Patiënteninformatie Opheffen van een lumbale kanaalstenose Operatie van de lage rug bij een vernauwing van het wervelkanaal
Opheffen van een lumbale kanaalstenose Informatie over een operatie van de lage rug bij een vernauwing van het wervelkanaal Met deze folder geven we u informatie over een kanaalstenose. Wat is het en wat zijn de gevolgen? Ook geven we u uitleg over de opname en operatie op locatie Blaricum van Tergooiziekenhuizen, en de periode na het ontslag uit het ziekenhuis. Kanaalstenose Wat is een kanaalstenose? Bij een kanaalstenose komen er zenuwwortels knel te zitten door een vernauwing (stenose) van het ruggenmergkanaal. De ruimte in het wervelkanaal neemt meestal af door factoren zoals: verdikking van het bot rondom het wervelkanaal, verdikking van het ligament (band) tussen de wervelbogen en uitpuilen van de tussenwervelschijf zoals ook bij een hernia (zie foto). Gevolgen van een kanaalstenose Het ruggenmerg houdt ongeveer op bij het niveau van de 1 e en 2 e lumbale (= lende-)wervel. 3
Daaronder bevindt zich de zogenoemde paardestaart (cauda equina), die bestaat uit de zenuwwortels die naar de billen, benen, blaas en endeldarm gaan. Door de stenose kunnen één of meerdere zenuwwortels in de knel komen. Die zenuwwortels kunnen dan geïrriteerd raken en pijn veroorzaken. Soms vallen er zenuwen uit, waardoor kracht of het gevoel in een been of voet vermindert. Ook kunnen er soms problemen met het plassen ontstaan. De klachten treden echter meestal op na een tijd staan of lopen en meestal niet tijdens fietsen. De plaats van de pijn en de verschijnselen wijzen erop welke zenuwen in de problemen zijn gekomen door de stenose. Opname in het ziekenhuis Inschrijving Nadat u met de door uw arts voorgestelde operatie heeft ingestemd, kunt u zich voor opname (laten) inschrijven bij de afdeling Opname en de preoperatieve polikliniek van locatie Blaricum. Voordat u beslist de operatie te ondergaan, moet u van tevoren de thuissituatie inventariseren en eventueel noodzakelijke mantelzorg regelen. Lukt het u niet zelf de noodzakelijke thuiszorg te regelen, dan kunt u contact opnemen met het Nazorgteam van het ziekenhuis (zie de folder Nazorgteam ) - locatie Blaricum, T 088 753 20 83. - locatie Hilversum, T 088 753 13 40. Preoperatieve polikliniek Voor een intakegesprek gaat u naar de preoperatieve polikliniek. U krijgt thuis een oproep voor een afspraak. Een verpleegkundige bespreekt alle voorbereidingen met u en neemt de operatie door. Vervolgens gaat u langs bij de anesthesioloog. Deze vertelt u hoe de verdoving verloopt. De datum en het tijdstip van de operatie krijgt u te horen op de preoperatieve polikliniek, of u krijgt een bericht thuis. 4
Verpleegafdeling De dag dat u in het ziekenhuis wordt opgenomen, leiden we u rond op de afdeling waar we u verplegen. Een verpleegkundige van de afdeling neemt met u de papieren en de gegevens van de preoperatieve polikliniek door. We kijken of de gegevens nog kloppen, en eventueel noodzakelijke wijzigingen voeren we door. Als u nog vragen heeft, kunt u ze dan stellen. Ook maakt u kennis met de zaalarts. Voorbereidingen Na de kennismakingen treffen we voorbereidingen voor de operatie: - de fysiotherapeut komt bij u langs en vertelt u hoe u na de operatie weer op de been komt; - u krijgt na de operatie (tot en met de dag van ontslag) een injectie om trombose te voorkomen; - op de dag vóór de operatie, of uiterlijk de ochtend van de operatiedag, moet u zich voor de ingreep douchen met Hibiscrub. Ook krijgt u van ons een neuszalf (bactroban of mupirine) om het risico van infecties te verminderen. Nuchter Afhankelijk van het tijdstip van de operatie, bent u vanaf een bepaalde tijd nuchter (niet eten; niet drinken). Dit tijdstip krijgt u te horen van een verpleegkundige op de dag van uw opname. Een lege maag voorkomt overgeven en verslikken tijdens en na de operatie. De operatie Dag van de operatie De dag vóór de operatie, of uiterlijk de ochtend van de operatiedag, moet u zich douchen met Hibiscrub. Als u een kunstgebit en/of contactlenzen heeft, moet u deze op de dag van de operatie uitdoen. Ook sieraden moet u afdoen. Kort voordat u naar de operatiekamer gaat, trekt u een operatiehemd aan. 5
