden aan door de eigenaar gestelde regels. Het onderhoud van dat terrein was voor de eigenaar en die kon daarom bepaalde voorwaarden stellen. De term komt nog steeds in de wetboeken voor met voor de eigenaar een wat eigenaardig gevolg: als een particulier eigenaar ten behoeve van het algemeen belang een eigen weg of pad openstelt voor het publiek, dan wordt deze weg na dertig jaar automatisch openbaar. En als een weg eenmaal openbaar is geworden, kan die het openbare karakter alleen nog maar verliezen door een besluit tot onttrekking daartoe door de gemeenteraad. Om te voorkomen dat privé-bezit op deze manier stilzwijgend openbaar wordt, staan de eigenaar enkele middelen ter beschikking: hij kan of borden plaatsen met de mededeling dat het privé-terrein betreft of eens in de dertig jaar de laarzenpaden minimaal een jaar afsluiten. Een bord met Opengesteld is juridisch gezien onvoldoende. Het zal minimaal Eigen weg moeten zijn. Om die reden zullen we bordjes met Eigen weg gaan plaatsen bij de laarzenpaden. Er wordt veel gewandeld en wij krijgen vaak te horen hoe mooi de natuur er wel is! Dat moet vooral zo blijven en straks zo maar een jaar afsluiten is niet uit te leggen: natuur is gratis en is voor iedereen. Maar het moet niet zo zijn dat de laarzenpaden straks geruisloos openbaar zijn geworden. Voor de buitenplaats gelden andere regels. Hier voert cultuur de boventoon en dat vergt veel onderhoud. Daarom op de buitenplaats geen ter bede toegang; bezoekers dienen zich bij het poortgebouw te melden en te betalen voor de toegang, als ze tenminste geen vriend zijn. We hebben in 2007 de keuze gemaakt om de buitenplaats tegen betaling open te stellen en zo het (dure) onderhoud te bekostigen. Hoe je het ook wendt of keert: onderhoud kost geld. Met onbetaalde Ter bede toegang gaat dat niet lukken. Herman Hollander voorzitter Raad van Bestuur nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
12 14 17 27 Inhoud Agenda Tentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten 4 Wat is er te doen in het voorjaar en de zomer van 2015? Nieuws en achtergronden 10 Vriendenplaats Kasteel Keukenhof Op het landgoed worden steeds meer en mooiere activiteiten georganiseerd, mede dankzij de inzet van een groeiend aantal vrijwilligers. Iets om trots op te zijn. 12 Steengracht redt Keukenhof van de sloop Vijf dagen voor de publieke verkoop in 1809 wordt het landgoed uit de hand gekocht door mr. Johan Steengracht van Oostcapelle en voorkomt hij dat de buitenplaats uiteen valt. 14 Ingrijpende restauratie Om te voorkomen dat het dak boven de toren in elkaar zou zakken, was niet alleen binnen maar ook buiten een uitgebreide restauratie noodzakelijk. 17 Kasteelvrouw en vrijwilligster Geboren op het landgoed: Ria Ouwehand is in vele opzichten aan het landgoed is verbonden. 18 Welvaart daar draait het om Landgoed Keukenhof wil een inspiratiebron zijn voor vernieuwend toekomstgericht denken en bewustzijn. 20 Kinderboerderij Poelepetaat Het aantal bezoekers groeit nog steeds. De twee Lakenvelder kalfjes behoren tot een zeldzaam ras. In oktober 2014 is ook het NME-centrum geopend. Natuur en landschap 24 Tuinorchideeën: juweeltjes op het landgoed De ontmoeting tussen Leo Schoolkate en Nic van der Knaap (Anthura ) heeft geleid tot de schenking van een bijzonder fraaie collectie Cypripediums. Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
20 24 31 28 36 26 26 Hof van Jan Boot De Hof van Jan Boot : in 2014 is gestart met de aanleg van een boerderijtuin naast de monumentale hofboerderij. Het belooft een plaatje te worden. Kunst en cultuur 27 Verborgen verhalen van een kasteel In de fototentoonstelling met werk van Eric de Vries laat hij ons meekijken door de lens van zijn camera om ons op een subtiele manier naar het interieur van Kasteel Keukenhof te laten kijken. 28 Er is een tijd van komen en een tijd van gaan In voorbereiding op het nieuwe buitenseizoen zijn zijn nieuwe kunst werken gearriveerd, terwijl werken van vorige tentoonstellingen het landgoed verlaten. 31 Bijzonderheden uit het depot Een deel van de collectie van het landgoed bevindt zich nog in het depot. Nu krijgen de werken aandacht. 33 Kasteel Cultureel Het initiatief om het culturele leven te verrijken met klein kunst en jazz, blijkt aan te slaan. En verder 34 Van Lynden Society Het lidmaatschap vereist een actieve betrokkenheid van de leden bij de bijeenkomsten. 36 Koken op z'n Alies Dave, de nieuwe kok van Restaurant Tante Alie, heeft als motto: elke dag moet een verrassing zijn voor de mensen die komen. 38 Kasteel Keukenhof en omgeving Maak eens een uistapje in de directe omgeving. Lezersservice Informatie voor lezers en vrienden 44 Stichting Kasteel Keukenhof Contact- en adresgegevens 44 Colofon Omslag Verborgen verhalen van een kasteel Foto Eric de Vries www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Agenda Tentoonstellingen, evenementen en andere activiteiten Paasbrunch en Paasdiner 5 april In Restaurant Tante Alie kunt u gezellig én lekker pasen vieren met vrienden en familie. U kunt kiezen uit een uitgebreid brunchbuffet of een heerlijk paasdiner. Vrolijk pasen Rabobank Bollenstreek ledendag 18 april Zaterdag 18 april van 10.00 uur tot 15.30 uur organiseert Rabobank Bollenstreek de ledendag 2015. Leden van Rabobank Bollenstreek krijgen deze dag gratis toegang tot het Landgoed Keukenhof, waar men kan deelnemen aan verschillende activiteiten zoals Tacoyo. Komt u ook? Egerland muziek 23 april Beleef een onvergetelijke avond met Egerland musik op het gazon voor het kasteel. Een Zuid Duitse Blaskapelle in Dirndl en Lederhosen treden een avond lang op. 4 Paasbrunch en Paas High Tea 6 april De nieuwe chef-kok van Tante Alie nodigt u uit voor een lekkere paasbrunch of een feestelijke High Tea. Stinzenplantentocht 11 april Rondwandeling onder leiding van Piet Muller. Op zoek naar de bollen in het bos! Start om 11.00 bij de entree. Veronique Soldano Sexy (kleinkunst) 28 april De derde One Woman show Sexy van Veronique Sodano is een explosie van muziek en feelgood cabaret. Vrolijk, overweldigend en ontroerend. Concert Koninklijk Conservatorium 14 april Klassiek concert door het Koninklijk Conservatorium (Den Haag), afdeling Kamermuziek. Mozaïek Dieren rond het kasteel 16-18 april Op 16 en 17 april kunt u een kijkje achter de schermen komen nemen hoe het mozaïek door vrijwiligers wordt gemaakt. Op zaterdag 18 april is een fietsroute langs alle deelnemers van de wedstrijd. The Swinging Husband (jazz) 3 mei Creatie, inspiratie, plezier en liefde voor jazz heeft geleid tot een programma van oude jazz tot mainstream swing, van blues tot Latin. Moederdag: High Tea 10 mei Een heerlijke Moederdag High Tea in Restaurant Tante Alie van 15.00 17.00 uur, 23,95 per persoon. Reserveren noodzakelijk. Foto Hans Speekenbrink Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
