Gynaecologie Laparoscopische operatie (Kijkoperatie) Uw behandelend gynaecoloog heeft met u gesproken over een laparoscopie. In deze informatiefolder leest u algemene informatie, wat er gebeurt bij de operatie en waar u voor en na de operatie rekening mee moet houden. Maar ook welke risico s er aan de operatie verbonden zijn en hoe u tot een juiste beslissing komt. We adviseren u deze informatie goed door te lezen. Wat is een laparoscopie? Laparoscopie betekent: in de buik (laparo) kijken (scopie). Het is een operatie waarbij de gynaecoloog de baarmoeder, eileiders, eierstokken en omliggende organen zoals blaas en darmen bekijkt. Dit gebeurt met een laparoscoop. Dit is een lange dunne holle buis met een kleine camera en een lampje erin. Hierdoor kan de arts de buitenkant van de organen in de buikholte bekijken. De laparoscopie gebeurt onder algehele narcose. Baarmoeder, eileiders en eierstokken Een normale baarmoeder heeft de vorm en grootte van een peer. Aan de brede bovenkant monden twee eileiders in de baarmoeder uit. Deze dunne, soepele buisjes, die zo n 8-10 cm lang zijn, beginnen bij de baarmoeder en eindigen bij de eierstokken. Normale eierstokken zijn ongeveer 3 cm groot. Bij een laparoscopische operatie ziet de arts doorgaans de eileiders en eierstokken, evenals het bovenste deel van de baarmoeder. Het onderste deel van de baarmoeder dat in de vagina uitmondt, de baarmoedermond of baarmoederhals is niet zichtbaar tijdens de operatie. Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis / www.jeroenboschziekenhuis.nl (GYN-173, uitgave november 2016)
Waarom een laparoscopie? U kunt om verschillende redenen een laparoscopie krijgen. De gynaecoloog kan een laparoscopie doen om uit te zoeken waarom u bepaalde klachten heeft. Bijvoorbeeld als het nodig is te weten of de eileiders goed doorgankelijk zijn of als er sprake is van buikklachten. Dit onderzoek met een laparoscoop noemen we een diagnostische laparoscopie. De arts kan via de laparoscoop ook opereren. Dit noemen we een therapeutische laparoscopie. Uw arts bespreekt met u wat in uw geval de reden is om een laparoscopie te doen. Voordeel van een laparoscopie De laparoscopie is de enige methode waarmee de binnenkant van de buik goed onderzocht kan worden zonder dat u een grote operatie krijgt. Bij een laparoscopische operatie blijft de buikholte afgesloten. In vergelijking met een operatie waarbij een snede via de buikwand wordt gemaakt, treedt er minder prikkeling van het buikvlies op en werken de darmen na afloop weer sneller normaal. De kleinere sneetjes veroorzaken minder wondpijn. Hierdoor is het verblijf in het ziekenhuis korter en gaat het herstel thuis meestal sneller. Redenen voor een laparoscopische operatie Hieronder leest u de meest voorkomende redenen voor een laparoscopische operatie. Niet bij elke afwijking zal of kan een laparoscopische operatie plaatsvinden. Soms bestaat er discussie of dit de beste oplossing is. Over een aantal afwijkingen bestaan aparte folders. U krijgt deze dan mee van de gynaecoloog. U kunt ook kijken op de website van de Nederlandse Vereniging Obstetrie en Gynaecologie: www.nvog.nl. Redenen diagnostische laparoscopie Er kunnen verschillende redenen zijn voor een diagnostische laparoscopie: Uitblijven van een gewenste zwangerschap Plotselinge pijn in de onderbuik Langdurige buikpijn (NVOG-folder: Chronische buikpijn ). Meer informatie over redenen om een diagnostische laparoscopie te doen, leest u in de folder van de NVOG: laparoscopie diagnostisch. Redenen therapeutische laparoscopie Er kunnen verschillende redenen zijn voor een therapeutische laparoscopie: Cyste van de eierstok of vergrote eierstok (NVOG-folder: Het vergrote ovarium ). Verwijderen van normale eierstokken Sterilisatie Endometriose (NVOG-folder: Endometriose ). Hydrosalpinx Buitenbaarmoederlijke zwangerschap (NVOG-folder: Buitenbaarmoederlijke Zwangerschap ). Myomen Myomen (NVOG-folder: Myomen ). Verwijdering van de baarmoeder (NVOG-folder: Het verwijderen van de baarmoeder bij goedaardige aandoeningen ). Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 7
