RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK "AAN DE WATERING" LOCATIE DE FENIKS School : "Aan de Watering" Locatie De Feniks Plaats : Zaandam BRIN-nummer : 19AO Onderzoeksnummer : 93363 Datum schoolbezoek : 23 april 2007 Datum vaststelling : 20 juni 2007
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 23 april 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs "Aan de Watering" Locatie De Feniks in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt, op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn of afspraken die met de school zijn gemaakt, of op basis van de informatie die door de school is toegestuurd kan de inspectie besluiten om niet alleen de kernindicatoren te onderzoeken maar meer indicatoren bij het onderzoek te betrekken. Dit is bij uw school wel aan de orde geweest. Het betreft een aantal indicatoren waarvan de inhoud bij het inspectiebezoek van 2004 niet beoordeeld is (zie kwaliteitsprofiel: 1.2 en 1.3). Door recente wetgeving zijn twee indicatoren aan de kwaliteitszorg toegevoegd: sociale veiligheid (1.7) en sociale integratie en burgerschap (1.8). De toegevoegde indicatoren staan cursief vermeld in het kwaliteitsprofiel van hoofdstuk 2. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld, dan kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. Uw school heeft naast de schoolgids en het schoolplan documenten ingestuurd die op uw zelfevaluatie-activiteiten betrekking hebben. Het betrof de volgende documenten: Oudertevredenheidsonderzoek, schooljaar 2006-2007; Jaarverslag 2005-2006; Cultureel Activiteitenplan, 10 februari 2006; Zorgplan, 14 juni 2005; Jaar Ontwikkel Plan 2006-2007. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 5
De gegevens die uit deze documenten naar voren kwamen, zijn voor de inspectie aanleiding geweest om de door u verkregen oordelen op de volgende kernindicator alleen te verifiëren: De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de schoolactiviteiten (9.3). De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op zelfevaluatieactiviteiten van de school en van andere documenten die de school voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Ook de vragenlijst periodiek kwaliteitsonderzoek is bij de analyse betrokken. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen: 1-2a, 3-4a, 3-4b, 5-6b en 7-8b. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de intern begeleider. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en afzonderlijke leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie en het schoolteam. Daarbij was een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag aanwezig. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van "Aan de Watering" Locatie De Feniks Kwaliteitszorg 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 7
Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 8
Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 9
3 BESCHOUWING In dit hoofdstuk wordt een beschouwing gegeven over de kwaliteit van het onderwijs op de openbare jenaplanschool voor basisonderwijs De Feniks te Zaandam. 3.1 Algemeen beeld De inspectie concludeert dat het onderwijs op De Feniks van goede kwaliteit is. De school slaagt er in, vanuit een sterk pedagogisch georiënteerd schoolconcept (jenaplanopvoeding- en onderwijs), te voldoen aan de (kern)doelen van het basisonderwijs. De leerlingen leren bovendien in voldoende mate de basisvaardigheden die bij eigentijds basisonderwijs behoren. De positief beoordeelde kwaliteit van het onderwijs wordt mede bepaald doordat de leerlingen begeleid worden door een enthousiast, hardwerkend en vakbekwaam schoolteam. Dat geldt ook voor de schoolleiding. De leraren kennen niet alleen al hun leerlingen, maar zijn ook betrokken bij hun wel en wee en bij dat van hun ouders. De coördinatie van de leerlingenzorg wordt verzorgd door een vakbekwame intern begeleider. Het schoolteam werkt vanuit de uitgangspunten en basisprincipes van het jenaplanonderwijs. Dat verklaart mede de goede resultaten op het gebied van de pedagogische aanpak en het schoolklimaat. Ook het omgaan met verschillen tussen leerlingen en het dragen van verantwoordelijkheid voor het eigen leerproces van leerlingen duiden op het adequaat toepassen van de jenaplanbeginselen. Hieronder volgt een toelichting op het oordeel. 