OP ONTDEKKING IN DE PROVINCIES LUIK, LUXEMBURG EN NAMEN 18 WANDELTOCHTEN IN DE ECHTE ARDENNEN WWW.ECHTEARDENNEN.BE Eric Thomas DE OOOH S GROEIEN HIER AAN DE BOMEN.
België Rond de Baraque Michel Door het veen bij Spa Rond La Gleize De Forellenroute In de Amblèvevallei Door het dal van de Trôs Marets Naar de Neus van Napoleon Het oude dorp Wéris De wilde Ourthe Rond Bouillon Van Maissin naar Redu Smeden en sloten Kloosterruïne Clairefontaine Rond de Roche à l Appel Burcht en dal Twee kastelen Vresse in de Semoisvallei Rond Crupet NEDERLAND BRD Hoge Venen Watervallen van Coo Ardennen FR ANKRIJK LUXEMBURG INFO Beste wandelaar, Deze nederlandstalige wandelgids werd uitgebracht in samenwerking met WANDER-MAGAZIN. De kaarten zijn enkel te downloaden via hun website, waarvoor dank. Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaarten enz. op www.wandermagazin.de/tourenportal. We wensen u, beste wandelaar, prachtige wandeltochten in de Echte Ardennen. Wenst u meer informatie over de regio s die in deze gids aan bod komen, dan vindt u bij de uitgestippelde wandeling de contactgegevens van het Maison de Tourisme (Toerismehuis) van de streek.
I N H O U D WANDELGIDS IN DE ECHTE ARDENNEN 2 3 4-5 6-7 8-9 10-11 12-13 14-15 16-17 18-19 20-21 22-23 24-25 26-27 28-29 30-31 32-33 34-35 36-37 38-39 40-41 42-47 48-51 Overzichtskaart Inhoud Inleiding Tip 1: Rond de Baraque Michel Door heide en bos in de Hoge Venen Tip 2: Door het veen bij Spa Van de Barisart-bron naar het Veen van Malchamps Tip 3: Rond La Gleize Van La Gleize naar Moulin-du-Ruy Tip 4: De Forellenroute Door het land van Stavelot Tip 5: Beekwandeling in de Amblèvevallei Beekwandeling langs de Ninglinspo en de Chefna Tip 6: Door de vallei van de Trôs Marets Over de bergpaden aan de voet van de Hoge Venen Tip 7: Naar de Neus van Napoleon Burcht Reinhardstein en het Meer van Robertville Tip 8: Het oude dorp Wéris Tussen Ardennen en Famenne Tip 9: De wilde Ourthe Rotsen, Kelten en woest water Tip 10: Rond Bouillon Langs de Semois naar Corbion Tip 11: Van Maissin naar Redu Langs de bovenloop van de Lesse Tip 12: Smeden en sloten In het zuiden van het Woud van Anlier Tip 13: Kloosterruïne Clairefontaine In de Eischvallei bij Aarlen Tip 14: Rond de "Roche à l'appel" Geologische wandeling bij Muno Tip 15: Burcht en dal Van Falaën naar de ruïne van Montaigle Tip 16: Twee kastelen Naar het kasteel van Vêves en het kasteel van Walzin Tip 17: Vresse in de Semoisvallei De oude tabaksdorpjes langs de Semois Tip 18: Rond Crupet Tussen Bocq en Samson Geheime tips Nuttige informatie, Colofon Foto: Natalie Glatter 3
D E E C H T E De tuin van de buren Wandelen in de Ardennen Foto: Natalie Glatter De Belgische provincies Luik, Namen en Luxemburg vormen samen een schitterende wandelstreek in het zuiden van België. Het afwisselende landschap loopt van de bosrijke bergketen van de Belgische Ardennen tot in het zachte, licht glooiende groene landschap bij Luik. Veel wandelliefhebbers kennen deze omgeving nog niet, maar de "tuin van de buren" heeft tal van verrassingen te bieden. De streek heeft één hoofdingrediënt: natuur. Er zijn wouden om in te verdwalen, die contrasteren met het schrale, haast melancholische landschap van de Hoge Venen. De rivieren de Maas, de Our, de Amblève, de Ourthe, de Semois, de Warche en de Lesse hebben een diepe bedding in de Ardense hoogvlakte gesleten. Smalle wandelpaadjes voeren door de smalle riviervalleien, omzoomd door bizar ogende rotsen. De rotswanden worden door klimmers bedwongen en op het water zijn kajakkers onderweg. In de hoogte is hier en daar een slot of burcht te zien een interessant eindpunt voor een mooie wandeling. Naar het noorden toe toont Wallonië zich van zijn zachtere kant. Stukken bos worden afgewisseld met boomgaarden en weiden, omzoomd door hekken. Hier en daar steekt een heuvel boven het landschap uit. Tussen de akkers en weiden liggen slaperige dorpjes, bescheiden natuurstenen boerderijtjes en statige landhuizen. Wandelen en genieten Het onbedorven landelijke karakter van de Ardennen gaat samen met ouderwetse gastvrijheid. De Franse invloed is op tal van manieren zichtbaar ook in de regionale keuken. Goed eten is iets wat de Ardenners graag doen. Wat is er mooier dan een heerlijke picknick met Ardense ham, knapperig vers brood en kaas van een boerderij uit de omgeving? Veel Foto: FAST 4
A R D E N N E N bedrijven in de omgeving hebben zich gespecialiseerd in de verkoop van streek producten. Ook in de regionale gastronomie wordt gebruikgemaakt van traditionele producten uit de streek: van de simpele dorpskroeg tot het sterren restaurant, van de snelle lunch onderweg tot het vijfgangenmenu 's avonds. De Belgische Ardennen zijn een streek voor genieters. Moeilijke beslissing Waar gaan we eerst naartoe? Die vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Wallonië biedt een bonte waaier wandel gelegenheden en het ene traject is nog mooier dan het andere. Zelfs wandelscout Eric Thomas vond het moeilijk om een keuze te maken. Daarom vindt u vanaf pagina 42 een reeks "geheime tips" ter aanvulling van de uitgebreidere wandeltips. U vindt hier ideeën voor een museum bezoek, bijzondere architecturale monumenten, mooie natuurtaferelen, korte extra trajecten en dagvullende wandelingen. De beslissing ligt bij u. Veel wandelplezier! Foto: Natalie Glatter Foto: Natalie Glatter 5
