Visie BPBI op wetsvoorstel 33.054, wijziging Boek 1 BW INLEIDING Het bestuur van de Branchevereniging voor Professionele Bewindvoerders en Inkomensbeheerders (BPBI) heeft met belangstelling kennis genomen van wetsvoorstel 33054, Wijziging van enige bepalingen van Boek 1 van het Burgerlijk Wetboek inzake curatele, onderbewindstelling ter bescherming van meerderjarigen en mentorschap ten behoeve van meerderjarigen en enige andere bepalingen (Wet wijziging curatele, beschermingsbewind en mentorschap). Het bestuur van de BPBI juicht de totstandkoming van kwaliteitseisen voor de desbetreffende aandachtsgebieden toe. Sinds haar oprichting in 2004 heeft de BPBI binnen de vereniging gepleit voor en gewerkt aan de verbetering van de kwaliteit van de door haar leden geleverde producten waarvan beschermingsbewind en inkomensbeheer de belangrijkste zijn. Het belang daarvan wordt onderstreept door het feit dat het ledenaantal van de vereniging sinds 2004 spectaculair is gegroeid tot ruim 220 leden op dit moment. Staatssecretaris Teeven mocht dit jaar het 200 e lid verwelkomen. Al deze leden hebben zich onderworpen aan het Kwaliteitsreglement van de BPBI dat in 2011 vervangen werd door een Kwaliteitsverordening. De ambtsvoorganger van de heer Teeven op het beleidsterrein van zaken als bewindvoering, de toenmalige minister Ernst Hirsch Ballin, antwoordde destijds in antwoord op Kamervragen van de leden Karabulut en De wit (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2008 2009, nr. 867) onder andere Bij het stellen van kwaliteitseisen zal ik mij zeker doen inspireren door bedoeld Reglement van kwaliteit. Uit deze zinsnede hebben wij als bestuur van de BPBI afgeleid dat we op de goede weg waren met de kwaliteitseisen die onze leden zichzelf oplegden. In dit kader bevreemdt het ons dat in de MvT onder d. (Geschiktheid van vertegenwoordigers) wordt gesteld: Het zijn van bewindvoerder vereist in de regel geen bijzondere geschiktheid anders dan het kunnen voeren van een administratie en het invullen van een belastingaangifte. Wij nemen aan dat iets anders wordt bedoeld dan wij vermoeden, zo niet dan moeten wij vaststellen dat het vak van bewindvoerder schromelijk wordt onderschat en ondergewaardeerd en zou er naar onze smaak ook geen aanleiding zijn om dergelijke kwaliteitseisen te stellen, waaronder regels betreffende opleidingen. Wij hechten eraan te melden dat het bestuur van de BPBI graag bereid is geweest om zijn expertise en dat van de leden ter beschikking te stellen om een bijdrage te leveren aan adequate wet- en regelgeving. Wij hebben de indruk dat met dit wetsvoorstel een goede basis is gelegd om tot kwaliteitsverbetering te komen. De uitwerking zal voor een deel plaats hebben via een AMvB. Verder zullen de tarieven ingaande 1-1-2013 bij ministeriële regeling worden vastgesteld. Op de AMvB en de kwestie van de tarieven komen wij later in deze reactie terug.