3.2 Toelichting Leerresultaten van de leerlingen (opbrengsten) De school maakt bij het vaststellen van de leeropbrengsten gebruik van landelijk genormeerde toetsen. Het gehanteerde leerlingenvolgsysteem levert voldoende gegevens op waarmee jaarlijks de leerprestaties van de leerlingen aan het einde van de basisschool vergeleken kunnen worden met scholen die een overeenkomstige leerlingenpopulatie hebben. De school laat in principe alle leerlingen aan deze toetsen deelnemen. Op grond van de toetsuitslagen van drie achtereenvolgende leerjaren, concludeert de inspectie dat de eindresultaten, gezien de achtergrondkenmerken van de leerlingen, op het verwachte niveau liggen. Ook voor de tussentijdse opbrengsten geldt dat de resultaten op of rond het niveau liggen dat van de school verwacht mag worden. Wel merkt de inspectie op dat de leerresultaten voor rekenen en wiskunde in de leerjaren 4 en 6 onder druk staan. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 11
De school brengt de sociale vaardigheden van de leerlingen aan het einde van de basisschoolperiode in kaart met behulp van een landelijk genormeerde toets. Een extern bureau neemt deze toets af. De inspectie concludeert dat de sociale vaardigheden van de leerlingen boven het verwachte niveau liggen. Helaas heeft de inspectie nog geen normering voorhanden om de leeropbrengsten van de leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (de zogeheten 'tweedeleerlijners') te beoordelen; vandaar in het kwaliteitsprofiel een score 5. De inspectie stelt vast dat het onderwijsrendement, dat is de vlotte doorstroming van de leerlingen door de basisschool, in voldoende mate bijdraagt aan de kwaliteit van het onderwijs. Zo is er een beperkt aantal zogenoemde uitstromers naar het speciaal (basis)onderwijs. In beginsel doorlopen alle leerlingen de school binnen de verwachte periode van acht jaar. Zorg voor de kwaliteit van het onderwijs De school evalueert regelmatig de kwaliteit van haar opbrengsten, en gaat systematisch de effecten na van het leren en onderwijzen. Daarbij hanteert de school (delen van) een school(zelf)evaluatie-instrument. De daaruit voortvloeiende analyses leiden tot concreet ('smart') geformuleerde verbeteractiviteiten. Dat geldt zowel voor de korte- als de langetermijnplanning. Deze planning is integraal beschreven in het Jaar Ontwikkel Plan 2006-2007. De inspectie is van mening dat er (te) veel verbeteractiviteiten beschreven zijn. Dat kan leiden tot overbelasting van het schoolteam. De directie geeft aan dat het werken aan de activiteiten grote verschillen in tijdbelasting betekent en als zodanig te rechtvaardigen zijn. De inspectie complimenteert het schoolteam met de wijze waarop zij inspeelt op veranderingen in de samenstelling van de leerlingenpopulatie. Zo blijkt onder andere uit de analyse van het onderzoek naar het vermogen van de leerlingen (IQ-test: NIO-onderzoek) dat het gemiddelde niveau in de loop van de jaren is veranderd. Dat niveau bevindt zich onder het landelijk gemiddelde. De school heeft daar (nog) geen nadrukkelijke verklaring voor, hoogstens vermoedens, maar speelt op de gewijzigde omstandigheden in door meer nadruk te leggen op taalonderwijs, vooral op technisch en begrijpend leesgebied. Het team slaagt erin om op deze wijze de leerresultaten op niveau te houden. In het schooljaar 2004/2005 heeft de school de opvattingen van ouders geïnventariseerd. Dit schooljaar zijn door middel van een enquête deze gegevens opnieuw verzameld. Op één uitzondering na (het sanitair) scoren alle onderdelen meer dan voldoende, gemiddelde schoolscore is 7, 5. De directie zal de scores interpreteren en zo nodig betrekken bij het bijstellen van de prioriteiten in het kader van de zorg voor de kwaliteit. Recente wetgeving Onlangs is de wet- en regelgeving veranderd met betrekking tot: sociale veiligheid, en sociale integratie en burgerschap. In deze beschouwing en in het kwaliteitsprofiel beoordeelt de inspectie deze aspecten. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 12