Foto: Eric Thomas 1 Provincie Luik 16 km / 4-5 u. MARKERING ROND DE BARAQUE MICHEL DOOR HEIDE EN BOS IN DE HOGE VENEN VERTREK Parking bij de Baraque Michel. Met de auto: Neem de E40 richting Luik / Aachen tot afrit Eupen en dan de N68 vanaf Eupen richting Malmedy. Openbaar vervoer: Regelmatig treinen naar Eupen. Vanaf Eupen (halte Bushof) neemt u de Vennliner (lijn 394) tot aan de Baraque Michel. Deze rondwandeling geeft een goede indruk van het gevarieerde landschap van de Hoge Venen. De wandeling voert langs weggetjes en vlonderpaden door het hart van het Waalse veengebied en naar het hoogste punt van België, het Signaal van Botrange (694 m). Verder voert het traject door het Veen van Polleur en langs de gelijknamige beek. De terugweg voert door het bos en langs de beek Herbôfaye naar het Kruis der Verloofden. Op deze plek is in januari 1871 een jong koppel doodgevroren. De twee waren op weg naar Xhoffraix om daar de benodigde papieren te halen voor de geplande bruiloft. De laatste 20 minuten voordat we de Baraque Michel bereiken, wandelen we weer over houten vlonders. We hebben hier een zeer weids uitzicht over het Grote Veen. De Fischbachkapel ligt op slechts enkele honderden meters van de parkeerplaats bij de Baraque Michel. Oorspronkelijk deed deze kapel met klokken dienst als baken voor verdwaalde reizigers. ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN TIP VAN DE AUTEUR Na de wandeling kunt u in Vanaf de parking (S) wandelen we voorbij het groene vaandel in oostelijke richting, het Waalse veen binnen. Na ca. 300 m gaan we bij de splitsing rechtdoor de Baraque Michel iets eten en/of overnachten. In het (houten bord richting Eupen). Het vlonderpad gaat steeds bergafwaarts tot voorbij de oude natuurcentrum van Botrange Belgisch-Pruisische grenssteen 157. We wandelen langs de rivier de Helle, die in zijn het museum en de winkel de buurt ontspringt, tot we aankomen bij een aftakking met een balustrade. Een met een ruime selectie boeken smal vlonderpad voert linksaf bergopwaarts richting Noir Flohay (1), een afgebrand en kaarten een bezoek waard. dennenbos bovenop de heuvel. De weg gaat nu afwisselend over aarde en vlonders. Bij de haard is het goed toeven met een glas bier van We moeten regelmatig om natte plekken heen. Vanaf Noir Flohay hebben we uithet vat. 6 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in november 2009)
TE ZIEN Pijpenstrootje, veenbessen, veenmos, zonnedauw, zevenster en vele andere Noir Flohay, uitkijkpunt bij Botrange Actief hoogveen, dopheidevelden Wandermagazin 2011. Rond de Baraque Michel, 02/PG1#1 Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler VOORBEREIDING Veeleisende rondwandeling door vochtig gebied. Hoog, waterdicht wandelschoeisel (eventueel rubberlaarzen) en waterdichte kleding, zonnecrème. Pas op bij nevel of sneeuw. Honden mogen niet mee! Opgelet: Het veen is vaak afgesloten wegens brandgevaar of in het broedseizoen. Vraag voordat u vertrekt na welke paden toegankelijk zijn. Info via: +32 80 44 72 72 of +32 80 44 03 00 Neem zeker een wandelkaart mee! zicht over de schrale veenheide. Nadat we door het afgebrande bos zijn gewandeld, splitst de weg zich. We gaan rechtsaf de heuvel af richting de Helle. Terug op de hoofdweg houden we rechts en gaan we heuvelopwaarts tot we bij een Y-splitsing aankomen. Dit pad is regelmatig afgesloten. In dat geval wandelen we terug naar het volgende zijpad links. We wandelen nu langs de bosrand richting het Signaal van Botrange, de eerste tussenstop tijdens deze tocht. Kort voordat we naar rechts afbuigen (Botrange) komen we aan bij een uitkijkpost (2) met schitterend uitzicht over het Waalse veen. Een houten bord wijst de weg naar de (niet toegankelijke) toren van Botrange (3) met restaurant en toeristeninformatiebalie. Voorbij de Baltiaheuvel die opgehoogd is tot exact 700 m voert het pad door een naaldbos (markering: groen kruis op witte achtergrond). Bij het eerste kruispunt gaan we rechtdoor richting het Veen van Polleur (zie houten borden). Deze weg gaat gedeeltelijk over vlonders. Bij de derde kruising houden we rechts aan (Veen van Polleur, rood-witte markering). Aan het einde van het plankenpad steken we de N68 over. We zijn nu bijna bij het Veen van Polleur. Het pad wordt smaller en buigt links af richting de beek van Polleur. We wandelen nu over brede vlonders heuvelafwaarts tot de eerste kruising. Daar gaan we rechts en dan verder tot aan de tweede kruising bij de oude turfstekerij. Nu gaan we linksaf (rood-witte GR-markering) en dan volgen we het beekje stroomafwaarts tot de schuilhut bij Pont de Bèleu. Op de asfaltweg gaan we na ca. 100 m rechtsaf en vervolgens gaan we naar links (markering: groene rechthoek). Op dit pad gaan we steeds rechtdoor. We steken de Herbôfaye over tot we bij de Vecquée komen de oude grens tussen België en Pruisen. De groene rechthoek leidt ons nu rechtsaf, tot voorbij het Kruis der Verloofden (4) en terug naar de Baraque Michel. De laatste 20 minuten gaan over vlonders. Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal KAARTEN IGN: Hoge Venen 1:25.000 INFO Toeristeninfo bij het Signaal van Botrange Rue de Botrange 133 B B-4950 Robertville Tel. +32 80 44 73 00 info.hautes-fagnes@ belgacom.net www.eastbelgium.com Centre Nature de Botrange Maison du Parc Naturel des Hautes Fagnes-Eifel Botrange 131 B-4950 Robertville Tel. +32 80 44 03 00 info@botrange.be www.botrange.be www.baraquemichel.com 7
