Regelingen en voorzieningen CODE 6.5.3.232 Buitenlandse straf uitzitten in Nederland algemene informatie bronnen Ministerie van Veiligheid en Justitie, Dienst Justitiële Inrichtingen; www.dji.nl Straf uitzitten in Nederland? Informatieblad voor Nederlandse gevangenen in het buitenland, Dienst Justitiële Inrichtingen december 2011 Procedure Wots en Wets, Informatieblad, Dienst Justitiële Inrichtingen februari 2012 verwijzingen Buitenlandse straf overdragen aan Nederland, informatie van de Rijksoverheid Verdragensite ministerie van Buitenlandse Zaken In Nederland krijgen gedetineerden begeleiding bij hun terugkeer in de maatschappij. Dit is om te voorkomen dat ze opnieuw in de fout gaan. Maar als iemand in het buitenland vastzit, kan dat niet. Daarom is het soms mogelijk gevangenisstraf uit te zitten in Nederland. Dat heet strafoverdracht. WOTS De wet die strafoverdracht regelt, heet de WOTS: Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen. De WOTS geldt voor meer dan 60 landen in de wereld die het Verdrag Overbrenging Gevonniste Personen hebben getekend of waar Nederland een verdrag mee heeft. Procedure Voor strafoverdracht gelden voorwaarden waar gedetineerden aan moeten voldoen. De procedure duurt gemiddeld 6 tot 20 maanden. De afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen (IOS) van de Dienst Justitiële Inrichtingen handelt de aanvragen af. Buitenlanders in Nederlandse gevangenissen Ook niet-nederlanders die in Nederland in de gevangenis zitten, kunnen in aanmerking komen voor strafoverdracht op basis van de WOTS. Als het verzoek wordt ingewilligd, gaan deze gedetineerden terug naar hun land van herkomst. Een buitenlandse gedetineerde kan een WOTS-verzoek indienen bij de inrichting waar hij verblijft. WETS In 2012 veranderen de regels voor strafoverdracht binnen de Europese Unie. Er komt een nieuwe wet bij, de WETS: Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties. De WETS gaat naar verwachting halverwege 2012 in. Het Nederlandse parlement moet de wet nog goedkeuren. Tot die tijd geldt de WOTS. WOTS-informatielijn Heeft u vragen over strafoverdracht? Bel de WOTS-informatielijn: 088 07 25963 (maandag t/m vrijdag van 9.00 tot 12.00 uur). Meer informatie Zie de informatiebladen hierna.
Informatieblad voor Nederlandse gevangenen in het buitenland Straf uitzitten in Nederland? Nieuwe regels van de Europese Unie De Nederlandse overheid vindt het belangrijk dat mensen na hun gevangenisstraf goed terugkeren in de maatschappij. Dan is de kans kleiner dat ze opnieuw in de fout gaan. In Nederland krijgen gevangenen daarom begeleiding bij hun terugkeer in de maatschappij. Maar als je in het buitenland vastzit, kan dat niet. Daarom is het soms mogelijk gevangenisstraf uit te zitten in Nederland. Dat heet strafoverdracht (of: het overdragen van strafvonnissen). In 2012 veranderen de regels voor strafoverdracht. De nieuwe regels gelden voor Nederlanders die niet in Nederland, maar wel in een ander Europees land gevangen zitten. In dit informatieblad staan de belangrijkste oude en nieuwe regels. Strafoverdracht, hoe is dat nu geregeld? Nederland heeft met andere landen in de wereld afspraken gemaakt over het overdragen van straffen. Voor het uitvoeren van deze afspraken hebben we in Nederland de Wet overdracht tenuitvoerlegging strafvonnissen (WOTS). Door de WOTS is het mogelijk straf uit te zitten in Nederland. De belangrijkste voorwaarden zijn: U heeft voldoende binding met Nederland. Die binding moet ook aantoonbaar zijn. U bent bijvoorbeeld Nederlander of u heeft een verblijfsvergunning voor Nederland en u woont of werkt in Nederland. Uw strafprocedure (de rechtszaak en de uitspraak) is afgerond. U kunt ook niet meer in hoger beroep gaan. U bent veroordeeld tot een gevangenisstraf. U heeft nog een straf van minstens 6 maanden op het moment dat Nederland de straf overneemt. U bent veroordeeld voor iets wat in Nederland ook strafbaar is. Het land waar u veroordeeld bent én Nederland zijn allebei akkoord met de overdracht. En ook met de manier waarop uw straf wordt voortgezet in Nederland. U dient zelf een verzoek in bij de bevoegde autoriteit van het land waar u vastzit. Hoe de overdracht precies is geregeld, hangt af van het land waar u vastzit. De procedure kan 6 tot 20 maanden duren. De WOTS blijft gelden voor landen buiten de Europese Unie waar Nederland een verdrag mee heeft. Voor de landen binnen de Europese Unie veranderen de regels in 2012. U moet daarvoor voldoen aan de voorwaarden.