Risico s en complicaties Wij bespreken hier een aantal mogelijke gevolgen en complicaties van laparoscopische operaties. Bedenk bij het lezen dat het om mogelijke gevolgen gaat: de meeste operaties verlopen zonder complicaties. De meeste complicaties kunnen ook optreden bij een niet-laparoscopische operatie. Een complicatie bij een laparoscopische operatie is dat er toch een gewone buikoperatie (laparotomie) moet gebeuren via een grotere snede. Eigenlijk is dit geen echte complicatie, omdat het soms gewoon te moeilijk is om zorgvuldig te opereren met behulp van de laparoscopische methode. Dit komt vooral voor bij ernstige verklevingen door endometriose, het niet goed zichtbaar zijn van afwijkingen of een eerdere buikoperatie. Houdt u er dus altijd rekening mee dat u met een grotere snede dan gepland wakker kunt worden. De opname in het ziekenhuis en het herstel duren dan langer. Bij het opereren zelf kunnen complicaties optreden. In zeer zeldzame gevallen worden de urinewegen of darmen beschadigd. De gevolgen zijn soms pas zichtbaar als u al uit het ziekenhuis ontslagen bent. Bij ernstige buikpijn, koorts of pijn in de nierstreek (aan de zijkant van de rug) belt u de dienstdoende gynaecoloog. Deze beschadigingen zijn meestal goed te behandelen, maar ze vragen extra zorg en het herstel duurt langer. Elke narcose brengt risico s met zich mee. Als u verder gezond bent, zijn deze risico s zeer klein. Bij de operatie krijgt u meestal een katheter in de blaas. Daardoor kan een blaasontsteking ontstaan. Zo n ontsteking is lastig en pijnlijk, maar goed te behandelen. Er kan in de buikwand of in de vagina een nabloeding optreden. Meestal verwerkt het lichaam zelf een bloeduitstorting, maar dit vergt een langere periode van herstel. Bij een ernstige nabloeding is soms een tweede operatie nodig, vaak via een grote snede. Bij iedere operatie is er een klein risico op het ontstaan van een infectie of trombose. Een littekenbreuk is een complicatie op langere termijn. Darmen en buikvlies puilen dan door de buikwand onder de huid naar buiten. Deze complicatie kan bij alle buikoperaties voorkomen, dus ook bij laparoscopische ingrepen. Sommige vrouwen hebben na de operatie klachten als: duizeligheid, slapeloosheid, moeheid, concentratiestoornissen, buik- en/of rugpijn. Deze zijn niet ernstig te noemen, maar kunnen vervelend zijn. Als het verloop van het herstel na de operatie anders is of langer duurt dan verwacht, is het verstandig dit met uw huisarts of gynaecoloog te bespreken. De beslissing Het is belangrijk dat u zelf achter de beslissing tot operatie staat. Meestal is er geen acute situatie zodat u ruim de tijd heeft om na te denken. Voordat u de definitieve beslissing neemt, is het verstandig na te gaan of de volgende vragen beantwoord zijn: Wat is de reden voor de operatie? Als u geen klachten hebt: is behandeling echt noodzakelijk? Als u wel klachten hebt: hoe groot is de kans dat deze verminderen of verdwijnen na de operatie? Zijn er andere behandelingsmogelijkheden, bijvoorbeeld met medicijnen? Welk resultaat is daarvan te verwachten? Wat wordt er verwijderd en wat zijn de gevolgen daarvan? Waar komen de littekens op de buik en komt er een litteken in de vagina? Bent u op de hoogte van mogelijke risico s en complicaties? Heeft u voldoende informatie en tijd gehad om een weloverwogen beslissing te nemen? Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 7