De inspectie beoordeelt het beleid voor sociale veiligheid als voldoende. Op school is een op schrift gesteld veiligheidsbeleid aanwezig. Een beleid dat gericht is op de preventie en de afhandeling van sociale onveiligheid en geweld. Daarbij is een (model)formulier voor het registreren van (bijna)incidenten in alle klassenmappen van de leraren opgenomen. De directie is nog beperkt op de hoogte van de veiligheidsbeleving van de leraren en de leerlingen. Deze beleving dient tenminste eens in de twee jaar geïnventariseerd te worden De inspectie heeft de zorg voor de kwaliteit van het onderwijs voor de bevordering van actief burgerschap en sociale integratie als voldoende beoordeeld. Dat is gebaseerd op het feit dat zich in school vooralsnog geen risico's voordoen ten aanzien van intolerantie, extremistische ideeën of discriminatie. Het onderwijsaanbod van de school op dit domein wordt bij het volgende kwaliteitsonderzoek van de inspectie beoordeeld. Het handelen van de leraren en het schoolklimaat Uit het kwaliteitsprofiel blijkt dat de inspectie het pedagogisch en didactisch handelen van de leraren, en het schoolklimaat als positief beoordeelt. In de school heerst een taakgerichte werksfeer. Er wordt in voldoende mate rekening gehouden met verschillen tussen leerlingen. Kortom, er wordt goed gedifferentieerd. De leraren leggen de leerinhouden duidelijk uit en geven nadrukkelijk les in denk- en leerstrategieën. De leraren werken bij het aanleren van de (cognitieve) basisvaardigheden met bestaande onderwijsleerpakketten (methoden). Deze methoden bepalen voor een belangrijk deel de inhoud en de werkwijzen. De methoden zijn eigentijds. Helaas worden de computers nog in onvoldoende mate ingezet bij het ondersteunen van het onderwijsleerproces, ofwel bij de instructie en de verwerking van de leerinhouden. Uit de gevoerde gesprekken met leerlingen en individuele leraren blijkt dat zij zich op school veilig voelen. De leraren spreken over een enkel incident dat goed is afgehandeld. De inspectie karakteriseert het schoolklimaat op De Feniks als positief. Bij de eerste signalen van normoverschrijdend gedrag, bijvoorbeeld pestgedrag, grijpen de leraren adequaat in. De leerlingen kunnen zich goed vinden in de wijze waarop de leraren de leerlingen die zich niet aan de regels houden, tot de orde roepen. De school heeft duidelijke gedragsregels. De leraren betrekken de leerlingen op een goede manier bij het uitvoeren van praktische en organisatorische taken. Er is aandacht voor samenwerkend leren; ook helpen oudere leerlingen op sommige momenten de jongere leerlingen bij hun leren (tutorleren). Wat de informatievoorziening betreft, geven de ouders in de enquête aan dat zij tijdig en in voldoende mate worden geïnformeerd. Zij worden ook in goede mate bij het onderwijs betrokken. Zo, is er in de school een ruimte waar regelmatig met ouders gesproken kan worden. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 13
De inspectie concludeert dat de website van de school niet actueel is en daarmee als informatiebron onvoldoende functioneert. Leerlingenzorg Uit het kwaliteitsprofiel blijkt dat de leerlingenzorg op De Feniks een goede bijdrage levert aan de kwaliteit van het onderwijs. Met adequate (hulp)middelen worden de leerlingen gevolgd in hun ontwikkeling. Bij signalering van mogelijke problemen, volgt na gedegen analyse en diagnose - indien gewenst en noodzakelijk - een plan van aanpak. In eerste instantie is de groepsleraar degene die de extra zorg opzich neemt. Bij wat hardnekkige problemen schakelen de leraren remedial teaching en ambulante begeleiding in. Voor de zorgleerlingen maakt de intern begeleider in samenspraak met de leraren de handelingsplannen. Deze plannen voldoen aan de kwaliteitseisen die de inspectie daaraan stelt. De leerlingenzorg wordt met regelmaat en systematisch uitgevoerd. De leraren gaan in voldoende mate na of de zorg wel effect heeft. Wat betreft de uitvoering van de handelingsplannen in het klaslokaal én het nagaan of de leerlingenzorg wel voldoende effect heeft, valt nog winst te behalen. De school begeleidt een aantal leerlingen met een leerlinggebondenfinanciering ('rugzakje'). De begeleiding van deze leerlingen is goed ingebed in het zorgsysteem van de school. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 14
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De aangetroffen kwaliteit van het onderwijs op de school vraagt geen aanpassing van de reguliere onderzoeksplanning van de inspectie. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek "Aan de Watering" Locatie De Feniks - 23-4-2007 15