Wat gaat er veranderen? Verandering 1 WOTS wordt WETS voor Europese Unie In 2008 hebben de landen van de Europese Unie nieuwe afspraken gemaakt over strafoverdracht. Die afspraken gaat Nederland opnemen in een nieuwe wet: de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties (WETS). De WETS is nog niet ingevoerd. Dat gebeurt waarschijnlijk in de tweede helft van 2012. Het Nederlandse parlement moet er nog mee instemmen. Verandering 2 Nieuwe regels in de WETS WOTS en WETS verschillen van elkaar. Dit zijn de belangrijkste nieuwe regels: WETS ook in het land waar u vastzit Het land waar u vastzit, moet ook een wet hebben ingevoerd met de nieuwe Europese afspraken. Als die wet er nog niet is, geldt de WOTS. Het verschilt per land wanneer die wet er komt. Vonnis: op of na 5 december 2011 De WETS geldt alleen als het vonnis op of na 5 december 2011 onherroepelijk is geworden. Onherroepelijk betekent dat de procedure is afgerond en dat hoger beroep niet meer mogelijk is. Voor alle vonnissen die vóór 5 december 2011 onherroepelijk zijn geworden, geldt de WETS dus niet (maar wel de WOTS). De buitenlandse straf wordt voortgezet, niet omgezet Bij strafoverdracht in de WETS kan Nederland de buitenlandse straf niet omzetten naar de Nederlandse strafmaat. Dus de straf die u in het buitenland krijgt opgelegd, verandert in Nederland niet. Ook al is die straf hoger dan wat in Nederland gebruikelijk is. Termijn voor behandeling aanvraag en overplaatsing Nederland en het land waar u vastzit moeten binnen 90 dagen een besluit hebben genomen over de strafoverdracht. De tijd die nodig is voor het compleet maken, invullen, toetsen en opsturen van de aanvraag zit daar niet bij in. Dus in de praktijk kan het langer duren dan 90 dagen voordat er een besluit is genomen. Als startdatum van de 90-dagentermijn geldt de dag waarop Nederland de aanvraag voor de strafoverdracht ontvangt van het land waar u vastzit. Gaat de strafoverdracht door? Dan moet het land waar u vastzit ervoor zorgen dat u binnen 30 dagen na dit besluit naar Nederland wordt overgeplaatst. Instemming van de gevangene is niet meer verplicht Meestal kan het land waar u veroordeeld bent, de strafoverdracht uitvoeren zonder uw instemming. U kunt wel uw mening geven. Maar de strafoverdracht kan ook doorgaan als u het er niet mee eens bent. Initiatief komt van het land, niet van de veroordeelde In de oude regels moest de gevangene (of zijn advocaat of familie) zelf het initiatief nemen voor strafoverdracht. In de nieuwe regels staat dat het land van veroordeling dit doet. Het land van veroordeling is niet verplicht strafoverdracht aan te vragen. U heeft er ook niet automatisch recht op. U kunt wel aangeven dat u in aanmerking wilt komen voor strafoverdracht. Dat moet u doen bij de gevangenis waar u verblijft. Soms gaat dat met een formulier. U kunt het ook laten weten via uw advocaat. Verandering 3 Een nieuwe afdeling: IOS Een verzoek voor strafoverdracht komt nu nog terecht bij de afdeling Internationale Rechtshulp in Strafzaken van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Vanaf 1 januari 2012 gaat een andere afdeling dit doen. Die heet: afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen (IOS). De IOS hoort bij de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Dat is ook een onderdeel van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Verandering 4 Een nieuw telefoonnummer De WOTS-informatielijn is er voor gevangenen, advocaten en familieleden die vragen hebben over strafoverdracht. Vanaf 1 januari 2012 heeft de WOTS-informatielijn een nieuw telefoonnummer: 088 07 25 963 (vanuit het buitenland: 00 31 88 07 25 963). De WOTS-informatielijn is elke werkdag