2 Provincie Luik 14,2 km / 4-5 u. MARKERING DOOR HET VEEN BIJ SPA VAN DE BARISART-BRON NAAR HET VEEN VAN MALCHAMPS Foto: OPT R. de la Riva VERTREK Parking aan de Barisart-bron bij Spa. Met de auto: Neem de E42 vanaf Verviers tot aan de afrit Spa. Volg daarna de B601 en de N629/Balmoral. Volg vanaf het stadcentrum de borden richting Source de Barisart. Openbaar vervoer: Neem vanaf Verviers de trein naar station Spa. Daarvandaan is het ca. 3 km naar de bron. TIP VAN DE AUTEUR Eten kan in Barisart, Géronstère en Bérinzenne. In Bérinzenne kunt u ook het bos- en watermuseum bezoeken. Overnacht u in Spa, bezoek dan na de wandeling de nieuwe thermen en proef daarna de regionale specialiteiten in een van de vele restaurants. Een gevarieerde rondwandeling door mooie gemengde bossen, langs beken en door het Veen van Malchamps. Het uitkijkpunt daar biedt een weids uitzicht op het landschap rond Spa. Na een uitgebreide wandeling door het veen keren we via smalle weggetjes en paden terug naar het beginpunt. De route voert langs drie beroemde bronnen: Barisart, Géronstère en Pia. De bron van Géronstère is in 1599 ontdekt en is door vele beroemde figuren bezocht, onder wie Peter de Grote. ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN De parking bij de Barisart-bron (S) is het begin- en eindpunt van de wandeling. Achter het restaurant nemen we eerst een pad (geel bord: Promenade Meyerbeer) dat bergopwaarts richting Source de Géronstère voert. Na het tweede gele bord gaan we rechtsaf de beek over. Daar treffen we de eigenlijke markering van onze route aan (groene ruit). We volgen nu de beek en steken die regelmatig over via bruggetjes. We komen uit bij de Géronstère-bron (1), waar we iets kunnen eten. Bij de bron aangekomen gaan we linksaf de weg op. We laten de markering (groene ruit) achter ons en steken de weg over naar La Gleize. We nemen nu een pad bergopwaarts richting Domaine de Bérinzenne (geel bord: Chemin de Nelis). Dit pad voert recht door het bos en komt uit op een weggetje. Dat weggetje volgen we 50 m naar rechts, waarna we links het eerste bospad richting Bérinzenne nemen. Op de weg houden we links aan. We kunnen de gebouwen en de parking van natuurcentrum Bérinzenne en het museum al zien. Voor het stenen pand boven de parking komen meerdere paden samen. De markering met blauwe rechthoek wijst de weg naar de uitkijktoren rechts (bord: Tour 8 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in november 2009)
TE ZIEN Dophei, lavendelhei Uitkijktoren in het Veen van Malchamps Gemengd bos met rotsen, beekjes en veen VOORBEREIDING Hier en daar veeleisende rondwandeling. Hoog, waterdicht wandelschoeisel (bij regen ook stevige rubberlaarzen) en waterdichte kleding, want de wandeling voert door veengebieden. Water en proviand zijn ondanks de eetgelegenheden aan te bevelen. Vergeet niet om zonnecrème mee te nemen. Wandermagazin 2011. Door het veen bij Spa, 02/PG1#2 Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler KAARTEN IGN: Pays des Sources carte nord 1:25.000 Via: Maison du Tourisme du Pays des Sources Spa Panoramique). Het pad voert via een bocht naar deze uitkijktoren (2), die een schitterend panorama biedt. Vanaf de toren volgen we de blauwe rechthoeken door het veen. Een deel van de route bestaat uit vlonderpaden. De wegwijzers voeren langs een monument voor Engelse vliegeniers rechtsaf over houten vlonders naar de bosrand. Daar laten we de vlonders achter ons. Het pad buigt af naar links. Kort nadat we een dijk voorbij zijn gewandeld, komen we aan bij een berkenbos met zendmast. De markering (blauwe rechthoek) voert nu naar een smal pad, parallel aan de N62, tot aan een slagboom. Daar houden we links aan. We volgen het brede bospad rechtdoor tot aan het Domaine de Bérinzenne. Vlak voordat we bij het Domein aankomen, gaan we bij de kruising rechts. We volgen enkele honderden meters het smalle pad met de mountainbikemarkering (blauwe driehoek met blauwe punten) bergopwaarts. De schuilhutten met barbecueplek laten we daarbij links liggen. Nadat we een geasfalteerde weg zijn overgestoken, laten we de mountainbikemarkering achter ons en gaan we rechtdoor tot we bij de Route des Fontaines aankomen. Daar gaan we een paar meter linksaf tot we terug zijn bij de markering met groene ruit (Promenade Meyerbeer). Het pad volgt nu de beek tot voorbij de Pia-bron (3). Het smalle pad loopt bergafwaarts en steekt enkele weggetjes over voordat we via een haarspeldbocht op de Route de Barisart uitkomen. Die volgen we 200 m naar links tot we bij het beginpunt bij de Barisart-bron aankomen. Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal INFO Maison du Tourisme du Pays des Sources/ Office du Tourisme de Spa Place Royale 41 B-4900 Spa Tel. +32 87 79 53 53 tourisme@spa-info.be www.spa-info.be www.pays-des-sources.be www.berinzenne.be 9 Foto: Natalie Glatter
