Beïnvloedt Bridge het Brein? Het Effect van Breinjoggen op Cognitie bij Gezonde Ouderen en de Invloed van Motivatie Does Bridge influence the Brain? The Effect of Brain jogging on Cognition in Healthy Elderly and the Influence of Motivation Marijke Koppen Scriptiebegeleider: Dr. S.A.H. van Hooren Tweede begeleider: Dr. W. Waterink December 2008 Open Universiteit Nederland Faculteit Psychologie Afstudeerrichting Gezondheidspsychologie 1
Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Dankwoord... 3 Samenvatting... 4 Abstract... 6 1. Inleiding...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2. Methode...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.1 Onderzoeksgroep...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2 Instrumenten...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.1 Subjectieve geheugentest...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.2 Biopsychosociale factoren...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.3 Motivatie...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.2.4 Overige metingen...fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.3 Procedure...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2.4 Analyse...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 3. Resultaten...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 4. Discussie...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Referenties...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage I...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage II...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage III...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage IV...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage V...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. Bijlage VI...Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 2
Dankwoord Graag wil ik Nancy de Boer, projectmanager van de Nederlandse Bridge Bond (NBB) bedanken voor haar belangrijke bijdrage aan het werven van bridgers uit het NBB ledenbestand, de bridgers van Jump 85 voor hun onmisbare deelname aan de pilotstudy en welkome aanlevering van extra controlepersonen, en natuurlijk Susan van Hooren voor al haar waardevolle aanvullingen en commentaren. Dit scriptieonderzoek zal mogelijk bijdragen aan het project van de NBB Denken en Doen, een onderdeel in het programma van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS): het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen (NASB), met als doelstelling het bevorderen van een actieve leefstijl bij ouderen. 3
Beïnvloedt Bridge het Brein? Het Effect van Breinjoggen op Cognitie bij Gezonde Ouderen en de Invloed van Motivatie Marijke Koppen Samenvatting Doel: Doelstelling van dit onderzoek is onderzoeken of bridgen als een functie van breinjoggen (cognitieve, sociale en fysieke activiteit), invloed heeft op cognitief functioneren bij gezonde ouderen, en of motivatie dit verband modereert. Op basis van de concepten cognitieve reserve en use it or lose it blijkt dat uitdagende activiteiten bescherming bieden tegen cognitieve achteruitgang. Met de socioemotional selectivity theorie is beargumenteerd dat dit verbeterd kan worden door interactie met motivatie. Methode: Deelnemers bestonden uit een steekproef van 168 bridgers geworven via de Nederlandse Bridge Bond (NBB) en 81 niet-bridgers, geworven door de bridgers. Beide groepen zijn vergelijkbaar qua leeftijd (leeftijdsbereik 55-88 jaar) en opleidingsniveau. Crosssectioneel data is verkregen via een online survey, waarbij de verkorte vertaalde Metamemory in Adulthood (MIA; Ponds & Jolles, 1996a) en de Cognitive Failure Questionnaire (CFQ; Ponds, van Boxtel & Jolles, 2006) voor de subjectieve uitkomstmaten zijn gebruikt. Breinjoggen is gemeten met zelfgerapporteerde items, en geaggregeerde compound-scores van de RAND-36 (Van der Zee & Sanderman, 1993) zijn gebruikt om mentaal en fysiek functioneren te meten. De verkorte vertaalde Achievement Motivation Scale-Revised (AMS-R; Lang & Fries, 2006) meet Hoop naar succes en Angst voor falen. Bridgen is met zes vragen vastgelegd. Resultaten: Er zijn geen effecten voor breinjoggen op cognitief functioneren gevonden. 4
Daarentegen zijn er wel substantiële significante effecten gevonden voor Hoop naar succes en Angst voor falen op de uitkomstmaten. Conclusie: De resultaten indiceren dat bridgers met een hoge motivatie voor succes, meer vertrouwen hebben in de effectiviteit van hun geheugen en meer gevoel van controle over het geheugen ervaren vergeleken met de controlegroep. Bridgers met een hoge motivatie om falen te vermijden, ervaren mogelijk minder cognitief falen. Dit duidt erop dat motivatie bij bridgers gunstige effecten op cognitie kan hebben en bij kan dragen aan succesvol verouderen. Keywords: Succesvol verouderen; Cognitief functioneren; Cognitieve reserve; Use it or lose it; Socioemotional selectivity theorie; Breinjoggen; Bridgen; Motivatie 5
Beïnvloedt Bridge het Brein? Does Bridge influence the Brain? The Effect of Brain jogging on Cognition in Healthy Elderly and the Influence of Motivation Marijke Koppen Abstract Objective: The objective of this study was to investigate the effect of bridge as a function of brain jogging (cognitive, social and physical activity) on cognitive functioning in healthy elderly, using motivation as a moderator variable. According to the concepts of cognitive reserve and use it or lose it, challenging activities may protect against cognitive decline. In addition, according to the socioemotional selectivity theory this can be improved by interaction with motivation. Methods: Participants consisted of a sample of 168 bridge players recruited through the Nederlandse Bridge Bond (NBB) and 81 nonplayers recruited through the bridge players themselves. Both groups were comparable by age (ranking between 55 and 88) and education. Cross-sectional data were collected through an online survey using the abridged Metamemory in Adulthood (MIA; Ponds & Jolles, 1996a) and the Cognitive Failure Questionnaire (CFQ; Ponds, van Boxtel & Jolles, 2006) as subjective outcome measures. Brain jogging was measured by self-reported items, and aggregated compound scores from the RAND-36 (Van der Zee & Sanderman, 1993) to measure physical and mental functioning. The Achievement Motivation Scale-Revised (AMS-R; Lang & Fries, 2006) measured Hope of success and Fear of failure. Bridge playing was captured in six questions. Results: No effects of brain jogging were found on memory functioning. In addition, 6
Beïnvloedt Bridge het Brein? substantial significant effects were found for Hope of success and Fear of failure on the outcome measures. Conclusion: The results indicate that compared to the control group, bridge players with a high motive to success show positive effects on memory efficiency as on sense of memory control. Bridge players with a high motive to avoid failure, may perceive less cognitive failure. This suggests that motivation in bridge playing can have a beneficial effect on cognition and contribute to successful aging. Keywords: Successful aging; Cognitive functioning; Cognitive reserve; Use it or lose it; Socioemotional selectivity theory; Brain jogging; Bridge playing; Motivation 7