Platform Openbaar Groen Limburg, «Pesticidenvrij beheer van verhardingen» Preventieve maatregelen voor onkruidbeheersing op verhardingen Elia Boonen Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) e.boonen@brrc.be 27 maart 2014, Centrum Duurzaam Groen, Genk Onkruidbeheer: preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld
Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) 2
Bij wijze van introductie Onderhoudsploeg steekt kerkhof in brand zaterdag 15 september 2012, 03u00 http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx? articleid=dmf20120914_00296277&_section= 60043356&utm_source=nieuwsblad&utm_me dium=newsletter&utm_campaign=regio-nb 3
VIS-CO project Onkruidbeheer 2008-2012 OCW - CRR 4
Handleiding voor onkruidbeheersing, 2013 Steunende op onderzoeksresultaten van VIS-CO project: Richtlijnen voor een ecologisch en economisch verantwoord onkruidbeheer op verhardingen Aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemene straatbeeld Hulp bij het beslissingsproces = beslisboom Voor alle doelgroepen: Ontwerpers, architecten Beheerders (openbaar en privaat) Fabrikanten bestratingsmaterialen Uitvoerders (onderhoudsfirma s, groenaannemers, leveranciers) Beschikbaar op de website van het OCW: http://www.brrc.be/ocw/n10-a02.php 5
Overzicht presentatie 1: Inleiding en context van onkruidbeheer op verhardingen 2: Preventieve maatregelen met: Algemene aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Materiaalkeuzen in de opbouw van de verharding (straatsteensoort, straatlaag en voegvulling) Specifieke eisen voor waterdoorlatende bestratingen 3: Beoordeling onkruidgroei concept beeldkwaliteit Conclusies en vooruitzichten 6
1. Inleiding 1.1 Context van onkruidbeheer: Huidige wetgeving rond gebruik van pesticiden (deadline 2015) Gebrek aan kennis en aanbevelingen ter zake voor niet-chemische onkruidbeheersing 1.2 Basisontwerp van verharding in straatstenen: 1. Betonstraatstenen MET voegvulling 2. Straatlaag 3. Fundering 4. Onderfundering 5. Weggoot/watergreppel 6. Opsluitband 7. Fundering en stut van schraal beton 8. Geotextiel tussen onderfundering en baanbed 7
2. Preventieve maatregelen In ontwerp, uitvoering en bij materiaalkeuze voor bestrating rekening houden met belangrijke invloedfactoren 2.1 Algemene aandachtspunten bij het ontwerp en de uitvoering van de verharding cfr. Pesticidentoets (www.zonderisgezonder.be) 2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort, straatlaag en voegvulling 2.3 Specifieke eisen voor waterdoorlatende bestrating (WDB) Ontwerp en dimensionering + materiaalkeuze 8
Ontwerpaspecten Invloedfactoren - Omgeving Omgeving bepaalt mee het risico op, maar ook tolerantie voor onkruidgroei : Aanliggende groenzones (On)regelmatige betreding Functie en/of toepassing (parking, fietspad, voetpad) Aanvaardbaar straatbeeld? => Vermijd onnodige verhardingen! 9
2.0 Is straatsteenverharding absoluut noodzakelijk? Gebruiksintensiteit? Functionele eisen? Straatbeeld? Zoniet: Koning Nobelplein Marie Popelinkaai 10
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op gebruiksintensiteit: Betreding? Breedte voetpad? 11
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Aanliggende groenzones: Gepaste voegvullingen (afhankelijk van risico), keuze verhardingstype (gesloten/open, straatsteensoort), robuuste afscheiding, regelmatig gebruik controleren, voegen bijvullen, veegbeheer 12
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwerking randen en bochten: FOUT GOED Kapellen Gezaagde stenen Halve stenen Bisschopmutsen Bisschopmutsen en halve stenen 13
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Verzakkingen en onvlakheid: Gepast ontwerp en dimensionering (zie Hoofdstuk 1 Handleiding) Aanwezigheid obstakels: 14
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Kantsteen of kantopsluiting: Steeds nodig! 1 2 5 6 3 4 1 2 5 7 6 3 4 Afmetingen in functie van de verkeersbelasting Aanliggende goot in kleinschalige elementen: 15
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwatering en drainage (voor niet-wdb): 16
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Voegbreedte: Controle! Aangepast legverband 17
2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op toekomstig curatief beheer: Vlot machinaal onderhoud garanderen Preventie van vervuiling In ontwerp: niveauverschillen, windstille plaatsen, enz. Na aanleg: opnieuw invoegen, intensief veegbeheer 18
Conclusie: optimale omstandigheden voor onkruidgroei voorkomen Aanliggend groen oppassen: ingroei, overgroei en inzaai toevoer van organisch materiaal robuuste afscheiding voorzien Preventief veegbeheer: organisch materiaal als voedingsbodem grond en stuifzand wijzigen voegvulling Verharding afstemmen op gebruiksintensiteit: breedte alternatieven voor verharding Kwaliteit van ontwerp/uitvoering 19