3 Provincie Luik 8,8 km / 3 u. MARKERING ROND LA GLEIZE VAN LA GLEIZE NAAR MOULIN DU RUY VERTREK Parking tegenover de kerk van La Gleize. Met de auto: Neem de E42 vanaf Verviers tot aan de afrit Malmedy. Neem dan de N68 naar Stavelot/Trois-Ponts en de N633 naar La Gleize. Openbaar vervoer: Neem de trein van Luik naar Trois-Ponts en neem daarna de bus (nr. 42a) naar La Gleize. Op weekdagen zijn er ca. acht bussen per dag, op zaterdag ca. vier, op zondag slechts twee. Een mooie rondwandeling door bos en weide met uitzicht over de heuvels van de Ardennen en de schitterende Amblèvevallei. De huizen in de regio zijn opgetrokken uit hout en leisteen. In het gehucht Borgoumont en vooral ook in het oude dorp Moulin du Ruy staan veel indrukwekkende vakwerkpanden. La Gleize heeft tijdens het Ardennenoffensief in december 1944 zwaar te lijden gehad. De Tigertanks en het museum "December 44" herinneren aan die zwarte dagen. Het museum is een bezoek zeker waard. In de 12e-eeuwse dorpskerk is middeleeuws houtsnijwerk te zien. Ook een bezoek waard! ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN Vanaf de parking voor de kerk (S) voert het pad eerst langs de N633 richting Borgoumont. Ter hoogte van het restaurant "Le Vert du Pommier" splitst het pad zich. Hier gaan we rechtsaf. Na enkele meters splitst de weg zich opnieuw. Nu gaan we linksaf. Op een boomstronk zijn een Mariabeeldje en de bewegwijzering (rode rechthoek) te zien. Na 50 m komen we een kruis tegen. Hier gaan we rechtdoor. Het pad kan bij regen erg modderig zijn. Slobkousen zouden hier van pas komen. We wandelen langs een vakantiepark naar het beekje Nabonru (1). We moeten zonder brug het water over. Na zware regen kan dat een echt avontuur zijn. Aan de overkant voert een pad met stenen 400 m door een dicht naaldbos. Bij de kruising volgen we de markering (rode rechthoek) naar rechts. Via akkers en omgeploegde velden komen we uit bij het gehucht Borgoumont (2). Het pad biedt een mooi uitzicht op Borgoumont en op het oude spoorviaduct bij Trois-Ponts. Nadat we de weg tussen TIP VAN DE AUTEUR Na de wandeling is het goed toeven in het gezellige restaurant "Le Vert du Pommier". Wie nog niet genoeg heeft gezien, kan vanaf de parking de groene rechthoek (nr. 4) volgen. Dat levert een wandeling van nog eens 4 km op. 10 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in november 2009)
TE ZIEN Vakwerkboerderijen in Moulin du Ruy Mooi uitzicht rond Borgoumont Museum "December 44" VOORBEREIDING Eenvoudige rondwandeling. Wel zijn waterdichte schoenen of eventueel rubberlaarzen nodig om de beek te kunnen doorwaden. Waterdichte kleding is aan te bevelen. Het pad wordt overal gemarkeerd. Eten kan in La Gleize. Opgelet: een aanwijzingsbord bij de parking bevat in de herfst informatie over de jacht. Wandermagazin 2011. Rond La Gleize, 02/PG1#3 Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler KAARTEN IGN: Stoumont 1:25.000; uitgeverij. Office du Tourisme Stoumont La Gleize en Borgoumont zijn overgestoken, volgen we het paadje bergaf tot aan een Y-splitsing. Daar gaan we linksaf. We wandelen langs een privéterrein tot we bij een beekje aankomen. Dat steken we over, waarna het pad weer lichtjes stijgt. We wandelen door een open bos tot aan de bosrand, waarna de weg over weidegrond voert (mooi uitzicht). Dan gaat het weer bergafwaarts tot vlakbij het beekje Roannay. Vlak voor de brug stijgt het pad opnieuw. We wandelen door een stuk bos en komen dan weer op grasland terecht. Via een gemarkeerde privéweg (rode rechthoek) komen we uit op een straatje dat naar Moulin du Ruy voert (3). Rechtsaf wijst de markering naar de dorpskerk met bankje en aanwijzingsbord. Voor de kerk, vlak nadat we de Roannay zijn overgestoken, splitst het weggetje zich. We gaan rechtsaf en volgen het beekje tot bij een overdekte picknick-/barbecueplek buiten het dorp. Het pad blijft het beekje volgen. Ca. 1 km buiten het dorp steken we het water over. Voorbij de Pont de Roannay voert het pad via bossen en velden terug naar La Gleize. Bij het restaurant "Le Vert du Pommier" komt het pad uit op de N633. Die brengt ons terug naar het beginpunt bij de kerk. INFO Syndicat d Initiative (Dienst voor Toerisme) de La Gleize Rue de l Eglise 7 4987 La Gleize (Stoumont) Tel. +32 80 78 51 91 info@lagleize.be www.lagleize.be www.ourthe-ambleve.be www.december44.com Foto's: Natalie Glatter Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal 11
