Roo, Marijke de Van: Herman Noback <herman@noback.demon.nl> Verzonden: maandag 24 juni 2013 13:29 Aan: m.vandertol@drenthe.nl; g.vandinteren@drenthe.nl; e.veenstra@drenthe.nl; staten; r.visser@provinciegroningen.nl; d66@provinciegroningen.nl; groenlinks@provinciegroningen.nl; d.buursink@planet.nl; aart.karssen@d66overijssel.nl; griffie@gelderland.nl; pvda@ps.gelderland.nl; d66 @ps.gelderland.nl; groenlinks@ps.gelderland.nl; post@noord-holland.nl; r.hillebrand@statenzh.nl; g.wenneker@statenzh.nl; mgt.kleijweg@statenzh.nl; a.evertz@zeeland.nl; l.harpe@zeeland.nl; a.hijgenaar@zeeland.nl; info@brabant.nl; jjbraam@prvlimburg.nl; politiek@daphnedertien.nl Onderwerp: boek: ENERGIE fabels, feiten, financiën. bijlage met fragmenten. Bijlagen: toelichting Energie boek.pdf Opvolgingsmarkering: Markeringsstatus: Opvolgen Voltooid Geachte heer, mevrouw, Vorig jaar heb ik een boek geschreven Energieprojecten: vooral Brandhout. Daarvan is nu een nieuwe versie gemaakt, met als titel Energie, fabels, feiten, financiën. Het eerste boek heeft niet de impact gehad die het m.i. verdient. Aangetoond wordt namelijk dat de meeste energiemaatregelen niet of nauwelijks positief effect hebben, en dat is juist voor politici een belangrijk gegeven. Er zijn maatregelen, met alle goede bedoelingen, niet het beoogde effect kunnen hebben. Als ingenieur geef ik niet mijn mening, maar analyses en conclusies. Waterstof bestaat niet of wordt gemaakt als drager van koolstof energie, elektrische auto s kosten evenveel energie als benzineauto s, om maar enkele beredeneerde conclusies te noemen. Actueel is zelfs dat er nu in Indonesië bossen worden verbrand om ruimte te maken voor palmolieplantages. Hoe krom wil je het hebben. De grote denkfout achter niet-effectieve projecten is dat het doel (minder fossiel) wordt verward met de middelen (zonnepanelen, elektrische auto s, waterstof). Bijgaand een PDF met een toelichting en enkele fragmenten. Voor wie de genoemde 6 euro een probleem is: het volledige boek wordt als PDF op verzoek gratis toegestuurd. Verder zij opgemerkt dat ik geen enkel belang heb bij de studie, anders dan als verantwoordelijke burger en belastingbetaler. Eerder missionaris dan koopman. U mag deze mail doorsturen zoveel u wilt, graag zelfs, vooral aan u bekenden die energie in hun portefeuille hebben. Herman Noback 1
Toelichting en enkele fragmenten van Energie, fabels, feiten, financiën. Het boek is een update van ISBN/EAN 978-90-818978-0-8, Energieprojecten: vooral Brandhout Stellingen zijn beter onderbouwd, onder andere: het helpt niet als je groene elektriciteit koopt, importeert of gebruikt voor een bepaald doel (b.v. elektrische auto's). Verder is het is op veel plaatsen aangevuld en redactioneel veranderd. Er is een register toegevoegd. Het boek wordt nu aangeboden als PDF-file (127 pag). 1.Voor wie het boek Energieprojecten: vooral Brandhout heeft is de update gratis. 2.Als u de file (127 pag.) via derden ontvangt en na inzien besluit hem te houden wordt u verzocht 6,- over te maken. (Voor meerdere afdrukken ook 6,- per stuk). Vermeld dan dat u de file ontvangen heeft. 3.Als u alleen deze 7 pagina's ontvangt kan de file van het boek worden besteld bij de schrijver/uitgever per mail energ@noback.demon.nl of door 6,- over te maken naar 4548236 met vermelding van uw e-mail adres. Het is toegestaan, gewenst zelfs, om deze zeven pagina's en/of de file van het boek door te sturen aan mogelijk geïnteresseerden, de ontvanger valt dan in een van bovenstaande categorieën. U kunt het boek in de vorm van een collegedictaat (dubbelzijdig afgedrukt op A4, geniet) voor 16,- bestellen. In voorbereiding is dezelfde tekst, ook op A4 formaat, gebrocheerd en geplastificeerd omslag ( 25,-). De drie versies hebben dus dezelfde paginanummering. Genoemde prijzen zijn inclusief BTW en verzendkosten. 2013 Herman Noback uitg.: noback ingenieursbureau Bunderriet 13, 9746 PX Groningen www.noback.demon.nl energ@noback.demon.nl bank ING : 4548236 banknr. wordt NL71 INGB 0004 5482 36