2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort: Wensen opdrachtgever (esthetiek, comfort) Dikte bepaald door verkeerscategorie Voegbreedte, voegpercentage? Straatlaag Kwaliteit ifv verkeerscategorie Open (2/D) of gesloten (0/D) Filterstabiliteit: Voegvulling Klassieke gebonden en innovatieve materialen Korrelparameters Impact op onkruidgroei 20
Straatsteen: materiaalsoort en onkruidgroei Materiaal (bvb. beton, klei): 21
Straatsteensoort en onkruidgroei Soort: VOEG% 12,5% 15% 7% 6% Beschikbaarheid van ruimte, nutriënten en vocht 22
Straatlaag en onkruidgroei OPEN straatlaag (porfier 2/6,3) GESLOTEN straatlaag (kalksteen 0/6,3) Vervuilde voegvulling (kalksteen 0/6,3) Zuivere voegvulling (kalksteen 0/6,3) Wisselwerking met voegvullingsmateriaal en vervuilingsgraad 23
Klassieke ongebonden voegvulling: Vervuilingseffect Vol% OM OM = Organisch Materiaal 24
Innovatieve voegvullingsmaterialen: Vervuilingseffect STONEDUST DANSAND DANSAND ROMPOX -EASY IJZERSLAKKEN BIOZAND WIT ZAND 0% 5% 10% 20% 40% 80% Vol% Organisch Materiaal 25
Conclusies voegvullingsmaterialen Innovatieve materialen werken (meestal!) prima Werking berust op chemische samenstelling (ph, zoutgehalte) en/of technische kenmerken (beschikbaar vocht) Duurzaamheid? Klassieke materialen Meer onkruidgroei bij brede en vervuilde voegen Korrelvorm en korrelverdeling zijn van belang Vervuilde, grovere materialen scoren doorgaans beter dan fijnere (gehalte fijn <63µm, fijnheidsmodulus, gehalte tussen 0,2-2mm) Korrelparameter Minimaal Aanbevolen Code volgens PTV 411 Fractie fijn (<0,063 mm) < 10 % < 5 % f 10 / f 5 Fractie grof (0,2-D mm) > 60 % > 70 % Fijnheidsmodulus f m > 1,5 > 2,1 MF Geschiktheid voor verkeer! 26
NB: kostprijs onkruidremmende voegvullingen?! Per ton per m², sterk afhankelijk van lokale omstandigheden, schommelingen 27
2.3 Specifieke eisen voor WDB Ontwerp en dimensionering: zie A80/09 en Dossier 5 OCW globale doorlatendheid > 5,4*10-5 m/s (ontwerp) Materiaalkeuze: Waterdoorlatende straatstenen: Eisen voor straatlaag en voegvulling: Waterdoorlatendheid, gehalte fijn (< 63 µm) en voldoende weerstand tegen vergruizing 28
Conclusie materiaalkeuzen Materiaalkeuze afhankelijk van: Eis tot waterdoorlaatbaarheid Veronkruidingsrisico Tolerantie voor onkruidgroei Bereikbaarheid met curatieve technieken (bvb. rond obstakels) Opgenomen in beslisboom 29
3. Beoordeling onkruidgroei - Beeldkwaliteit Beeldscore als maat voor onkruidgroei op de verharding Op basis van gemiddelde voegbedekking en hoogte van de vegetatie: 30
Beeldkwaliteit ivm onkruidgroei op verhardingen Klasse: lettercode (bvb. CROW in NL) Score: cijfer BS = 6 BS = 2 31
Concept van beeldkwaliteit ivm onkruidgroei? Objectieve beoordeling van het straatbeeld Indeling in verschillende klassen naargelang prioriteit Vanuit praktische en/of politieke overwegingen Eventueel vastleggen in beleidsplannen Opvolging beeldkwaliteit via monitoring (bvb. Eco Consult) Wie moet verantwoordelijkheid nemen? BS = 2 Bron: Eco Consult 32
Conclusies en vooruitzichten Onkruidbeheer(sing) begint wel degelijk bij ontwerp, materiaalkeuze en aanleg van de verharding! OCW Handleiding A84/12 recent uitgebracht, op basis van de resultaten van het onderzoek = Belangrijke houvast voor eindgebruiker (ontwerper, beheerder, uitvoerder ) bij het uitwerken van een duurzaam, geïntegreerd en niet-chemisch onkruidbeheersysteem op elementverhardingen Beslisboom in bijlage van handleiding als werkinstrument voor de praktijk? => Prestatiegericht onderhoud (zie straks) 33
Met dank aan Ebema voor het leveren van de grasbetontegels en de betonstraatstenen Stradus voor de rasterflor bloembakken Holcim voor de levering van granulaten: funderingsmateriaal, straatlagen en diverse types voegvullingsmateriaal Romex/JGS Europe voor het bezorgen van Rompox /Jointex en Biozand voegvullingsmateriaal PF&U ApS voor de levering van Dansand Recmix voor de levering van slakkenzand Defensie voor het ter beschikking stellen van militaire testlocaties Kempeneer W. Machines, Marcel Van Dyck Belgium en Krinkels voor het uitvoeren van de behandelingen De vele medewerkers van steden en gemeenten voor hun bereidwillige medewerking IWT Vlaanderen voor de financiële steun 34
Dank u voor uw aandacht! Vragen? Contact/Info: OCW: dr. ir. Elia Boonen 02 766 03 41 e.boonen@brrc.be dr. ir. Anne Beeldens 02 766 03 46 a.beeldens@brrc.be UGent: dr. ir. Benny De Cauwer benny.decauwer@ugent.be 09 264 90 64 35