4 Provincie Luik 11,8 km / 4 u. MARKERING zwarte forel op groene achtergrond VERTREK De abdij van Stavelot. Met de auto: Neem de E42 van Verviers tot de afrit Malmedy en dan de N68 tot Stavelot. Gratis parking achter het kloostercomplex (Rue des Moulins). Openbaar vervoer: Station Trois-Ponts. Vervolgens bijv. met lijn 294 naar Stavelot. Of rechtstreeks vanaf station Verviers met bus 294. Info: www.infotec.be DE FORELLENROUTE LANGS DE FORELLENROUTE DOOR HET LAND VAN STAVELOT Een goed gemarkeerde, afwisselende rondwandeling met enkele bezienswaardigheden en een mooi uitzicht. Vanaf de abdij voert het pad eerst langs kanalen en vervolgens door de groene plekken van de stad. Daarna wandelen we door het slaperige gehucht Challe met zijn oude boerderijen tot aan de rivier de Amblève. Een mooi bospad voert vervolgens langs de Amblève en dieper het bos in. Uiteindelijk voert het pad het bos uit naar een uitkijkpunt op een heuvel. Vanaf hier reikt de blik ver over de Amblèvevallei en de bossen en velden rondom. Een smal pad voert hiervandaan in enkele minuten naar de indrukwekkende rotsen van Warche, die bijna loodrecht boven de Amblève staan. De wandeling voert verder via een asfaltweggetje door het gehucht Warche, waar enkele oude vakwerkhuizen staan. Dan gaan we onder de snelweg door. Na enkele minuten is van die snelweg niets meer te zien. Het nauwelijks bereden weggetje voert boven de Warchevallei door een ander gehucht, Chevaufosse. Daarna stijgt het pad snel. Bij Wavreumont steken we opnieuw de snelweg over. Na enkele minuten nemen we de afslag links, een veldweggetje op. Het uitzicht op de bossen en velden rond Stavelot is hier schitterend. Uiteindelijk komen we via smalle paadjes door bossen en uitgestrekte velden weer bij Challe aan. Daar nemen we dezelfde weg terug naar de abdij. TIP VAN DE AUTEUR Voor of na de wandeling is een bezoek aan het abdij museum (incl. het Museum van het circuit Spa Francorchamps) de moeite ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN waard. Ook de museum winkel Vanaf de parking (S) achter de abdij volgen we de bordjes via de Quai des vieux en het museum café zijn een bezoek waard. Een wandeling Moulins. We wandelen het zwembad en het sportterrein voorbij tot aan een wal. door de oude straatjes van het stadje Stavelot vormen een mooie afronding. 12 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in juli 2010)
TE ZIEN De abdij van Stavelot Uitzicht op Stavelot en de Amblèvevallei De riviervallei, bos en hoogvlakten VOORBEREIDING Stevig schoeisel, water, iets om te eten. Geen eetgelegenheden onderweg. Pas op bij de rotsen van Warche! Daar mag niet geklommen worden. KAARTEN Pays de Stavelot 1:25.000 IGN Pays des Sources carte sud 1:25.000 IGN Wandermagazin 2011. De Forellenroute, 01/PG1#19, Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler Bij de kruising gaan we rechts langs het water naar de brug van Challe. Staat het water hoog, dan volgen we het bredere pad en gaan we via de Route de Challe naar de brug. Die steken we over en daarna houden we rechts aan. Een veldweggetje voert rechtstreeks naar de Amblève. We nemen het voetgangersbruggetje ("Passerelle") (1) en houden links aan. We volgen de bordjes stroomopwaarts. Na korte tijd komen we in een dicht bos terecht. 2 km later zijn we weer buiten. Het pad voert nu via velden bergopwaarts tot aan een bankje (2) waar we kunnen uitrusten en van het uitzicht genieten. Via de kleine parking achter het bankje komen we op een smal pad terecht dat in enkele minuten naar de rotsen van Warche (3) voert (houten bord "Rocher de Warche"). Terug aangekomen nemen we het asfaltweggetje bergafwaarts naar Warche. Onder de snelweg door gaan we linksaf. Bij de volgende Y-splitsing houden we rechts aan. Het weggetje voert nu door het hoger gelegen gehucht Chevaufosse. Bij Wavreumont steken we links de snelweg over. Vanaf het kruispunt kunnen we rechts het benedictijnenklooster St. Remacle zien (een rustpunt met een winkeltje). Bij de kruising houden we eerst links aan en even later slaan we rechtsaf tot aan een oude vakwerkboerderij. De markering is heel duidelijk. Dan nemen we de afslag links en gaan we een veldweggetje met uitzicht (4) op dat langs de bosrand voert. Na korte tijd komen we uit op een open plek in het bos. Rechts zien we een zeer smal hekje. Hiervandaan voert het mooie pad door bossen en velden naar Challe. Daar gaan we rechtsaf en nemen we dezelfde weg terug naar de abdij. Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal INFO Office du Tourisme de Stavelot De abdij van Stavelot Place Saint Remacle 32 B-4970 Stavelot Tel. +32 80 86 27 06 infotourismestavelot@ skynet.be www.stavelot.be/tourisme www.abbayedestavelot.be 13 Foto's: Eric Thomas