Vervolgens krijgt u een tablet of een drankje met een kalmerend middel ter voorbereiding op de verdoving. Hiervan krijgt u een slaperig gevoel en een droge mond. We brengen u naar de voorbereidingskamer en daar brengen de medewerkers een infuus in. Tijdstip van de operatie Het is nooit precies te zeggen wanneer u aan de beurt bent. Operaties duren soms langer dan verwacht en er kunnen spoedoperaties tussendoor komen. Verdoving Tijdens de operatie krijgt u een algehele verdoving (narcose) of, bij hoge uitzondering, een gedeeltelijke verdoving. De operatie Tijdens de operatie ligt u op de buik. Om de weefsels in het wervelkanaal goed te kunnen zien, gebruikt de chirurg een vergrotende loep en soms een hoofdlamp of een microscoop. Door het vergrote, driedimensionale beeld is het mogelijk zeer nauwkeurig te werken. Door de spieren van de doornuitsteeksels los te maken en opzij te houden, kan de neurochirurg de achterzijde van de wervels en het wervelkanaal bereiken. Afhankelijk van de ernst van de vernauwing, verwijdert de neurochirurg kleinere of grotere delen van de bogen van de wervels en delen van de gewrichten om de stenose te verhelpen. Na de operatie Direct na de operatie - U wordt wakker op de uitslaapkamer (recovery). Wanneer u goed wakker bent, haalt een verpleegkundige van de afdeling u op. De verpleegkundige brengt de 1 e contactpersoon telefonisch op de hoogte van uw terugkomst op de afdeling. - Direct na de operatie ligt u gedurende drie uur op de rug, daarna moet 6
u vaak van houding wisselen. Hierbij helpt de verpleegkundige u de eerste dag. In principe is elke houding (rug-, zij- en/of buikligging) mogelijk, op voorwaarde dat de wervelkolom gestrekt blijft. Bij een zijligging heeft u een kussen in de rug en tussen de benen. Na toestemming van de fysiotherapeut mag, bij rugligging, het hoofdeinde van het bed iets omhoog. - Om voldoende vocht binnen te krijgen, heeft u na de operatie een infuus in uw arm. - In de operatiewond zit meestal een slangetje (wonddrain) dat, als dat nodig is, bloed en wondvocht afvoert. Deze drain verwijderen we in principe op de eerste dag na de operatie; na de ochtendvisite. - Na de ingreep kunt u wat misselijk zijn. - U kunt de eerste dagen pijn hebben. Als dat nodig is, krijgt u hiervoor pijnstillende medicijnen. Bij grotere ingrepen vaak door middel van een zogenoemd PCA-systeem op het infuus. PCA is de afkorting voor Patient-Controlled Analgesia. Het betekent dat u als patiënt zelf de pijnmedicatie kunt regelen door middel van een druk op de knop. - Als het u niet lukt op bed in een urinaal of po te plassen, dan kunt u het, onder begeleiding van een verpleegkundige, op de postoel proberen. Mannen kunnen, onder begeleiding van een verpleegkundige, proberen te staan. Lukt dat niet, dan krijgt u een eenmalig katheter. - Omdat u waarschijnlijk een wonddrain heeft en de kussens goed moeten worden geschikt, helpen we u bij het draaien in het bed. Dag één De eerste dag na de operatie helpt de verpleegkundige u bij het wassen. U eet op bed in zijligging. In de loop van de dag verwijderen we meestal de drain, inspecteren we de wond en verschonen we de pleister. Onder leiding van de fysiotherapeut gaat u de eerste keer uit bed. De fysiotherapeut controleert uw spierkracht en bepaalt, in overleg met de verpleging, wat u die dag kunt doen; bijvoorbeeld naar het toilet gaan met of zonder begeleiding. U kunt die dag een aantal keren even uit bed 7