Sandro s Kitchen 29 mei De Nieuwe Plantagie verandert in een spetterend danceevent met als hoofdact DJ Sandro Silva. De opbrengst gaat regelrecht naar goede doelen (Linda Foundation, Van der Sar Foundation en Project Livingstone van het LUMC). Opening tentoonstelling J. Verschoor 10 mei (onder voorbehoud) De abstracte sculpturen van Jan Verschoor zijn verstilde vormen uit glas, steen, brons en kunststof. Als artistieke aanvulling op enkele (toren)kamers en op het interieur van het kasteel worden zorgvuldig gekozen werken voor binnen en buiten vanaf 10 mei tentoongesteld. Laureaten prinses Christina Concours (klassiek) 12 mei Jonge, talentvolle musici op het concertpodium. Kleinkunst Joop & Jessica 19 mei De legendarische liedjeszanger Joop Visser zingt samen met Jessica van Noord mooie en grappige liedjes in het Nederlands. Actueel en humoristisch. Dag van het kasteel/burendag 25 mei Samen met andere historische plaatsen in de Duin- en Bollenstreek zetten wij deze dag letterlijk alle deuren open. U kunt het kasteel en de monumentale gebouwen bezichtigen, wandelen in de mooie tuinen en het park of de kunstroutewandeling volgen. Maak kennis met Tacoyo. Voor de kinderen zijn er diverse activiteiten en het landgoed biedt u een toepasselijke lunch aan! Buttonpop 30 mei De vierde editie van het Buttonpop Tribute Festival. De beste Tribute Bands uit Europa nemen je mee terug naar de tijd van de buttons en de stadionconcerten. Pioenrozenshow 4-7 juni De pioenenshow is een vaste traditie op het landgoed! Naast een groot assortiment van enkele tientallen soorten pioenen kunt u ook inspiratie opdoen voor thuis aan de hand van de prachtige arrangementen. De opbrengst van de verkoop van de pioenen, zowel bloemen als planten voor de tuin, komt ten goede aan het landgoed. Opening zorgboerderij Kasteelhoeve 5 juni Deelnemers en vrijwilligers hebben zich het afgelopen jaar ingezet voor de opbouw van de Kasteelhoeve. Op 5 juni vindt de offi ciële opening plaats. De Kasteelhoeve is een zorgboerderij voor mensen met een beperking, niet aangeboren hersenletsel, beginnende dementie of arbeidsongeschiktheid.de deelnemers verzorgen samen met vrijwilligers de dieren van kinderboerderij Poelepetaat. Daarnaast voeren zij werkzaamheden uit op het landgoed en werken zij in de kruiden- & moestuin. 5 nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
6 Vaderdag barbecue 21 juni Genieten met de hele familie van onze Vader barbecue van 17.00 20.30 uur, 24,95 per persoon. Reserveren noodzakelijk. Kunst op Kasteel Keukenhof 8-12 juli Tijdens dit openlucht kunstfestval werken circa 50 schilders, beeldhouwers en woodcarvers in het openbaar. Zo kunt u hun werk zien groeien. Ook worden er workshops voor kinderen en volwassenen aangeboden. Castlefest 30 juli-2 augsutus Hét middeleeuws fantasy evenement van Nederland met een grote Europese bekendheid. Met toonaangevende bands uit heel Europa en catering volledig in stijl. Kortingsactie! Kaarten zijn in de voorverkoop verkrijgbaar via www.castlefest.com. Voor het openingsconcert moet een apart toegangsbewijs worden gekocht. Speciaal voor de vrienden van Kasteel Keukenhof is er een kortingsactie. Vrienden kunnen kaarten reserveren met 10% korting bovenop de normale voorverkoop korting. In de digitale nieuwsbrieven van mei en juni leest u hoe u van de kortingsactie voor vrienden gebruik kunt maken. Golftoernooi 30 augsutus Golfen voor een goed doel. Dit jaarlijkse toernooi wordt georganiseerd in samenwerking met FC Lisse golf en de Van Lynden Society. Openlucht Bioscoop 15 en 16 juli Stel u voor: een lange, zwoele zomeravond buiten met een prachtige film op groot scherm. Voorafgegaan door een gezellige barbecue. We organiseren dit bijzondere evenement op veler verzoek voor de tweede keer en wéér in de ommuurde tuin. Jeu de Boules Toernooi 8 augustus In samenwerking met de Nederlandse Jeu de Boules Bond wordt het derde Jeu de Boules Toernooi georganiseerd. Streekmarkten 12, 19 en 26 augustus Net als vorig jaar wordt er in de maand augustus op woensdag de streekmarkt gehouden. De gezellige drukte, Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
leuke kraampjes en activiteiten voor jong en oud zorgen voor veel plezier in en rondom de kinderboerderij. Zeg ken jij de Mosselman 1 september Wist u dat eind augustus de mosseltijd begint en er van deze delicatesse zo'n 57 miljoen kilo in Nederland geproduceerd en gevangen wordt? Zo uit zee op het bord. En zo serveren wij het u ook graag. Begin september komt het drukke ondernemersleven weer op gang. Een mooi moment voor een ongedwongen (netwerk)bijeenkomst. Culturele week 8-13 september Een week met allerlei activiteiten op cultureel gebied (workshops, lezingen, exposities en muziek). Het programma is nog niet bekend. Volg het laatste nieuws op onze website www.kasteelcultureelkeukenhof.nl Open monumentendag (Culturele week) 12 september Ook dit jaar doet Kasteel Keukenhof weer mee met de landelijke open monumentendag, de toegang is zoals ieder jaar gratis en het thema is kunst en ambacht. En verder Noteer onderstaande data alvast in uw agenda. In de volgende editie van het magazine kunt u meer lezen over deze activiteiten. Klassiek concert Open Toptrouwlocatie Route Trouwbeleving XL Klassiekconcert Oogstweek Paddestoelenwandeling Kindermiddag Haunted Castle en Halloween Historische lezing Uitvaartbeurs Klassiek concert Kerst op Landgoed Keukenhof Castlefest winter edition Herdertjestocht 15 september 27 september 11 oktober 13 oktober 14-16 oktober 17 en 18 oktober 21 oktober 30 & 31 