Burgemeester De voorzitter van Commissie Bestuur BSD/2016.156 RIS 293911 14070 1 19 april 2016 Voortgangsbericht uitvoeringsprogramma aanpak polarisatie, radicalisering en jihadisme 2015-2018. Zeer geachte mevrouw Özmen, In de Hoofdlijnenbrief en het Uitvoeringsprogramma aanpak polarisatie, radicalisering en jihadisme 2015-2018 heeft het college aangegeven hoe de komende jaren wordt gewerkt aan de preventie van radicalisering en de resocialisatie van teruggekeerde, tegengehouden en potentiële Syriëgangers. Bij die aanpak wordt intern nauw samengewerkt met de beleidsvelden integratie, onderwijs en stadsdelen en wijken. Extern wordt samengewerkt met partners als de politie, het openbaar ministerie, de NCTV, de AIVD en diverse instellingen voor welzijn, zorg en hulpverlening. Het afgelopen jaar is voortvarend gewerkt aan de uitvoering van het in de genoemde stukken beschreven beleid. Overeenkomstig een eerdere toezegging informeer ik u kort over de belangrijkste ontwikkelingen in het afgelopen jaar en het eerste kwartaal van 2016. Actuele ontwikkelingen De aanpak van jihadisme is het afgelopen jaar en het eerste kwartaal van 2016 een belangrijke prioriteit geweest in het veiligheidsbeleid en in het integratiebeleid. In dit voortgangsbericht ga ik vooral in op mijn eigen beleidsterrein: veiligheid. Een thema dat na de aanslagen in Parijs en in Brussel bovenaan de bestuurlijke en de maatschappelijke agenda staat. De aanslagen hebben laten zien hoe kwetsbaar, maar ook hoe weerbaar onze samenleving is. De slachtoffers waren geen ideologische tegenstanders maar willekeurige burgers. Het heeft opnieuw zichtbaar gemaakt dat het jihadisme een bedreiging vormt voor iedereen. Dat dit besef breed is doorgedrongen blijkt onder meer uit de initiatieven die op de aanslagen zijn gevolgd, waarin (religieuze) organisaties hun afschuw hebben uitgesproken en hebben gepleit voor het doorbreken van ieder wij-zij denken. Nynke Riemersma
Aantallen Bijgevoegd vindt u een actueel overzicht van de aantallen jihadisten uit Den Haag. Bij de opstelling van dit overzicht is aangesloten bij de door het Rijk vastgestelde definities (zie ook het Actieprogramma Integrale Aanpak Jihadisme). Daardoor zijn deze nieuwste cijfers niet één-op-één vergelijkbaar met die van vorig jaar. In een toelichting voorafgaand aan de tabel wordt aangegeven waar de aansluiting ligt. De cijfers wijzen uit dat het aantal jihadisten beperkt blijft, maar ook dat er nog steeds reden is voor zorg. Er reizen nog steeds mensen uit. Er ligt ook nog een wereld achter de cijfers. De cijfers laten niet zien hoeveel mensen zich hebben laten overtuigen om niet uit te reizen of om niet de stap te zetten naar extremisme. Dat is nauwelijks te meten. De inzet van alle professionals en vrijwilligers om risicojongeren binnen boord te houden betaalt zich echter wel degelijk uit. Dat hoor ik bijna dagelijks van al diegenen die zich daarvoor keihard inzetten. Belangrijk is en blijft om de voedingsbodems van jihadisme aan te pakken. Dat vraagt om permanente inzet van de hele gemeentelijke organisatie en van alle portefeuilles. Belangrijk speerpunt daarbinnen is het vergroten van de weerbaarheid van de gemeenschappen zelf. Ik kom daar straks op terug. Maatregelen Den Haag doet veel aan de preventie van radicalisering. Naast de speerpunten en prioriteiten die in dit document worden toegelicht, zijn ook zogenoemde harde maatregelen toegepast. Enkele voorbeelden: Het is in 42 gevallen nodig gebleken om een paspoortmaatregel te laten toepassen. Dat wil zeggen dat het paspoort van deze personen is gesignaleerd of ingetrokken om uitreizen naar strijdgebieden te voorkomen. Dit is nodig om te verhinderen dat deze personen gewelddadige handelingen leren