bereikbaar van 9.00 tot 12.00 uur. Meer informatie Meer informatie over WOTS en WETS staat op www.rijksoverheid.nl. Ook is er het artikel Hallo WETS, dag WOTS in Gezant nummer 4-2011. Dat is het blad van Stichting Epafras. U kunt het vinden op www.epafras.nl. Voor vragen over uw persoonlijke situatie kunt u het beste contact opnemen met uw advocaat en de gevangenis waar u verblijft. Dit informatieblad is een publicatie van: Dienst Justitiële Inrichtingen Postbus 30132 2500 gc Den Haag Aan dit informatieblad kunnen geen rechten worden ontleend. DJI aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten in dit informatieblad. Dienst Justitiële Inrichtingen, december 2011
Procedure Wots en Wets Hoe verloopt de procedure op hoofdlijnen, als een gedetineerde in zijn thuisland zijn straf wil uitzitten? WOTS (huidige regeling) Als een gedetineerde nu in een ander land gevangen zit en hij wil zijn straf in Nederland uitzitten, dan zijn er - afhankelijk van de keuze van het land van veroordeling of de afspraken tussen Nederland en dat land - twee procedures. De eerste procedure heet de voortzettingsprocedure, de tweede heet de omzettingsprocedure. Nederland hanteert voor de strafoverdracht uit landen van de Europese Unie (EU) in principe de voortzettingsprocedure. Buiten de EU verschilt het per land welke procedure wordt gehanteerd. Voortzetting betekent dat de straf in Nederland in principe niet wordt aangepast, tenzij de duur van de straf hoger is dan het wettelijk strafmaximum voor het delict. Omzetting betekent dat de straf (let op: niet de feiten) in Nederland opnieuw wordt beoordeeld. Er volgt in Nederland dan zo snel mogelijk na de overbrenging van de gedetineerde een nieuwe rechtszitting om de strafmaat te bepalen. In beide gevallen geldt de Nederlandse VI-regeling. Een gedetineerde wil zijn buitenlandse straf in Nederland uitzitten Het begin van het proces verloopt voor beide procedures op hoofdlijnen als volgt: De gedetineerde dient een verzoek tot overdracht in bij de bevoegde autoriteit in het land waar hij veroordeeld is. De gedetineerde kan met vragen over het verzoek en welke eisen daaraan worden gesteld terecht bij de penitentiaire inrichting in het land waar hij verblijft. Vragen kunnen ook worden gesteld aan de advocaat. Als het land van veroordeling geen bezwaar heeft tegen overdracht van het vonnis, kan het Nederland vervolgens verzoeken om het vonnis over te nemen. De procedure die in het land van veroordeling moet worden doorlopen voordat het verzoek naar Nederland komt, is verschillend per land. Vaak zijn verschillende partijen betrokken bij de voorbereiding van het verzoek. Zo wordt het in een aantal landen eerst aan de rechter voorgelegd. Een overdracht van een vonnis duurt, afhankelijk van de geldende procedures, gemiddeld 6 tot 20 maanden. Het verzoek wordt door de buitenlandse autoriteiten gestuurd naar de afdeling Internationale Overdracht Strafvonnissen (IOS) van de Dienst Justitiële Inrichtingen, een onderdeel van het Ministerie van Veiligheid en Justitie. Vragen over de stand van zaken van het verzoek kunnen worden gesteld via de telefonische informatielijn, telefoonnummer 088 07 25963. Omdat resocialisatie het doel is van de WOTS, is het van belang dat er sprake is van binding met Nederland. Als het op basis van het vonnis of informatie verstrekt door de gedetineerde of zijn advocaat onduidelijk is of de veroordeelde voldoende binding heeft met Nederland, wordt aan de reclassering in Nederland gevraagd een onderzoek in te stellen. Voldoende binding kan bijvoorbeeld blijken uit een vaste woon- of verblijfplaats in Nederland, werk en familie. Dit onderzoek duurt ongeveer 6 weken. Ingeval het een