oktober 01 november 14 november 24 november 5, 6, 12 en 13 dec. 19 en 20 december 22 december Openingstijden landgoed De tuinen van Kasteel Keukenhof zijn voor bezoekers van maandag t/m vrijdag geopend van 8.30-17.00 uur en op zaterdag en zondag van10.30-17.00 uur. De kinderboerderij is open van 10.00 tot 17.00 uur. Houders van een vriendenpas kunnen met hun pas dagelijks tussen 08.00-20.00 uur via de wandelhekken bij het bezoekerscentrum het landgoed betreden. Wij raden u aan voor uw bezoek altijd eerst de website te raadplegen: www.kasteelkeukenhof.nl Tribute Festival Op zaterdag 30 mei vindt alweer de vierde editie van dit gezellige festival plaats! Sinds de eerste editie in 2012 is Buttonpop al een aardig begrip geworden in de regio. Heerlijke live muziek van toen en nu op een geweldige locatie gecombineerd met een uitgebreid aanbod aan eten en drinken! Alle ingrediënten voor een geweldige dag en avond! Live muziek Dit jaar staan tributes aan the Doors, the Who, Dire Straits, Elvis Presley en Coldplay op het programma. Terug naar de jaren 60/70 met the Doors of the Who, of lekker knallen met Coldplay. Het kan allemaal op Buttonpop. en een Food Market Het gaat natuurlijk om de muziek, maar er zijn meer redenen om naar Buttonpop te komen. Niet in de laatste plaats de fantastische locatie, maar ook de gevarieerde catering op onze eigen Food Market. Authentieke Foodtrucks verzorgen diverse heerlijke gerechten, een lust voor het oog en voor de maag! De toiletten worden continu schoongehouden en zijn gratis. Als je nu nog niet overtuigd bent, kijk dan even voor een indruk van de eerste editie van buttonpop op www.buttonpop.nl en klik op eerdere edities. Kortingsactie! Speciaal voor de vrienden van Buttonpop is er een kortingsactie. Een dagkaart kan gekocht worden voor 20, in plaats van 25, en een avondkaart voor 15, in plaats van 17,50. Hoe werkt het? Ga naar www.buttonpop.nl/acties en kies Vrienden van Keukenhof Selecteer het aantal kaarten en voer het wachtwoord in: alvierjaarvrienden Rond de bestelling af Deze actie loopt tot en met zondag 19 april. Tot ziens op Buttonpop! Zaterdag 30 mei 14:00-00:00 uur Kasteel Keukenhof Lisse www.buttonpop.nl 7 nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Kort nieuws Tacoyo clinics voor Raboleden en tijdens Dag van het kasteel Tacoyo Workshops en Clinics dragen bij aan het creëren van een vitale bedrijfscultuur. Fitte werknemers zitten goed in hun vel en presteren daardoor beter. Goed leren zorgen voor jezelf en jezelf leren managen onder druk vraagt om een gecombineerde aanpak. Tacoyo is van oorsprong een training die zich richt op vitaliteit in al haar facetten. tacoyo Move your body, relax your mind In 1935 trouwde Jan Carel Elias graaf van Lynden met jonkvrouwe Anna Cecilia van de Poll uit Heemstede. Bruidsjonker en -meisje zijn Jan Hein en Sabine van de Mortel, zoon en dochter van Dr. Jan van de Mortel, burgemeester van Noordwijk. De heer R.J. van de Mortel (burgemeester van Vugt) heeft ons deze unieke foto gestuurd. 9 Wie wil dat niet? Gasten die na hun bezoek aan het landgoed vertellen hoe gezellig het was en dat ze zo gastvrij zijn onthaald. Met de groei van het aantal locaties op het landgoed, ontstond de behoefte om de horeca in eigen beheer te gaan doen. En zo vonden het landgoed en Horesca elkaar, een bedrijf dat meer doet dan alleen leveren, maar ook helpt bij het selecteren van producten en garant staat voor kwaliteit. Samen op zoek naar een verrassend en veelzijdig concept voor het landgoed. Koetshuis In de nieuwe bar van het Koetshuis wilden we niet zomaar een biertje schenken, maar juist onderscheidend zijn. Een biertje dat je niet in iedere plaatselijke kroeg drinkt. Dankzij Horesca viel de keuze op Warsteiner. En is het op zaterdag ineens heel hard gegaan, terwijl er nog een feest op zondag is? Dan is het fijn een partner te hebben bij wie tot twee uur s nachts besteld kan worden en dat de volgende morgen de bestelling wordt geleverd. Samen gaan ze voor beter. Hun visie? Uit eten kan leuker, lekkerder en verrassender! nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Vriendenplaats Kasteel Keukenhof Kasteel Keukenhof en het landgoed worden steeds mooier en er worden steeds meer kwalitatief hoogwaardige activiteiten georganiseerd op allerlei gebied. Daar zijn we trots op. Inwoners van Lisse en omringende gemeenten worden daarom op tweede pinksterdag (25 mei 2015) uitgenodigd om kennis te maken met het kasteel, het landgoed, de activiteiten en vrijwilligers die alles mogelijk maken. 10 Burendag Landgoed Keukenhof is een oase van ruimte, rust en groen, midden in de Randstad. Op het gebied van kunst, cultuur en evenementen neemt Kasteel Keukenhof zowel regionaal als landelijk een steeds prominentere plaats in, terwijl ook internationaal aan de weg wordt getimmerd. Aan verschillende stichtingen en commissies wordt een platform geboden om zich te presenteren en bezoekers te laten zien wat men in huis heeft. De Burendag wordt gehouden op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag) tegelijk met de Dag van het kasteel. Dag van het kasteel Zuid-Holland is rijk aan erfgoed: molens, landgoederen en forten, alsmede archeologische vindplaatsen, historische vaarwegen en industrieel erfgoed. De provincie Zuid-Holland wil dit erfgoed niet alleen beschermen, maar ook benutten en laten beleven. Op initiatief van de provincie worden er de komende jaren zeven Erfgoedlijnen ontwikkeld. De Landgoederenzone is een langgerekte, min of meer aaneengesloten verzameling landgoederen, die loopt over de oude duinenrij van Monster naar Haarlem. Deze zone vormt een aantrekkelijke oase van groen in de Randstad. Landgoederenzone Zuid-Holland presenteert zich op de Dag van het kasteel op 25 mei 2015 (tweede pinksterdag) op Landgoed Keukenhof. Activiteiten tweede pinksterdag De Burendag is samen met de Dag van het kasteel een echte familiedag met voor elk wat wils. U kunt vrij rondlopen of deelnemen aan een van de activiteiten. In voorbereiding zijn onder andere: een roofvogelshow een tableau vivant een bruiloft anno 1800 informatiestands van diverse stichtingen een muziekpodium verzorgd door Stichting Kasteel Cultureel een speurtocht