5 Provincie Luik 14,3 km / 4 u. 30 min. MARKERING IN DE AMBLÈVEVALLEI LANGS DE NINGLINSPO- EN DE CHEFNA-BEEK VERTREK Parking Sedoz/Ninglinspo. Met de auto: Neem de E40 tot de afrit Battice en dan de E42 vanaf Verviers tot de afrit Theux. Dan de N657, N62, N666 tot Remouchamps. Vervolgens de N633 richting Stoumont tot Sedoz/Ninglinspo. TIP VAN DE AUTEUR De grotten van Remouchamps liggen op slechts enkele minuten met de auto en zijn een bezoek meer dan waard. U gaat te voet binnen en komt met de boot via een onderaardse rivier (ruim 600 m) weer buiten. In Remouchamps of Aywaille zijn voldoende eetgelegenheden te vinden. Een zeer gevarieerde, maar veeleisende wandeling langs de beken Ninglinspo en Chefna. De wandeling wordt gekenmerkt door veel rotsen en water. Het traject over rotsen en bruggetjes langs en over de Ninglinspo is ronduit avontuurlijk te noemen. We wisselen steeds van oever, waardoor we steeds nieuwe indrukken van het door erosie ontstane landschap krijgen. Ontelbare watervalletjes monden uit in evenzovele kleine waterbekkens met romantische namen als "Bain de Diane". Bij het afgelegen gehucht Chefna/Ville-au-Bois zijn met wat geluk op de velden langs het pad Schotse Hooglanders en Ardense trekpaarden te zien. Van Chefna/Ville-au-Bois voert het traject de Amblèvevallei in. Kort voordat de Chefna in de Amblève uitmondt, komen we bij het dorp Quarreux aan. Daarna voert het pad langs het Fonds de Quarreux, een bijzonder onstuimig stuk van de Amblève. De rivierbodem is hier bezaaid met scherpe stukken kwartsiet. Dat biedt een schitterend lichtspel. ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN Vanaf de parking (S) volgen we eerst pad nr. 21 (blauwe rechthoek) en wandelen we via een houten brug bergopwaarts. Nu gaan we verder langs de Ninglinspo nu eens aan de linker, dan weer aan de rechteroever. Na een klim van ca. een uur komen we uit op een kruising (1) van vier paden. We verlaten de markering (blauwe rechthoek) en gaan rechtdoor en bergopwaarts, de kiezelweg op (MTB-traject 38: blauwe driehoek met punten). Zo komen we uiteindelijk uit op pad nr. 22 (rode ruit). De afstand tot pad nr. 22 is slechts 200 m op de kaart, maar dit is geen eenvoudig 14 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in juli 2010)
TE ZIEN Geologisch interessante regio met indrukwekkende rotsformaties De beken Ninglinspo en Chefna VOORBEREIDING Stevige wandelschoenen, waterdichte kleding en proviand/water. Geen eetgelegenheden onderweg, klein café bij de parking. Afhankelijk van het weer kunnen de riviertjes zeer onstuimig zijn. De paden zijn veeleisend. Hier en daar zijn ze glad. Zorg dus dat u stevig op uw benen staat. KAARTEN IGN 1: 25.000 "Aywaille" Maison du Tourisme du pays d Ourthe-Amblève Wandermagazin 2011. In de Amblèvevallei, 01/PG1#20, Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler stukje. De verdere weg richting Chefna/Ville-au-Bois is gelukkig dankzij de markering goed te vinden. Na ca. 15 minuten brede bospaden komen we uit bij een slagboom (privédomein). De weg buigt hier naar links af en gaat verder als een smal bospad. Na enkele minuten komen we weer uit op een breder bospad. We wandelen voorbij een grote boswachterswoning (2) naar Chefna/Ville-au-Bois (3). Achter de huizen langs voert een grintpad rechts bergafwaarts. De markering brengt ons na korte tijd aan de overkant van de beek. Door de vegetatie is de afslag niet altijd even goed zichtbaar. Kort voordat we bij het dorp Quarreux aankomen, is er voor de avonturiers onder ons nog een traject met smalle paden vlak naast de Chefna tot in het dal. De weg is hier spaarzaam gemarkeerd, maar verkeerd lopen is onmogelijk. Bij slecht weer kunt u beter op het hoofdpad blijven. Het pad steekt nog eenmaal de Chefna over en komt dan uit op een asfaltweggetje dat naar Quarreux voert. Enkele meters voordat de weg zich vertakt we gaan daar rechtsaf, bergopwaarts bevindt zich een mooie picknickplaats (4). Terug bergopwaarts via de splitsing komen we langs een Mariabeeld in een dorpje terecht. We volgen het straatje en gaan bergafwaarts naar de N633 toe. We steken de weg over, gaan een stukje naar links, steken de parking van het voormalige restaurant "Au Moulin du Diable" over en gaan dan onder het spoor door rechtsaf richting de Amblève. We volgen het pad langs de Amblève tot we bij een klein dorpje aankomen. Daar gaan we rechtsaf en wandelen we opnieuw onder het spoor door. Het laatste stuk van de weg volgt de N633. Na enkele honderden meters zien we links het beginpunt liggen. INFO Maison du Tourisme du Pays d Ourthe-Amblève Rue de Louveigné 3 B-4920 Remouchamps Tel. +32 4 384 35 44 info@ourthe-ambleve.be www.ourthe-ambleve.be www.mondesauvage.be Foto's: Eric Thomas Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal 15
7 Provincie Luik 5,9 km / 2 u. 30 min. MARKERING NAAR DE NEUS VAN NAPOLEON BURCHT REINHARDSTEIN EN STUWMEER ROBERTVILLE VERTREK Parking bij het stuwmeer van Robertville. Met de auto: Neem de E42 vanaf Verviers. Uitrit Malmedy, dan de N62 naar Malmedy, en de N681 naar Robertville. TIP VAN DE AUTEUR Op zaterdag en zondag zijn er rondleidingen in de Burcht die echt de moeite waard zijn. www.reinhardstein.net Rondwandeling met mooi uitzicht door een sprookjesachtige, wilde omgeving. Deze korte wandeling zit vol verrassingen, nieuwe indrukken en schitterende panorama's. Kort na de start is het al genieten van een adembenemend uitzicht op Burcht Reinhardstein (ook bekend als Burcht Metternich), hoog boven het dal van de Warche. Dit voor België unieke pand is in 1354 voor graaf Wenzel van Luxemburg door zijn vazal Reinhard van Weismes gebouwd. Tot 1550 was het eigendom van de graaf van Nassau, waarna het via een huwelijk op de familie Metternich overging. Na beschadiging is het pand in 1969 in historische