veroordeelde betreft die niet over de Nederlandse nationaliteit beschikt maar een verblijfsvergunning voor Nederland heeft, wordt de Immigratie- en Naturalisatiedienst gevraagd te beoordelen of het buitenlandse vonnis leidt tot intrekking van de verblijfsvergunning. In geval van mogelijke intrekking van de verblijfsvergunning, wordt aangenomen dat er geen resocialisatiebelang in Nederland is. Na deze fase verschillen de processtappen voor voortzetting en omzetting van elkaar. De voortzettingsprocedure verloopt verder op hoofdlijnen als volgt: Als er sprake is van binding met Nederland en het verzoek compleet is, dan wordt advies gevraagd van het gerechtshof in Arnhem (de penitentiaire kamer). Dit duurt enkele maanden. Als het advies van het gerechtshof in Arnhem positief is, volgt een besluit van de minister van Veiligheid en Justitie dat de gedetineerde naar Nederland mag. Het land van veroordeling bevestigt de instemming of trekt het verzoek alsnog in. IOS geeft de opdracht om de gedetineerde over te brengen. Om dit te regelen is afstemming nodig met het andere land en andere organisaties binnen Nederland, om bijvoorbeeld de vlucht te regelen en begeleiding tijdens de vlucht. Het duurt ongeveer 2 maanden voordat de gedetineerde daadwerkelijk van het andere land naar Nederland wordt gebracht. In Nederland wordt de gedetineerde geplaatst in een gevangenis. De omzettingsprocedure verloopt verder op hoofdlijnen als volgt: Als er sprake is van binding met Nederland en het verzoek compleet is, dan wordt de Officier van Justitie gevraagd om een strafmaatadvies. Dat wil zeggen dat hij de feiten beoordeelt waarvoor betrokkene is veroordeeld en aangeeft wat hij in Nederland voor dat delict zou eisen. Met het strafmaatadvies wordt, in geval het een veroordeelde betreft die niet over de Nederlandse nationaliteit beschikt maar een verblijfsvergunning voor Nederland heeft, de Immigratie- en
Naturalisatiedienst gevraagd te beoordelen of het buitenlandse vonnis leidt tot intrekking van de verblijfsvergunning. In geval van mogelijke intrekking van de verblijfsvergunning wordt aangenomen dat er geen resocialisatiebelang in Nederland is. Als uit het strafmaatadvies blijkt dat er voldoende strafrestant is (minimaal 6 maanden na terugkeer), dan besluit de minister van Veiligheid en Justitie dat de gedetineerde naar Nederland mag. IOS geeft dan de opdracht om de gedetineerde over te brengen. Om dit te regelen is afstemming nodig met het andere land en andere organisaties binnen Nederland, om bijvoorbeeld de vlucht te regelen en begeleiding tijdens de vlucht. Het duurt ongeveer 2 maanden voordat de gedetineerde daadwerkelijk van het andere land naar Nederland wordt gebracht. Na ongeveer 2 maanden nadat de gedetineerde in Nederland is aangekomen, volgt de rechtszitting waarop de straf wordt bepaald die de gedetineerde nog moet uitzitten in Nederland. In Nederland wordt de gedetineerde geplaatst in een gevangenis. Terugkeergarantie Als Nederland een onderdaan overlevert aan een ander land, wordt vaak een zogenaamde terugkeergarantie afgesproken. Dat betekent dat beide landen toezeggen te zullen meewerken aan een overdracht van het vonnis. Deze procedure verloopt volgens de omzettingsprocedure. Een gedetineerde wil zijn Nederlandse straf in het buitenland uitzitten De gedetineerde dient een verzoek tot overdracht in bij de afdeling IOS van DJI. Een formulier hiervoor is beschikbaar in de gevangenis. Vragen kunnen ook worden gesteld aan de advocaat. De afdeling IOS verzamelt de benodigde stukken en vraagt aan de Officier van Justitie om advies. De Officier van Justitie houdt in zijn advies rekening met de effecten van het delict op de samenleving