voor kinderen (t/m 12 jaar) natuurwandelroute met mogelijkheid tot invullen van vragen over de natuur van 30-40 minuten. presentaties in de stallen / Koetshuis een doorlopende fotopresentatie over het heden en verleden van het landgoed een wandeling langs de kunst in de buitenlucht van ongeveer een half uur een Verborgen tuinen -wandelroute van ongeveer 20 minuten een warme boerenlunch uit een mobiele gaarkeuken toegang tot het kasteel rondleidingen op zorgboerderij De Kasteelhoeve activiteiten op kinderboerderij Poelepetaat zoals workshops, rondleidingen en advies. een expositie in NME-centrum De Groene Bol Voorkom teleurstelling en raadpleeg voor u komt, de website voor aanvangstijden en locaties van de verschillende activiteiten. Komt u ook? U kunt parkeren op het parkeerterrein bij de (nieuwe) entree. De toegang is gratis, vanaf 10.00 tot 17.00 uur. Raadpleeg de website voor actuele berichten. Tip: kom zoveel mogelijk op de fiets! Ook vriend van Kasteel Keukenhof worden? Met deze dag hopen we uiteraard dat u zo enthousiast bent geworden over Kasteel Keukenhof dat u zich aanmeldt als vriend. Voor uitgebreide informatie over de mogelijkheden kunt u terecht op onze website: www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl/ vrienden/vriend-worden U kunt ook direct contact opnemen via de telefoon (0252-750 690), email (info@kasteelkeukenhof.nl) of persoonlijk bij de receptie in het entreegebouw. Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
Vriend van Kasteel Keukenhof ( 17,50 per jaar) Wij bieden onze vrienden een aantal unieke voordelen. U ontvangt: Toegangspas waarmee u ook buiten de openingstijden van de kassa in het park kan wandelen. Toegang tot tuinen met unieke kunstobjecten. Toegang tot florale evenementen. Toegang tot activiteiten voor en samen met vrienden. Korting op concerten georganiseerd door Kasteel cultureel. Korting op entree Buttonpop en Castlefest (alleen in de voorverkoop). Het vriendenmagazine en de digitale nieuwsbrief. Extra toegangspas voor slechts 7,50 per jaar voor leden van hetzelfde gezin. Zilveren vriend ( 50 per jaar) Als Zilveren vriend levert u een extra bijdrage aan het Kasteel. Naast de voordelen zoals genoemd bij Vriend geniet u een aantal extra privileges: Voorrang bij reserveringen. Korting op rondleidingen in Kasteel Keukenhof van 2,50 per persoon voor maximaal 2 personen. Korting bij een aantal evenementen (zie digitale nieuwsbrief). Speciale aanbiedingen of kortingsacties (zie digitale nieuwsbrief). Minimaal eenmaal per jaar een speciale Kasteel Keukenhof vriendendag. Gouden vriend ( 250 per jaar) Als Gouden vriend levert u een grote, zeer gewaardeerde bijdrage. Kasteel Keukenhof biedt u een aantal extra voordelen bovenop de zaken zoals genoemd bij Vriend en Zilveren vriend : Rondleiding in Kasteel Keukenhof voor 2 personen. Korting bij huur faciliteiten. Een 2e toegangspas op aanvraag. Wandelpas Voor inwoners van de gemeente Lisse biedt Kasteel Keukenhof in 2015 nog een gratis wandelpas aan. Hiermee heeft u toegang tot het park om te wandelen of om activiteiten, de kinderboerderij en de horeca op het landgoed te bezoeken. Gouden Vriend Business ( 350 per jaar) Als u een eigen bedrijf heeft en u wilt Kasteel Keukenhof steunen, wordt dan Gouden Vriend Business. U bent dan Gouden vriend en uw bedrijfsnaam en/of logo wordt in overleg met u vermeld in diverse digitale berichten. U krijgt 5% korting op advertenties in het Magazine voor vrienden van Kasteel Keukenhof (oplage: 2 x per jaar 5.000 stuks). Minderjarigen Kinderen tot en met 17 jaar hebben gratis toegang tot het landgoed, mits onder begeleiding van een volwassene die in het bezit is van een geldige vriendenpas. Welkomstkorting ( 7,50) Nieuwe vrienden die inwoner zijn van de gemeenten Hillegom, Lisse, Noordwijk, Noordwijkerhout of Teylingen krijgen het eerste jaar 7,50 welkomstkorting (geldt niet voor de gratis wandelpas). Statiegeldregeling Per pasje wordt 7,50 statiegeld in rekening gebracht. Dit bedrag ontvangt u terug wanneer u uw vriendschap opzegt en uw pas in goede, werkende staat inlevert. De statiegeldregeling geldt ook voor een nieuwe gratis wandelpas voor de inwoners van de gemeente Lisse. Aanmelden Telefonisch: 0252-750 690 Via de website: www.vriendenvankasteelkeukenhof.nl/ vrienden/vriend-worden Via email: info@kasteelkeukenhof.nl Bij het nieuwe entreegebouw (zie voor actuele openingstijden www.kasteelkeukenhof.nl). 11 nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Bewoners Kasteel Keukenhof 12 NNa het overlijden van Frans Gerard Eysingk in 1790 erft niet zijn vrouw, maar stiefdochter Sarah van Hoboken Keukenhof. Als Sarah in 1807 kinderloos overlijdt, wordt haar echtgenoot Simon Petrus Joosten als langstlevende de nieuwe eigenaar van de buitenplaats. Maar niet voor lang, want als weduwe Eysingk-Scheltus twee jaar later in 1809 komt te overlijden, weet Joosten niet Keukenhof in handen van adel Johan Steengracht van Oostcapelle was een nazaat van een oud Zeeuws geslacht, waarvan de geschiedenis vertelt dat de stamvader in 1474 Schepen en Burgemeester was van Zierikzee. Door de eeuwen heen werden belangrijke posten in het Zeeuws bestuur door deze familie bezet en ondertussen werden ook de nodige rijkdommen vergaard. Na de omwenteling van 1795 en het vertrek van Prins Willem V vestigde mr. Nicolaas Steengracht zich in Den Haag, samen met zijn echtgenote Johanna Petronella van der Poort die de titel Vrouwe van Oostcapelle droeg, en hun toen dertienjarige zoon Johan. Zij betrokken daar een fraai huis in t Voorhout. De jonge Johan bleek een pienter baasje te zijn en bijzonder leuk is het dat in Kasteel Keukenhof nog een portret van hem aanwezig is. Hierop staat hij afgebeeld als een parmantige jongen compleet met een gepoederd pruikje, de grote mode van die tijd. Op zestienjarige leeftijd gaat Johan studeren in Utrecht, waarna hij in 1804 in het huwelijksbootje stapt met Cornelia Johanna van Nellsteyn. Zij is de dochter van mr. Cornelis Jan van Nellesteyn, Heer van Broekhuyzen en Darthuizen, en Cornelia A.M. van Bronckhorst. Tijdens de beginjaren van hun huwelijk logeren Johan en zijn Cornelia Johanna meerdere malen op Keukenhof. Zo ontwikkelen zij warme