en oorlogsmisdaden plegen, hetgeen ook bij een eventuele terugkeer grote risico s met zich meebrengt. Naast de paspoortmaatregelen zijn 11 personen op andere wijze tegengehouden voordat zij het strijdgebied konden bereiken. Dit is in (inter)nationaal verband uitgevoerd. In Den Haag heeft het strafrechtelijk onderzoek plaatsgevonden dat bekend is geraakt als het Context-onderzoek. De aanleiding hiervoor was dat verschillende ouders in 2013 aangifte deden van vermissing van hun kind. De jongeren zouden volgens hen zijn aangezet om naar Syrië te vertrekken en deel te nemen aan de gewapende strijd. Hierop is het groot strafrechtelijk onderzoek Context gestart, dat zich richtte op een nieuw fenomeen: het ronselen van Jihad-strijders. Onlangs zijn 9 verdachten veroordeeld, uiteenlopend van enkele dagen tot 6 jaar celstraf, voor onder andere deelname aan een criminele terroristische organisatie. Openbaar Ministerie, politie en openbaar bestuur werken intensief in deze lijn door. Speerpunten en prioriteiten Hoofdlijnenbrief en Uitvoeringsprogramma zijn ingericht rond een aantal speerpunten. Zo ook dit voortgangsbericht. Persoonsgerichte aanpak In 2015 is de pilot-aanpak van jihadisme in het Veiligheidshuis omgezet in een structurele ketenaanpak. Het Veiligheidshuis en haar partners hebben expertise opgebouwd en een werkwijze ontwikkeld. De rol die het Veiligheidshuis in de aanpak heeft gepakt (als onafhankelijke facilitator van ketensamenwerking, informatieknooppunt en signalering van regionale verbanden) wordt door de justitiepartners, gemeenten en zorgpartners ervaren als een belangrijke meerwaarde. Alle gemeenten in de regio Haaglanden die met dit onderwerp te maken hebben, kunnen een beroep doen op het Veiligheidshuis. Daarnaast is deze aanpak in samenwerking met het Veiligheidshuis Hollands Midden voor de hele politie eenheid beschikbaar gesteld. Dat biedt meer mogelijkheden om een bovenlokaal opererende beweging effectief aan te pakken. Na de zomer van 2015 is begonnen met het overdragen van de gezinsbegeleiding van minderjarige jihadisten van een gespecialiseerde niet-haagse instelling naar het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Dit is een belangrijke stap op weg naar een situatie waarin reguliere Haagse instellingen de persoonsgerichte aanpak van begin tot eind uitvoeren.
In het Uitvoeringsprogramma is aangegeven dat Den Haag samen met het OM, de politie en de NCTV een pilot potentieel gewelddadige jihadistische eenlingen is gestart. Deze pilot heeft tot doel een werkwijze te ontwikkelen om potentieel gewelddadige personen aan te pakken. De afgelopen personen is deze werkwijze ontwikkeld en wordt hiermee gewerkt. Kennis en kunde Een belangrijk speerpunt in de aanpak is de toerusting van eerstelijnsprofessionals. De afgelopen jaren hebben circa 3500 eerstelijnsprofessionals deelgenomen aan een oriëntatieprogramma waarin zij worden geïnformeerd over de achtergronden van jihadisme, over de signalen van (beginnende) radicalisering, over wat zij zelf kunnen doen en bij wie zij terecht kunnen. In het jaar 2015 zijn ruim 2000 professionals van verschillende achtergronden met dit oriëntatieprogramma bereikt. In samenwerking met DPZ zijn in vijf stadsdelen verdiepende netwerkbijenkomsten over dit thema georganiseerd. Voor een selecte groep professionals zijn in 2015 vier meer diepgaande (meerdaagse)trainingen georganiseerd. Netwerken en communicatie Ook in 2015 hebben we geïnvesteerd in onze netwerken in de wijken. Deze hebben in 2015 en in het eerste kwartaal van 2016 meerdere malen hun waarde bewezen. Signalen uit die netwerken hebben ervoor kunnen zorgen dat maatschappelijke onrust tijdig in goede banen kon worden geleid, dat onze informatiepositie sterk