Hoe bereidt u zich voor op de opname? Afhankelijk van de zwaarte van de operatie blijft u één of enkele dagen opgenomen in het ziekenhuis. Ondanks dat u geen grote buikwond heeft, kunt u wel pijn hebben en zich slap voelen. Soms heeft u na thuiskomst ook nog enige hulp nodig. Bespreek dit van tevoren met uw gynaecoloog. Bij een grotere laparoscopische operatie kan het zijn dat u vooraf nog een gesprek heeft een verpleegkundige op de polikliniek. PreOperatieve Screening (POS) Om u goed en veilig voor te bereiden op de operatie, bezoekt u enige tijd voor de operatie de afdeling Preoperatieve Screening. U krijgt hiervoor een afspraak. Op de POS heeft u een gesprek met een intakeverpleegkundige en een anesthesioloog. Ook krijgt u een kort lichamelijk onderzoek. Op www.jbz.nl/anesthesiologiekunt u meer lezen over de verdoving en bewaking tijdens de operatie. Als u hierover vragen heeft, kunt u deze bespreken tijdens uw bezoek aan de POS. Op de POS krijgt u een informatieboekje mee. Hierin leest u praktische informatie die u kan helpen bij de voorbereiding op de opname. Om u voor te bereiden op het gesprek kunt u kijken op de website: www.jbz.nl/pos. Nuchter zijn Voor de operatie moet u nuchter zijn. Dit betekent dat u vanaf een bepaald tijdstip niets meer mag eten en drinken. U krijgt hierover instructies van bureau Opname. Vervoer Vraag iemand om u te brengen en te halen. We raden u namelijk aan om na de opname niet zelf met de auto naar huis te rijden. Wat neemt u bij ieder bezoek mee? Uw geldig legitimatiebewijs (geldig paspoort, rijbewijs, identiteitskaart of vreemdelingenkaart). Uw patiëntenpas van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Heeft u nog geen pas of kloppen de gegevens niet meer? Laat dan een (nieuwe) patiëntenpas maken voordat u naar uw afspraak gaat. Dit kan op alle locaties van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, behalve Zaltbommel Gamerschestraat. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis wil graag precies weten welke medicijnen u gebruikt, ook de medicijnen die bijvoorbeeld uw huisarts heeft voorgeschreven. Uw thuisapotheek houdt dit bij in het Actueel Medicatie Overzicht (AMO). Neem bij ieder bezoek aan het Jeroen Bosch Ziekenhuis een papieren versie van uw AMO mee. Uw thuisapotheek kan dit voor u uitprinten. Vraag hierom kort voordat u het ziekenhuis bezoekt. Medicatiegegevens delen Het Jeroen Bosch Ziekenhuis kan digitaal uw historisch medicatieoverzicht opvragen, maar alleen als u daar toestemming voor heeft gegeven. Deze toestemming regelt u bij alle apotheken waar u uw medicatie ophaalt, of online via www.ikgeeftoestemming.nl. Toch blijft het ook dan belangrijk om uw papieren AMO mee te nemen naar het ziekenhuis. Aan de hand van uw AMO controleren we welke medicatie u op dit moment gebruikt. Na goedkeuring van de arts vermelden we deze medicijnen in uw Elektronisch Patiënten Dossier. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 7
Bent u op de vastgestelde opnamedatum verhinderd? Belt u dan zo snel mogelijk, maar uiterlijk een werkdag voor de opnamedatum, naar de polikliniek. Uw plaats kan dan gebruikt worden om een andere patiënt te helpen. Zo werkt u ook mee om de wachtlijsten zo kort mogelijk te houden! Bent u de dagen voor de operatie erg verkouden? Moet u veel hoesten of heeft u koorts? Neemt u dan minimaal 24 uur van tevoren contact op met de polikliniek Gynaecologie. De dag van Opname Waar meldt u zich? U meldt zich bij de Infobalie bovenaan de roltrap. Daar wordt u doorverwezen naar de juiste verpleegafdeling. De opname Op de dag van uw operatie wordt u op de verpleegafdeling verder voorbereid op de operatie. Als u aan de beurt bent, brengt de verpleegkundige van de afdeling u naar het Operatiecentrum. Daar gaat u eerst naar de holding. Dit is de voorbereidingsruimte. Hier krijgt ueen infuus en wordt u aangesloten op bewakingsapparatuur. Moment van controle voor de operatie Voordat de arts begint, vindt er een time-out -procedure plaats. Dit is een controle waarbij we nagaan of we de gegevens kloppen. Op verschillende momenten stellen wij vragen aan u. Soms heeft u een