gevoelens voor deze fraaie buitenhof. Toen zij hoorden van de op handen zijnde publieke verkoop was dat reden om direct in te grijpen en de buitenhof Keukenhof te kopen. Steengracht redt Keukenhof van de sloop hoe snel hij zijn erf moet verkopen. Gevreesd wordt dat dit tevens het einde is van de buitenplaats Keukenhof. Publieke verkopen van andere buitenplaatsen, zoals Meerenburgh en Grotenhof, hebben immers al eerder laten zien dat deze door gekavelde verkoop uiteen zijn gevallen. Gelukkig is het lot de buitenplaats Keukenhof aanzienlijk beter gezind, want vijf dagen voor de publieke verkoop wordt op 9 september 1809 het landgoed uit de hand gekocht door Jonkheer mr. Johan Steengracht van Oostcapelle. Met deze verkoop neemt Keukenhof afscheid van het Amsterdamse burgerdom en maakt het een stap in de richting van de adel. Kort na de Franse Revolutie wordt Jonkheer mr. Johan Steengracht in juli 1816, evenals zijn vader, benoemd in de Ridderschap van Zeeland. Tevens wordt hij lid van de gemeenteraad én wordt hij een benoemd als directeur van het Koninklijk Kabinet van Schilderijen. Dit Koninklijk Kabinet is thans in het Mauritshuis gevestigd. Jonkheer Johan was een groot kunstkenner, verzamelaar en mecenas. Dat heeft ertoe geleid dat hij tussen 1826 en 1830 een vierdelig werk heeft uitgegeven onder de titel De voornaamste schilderijen van het Koninklijk Kabinet te s-gravenhage in omtrek gegraveerd, met derzelver beschrijving. Dankzij deze omvangrijke inventarisatie Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
Cornelia Johanna van Nellsteyn en Jonkheer Johan Steengracht maakte hij naam. Ook zijn privé Galerie Steengracht genoot grote bekendheid. Uitbreiding buitenplaats Onder de heerschappij van Jonkheer Johan Steengracht werd de buitenplaats Keukenhof weer verder uitgebreid. Aangrenzend wei- en hooiland werden toegevoegd, evenals een stukje grond langs de Trekvaart en het Overduin dat op 2 november 1811 werd overgenomen. Hieronder bevond zich ook het zogeheten Keutelveen dat door Johan Steengracht enkele weken later werd doorverkocht aan mr. D.P.J. van der Staal, de eigenaar van Wassergeest. In 1852 zijn deze na de ondergang van de buitenplaats Wassergeest weer terug aan Keukenhof gekomen. Steengracht bleef kooplustig en in 1811 wist hij de buiten plaats Keukenhof opnieuw uit te breiden, ditmaal met een flink stuk duin- en grasland in de nabijheid van boerderij Duinhof, alsmede het duin van Keukenhof dat men kent als het huidige Puntenburg. Andere interessante aankopen waren die van De Laagte, het gebied tussen Keukenhof en het huidige Jagershuis in 1830, de Delfweg in 1837 en t Lammetje Groen dat hij al in 1811 zijn eigendom mocht noemen. Van Pallandt Tot 1830 heeft Jonkheer Johan Steengracht regelmatig op Keukenhof vertoefd. Vanaf die datum werd het Huis Keukenhof namelijk verhuurd aan mr. Hugo Gevers, een lid van een oud Rotterdams geslacht. Dit was maar van korte duur, want enkele maanden later mochten Pierre Joseph Eyma en diens familie zich de nieuwe bewoners van Keukenhof noemen. Dit duurde tot 1837, het jaar waarin de dochter van Jonkheer Steengracht, Freule Cecile, in het huwelijk trad met Carel Anne Adriaan baron van Pallandt. Het jonge paar gaat vervolgens zelf in Huis Keukenhof wonen. Dit woonplezier in Lisse wisselden zij af met dat aan de Haagse Vijverberg. Op 9 juni 1838 kregen de Baron en Baronesse Van Pallandt hun eerste kind, zoon Frederik Willem Anne, waarna op 4 maart 1840 dochter Cornelia Johanna volgde. Bekend is dat ook de Van Pallandts er veel aan gedaan hebben om het Huis Keukenhof en het landgoed te verfraaien. Zo lieten zij in 1843 door J. Stortenbeker in de Grote of Blauwe Salon een prachtige plafondschildering aanbrengen. Deze is geschilderd in Italiaanse Renaissancestijl en doet denken aan het oude Rome. Door diezelfde schilder werden in 1850 in de Rode Salon ook de zogenaamde grauwtjes geschilderd. Een jaar eerder lieten de Van Pallandts de muur om de bloementuin vernieuwen en verlengen. De jeugdige Jonkheer Frederik heeft daarvoor de eerste steen gelegd. In de jaren 1861-62 werd het huis getransformeerd tot een kasteel met maar liefst zes torens. Carel Anne Adriaan baron van Pallandt en Freule Cecile. Tekst Arie in t Veld 13 nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Ingrijpende restauratie torens en tweede verdieping kasteel 14 WWie was Van Lessen? Vooruitlopend op wat er allemaal moest gebeuren, is het wetenswaardig dat vele kamers in het kasteel zijn vernoemd naar mensen die daar korte of lange tijd verbleven. Maes: zoals op de tweede verdieping de Van Lessen(woon)kamer, genoemd naar Gilberte (Geertje) J.M.T. van Lessen-Hermans die van november 1952 tot maart 1957 op het kasteel woonde. Zij was gouvernante van Iréne van Lynden en tevens huisbewaarster. En zo zijn er meer namen, waar we later nog op terug komen. Ignus Maes vertelt over de uitgebreide restauratie die Kasteel Keukenhof heeft ondergaan. Met name de Van Lessenkamers moesten grondig gerenoveerd worden om te voorkomen dat het schilddak boven de hoofdtoren in elkaar zou zakken. Foto boven: mevrouw Gilberte van Lessen, waarschijnlijk met Iréne van Lynden. In eerste instantie werd de hoofdtoren met het schilddak grondig gerestaureerd. Tijdens de restauratie bleek dat de kapvoet, met name aan de zuid- en westzijde, volledig verrot was en dus vervangen moest worden. De houten kap met goten, kapvoet, spanten, muurplaten en zolderbalklaag werden grondig aangepakt. De gehele kap moest door deze ingreep overeind worden gehouden met een groot aantal stempels op de zoldervloer en doorgestempeld naar de woonkamer van mevrouw Van Lessen. Nadat alle houtconstructies tot op de muren waren hersteld, konden deze tijdelijke stempels worden verwijderd. Tot slot konden het nieuwe leiwerk en loden goten worden aangebracht. De beide pyronnen met wind wijzers volgden als bekroning van deze fraaie robuuste 19e eeuwse neorenaissance ingangstoren. Je moet nu eenmaal niet binnen de zaak gaan restaureren als het buiten nog niet optimaal voor elkaar is. En dat was het zeker niet, want hier en daar lekte het dak als een mandje, zoals dat ook bij de overige twee kleinere torens aan de westgevel het geval was. Namen op torens met spitsen aan de westgevel Maes vertelt dat bij het herstellen van de spanten, vloerbalken en blokkelen (=verbindingsbalkjes) ontdekt werd dat op vele spantbenen en korbelen met potlood namen staan geschreven. Ook staan er data op en zelfs de weersomstandigheden waaronder aan de torens werd gebouwd. Daaruit blijkt uit dat er door timmer- Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