Inhoud 1. Inleiding........... 5 2. Energie, waar hebben we het over. Energie en Vermogen.... 8 Thermodynamica voor beginners....... 9 3. Alle beetjes helpen niet......... 12 4."We hebben genoeg energie, we exporteren zelfs".. 18 5. Alternatieve energie is ook energie. Geoormerkte energie is ook energie.. 19 6. Energiebesparing is saai......... 24 Veel besparen is verspillend. Energieneutraal is dus erg verspillend.. 24 7. Isolatie. De bescheiden geweldenaar...... 27 8. Veel besparen is veel verspillen........ 31 9. Autorijden en energie besparen........ 35 10. Vloerverwarming......... 38 11. Koeling en airconditioners........ 41 12....Maar wat kost de energiebesparing aan energie?..... 44 13. Krijgt de heilige koe echt eten?........ 47 14.Combinaties kunnen een hoog rendement maken..... 50 15. Warmtepompen werken ook al niet....... 55 16. Rendementen bij warmtemachines en koelmachines.... 57 17. Afvangen van CO 2 kost veel energie en opslag is een politiek probleem.. 62 18. Zonnecellen (PV-cellen), nut en onnut....... 65 19. Psychologische kant van energie....... 73 20. Onzinnige projecten en lege beweringen...... 74 21. Elektrische auto's rijden op steenkool, en veroorzaken veel CO 2... 79 22. Jaar x, 1953, jaar y......... 83 23. Een sprookje.......... 85 24. Discussie over kernenergie en de waarde van argumenten.... 87 25. Waterstof-energie is koolstof-energie....... 90 26. Auto s op zonne-energie. Fietsen op menskracht..... 94 27.Verschillende alternatieve bronnen....... 96 28. Haalbare ontwikkelingen in zonne-energie......100 29. Opslag van energie, stuwmeren, getijdencentrale.....103 30. Energietekort opslaan in vuil wasgoed. Besparing door betere inzet van groen.107 31. Kilometerheffing en/of accijns........111 32. Subsidie en belasting........114 33. Centrales...........116 34. Nuanceringen en (gloei)lampen........120 35. Motorboten..........123 Appendix: enkele formules.........125 Register...........126
Fragment uit inleiding Werkwijze Projecten is in dit boek de verzamelnaam van ideeën, maatregelen, installaties enzovoort op het gebied van energie. Nagegaan wordt: Hoeveel kost het in euro's om een m³gas te besparen? Door deze werkwijze kunnen uiteenlopende projecten onderling worden vergeleken, bijvoorbeeld warmtepompen met isolatie. Er wordt geen rekening gehouden met subsidies en belastingen. Enerzijds omdat subsidie gewoon geld is dat door een ander betaald wordt. Anderzijds... Fragment uit Alle beetjes helpen niet. Voor een tientje koop je een zonnepaneeltje om je mobiel op te laden. Dat spaart 1 watt gedurende 100 uur per jaar, 0,1 kwh per jaar. In 10 jaar 1kWh voor een tientje. Als 10 miljoen mensen meedoen bespaart dat 1 miljoen kwh. Dat komt overeen met het elektriciteitsverbruik van 500 huishoudens. Dat klinkt positief. De investering is 100 miljoen. Dat is 200.000 euro per huishouden. Klinkt al wat minder positief, 200.000 euro om het elektriciteitsverbruik van één huishouden op te wekken. Natuurlijk kan zo'n mini-zonnepaneeltje nuttig zijn. Maar niet voor de energiebesparing. Als iedereen meedoet De zinsnede als iedereen meedoet. is het begin van een drogreden. De voordelen worden vermenigvuldigd met iedereen, de nadelen met één. Het doet er gewoon niet toe of iedereen meedoet, tenminste niet om de effectiviteit te beoordelen. Als één persoon met een maatregel elke dag één procent van zijn daggebruik bespaart, bespaart hij in een jaar ook één procent van zijn jaargebruik, en bespaart een heel land met die zelfde maatregel als iedereen meedoet ook één procent van het jaargebruik van dat land. Fragment uit Onzinnige projecten... Een mens die zich in het zweet werkt levert 60 of 80W, dus 60 tot 80 joule per seconde. 1 kw is 1000W dus 1000 joule per seconde. 1kWh is 1000 J/s gedurende een uur, dus 3,6 miljoen joule. 15 uur zwaar werk. Uit een m³gas haal je 4 kwh, dus 60 uur werk om een kuub te besparen. Fragment uit Energiebesparing is saai. Er is een beperkte hoeveelheid geld beschikbaar om aan energiebesparing te doen. Om de verschillende methoden te vergelijken moet je kijken hoeveel geld je moet uitgeven om één m³gas te besparen, of anders gezegd: van hoeveel m³gas kun je verbranding voorkomen per euro aan kosten. Besteed 100 per jaar (inclusief rente, afschrijving en eventueel onderhoud) aan spouwmuurisolatie en je bespaart per jaar 1700 m³gas. Besteed dat geld aan zonnecellen en je