vraag al eerder beantwoord. Het herhalen van de vragen is een onderdeel van de controle en gebeurt dus bewust. Wat gebeurt er bij de operatie? Op de operatiekamer ziet u de gynaecoloog die de operatie doet. Het team neemt nog eenmaal alle gegevens door. Dan krijgt u de narcose toegediend via het infuus. Uw blaas wordt met een katheter leeggemaakt. De gynaecoloog maakt meestal een sneetje van ongeveer 1 cm in de onderrand van de navel en brengt door dat sneetje een dunne holle naald in de buikholte. Hierdoor wordt de buik gevuld met onschadelijk koolzuurgas. De buik bolt op en zo ontstaat er ruimte in de buik om de verschillende organen te zien. Daarna brengt de gynaecoloog via dit sneetje de laparoscoop in de buik en sluit deze aan op een videocamera. De baarmoeder, eileiders en eierstokken zijn zo zichtbaar op de monitor. Bij het vermoeden van verklevingen, maakt de arts een iets groter sneetje bij de navel zodat we beter zien hoe we de laparoscoop inbrengen, dat veiliger is bij verklevingen. Een tweede sneetje (soms een derde of zelfs vierde) wordt gemaakt in de onderbuik. Hierdoor gaat een klein buisje naar binnen. Het is mogelijk om hierdoor een tangetje of schaartje in te brengen om kleine ingrepen te doen. Voorbeelden hiervan zijn: het verwijderen van een stukje eierstok en de verkleving losmaken. Via de vagina en de baarmoederhals brengt de gynaecoloog soms een instrument in de baarmoederholte om de baarmoeder tijdens de operatie te bewegen. Zo kan de arts veilig langs de baarmoeder opereren en geen andere organen beschadigen. Tot slot kan ook in de vagina, achter de baarmoedermond, een snee gemaakt worden. Hierdoor is het mogelijk bijvoorbeeld een vergrote eierstok of een myoom uit de buikholte te verwijderen. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 7
Aan het einde van de operatie haalt de arts de laparoscoop uit de buikholte en zuigt het gas weer weg. De wondjes worden gesloten met hechtingen en/of hechtpleisters. Hoe lang duurt de operatie? De duur van de operatie varieert van een half uur tot soms een aantal uren. Een operatie kan soms moeilijker zijn dan verwacht en dus langer duren. Wat gebeurt er na operatie? Na de operatie verblijft u op de uitslaapkamer (recovery). Als de controles goed zijn, brengt de verpleegkundige u weer naar de afdeling. Via het infuus krijgt u vocht en pijnstilling toegediend. Vaak bent u misselijk en soms moet u overgeven. Ook hier krijgt u dan medicijnen voor. Het infuus blijft zitten tot de misselijkheid verdwenen is en u voldoende drinkt. Afhankelijk van de soort en zwaarte van de operatie verwijdert de verpleegkundige het infuus en de katheter dezelfde of de volgende dag. Pijn Direct na de operatie heeft u vaak vrij hevige buikpijn. De pijn vermindert de eerste uren na de operatie en verdwijnt meestal aan het einde van de dag. Sommige vrouwen houden de eerste dagen nog buikpijn. U kunt hier pijnstillers voor gebruiken. U krijgt hiervoor een recept mee. Soms hebt u behalve buikpijn ook schouderpijn. Deze pijn wordt veroorzaakt door het koolzuurgas dat gebruikt is in de buik. Dit verdwijnt binnen twee dagen. Ontslag en herstel thuis Uw lichaam heeft tijd nodig om te genezen. U kunt zich na de operatie moe voelen. Uw lichaam moet tenslotte herstellen van een operatie. Ook kan uw reactievermogen wat vertraagd zijn. Bij een diagnostische laparoscopie heeft u een paar dagen nodig voordat u zich weer helemaal hersteld voelt. Bij een therapeutisch laparoscopie moet u rekenen op twee tot drie weken herstel. Bij een grotere operatie als een baarmoederverwijdering is dit soms langer. Bij een kleine en vlotte ingreep verloopt het herstel soms sneller. De adviezen die we u meegeven helpen bij de genezing. Ook heeft u hierdoor een kleiner kans op eventuele complicaties. Leefregels en adviezen voor thuis De eerste dagen kunt u vaak wel voor uzelf zorgen, maar niet voor