lieden in 1864 aan de kap met spanten is gewerkt en kun je concluderen dat er na de al bekende beginperiode van 1861-1862 ook nog in 1864 aan deze torens is gebouwd. In latere jaren is er eveneens gewerkt aan de torens, want er staan ook namen uit 1900 en 1918. Maes vertelt verder dat men enkele bekende Lisser namen is tegengekomen en de gedachte gerechtvaardigd lijkt dat ook de plaatselijke aannemers met hun vaklieden aan de verfraaiing van de oorspronkelijk rechthoekige buitenplaats tot kasteel hebben gewerkt. De naam van Cornelis van der Zaal (1823-1897) staat op z n kop geschreven; hij heeft zijn naam dus met sierlijke letters geschreven toen het spant nog uit elkaar op de werkbank lag! Er hebben een Siem, Albert en Cornelis van der Zaal aan gewerkt. Van der Zaal had een aannemersbedrijf aan het Vierkant waar nu het museum De Zwarte Tulp is gevestigd. Ze bouwden en herstelden ook molens (bekend van de boeken Kroniek van de Lisser timmerman en molen maker Cornelis van der Zaal [1762-1829] door dr. A.J. Kolker en In de schaduw der molenwieken ). Sommige namen staan er twee keer op, waaronder die van A. Molenaar. Wellicht is dat de Abraham Moolenaar (geb.19 december 1828) die op 35-jarige leeftijd aan de torens heeft gewerkt. Later (1870) begint hij een eigen aannemers bedrijf aan de Kanaalstraat. W. Dorrepaal schrijft in 1900 over koud, winderig weer. Op een strook voetlood bij de schoorsteen staan ook nog wat namen in het lood gekrast, waaronder die van D.Vink, J. Vink, Buckaert en Vermolen, op 7 april 1926. 15 Restauratie interieur Van Lessenkamer(s) Nadat de exterieurrestauratie, met name die van de genoemde daken en goten, was voltooid en het dus niet meer lekte in het kasteel, kon worden gestart met een uitgebreide restauratie van het interieur, een operatie die uiteindelijk in drie fases werd aangepakt vanwege de beschikbare financiën. De woonkamer van Van Lessen werd als eerste aangepakt. In feite was het een lege kamer met rekken waarin Ton van Leersum alles wat hij en anderen aan losse spullen in het kasteel vonden in dozen had gesorteerd. Voor de restauratie moest daar een andere plek voor worden gevonden en zo werd Geertjes kamer in het depot in archiefrekken opgeborgen. Later bleek dat we veel van die spullen bij de restauratie van het interieur goed konden gebruiken. De wanden van de woonkamer waren betimmerd met hardboard, een materiaal dat in de jaren zestig van de vorige eeuw veel gebruikt werd als vervanger van betengeling met jute, waaroverheen dan werd behangen. Nadat Foto s rechts van boven naar beneden: de betimmering van de wanden wordt hersteld, de paneeldeur met knieren (linkerdeur) is geplaatst, het aanbrengen van het nieuwe behang met in de hoeken doorlopende motieven, de gerestaureerde kamer met de wieg van de graaf. nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
16 het hardboard was verwijderd, kwamen behangresten te voorschijn van Toile de Jouy, oorspronkelijk van een Franse behangfabriek in Jouy-en-Josas een dorpje beneden Parijs. Via een interieurspecialist heeft men in Engeland / Ierland een bedrijf gevonden dat van dit behang een replica kon drukken. Belangrijk bij het aanbrengen van dit behang zijn de over de hoeken doorlopende motieven. Het gordijn heeft dezelfde motieven. Het lijkt misschien wat simpel, maar toch was het een hele gebeurtenis toen in een hoek op de vlieringzolder de paneeldeur met knieren (scharnieren) werd gevonden die de bergkast in de Van Lessenkamer altijd had afgesloten, maar om de een of andere reden mogelijk in de jaren zestig was verwijderd. De deur paste in zijn scharnieren en sloot direct perfect in de sponning. De symmetrie van de schoorsteenwand met de beide identieke paneeldeuren werd met het terugplaatsen kompleet en de woonkamer van de voormalige gouvernante / huisbewaarster was bouwkundig weer helemaal op orde. In de natuurstenen schouw werd een kolenkachel van E.M. Jaarsma geplaatst en omgebouwd tot gaskachel. Het was een geschenk van het Nederlands Kachelmuseum in Alkmaar, dat door een noodgedwongen sluiting een goede bestemming zocht voor allerlei kachels! Naast de woonkamer was meer nodig om met de status van gouvernante te kunnen leven. De badkamer met gescheiden toilet en de slaapkamer zijn volledig gerestaureerd. De kamers werden hersteld, betegeld, behangen, geschilderd en van gordijnen voorzien. De badkamer is alleen visueel opgeknapt en kan met uitzondering van het toilet niet worden gebruikt! Al met al heeft dit werk een paar maanden geduurd. Tegelijkertijd werden de ruimtes die leiden naar het appartement via de zogenoemde Papegaaiengang (genoemd naar de vogels op het behang) en de eiken toegangstrap naar de tweede verdieping, meegenomen in de restauratie, evenals een lichtkap op de overloop en het isoleren van de glazen lichtkoepel die daglicht geeft in het hoofdtrappenhuis. Maes vertelt dat ook dat de overige dienstbodekamers aan de zuidzijde functioneren als depot. Dankzij deze gevonden voorwerpen kon Meindert Stokroos destijds een uitgebreid verhaal in Jaarboek III schrijven over de gebruikte technieken (19e en 20ste eeuw) in het kasteel. Veel moet daarvan nog worden uitgezocht en geregistreerd. Wellicht kan het een plekje krijgen in de vitrines om het verhaal van het huis en haar bewoners tijdens rondleidingen te kunnen vertellen. Anne baron van Pallandt had omstreeks 1850 (dus vóór de bouw van de torens) een stuk of vijf dienstbodes en een Engelse gouvernante voor zijn beide kinderen Cornelia en Frederik in dienst. Allen woonden in het kasteel. Maes zegt ook dat het opknappen van de Van Lessenkamer de mogelijkheid biedt om deze ruimte een uitsluitend museale functie te geven. Om dingen te laten zien die we vanwege de kwetsbaarheid op andere plekken in het kasteel