is verbeterd en dat in de wijken nieuwe samenwerkingsverbanden zijn ontstaan. Op verschillende niveaus wordt intensief contact onderhouden met Haagse moskeeën van alle stromingen binnen de islamitische gemeenschap. We hebben na de recente aanslagen kunnen zien dat islamitische organisaties expliciet afstand nemen van geweld en pleiten voor samenwerking en saamhorigheid. Binnen de verschillende netwerken wordt niet alleen gesproken over radicalisering en jihadisme maar ook over de positieverbetering van jongeren, de aanpak van discriminatie en islamofobie en het weren van anti-integratieve predikers. Ik heb er vertrouwen in dat deze stevige netwerken in 2016 zullen leiden tot meer naar buiten gerichte activiteiten waarin organisaties van verschillende geloofsrichtingen samen optrekken en stelling nemen tegen jihadisme, polarisatie en radicalisering. Versterking maatschappelijke weerbaarheid Op initiatief van een maatschappelijk betrokken stichting in de stad is een programma ontwikkeld met als doel moeders bewust te maken van hun rol in de preventie van radicalisering en hen handelingsperspectieven te bieden. Dit programma is uniek voor Nederland, mede door de wijze waarop het tot stand is gekomen, in een brede samenwerking tussen maatschappelijke organisaties en thema-experts. Het programma wordt op dit moment uitgetest en zal in 2016 in de hele stad worden uitgevoerd. Parallel daaraan zal een informatiecampagne starten om bekendheid te geven aan het programma en de wijze waarop vrouwengroepen, zelforganisaties en professionals die in directe verbinding met vrouwengroepen staan dit programma kunnen aanvragen. Daarnaast blijven we inzetten op onderwijs en jeugd: Er zijn en worden nog steeds verdiepingstrainingen (met handelingsperspectieven) gegeven aan docenten. Centrum 16-22 biedt de in onze opdracht ontwikkelde identiteitsprojecten Mij en Mij Junior gratis aan een aantal geselecteerde scholen aan. Hiermee zijn 50 groepen bereikt waarvan 36 in het voortgezet onderwijs en 14 in het primair onderwijs. Sinds de start hebben circa 1000 leerlingen deelgenomen.
Na een succesvolle pilot op het ROC Mondriaan bieden wij scholen kosteloos het programma VIP debatten aan, waarin leerlingen debatvaardigheden worden bijgebracht en met elkaar in discussie gaan over gevoelige thema s als grondrechten, identiteit, polarisatie en uitsluiting. Doel van deze debatten is de weerbaarheid van leerlingen te vergroten, gevoelige kwesties bespreekbaar te maken en te bouwen aan wederzijds begrip. In 2015 is gestart met 12 debatten, in het eerste kwartaal van 2016 hebben al 13 debatten plaatsgevonden en we gaan hiermee door. Gestart is met een drietal projecten waarin met gebruikmaking van het middel theater jongeren aan het denken worden gezet over identiteit, polarisatie en radicalisering. Dit betreft een professionele voorstelling die in meerdere grote steden zal worden gespeeld (een bewerking van een succesvol Belgisch stuk), een voorstelling van de Haagse groep Drang die in eerste instantie zal worden aangeboden aan de leerlingen van diverse vestigingen van ROC Mondriaan en daarna ook aan andere groepen en een voorstelling die het Stagehuis Schilderwijk ontwikkelt samen met jongeren uit de wijk. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de dienst OCW (integratiebeleid en onderwijs). Versterkingsgelden Het Rijk heeft voor de komende periode meer geld vrijgemaakt voor de intensivering van de lokale integrale aanpak van jihadisme, de zgn. versterkingsgelden. Evenals diverse andere steden heeft Den Haag hierop een beroep gedaan. Het Rijk heeft ons een bedrag toegekend van 950.000. Dit bedrag wordt ingezet voor de versterking van de speerpunten in het Uitvoeringsprogramma. De persoonsgerichte aanpak op zowel lokaal als regionaal niveau krijgt een extra impuls van 550.000, te besteden aan extra capaciteit, extra inhuur van expertise en extra versterking van de lokale ketenpartners. Voor lokale netwerken en maatschappelijke weerbaarheid is een bedrag van 350.000 beschikbaar. Hiervoor zullen onder meer extra coaching trajecten voor kwetsbare jongeren worden gestart, trainingen worden gegeven op het gebied van identiteit en radicalisering en uitrolmogelijkheden worden geschapen voor onder meer de VIP debatten en het programma gericht op moeders. J.J. van Aartsen
Cijfers: Vanaf 2016 wordt aangesloten bij de landelijk gehanteerde definities/categorieën. Deze zijn bedoeld om uniformiteit te bewerkstelligen en gegevens landelijk vergelijkbaar te maken. Gevolg hiervan is dat de nieuwe cijfers niet meer aansluiten bij de cijfers in de laatste voortgangsrapportage, toen er nog eigen definities werden gehanteerd. Legenda: Uitreizigers: Persoon met gewelddadig jihadistische intentie die is uitgereisd naar het strijdgebied om daar deel te nemen aan de jihad o Het aantal uitreizigers in de oude telling was een optelsom van uitreizigers, terugkeerders en vermoedelijk overledenen (in sept 2015: 56 personen) De tegengehouden uitreizigers vielen onder de categorie terugkeerder. Vermoedelijk overleden: persoon waarvan vermeld wordt dat deze overleden is, maar waarvan geen juridisch bewijs is. Tegengehouden/ gefrustreerde uitreiziger: Persoon zij wel uit Nederland zijn vertrokken maar uiteindelijk zijn tegengehouden voordat zij het strijdgebied hadden bereikt o Een aantal, dat in de laatste voortgangsrapportage nog als terugkeerder werden aangeduid, vallen nu onder de Rijks definitie gefrustreerde uitreiziger. Potentiële uitreizigers / geradicaliseerden: Persoon met gewelddadig jihadistische intentie die wil uitreizen naar het strijdgebied en zich in Nederland bevindt. Facilitator: Persoon die ten bate van de jihad andere personen faciliteert middels verstrekken van gelegenheid, middelen of inlichtingen. Rekruteer/ ronselaar: Persoon die zich actief bezighoudt met de verwerving van andere personen om deel te nemen aan de jihad. o In het vorige overzicht bestond de categorie harde kern. Een deel daarvan komt in het nieuwe overzicht terug als facilitator of ronselaar. Sommige hiervan vallen binnen de nieuwe definities onder de categorie geradicaliseerd. Terugkeerder: Persoon met gewelddadig jihadistische intentie die is uitgereisd naar het strijdgebied, waarvan is vastgesteld dat het strijdgebied is bereikt en die is teruggekeerd/ingereisd naar/in Nederland. De grote toename van het aantal gesignaleerde/ingetrokken/vervallen paspoorten is een gevolg van een intensivering van de aanpak.
Maart 2016 Meerderjarig Minderjarig Totalen Uitreizigers 28 4 32 Vermoedelijk overleden 15 15 Terugkeerder 5 5 Tegengehouden/ gefrustreerde* 9 2 11 uitreizigers Potentieel uitreizigers/geradicaliseerden 24 8 32 Facilitator 8 8 Rekruteur/ronselaar 2 2 Paspoort 42 42 gesignaleerd/ingetrokken/vervallen * gedwarsboomd, teleurgesteld, verijdeld Voor de volledigheid hieronder de cijfers van september 2015, conform de oude definities. September 2015 Meerderjarig Uitreizigers 54 (wv 8 vrouwen) Waarvan vermoedelijk overleden 15 mannen geen Minderjarig 2 jongens Waarvan terugkeerder 15 mannen 1 jongen Mensen van wie we weten dat ze plannen 7 mannen 10 meisjes hebben (gehad) om uit te reizen Tegengehouden op het moment van uitreizen 3 Eerder dan op moment van uitreizen na interventie gestopt Tussen de 15 en 20 Paspoort gesignaleerd/ingetrokken/vervallen 7 Harde kern (propagandisten) 10 tot 30 regisseurs & activisten Eerste schil (sympathisanten) Enkele tientallen vaste volgers Gearresteerd 9