staat hersteld. De historische betekenis van deze plek wordt benadrukt door een verzameling wapenuitrustingen, wandtapijten, liturgische gewaden en levensgrote handgesneden figuren. Verderop maakt het lieflijke landschap plaats voor ruwe rotsformaties. De "Nez Napoléon" (neus van Napoleon) is een steile rots die hoog boven het dal van de Warche uitsteekt. Hiervandaan gaan we bergafwaarts het dal in, waar de woeste rivier stroomt. Wie van de route durft af te wijken, wordt beloond met een blik op de hoogste waterval van België, vlak naast Burcht Reinhardstein een val van 60 meter. Tot slot wandelen we nog over de indrukwekkende stuwdam van het Meer van Robertville. Wie van 6 km niet genoeg heeft, kan via de regionale wandelpaden en de GR 56 via het dal van de Bayehon naar het hoogste punt van België wandelen het Signaal van Botrange (694 m) in de prachtige Hoge Venen. 18 Routeverkenner: Natalie Glatter (verkenning vond plaats in oktober 2010)
TE ZIEN Burcht Reinhardstein, stuwdam Robertville Rotsformatie "Nez Napoléon" Het dal van de woeste Warche en markante rotsen VOORBEREIDING Normale wandeluitrusting, stevig schoeisel, drinkfles. Stevig schoeisel is absoluut aan te raden, want de steile gedeelten en de rotsachtige paden kunnen glad zijn als het regent. KAARTEN Institut Géographique National: Hoge Venen, 1:25.000 Wandermagazin 2011. Naar de Neus van Napoleon, 01/PG1#22, Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN De rondwandeling begint bij de wandelaarsparking (S) achter de stuwdam. De markering (groene rechthoek) voert door een houten hek naar een stil sparrenwoud. Het pad slingert vlak langs de kloof en u kijkt al vanaf de eerste kilometer uit op Burcht Reinhardstein (1). Bij de volgende splitsing voert een steil pad rechtsaf bergopwaarts. Wie bij de kruising na de beekbedding (die in de zomer droog kan staan) naar rechts afwijkt (groene ruit), kan een blik op de 60 m hoge waterval werpen die vlak onder de Burcht in het dal van de Warche neerstort (2). De groene rechthoek wijst de weg naar links, voert kort langs de bosrand naar rechts en dan terug het bos in naar de rotsformatie Nez Napoléon. Bij de volgende splitsing gaan we rechtsaf, gevolgd door opnieuw een scherpe bocht naar rechts. Dan wandelen we door een eikenbos met rotsblokken bergafwaarts het dal van de Warche in. Het pad volgt kort de oever van de rivier links en gaat dan over een brug (3) en vervolgens rechts naar een picknickplaats. Een tweede brug gaat hier over een zijtak van de rivier. Daarna volgen we de rivier stroomopwaarts. Bij de volgende splitsing laten we de oever links liggen en gaan we steil bergopwaarts het dal uit. We houden rechts bij de leisteenrotsen en zien dan Burcht Reinhardstein (4) verschijnen. In het weekend is de burcht open voor bezoekers (alleen onder begeleiding zie tip). We steken de toegangsweg naar de burcht over en komen via een bruggetje uit op een rotsachtig pad aan de achterzijde van de helling. Hiervandaan gaan we links over een pad, gevolgd door een bosweggetje richting de stuwdam van Robertville. Nadat we de stuwdam hebben overgestoken, zijn we terug bij het beginpunt. INFO Dienst voor Toerisme van de Oostkantons B-4960 Malmedy Tel. +32 80 33 02 50 info@eastbelgium.com www.eastbelgium.com Foto's: Natalie Glatter Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal 19
Foto: Eric Thomas 8 Provincie Luxemburg 6,7 km / 2 u. MARKERING 2 VERTREK Wandelaarsparking tegenover het "Musée des Mégalithes". Met de auto: Neem de N841 van Barvaux (bij Durbuy) tot aan de afrit Wéris. Openbaar vervoer: op weekdagen rijden er twee bussen per dag. Anders met de trein van Luik naar Barvaux en dan verder te voet of per fiets via de GR 57 (6 km) naar Wéris. TIP VAN DE AUTEUR Neem genoeg tijd voor alle bezienswaardigheden en bekijk op wandelroute nr. 8 "Les Mégalithes" (geel kruis nr.1, 5 km, grotendeels geasfalteerd) de hunebedden. HET OUDE DORP WÉRIS AAN DE GRENS VAN ARDENNEN EN FAMENNE Wéris is een van de Mooiste Dorpen van Wallonië. Alleen al de goed onderhouden dorpskern met de oude romaanse Sint-Walburgakerk (11e eeuw) en de karakteristieke vakwerkpanden maken een bezoek de moeite waard. De wandeling gaat door de velden en bossen rond het dorp tussen Famenne en Ardennen en biedt een mooi uitzicht op de landelijke omgeving en de talrijke megalithische erfenissen. Enkele legendarische rotsen en steenblokken, zoals "Pierre Haina" (de steen der ouden) en het "Lit du Diable" (duivelsbed), liggen vlak aan de route, klaar om bewonderd te worden. ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN De wandeling begint in het dorpscentrum van Wéris (S), bij het "Musée des Mégalithes" (informatiebord over de wandelpaden ter plaatse). Recht ertegenover bevindt zich een wandelaarsparking met een in steen uitgehouwen everzwijnenkop. Een blauw kruis markeert het "Circuit des Pierres de Légendes" (nr. 10 op de kaart), dat van het museum via de rue du Mont links de berg op voert. We nemen de smalle verkeersluwe straat, het dorp uit, tot aan de kruising. De twee megalithische cultuurmonumenten "Pierre Haina" en "Lit du diable" zijn al met borden aangegeven. De wandeling gaat rechtdoor verder, voorbij een kruis, en volgt de markering (blauw kruis). Na enkele honderden meters gaat het asfalt over in een veldweggetje langs heggen door weiden en velden. Het pad voert tot in het bos, richting het legendarische "Lit du Diable"(1). Wie ook de beroemde steen "Haina" wilt zien, neemt het steile pad er recht tegenover. Het uitzicht is daar spectaculair. 20 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in november 2009)