bespaart per jaar 75 m³gas. Meer dan 1600 m³ wordt dan niet bespaard omdat jij 75 m³ wèl wilde besparen. Een reactie zou kunnen zijn dat je het ene moet doen en het andere niet laten. Dat is geen verstandige reactie zolang je het ene -spouwmuurisolatie- nog kunt doen. Want ook voor die tweede som geldt dat je daarmee op de ene manier 75 m³ kunt besparen op de andere manier 1700 m³. Pas als alle spouwmuren van alle verwarmde huizen zijn geïsoleerd, komt de volgende nuttige actie aan de beurt. En dat is nog steeds niet het plaatsen van zonnecellen. Energieneutraal is verspillend. Energieneutraal wordt gebruikt als aanbeveling: kijk eens hoe goed we het doen. Hoe kan dat dan verspillend zijn, dat is het toch juist niet? Energieneutrale gebouwen hebben allerlei maatregelen ondergaan om energie te besparen. Dus ook inefficiënte. Er is te veel geld uitgegeven aan niet-renderende methoden. Fragment uit Alternatieve energie is ook energie. Geoormerkte ook. Er zijn hier enkele stellingen aan de orde. De ene is: elektrische auto's gebruiken evenveel energie als benzine-auto's. Die is nog niet verhelderd. In het kort (wordt later nog uitgebreid) geldt dat een benzine-auto 6 liter per 100 km gebruikt. Dat is 50 kwh primaire energie per 100 km. Een elektrische auto gebruikt 18 kwh per 100 km. Op het eerste gezicht véél zuiniger. Echter, om die 18 kwh elektrisch op te wekken met een rendement van 38% is aan primaire energie ook 50 kwh nodig. Ze gebruiken dus evenveel primaire energie per km. De getallen zijn niet precies, maar wel is duidelijk dat, als er al verschil is, dat verschil lang niet altijd in het voordeel van de elektrische auto uitvalt. De andere stelling is: het doet er helemaal niets toe of je voor de auto zonne-energie of fossiele gebruikt. De derde stelling is dat het er absoluut niet toe doet of je voor welk doel dan ook, groene energie koopt. Ook doet het er niet toe dat je groene energie importeert. Met enkele schemaatjes wordt e.e.a. hopelijk verduidelijkt. De verschillende energiestromen worden genoemd in Eenheden van 1 MWh. Als u liever 1 E= 1 kwh hebt, ook goed, dan blijven de plaatjes hetzelfde, behalve gaat het dan om 100 km en om 5,6 liter benzine. Elektrische auto'op zonne-energie of fossiel? situatie 1 100 E prim centrale 38 E elektr huishoudens zonnepanelen 17 E elek elekt auto's 100.000 km
situatie 2 100 E prim 21 E elektr centrale huishoudens zonnepanelen 17 Eelek 17E elek elektr auto's 100.000 km situatie 3 55 E prim centrale 21 E elektr 17 E elektr zonnepanelen 45 E prim = 5625 liter benzine huishoudens benzine-auto's 100.000 km In situaties 1 en 2 gebruikt de centrale 100 E primair, levert 38E elektrisch aan de huishoudens. De elektrische auto's gebruiken 17E, de huishoudens 38 E. Het verschil tussen 1 en 2 is dat de elektrische auto's in situatie 1 de elektriciteit van zonnepanelen krijgen, en in situatie 2 van de centrale. In beide gevallen is de primaire energie (100E) even groot. In situatie 3 zijn er geen elektrische auto's, maar benzine-auto's. De hoeveelheid primaire energie blijft ongewijzigd, de benzine-auto's hebben geen accu van het zeldzame lithium, de centrale kan kleiner. In alle gevallen wordt primaire energie geleverd door verbranding van fossiele brandstoffen, de hoeveelheid CO2 is dus in alle situaties even groot. De analyse leidt tot alleen maar voordelen van benzine-auto's boven elektrische auto's, behalve misschien een marginaal verschil in het verbruik. Immers is een actieradius van 600 km voor benzineauto's geen probleem. Wegens het gewicht en/of de kosten van accu's is dat voor elektrische auto's niet mogelijk. Mocht er in centrales gas worden gestookt in plaats van kolen of olie, wordt er ten behoeve van de elektrische auto iets minder CO2 gegenereerd dan ten behoeve van de benzineauto. Dat is een ander verhaal, en is terug te voeren op de brandstof van de centrale.