en eventuele slachtoffers en nabestaanden. Als het advies positief is, wordt een verzoek naar de autoriteiten in het thuisland gezonden. In het thuisland wordt een procedure gevolgd. Hierbij kunnen diverse partijen betrokken zijn en per land is het verschillend hoe lang dit duurt. Als het land instemt met de strafoverdracht en Nederland instemt (bijvoorbeeld aanpassing van de straf ), dan zal het thuisland verzocht worden het vervoer van de gedetineerde te regelen. WETS (nieuwe regeling binnen de EU) In 2008 hebben de EU-lidstaten afgesproken dat de overdracht van vonnissen sneller en eenvoudiger kan. Dit is vastgelegd in een kaderbesluit dat de lidstaten moeten omzetten in wetgeving. In Nederland wordt dit de Wet wederzijdse erkenning en tenuitvoerlegging van vrijheidsbenemende en voorwaardelijke sancties (WETS). De WETS treedt in Nederland naar verwachting medio 2012 in werking, maar kan pas worden toegepast als beide landen de regeling in nationale wetgeving hebben geïmplementeerd. Bovendien geldt de WETS alleen voor vonnissen die onherroepelijk zijn geworden na 5 december 2011. Het proces bij de nieuwe regeling WETS verloopt op hoofdlijnen als volgt, en lijkt het meeste op de voortzettingsprocedure van de WOTS: Het land van veroordeling onderzoekt of een vonnis kan worden overgedragen. Als er vragen zijn over de binding van de veroordeelde, neemt zij contact op met het land van herkomst om dit te controleren. Als de binding voldoende lijkt te zijn, stuurt het land van veroordeling het vonnis en een standaard certificaat met alle benodigde informatie op naar het thuisland. Daarvoor moet het land van veroordeling wel de mening vragen van de veroordeelde. De veroordeelde hoeft echter meestal geen instemming te geven. Als het land van veroordeling niet uit zichzelf het vonnis opstuurt naar Nederland, kan de veroordeelde hierom verzoeken, maar dit geeft geen recht tot overdracht. Als het land van veroordeling niet reageert, kan de veroordeelde ook aan Nederland vragen (bij de afdeling IOS van de Dienst Justitiële Inrichtingen) om aan het andere land te vragen om de straf over te dragen. Soms zal het land van veroordeling een vonnis heel snel opsturen, soms zal het lang duren of wil het land van veroordeling de straf niet overdragen. In een vooroverleg tussen het land van veroordeling en Nederland kan, als er onduidelijkheid is of de veroordeelde genoeg binding heeft met Nederland, de reclassering in Nederland worden gevraagd een onderzoek in te stellen. Voldoende binding kan bijvoorbeeld blijken uit een vaste woon- of verblijfplaats in Nederland. Dit onderzoek duurt ongeveer 6 weken. Als alle informatie compleet is, neemt IOS het vonnis en het certificaat in behandeling. Vanaf dat moment moet Nederland binnen 90 dagen beslissen of Nederland het vonnis erkent of niet. IOS stuurt de zaak voor een oordeel aan het gerechtshof in Arnhem. Als het gerechtshof in Arnhem een positief oordeel geeft, besluit de minister van Veiligheid en Justitie dat de gedetineerde naar Nederland mag. In geval een gedetineerde zijn buitenlandse straf uitzit in Nederland, zal het land van veroordeling het vervoer regelen. In geval een gedetineerde zijn Nederlandse straf in zijn thuisland wil uitzitten, regelt Nederland het vervoer. De nieuwe regeling stelt dat de gedetineerde binnen 30 dagen na de beslissing tot erkenning naar Nederland moet worden overgebracht. Dit is een publicatie van: Dienst Justitiële Inrichtingen Postbus 30132 2500 gc Den Haag Deze uitgave is zuiver informatief. Er kunnen geen rechten aan worden ontleend. DJI aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten in de uitgave. Dienst Justitiële Inrichtingen, februari 2012