TE ZIEN Dorpskerk Sint- Walburga (11e-12e eeuw) en diverse oude kalksteenhuizen (16e-17e eeuw) Het heggenlandschap van de Famenne Musée des Mégalithes VOORBEREIDING Eenvoudige rond wandeling: lage wandelschoenen en waterdichte kleding volstaan. KAARTEN IGN: Barvaux-Bomal- Durbuy-Grandhan-Villers- Ste-Gertrude-Wéris, 1:25.000 uitgeverij Maison du Tourisme Pays d Ourthe et Aisne Wandermagazin 2011. Het oude dorp Wéris, 02/PG1#4 Aansprakelijkheidsclausule: zie colofon, cartografie: H. Muggenthaler Bij de volgende kruising verlaten we de hoofdweg en volgen we het blauwe kruis. Het bosweggetje verandert al snel in een paadje en voert langs een romantisch gelegen stuk grasland tot een kruising middenin het bos. Het middelste van de drie paden voert door mooi gemengd bos tot een hoogvlakte met heide en struikgewas. We blijven rechtdoor het blauwe kruis (nr. 10) volgen tot we bij een groot kruispunt komen. Hier kan eventueel een kortere weg (15 min.) naar Wéris worden genomen. De hoofdwandeling gaat verder rechtdoor via pad nr. 10. Het blauwe kruis wijst de weg naar rechts. De weg voert door met heggen omzoomde velden naar de kapel Pas-Bayard (2). We volgen het pad langs de huizen tot we op de N841 (Route d Érezée) aankomen. De markering met het blauwe kruis voert dan naar de rue Pas-Bayard. Enkele meters verder kunnen we het blauwe kruis volgen dan komen we ongeveer een kilometer verder via een geasfalteerde zijstraat terug bij de kerk van Wéris of we kunnen de variant zonder asfalt kiezen. Die route voert naar links en volgt de markering met gele kruis en nummer 2 (nr. 9 op de IGN-kaart) via kleine weggetjes en paden naar het dorpscentrum van Wéris. Bergafwaarts, voorbij een kruis, komen we weer op de N841 uit. Nadat we die links zijn overgestoken, gaat de weg een stukje richting Barvaux. Na enkele meters gaan we rechtsaf een veldweggetje op. We blijven het gele kruis volgen en komen zo in Wéris terug. INFO Maison du Tourisme d Ourthe et Aisne Grand Rue 16 B-6940 Barvaux sur Ourthe Tel. +32 86 21 30 81 info@ourthe-et-aisne.be www.ourthe-et-aisne.be www.weris-info.be www.beauxvillages.be Foto: Natalie Glatter Download de GPX-Track, routebeschrijving, kaart enz. via www.wandermagazin.de/tourenportal 21
Foto: Olivier Lefèvre 9 Provincie Luxemburg 11,3 km / 4-5 u. MARKERING 6 9 2 1 VERTREK Grote parking bij de Belvédère (uitkijktoren, aangeduid met borden) van Nadrin. Met de auto: Neem vanaf La Roche de N860 richting Houffalize. Volg daarna de Ourthe en rijd via Maboge en Bérismenil naar Nadrin. Het beginpunt is met het openbaar vervoer moeilijk te bereiken: slechts 2 bussen per dag, behalve op zaterdag-zondag (lijn 15-2). Er rijden weinig bussen van/ naar La Roche of Houffalize. Deze plaatsen hebben geen treinstation. TIP VAN DE AUTEUR Geniet na de wandeling van het uitzicht vanaf de uitkijktoren. Bekijk de overblijfselen van de Romeinse villa van Nadrin en eet een hapje in hotelrestaurant "Les Ondes". DE WILDE OURTHE ROTSEN, KELTEN EN WILD WATER De wandeling volgt de loop van de Ourthe via de rotsen van de Hérou, met schitterend uitzicht op de rivier. De weg voert over een vaak smal en rotsachtig pad langs beverburchten naar de overblijfselen van de Keltische citadel "Le Cheslé". De hoger gelegen ringwal biedt een schitterend uitzicht op het rivierlandschap van de Ourthe. Vandaar voeren ook steile, avontuurlijke paden en wegen terug naar het beginpunt "Belvédère". Daar reikt de blik tot over de zes wilde kronkelingen van de Ourthe. Ook hier kan iets worden gegeten. ROUTEBESCHRIJVING / BEZIENS- EN WETENSWAARDIGHEDEN Vanaf de parking (S) gaan we eerst bergopwaarts. We volgen de groene balk (nr. 6). Na enkele meters splitst de weg zich. Wie geen hoogtevrees heeft en stevig op zijn benen staat, kan via de rotsen (1) afdalen. De anderen nemen het pad. Beneden aangekomen gaan we rechtsaf, met de stroom mee. Bij het kruispunt "Les Ondes" (gemarkeerd) laten we de groene balken (nr. 6) achter ons. We steken het water over en houden links aan. We volgen de markering met het groene kruis (nr. 9) of route GR57 over een smal pad naar het schiereiland "Le Cheslé". Bij het water is het werk van bevers te zien (2). Aan de kruising "Les Prés Balthazard" gaan we heuvelopwaarts rechtsaf, voorbij een geel bord met de vermelding "Cheslé". Na de volgende bocht volgen we de hoofdweg (groen kruis/gr-markering) rond de Keltische vesting. Bij de kruising gaan we rechtsaf naar de "Remparts" (versterkingen). Na ca. 100 m nemen we de afslag rechts (groen kruis/gr-markering) 22 Routeverkenner: Eric Thomas (verkenning vond plaats in april 2009)