Fragment uit hetzelfde hoofdstuk Onderlinge levering van groene energie? NS is bijvoorbeeld Noorwegen of Zweden. Zweden heeft inderdaad kerncentrales en biocentrales. Noorwegen heeft waterkracht. Wij importeren 30 E groen uit Zweden en leveren 30 E grijs naar D. In situatie 2 wordt door NL 25E kernenergie uit NS geïmporteerd. D importeert ook kernenergie. Alle energiestromen in situatie 1 en in situatie 2 zijn identiek, en is geen verschil. De geldstromen zijn wel anders. situatie 1 NS eigen gebruik 100E 60 E 40 E NS kerncentrale 60E NS groene centrale 70E D import 30 E 30E NL import/export situatie 2 NS eigen gebruik 100 E 5 E 50 E 45 E NS kerncentrale 60 E NS groene centrale 70 E 30E 25 E 50 E 25E D import 30 E NL import = export Nu levert de kerncentrale in Zweden aan Nederland. NL importeert bovendien groene energie uit Zweden en levert grijze energie aan Noorwegen. Duitsland importeert kernenergie uit Zweden.
situatie 3 NS eigen gebruik 100E 10E 30E 60E NS Kerncentrale 60E 20E 30 E 10E 30 E NS groene centrale 70E D import 30 E NL import = export In situatie 1 importeert NL groene energie uit de Zweedse bossen, en exporteert grijze naar D. in situatie 3 importeert NL kernenergie uit Zweden en exporteert grijze energie naar Noorwegen. D importeert uitsluitend kernenergie. In situatie 1 gebruikt SN voor40% groen, in situatie 2 is dat 45 %, in situatie 3 is dat 60%. Zolang de situatie bij de blokjes maar klopt, kun je de pijlen zetten zoals je maar wilt. In de echte wereld is er geen enkel verschil te zien tussen de drie situaties. Omdat NL 's nachts grijze energie opslaat in Noorwegen en die overdag weer terugkrijgt, (zie ook bij 'opslag'), zou je dat ook import van groen en export van grijs kunnen noemen. En dat is ook zo. Je zou onze groene import uit Zweden ook atoomstroom kunnen noemen. En dat klopt ook. Net zo goed. De essentie van deze verhandeling is, dat het wel wat uitmaakt hoe je elektriciteit maakt. Maar daarna is alle elektriciteit ononderscheidbaar. Fragment uit Energietekort opslaan in vuil wasgoed. Besparing door betere inzet van groen Met OVW, de Opslag in Vuil Wasgoed, wordt niet energie opgeslagen, maar tekort, zodat in tijden van overvloed energie kan worden opgenomen. Dat kan door b.v. het draaien van de was uit te stellen of te vervroegen naar zondagmorgen. Het voordeel is dat daardoor meer groene elektriciteit kan worden ingepast. De maatregel werkt het best als die door variabele tarieven wordt ondersteund. Die variabele tarieven starten dan automatisch de wasmachine of wachten daarmee tot een geschikt moment. Elders is al gezegd dat opslag van energie praktisch niet kan. Misschien wel in Noorwegen in een stuwmeer hoog in een fjord, niet in Nederland waar de streek het Hoogeland niet boven 5 m boven NAP uitkomt,... Opslag op zee zit er niet in, ook niet in een verdubbelde afsluitdijk. Mechanisch al helemaal niet. Geen opslag van betekenis dus? Misschien wel de opslag van energietekort.