niet kunnen tonen. Direct na de interieurrestauratie is daarmee een begin gemaakt door het plaatsen van de zeldzame gerestaureerde Chinoiserie kledingkast van Nederlandse komaf uit 1720 / 1740. Twee gerestaureerde ovale familieportretten met prachtig gesneden lijsten kregen een plek boven de twee herstelde paneeldeuren en de vier tafelvitrines kunnen gaan dienen om alle kleinere kwetsbare spullen, zoals prachtige waaiers (zie Jaarboek V) te laten zien bij speciale rondleidingen. Maes concludeert dat de interieurrestauratie perfect is geslaagd en het kasteel met behoud en gebruik van aanwezige bouwkundige kleine en grotere fragmenten zijn uitstraling heeft teruggekregen. Als ik een rondleiding hield, probeerde ik een sfeer voor onze gasten te creëren en vertelde ik dat de graaf twee weken op vakantie was en zo terug kon komen. Komt u maar even binnen om een kijkje te nemen En zo hoort de sfeer ook te zijn! Tekst Arie in t Veld Foto s Ignus Maes en Hella Radic Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
Kasteelvrouw en vrijwilligster Als er onder de vrijwilligers van Kasteel Keukenhof iemand is die in velerlei opzichten aan het landgoed is verbonden, dan is dat Ria Ouwehand wel. Zij is kort na de oorlog op het kasteel in de ronde toren geboren (haar vader werkte bij Graaf van Lynden die het paar woonruimte bood). L ater verhuisde Ria naar het Hoogje aan de Stationsweg. Na een aantal jaren buiten Lisse gewoond te hebben, is ze sinds 1980 terug op het landgoed en woont ze in een leuk huis met een prachtige tuin. Nadat Graaf van Lynden in 2003 het landgoed had nagelaten aan de Stichting Kasteel Keukenhof en kort daarna de eerste vrijwilligers op het domein kwamen werken, sloot Ria zich in 2004 bij hen aan. Dat werd niet, zoals voor veel vrijwilligers geldt, zich één of enkele dagen per week inzetten, maar voor Ria werd het elke dag. Ria zorgt er vanaf dat moment namelijk voor dat de koffie of thee klaar staat als het vaste personeel en de vrijwilligers pauzeren. Dat klinkt eenvoudig, maar het hele jaar door is dat best een klus. Dat geldt ook voor de zogenoemde vrijwilligersdagen die op de eerste zaterdag van de maand plaatsvinden en die een grote groep vrijwilligers in het bos op de been brengt. Ria deed de verzorging in eerste instantie in het Washuis, maar sinds een paar jaar zwaait ze de scepter in de keuken van de Wagenloods. In die tijd is het aantal vrijwilligers sterk toegenomen, met bovendien enorme pieken in de verzorging als er evenementen worden voorbereid en er heel veel mensen op het domein aan het werk zijn, zoals tentenbouwers. Dan is het wel eens hooibouw in de Wagenloods, maar alles loopt op rolletjes als niemand zich met het werk van Ria bemoeit. En die kans krijgt men ook niet, want Ria heerst met ijzeren hand in haar keuken. Alleen als er een uitgebreidere catering voor de vrijwilligers moet worden verzorgd tijdens evenementen, accepteert ze graag steun, onder andere van Joop Schrama, vrijwilliger van het eerste uur, die haar ook helpt met het schoonmaken van de Wagenloods. Haar werk vindt Ria bijzonder leuk. De mensen met wie ik werk, zijn allemaal even aardig. Natuurlijk is er wel eens wat, maar in de Wagenloods is al veel tot ieders tevredenheid opgelost. Ria zegt ook dat ze enorm kan genieten van het feit dat zij in haar directe omgeving de natuur in alle mogelijke uitstralingen kan beleven. In alle jaargetijden en bovendien in mijn eigen tuin waarin ik ontzettend graag werk. Ria zegt tenslotte dat de sfeer onder de vrijwilligers enorm goed is en men voor elkaar klaarstaat. Dat heb ik ondervonden nadat ik een kleine herseninfarct had gekregen en iedereen van alles voor me wilde doen. En die helpende handen waren er ook toen ik onlangs mijn pols gebroken had. Ik kreeg veel persoonlijke hulp, en men zorgde er ook voor dat mijn winkeltje kon doordraaien zolang ik dat niet zelf kon verzorgen. Kortom: werken als vrijwilliger en met de vrijwilligers op het landgoed is fantastisch! Tekst Arie in t Veld Ria in de keuken van de Wagenloods met haar schoonzoon Peter. 17
Welvaart... daar draait het om 18 De welvaart van personen en huishoudens is niet alleen een kwestie van materiële factoren zoals inkomen, bestedingen en vermogen, maar heeft ook te maken met de mate waarin voldaan kan worden aan gevoelde behoeften. Denk aan de behoefte aan een veilige en schone leefomgeving. Ook hechten mensen doorgaans belang aan vrijheid, werk, bescherming van eigendomsrechten, vrije tijd en zo meer. Sommige van deze zaken zijn voor geld te koop, maar in bepaalde gevallen neemt de overheid de zorg voor haar rekening. Boven: het neoclassistische huis in landschappelijke parkaanleg, Lutgers ca. 1850. Buitenplaats De buitenplaats was in de gouden eeuw een zichtbaar resultaat van zelfverdiende welvaart. Kooplieden van de VOC of WIC kochten een stuk grond op het platteland om er een huis te bouwen waar het gezin kon overzomeren. Verspreid over het hele land waren er zo n zesduizend buitenplaatsen. Buitenplaatsen lagen meestal in landschappelijk aantrekkelijke gebieden die tegelijkertijd ook goed vanuit de stad bereikbaar waren. De familie ging in april mét huisraad en al op de trekschuit naar de buitenplaats en keerde in oktober weer terug naar de stad. Vader pendelde op en neer, voor zover dat nodig was. Op die buitenplaats nodigde men vrienden en interessante bekenden uit om te komen meegenieten van het goede van het leven. Er was dan ook van alles te doen: vader had zijn beeldenverzameling, er was een menagerie voor de kinderen, moeder genoot van de tuinen en organiseerde culturele bijeenkomsten voor vriendinnen. En s avonds werd er gedineerd! Het fenomeen Buitenplaats heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van Nederland tot wat het nu is. Niet alleen als zichtbaar resultaat van de verworven welvaart, maar ook als bakermat voor vernieuwing op het gebied van politiek en cultuur. Op de buitenplaats was er naast voldoende tijd ook veel denkvermogen aanwezig. In de Canon van Nederland staat de buitenplaats op de vierentwintigste plaats. Gouden eeuw De zeventiende eeuw is niet voor niets de gouden eeuw genoemd. Door de ontdekking van andere continenten groeide Nederland uit tot wereldnatie. Er werd enorm veel verdiend met handel in specerijen en andere gebruiksgoederen. Als direct gevolg van de welvaart Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015