een gezin. U bent sneller moe en kunt u minder aan dan u dacht. Dan is het verstandig toe te geven aan de moeheid en extra te rusten. Te hard van stapel lopen heeft vaak een averechts effect. Uw lichaam geeft aan wat u wel en niet aankunt. Daarnaar luisteren is belangrijk. Als u zich goed voelt opknappen, kunt u geleidelijk uw activiteiten uitbreiden. Een vlotter herstel bij een laparoscopische operatie in vergelijking met een gewone operatie is een groot voordeel van deze ingreep. Voor sommige vrouwen is het ook een nadeel. Voor uw omgeving lijkt het met deze sneetjes en het snelle ontslag dat u nauwelijks ziek bent. U zou minder hulp en steun thuis krijgen dan na een gewone operatie met een grotere snede. Het is verstandig de signalen van uw lichaam ook na een laparoscopische operatie serieus te nemen. Bloedverlies Soms heeft u bloedverlies uit de vagina. Bij operaties aan de baarmoeder zit er een litteken in de vagina. Dit kan een bloederige afscheiding geven. Dit kan variëren van een paar dagen tot een paar weken. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 6 van 7
Hechtingen De wondjes in uw buik zijn meestal gehecht. Hiervoor gebruiken we oplosbaar materiaal, de hechtingen hoeven dus niet te worden verwijderd. Het kan zes weken duren voordat de zichtbare uiteinden van draadjes verdwenen zijn. Zolang er vocht uit de wondjes komt, is het verstandig om hier een pleister of een gaasje op te doen. Als de wondjes droog zijn, is dit niet meer nodig. Als de hechtingen na een week de huid irriteren, kunt u de hechtingen (laten) verwijderen. Douchen en baden U mag gerust douchen, ook met hechtingen. Bespreek met uw gynaecoloog of u in bad mag. Bij een litteken in de vagina zijn de meningen hierover verdeeld. Als u alleen buiklittekens heeft, mag u gewoon baden of zwemmen. Seksualiteit Bij operaties aan de baarmoeder is er een litteken in de vagina. Het is dan voor de genezing beter als er niets in de vagina komt. U krijgt dan het advies mee om de eerste zes weken na de operatie geen gemeenschap (samenleving) te hebben en geen tampons te gebruiken. Er is niets op tegen om al eerder seksueel opgewonden te raken of te masturberen. Heeft u geen litteken in de vagina, dan mag u eerder gemeenschap hebben. De buik is vaak de eerste tijd nog gevoelig. Wacht er dan liever nog een poosje mee. Controle U krijgt een afspraak mee voor de uitslag. Dit is meestal een telefonische afspraak voor twee tot drie weken na de operatie. Zes weken na de operatie, komt u op controle op de polikliniek. De gynaecoloog bespreekt dan met u het resultaat van de operatie en of er nog verdere controle of behandeling noodzakelijk is. Wat te doen bij problemen thuis? Bij problemen die te maken hebben met de operatie, belt u het ziekenhuis. U belt: als u steeds meer buikpijn krijgt; als u koorts, 38 C of hoger heeft. De eerste twee dagen belt u tijdens kantooruren naar de polikliniek Gynaecologie, telefoonnummer: (073) 553 62 50. Buiten kantooruren belt u de gynaecoloog die dienst heeft, telefoonnummer: (073) 553 20 20. Na twee dagen belt u uw huisarts. Registratie medische gegevens De maatschap gynaecologie is verplicht om de kwaliteit van de zorg die wij u geven te registreren. Hiermee blijven we ook in de toekomst de kwaliteit verbeteren. Hiervoor hebben we gegevens van u nodig zoals uw BSN nummer. Het gaat daarbij om medische gegevens van de ingreep en informatie over hoe het daarna met u gaat. Voor andere mensen zijn alle gegevens anoniem en niet naar u terug te voeren. Heeft u bezwaar tegen deze registratie? Dan kunt u dit doorgeven aan uw behandelend arts. Heeft u nog vragen? Als u vragen heeft, kunt u deze altijd stellen aan de gynaecoloog. U belt naar de polikliniek Gynaecologie, telefoonnummer: (073) 553 62 50. (De foldertekst en afbeelding is afkomstig van de NVOG) Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 7 van 7