gaan. U zult merken dat u in enkele dagen snel vorderingen maakt wat mobiliteit betreft. Dag twee De tweede dag mag u, als de situatie dit toelaat, zich met hulp wassen op bed, op de bedrand of aan de wastafel. Als u ertoe in staat bent, mag u naar het toilet lopen; als dat nodig is met begeleiding. Als het mogelijk is eet u aan tafel. Als alles naar wens verloopt, kunt u tussen de tweede en vierde dag na de operatie met ontslag. Ontslag Bij ontslag krijgt u afspraken mee voor controle op het spreekuur van de neurochirurg. Als dat nodig is, krijgt u recepten voor medicijnen en een machtiging voor fysiotherapie mee. Van de fysiotherapeut krijgt u dan een overdracht voor een fysiotherapeut in uw woonplaats. Bij ontslag vertelt de verpleegkundige wanneer u moet terugkomen voor het verwijderen van de hechtingen of krammetjes. U krijgt een enquêteformulier mee waarop u kunt aangeven hoe de opname is verlopen. Hechtingen In principe verwijderen we op de achtste dag na de operatie, op de afdeling, de hechtingen of krammetjes (agraves). Is dit niet de eerste hernia waarvoor u wordt geopereerd (recidive), dan verwijderen we de hechtingen pas op de tiende dag. Douchen Douchen mag na de derde dag. Adviezen voor thuis De eerste weken na de operatie kunt u last krijgen van kramp en stijfheid van de rug- en beenspieren. Dit is een reactie op de operatie. Het is normaal dat gedurende de eerste weken na de operatie het bewegen van de rug moeilijk gaat en soms pijn doet. U kunt s ochtends ook stijf zijn. 8
Geleidelijk zullen deze klachten verdwijnen, mede door de oefeningen en het nauwgezet volgen van onderstaande leefregels. Wat u niet mag doen: - de eerste veertien dagen na ontslag zelf autorijden of fietsen; - de eerste zes weken werken; - stofzuigen, bedden opmaken of ander zwaar huishoudelijk werk; - zwemmen en andere sporten (tot aan de eerste controle). Wat u wel moet doen: - veel rusten. Ga de eerste weken tenminste iedere middag één uur naar bed. Zo nodig gaat u s avonds na de maaltijd nog een uur; - regelmatig opstaan en bewegen; blijf niet te lang achtereen zitten; - twee- à drie keer per dag oefeningen doen in een rustig tempo; - uw algemene conditie opvoeren, door wandelen en later ook door bijvoorbeeld fietsen. Luister naar uw lichaam, u mag en kan het herstel niet forceren! Het verdere herstel kost nog wel enkele maanden. Controle Tijdens de controle kunnen de leefregels in overleg met uw arts worden aangepast en de werkzaamheden geheel of gedeeltelijk worden hervat. Mogelijke complicaties Zoals bij elke operatie zijn er ook aan deze ingreep enkele risico s verbonden. De kans dat die optreden is echter zeer gering. Het is mogelijk dat, door het moeten manipuleren aan een zenuwwortel die lang knel heeft gezeten, er een toename van de uitvalsverschijnselen (verlamming, gevoelsverlies) ontstaat. Een ontsteking van de wond of van de tussenwervelruimte komt een enkele keer voor, en ook nabloeding in het operatiegebied kan optreden (dan is het vaak nodig u dan weer snel opnieuw te opereren). Soms ontstaat er tijdens de operatie een gaatje 9
in het vlies dat rondom de zenuwwortels zit. Daarlangs kan dan vocht weglekken. Zo n gaatje kan vaak weer goed worden gesloten. De patiënt moet dan, uit voorzorg, één tot vier dagen extra bedrust houden zodat het lichaam ervoor kan zorgen dat het gaatje snel dichtgroeit. Na die één tot vier dagen kan de revalidatie gewoon beginnen. Als u vragen heeft over de mogelijke complicaties, dan kunt u deze aan uw arts stellen. Het opnieuw ontstaan van een lumbale kanaalstenose Een echt recidief, zoals bij een hernia, is bij deze operatie in feite onmogelijk, omdat het verwijderde bot niet weer aangroeit. Het toch weer optreden van klachten blijkt dan meestal te berusten op het feit dat op aangrenzende niveau s (bijvoorbeeld L2/3 en L3/4 na een operatie van L4/5) die bij de vorige operatie niet in aanmerking kwamen voor verruiming, de stenose nu zover is gevorderd dat een heroperatie nodig is om ook hier de vernauwing te verhelpen. Behalve dat er wat littekenweefsel bijkomt, maakt een heroperatie niet veel verschil met de eerste operatie Tot slot Voor meer informatie verwijzen we u naar de website van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie: www.nvvn.org Als u na het lezen van deze folder nog vragen heeft, dan kunt u, tijdens kantooruren, contact opnemen met de polikliniek Neurologie, zowel voor locatie Blaricum als locatie Hilversum, T 088 753 1250. Tergooiziekenhuizen Blaricum Hilversum Weesp T 088 753 17 53 www.tergooiziekenhuizen.nl Tergooiziekenhuizen 578866 02052012
www.tergooiziekenhuizen.nl