was er veel aandacht voor en ontwikkeling van cultuur en wetenschap. Op de buitenplaats trof men de innovators en de early adopters van die tijd. Tweede welvaartsgolf De tweede helft van de 19e eeuw wordt ook wel de tweede gouden eeuw genoemd. Ook toen was er weer een opleving van cultuur en waren er belangrijke wetenschappelijke ontwikkelingen. De voornaamste oorzaak van deze welvaartsgolf was de industriële revolutie. Werd de eerste gouden eeuw veroorzaakt door expansiedrift en kolonisatie, deze tweede gouden eeuw was het gevolg van optimalisatie van bedrijfsprocessen. Op ons landgoed vertaalde zich dat door het promoveren van het huis tot kasteel, het park werd geheel opnieuw ingericht en er kwam een nieuw koetshuiscomplex. Een derde gouden eeuw? En nu, hoe is het gesteld met de huidige welvaartsontwikkeling? Is er een derde gouden eeuw te verwachten? In de achterliggende jaren is het in economisch opzicht niet direct een periode van welvaart geweest. Het CBS rapporteerde in juni 2014 dat het welvaartsniveau weer gelijk was aan dat van 1991. Het is nog de vraag of deze neerwaartse trend zich voortzet of dat we de ontwikkeling kunnen ombuigen. Waardoor zou die ombuiging en misschien een derde welvaartsgolf veroorzaakt kunnen worden? De Stichting Landgoed Keukenhof is van mening dat dit alleen nog bereikt kan worden door verduurzaming van ons bestaan. Als we op de huidige manier doorgaan met consumeren, is het snel gedaan met onze welvaart. Hollands glorie Landgoed Keukenhof wil de rol, die de zeventiendeeeuwse buitenplaats in de vorige gouden eeuwen in de maatschappelijke en culturele ontwikkeling vervulde, serieus invulling geven. Door de Nederlandse ontwikkelingen op het gebied van sierteelt, architectuur en cultuur aan een breed publiek te presenteren (je zou het Hollands glorie kunnen noemen) krijgt de bezoeker niet alleen bewondering en waardering voor datgene waar Nederland groot in is, maar wordt hij bovendien geïnspireerd om bewuster om te gaan met de (on-)mogelijkheden en verworvenheden van de eenentwintigste eeuw. Landgoed Keukenhof als inspiratiebron Niet alleen in de eerste, maar ook in de tweede gouden eeuw werd geïnvesteerd in de toekomst! Alles wat werd aangepakt en gerealiseerd, had een duurzaam karakter. Men voelde zich altijd de rentmeester van het nageslacht! Je mocht, nee móest op de winkel passen om het weer door te geven aan de volgende generatie! Dat bewustzijn heeft de laatste decennia in Nederland helaas plaats gemaakt voor consumptie in optima forma met als gevolg dat we straks weinig tot niets meer achterlaten voor ons nageslacht. We zitten collectief in een neergaande spiraal, die hoognodig doorbroken dient te worden. En als we een paar eeuwen achterom kijken, dan hebben we een lichtend voorbeeld hoe we die spiraal kunnen doorbreken! Dát is wat Landgoed Keukenhof beoogt te zijn: de inspiratiebron voor een vernieuwend, toekomstgericht denken en bewustzijn op vele gebieden, maar dan wel zonder vervelend opgestoken vingertje. Want dat niet alles goed ging in de gouden eeuw is ons ook genoeg bekend. Op 1 juli 2018 wil de zeventiende-eeuwse buitenplaats haar kenmerkende functie van toen in de hedendaagse context in volle breedte etaleren. Markeert dit dan mede de start van een derde gouden eeuw? Wie weet kan Landgoed Keukenhof daar op bescheiden wijze aan meewerken. En waarom ook niet? Tekst Herman Hollander 19 Kasteel Keukenhof anno 2013. Foto Sven van der Vlugt nummer 6 voorjaar 2015 Kasteel Keukenhof
Kinderboerderij Poelepetaat 20 Inmiddels heeft Poelepetaat alweer ruim zeven maanden haar deuren geopend en is het fantastisch om te zien dat er elke week nieuwe bezoekers komen die ons weten te vinden, er steeds vaker terugkerende enthousiaste bezoekers zijn en er zelfs heel trouwe, wekelijkse bezoekers zijn: van jong tot oud! We hopen uiteraard dat dit met het naderende voorjaar en zomer nog verder zal uitbreiden. Bij onze beestenboel heeft de tijd niet stil gestaan: De minivarkentjes Sjors en Sjimmie hebben, na de eerste weken in de stal doorgebracht te hebben, helemaal hun nieuwe thuis op de singel gevonden. Prachtig om te zien hoe die snuitjes de hele dag door wroeten. En wat zijn ze gegroeid! Ook vinden ze het heerlijk om met de geitjes en schaapjes te spelen. Deze twee broertjes voelen zich echt thuis op ons landgoed. Bep en Truus, onze lieve schaapjes, eerst nog wat schuchter in de grote weide, verstopten zich liever dan dat ze zich lieten zien en kijk nu eens. Samen met de geitenvriendinnen laten ze soms goed van zich horen. Ze kunnen elkaar aardig dwars zitten, maar ze kunnen ook gezellig naast elkaar liggen. Aaien wordt ook steeds meer toegelaten. Mooie ontwikkelingen bij deze twee lieve schatten. Pien, Puck en Pip, onze geitenzusjes! Ondeugend, ondernemend en een tikkeltje brutaal. Zijn niet meer weg te denken bij Poelepetaat! Agnes en Gezina, onze prachtige lakenvelderkalfjes. Drie keer per dag de fles, soppen aan je vingers, nog wat wankel op de pootjes het lijkt alweer zo lang geleden. Kijk ze nu eens stevig staan tussen de andere dieren in de weide. Smikkelend van het gras of druk aan het spelen met de andere viervoeters. Nog steeds zijn ze goed te benaderen door onze bezoekers en wat een lekkere, zachte, dikke vacht kregen ze toen het kouder ging worden. Maartje en Saartje: de bonte Shetlander zusjes. Eigen karakters, ze luisteren alleen als ze daar zin in hebben, maar wat een plezier hebben we al met deze dames beleefd! Wandelen door het bos, educatieve workshops met onze jongste bezoekers: ze zijn echte publiekstrekkers. Samson en Gert: liever lui dan moe! Een mooie uitspraak die zeer van toepassing is op deze twee knorrepotten. Het is ongelooflijk om te zien hoe actief ze nu door de weide kunnen rennen. Hun komst naar het landgoed heeft ze duidelijk goed gedaan. Flink afgevallen en lekker beweeglijk zijn ze geworden en dat was geen overbodige luxe! Ook de pauw en zijn vrouwtjes laten zich steeds vaker Kasteel Keukenhof nummer 6 voorjaar 2015