HET WETSVOORSTEL Algemeen De Memorie van Toelichting zegt: De voorgenomen wetswijziging heeft als doel ervoor te zorgen dat mensen die onvoldoende zelfredzaam zijn voldoende toegang hebben tot curatele, beschermingsbewind en Mentorschap. De term onvoldoende zelfredzaam valt hierbij op. Dit duidt op een poging om tot maatwerk te komen. Het bestuur van de BPBI is daar blij mee. In de MvT staat verder dat de wet de bestaande praktijk reflecteert. Ook dat getuigt van realiteitszin van het Kabinet. Verkwisting verdwijnt als grond voor curatele en komt terug als grond voor beschermingsbewind met als argumentatie: het begrip hoort dáár thuis waar het zich voordoet, namelijk rond vermogen. Het is de bedoeling dat de rechter de meest passende maatregel oplegt. En die maatregel zal niet van onbepaalde duur zijn. Met deze paar zinnen is naar de mening van het bestuur van de BPBI het hart van de wet geschetst: bescherming van mensen die onvoldoende zelfredzaam zijn, het leveren van maatwerk en geen onnodige maatregelen. Deze grondgedachten worden door de BPBI onderschreven. Schuldenproblematiek Redenerend vanuit de gedachte aansluiten bij de bestaande praktijk acht de BPBI het logisch dat het Kabinet het hebben van problematische schulden opvoert als mogelijke grond voor beschermingsbewind. De Mvt noemt Beschermingsbewind als vangnet voor mensen die niet kunnen worden toegelaten tot de Wsnp, en noemt Beschermingsbewind ook nuttig voorafgaande aan, en tijdens de het traject van de Wsnp. De argumentatie die het Kabinet aanvoert als reactie op het advies van de Raad van State achten wij overtuigend. In aanvulling daarop merken wij op dat als argument om geen beschermingsbewind toe te passen in gevallen van schuldenproblematiek nogal eens wordt aangevoerd dat daarmee verkeerde verwachtingen worden gewekt. De MvT zegt terecht dat beschermingsbewind niet is gericht op het aflossen van schulden maar op het stabiliseren van de situatie en het zorgen voor basisvoorzieningen, in de dagelijkse praktijk vaak aangeduid als bed, bad en brood. De BPBI is van mening dat de bewindvoerder wel degelijk een nuttige rol kan vervullen in gevallen waar sprake is van problematische schulden mits het voor bewindvoerder én voor de betrokkene volstrekt helder is waartoe het bewind moet leiden; in de meeste gevallen stabilisatie van de situatie. Dit dient bij het uitspreken van het bewind met zoveel woorden en voor iedereen duidelijk te worden vastgelegd. We refereren andermaal aan de tekst in de MvT: het gaat om mensen die onvoldoende zelfredzaam zijn. Naar het oordeel van het bestuur van de BPBI zijn mensen met problematische schulden of mensen die een dwangmatige neiging hebben tot verkwisting, al dan niet tijdelijk, onvoldoende zelfredzaam. En dus is (tijdelijk?) maatwerk de beste oplossing. Overeind blijft, wij onderschreven dat eerder in deze reactie, dat een opgelegde maatregel steeds dient te worden getoetst op effectiviteit (juiste middel?) en duur (niets is voor de eeuwigheid). Kijkend naar de beweegredenen van de staatssecretaris in de MvT waar het gaat om het probleem van de problematische schulden zouden wij in overweging willen geven om te onderzoeken of het aanbeveling verdient om onder bepaalde voorwaarden de 2
bewindvoerder in te schakelen bij het afgeven van de verklaring bedoeld in artikel 284 en 285 Faillissementswet. Wij hebben de indruk dat hier tijdwinst valt te behalen. De bewindvoerder moet namelijk voor het opmaken van de beschrijving van de aan het bewind onderworpen goederen ook alle crediteuren benaderen om een inzicht te krijgen in het totale schuldenpakket. Aan de hand van die inventarisatie kan direct een beslissing genomen worden over de aanpak van de schulden. Dat zou een aanvraag Wsnp kunnen zijn. Overdracht aan een gemeente brengt extra werk en dus vertraging met zich mee. Wij geven u in overweging deze optie met betrekking tot artikel 284 en 285 bespreekbaar te maken. In de concept-wettekst is terecht veel aandacht voor de kwaliteitsborging. Dit betreft echter de professionele bewindvoerders, mentoren en curatoren. Maar er is een grote groep waaraan geen eisen worden gesteld, namelijk de zogenaamde niet-professionele bewindvoerders, mentoren en curatoren. Naar onze mening verdient het aanbeveling om in het kader van de kwaliteitsborging voor deze groep te onderzoeken of er ter zake instrumenten ontwikkeld kunnen worden. Over dit onderwerp zijn wij in gesprek met Mentorschap Nederland. De bereidheid om onze gezamenlijke expertise in te brengen is bij de staatsecretaris bekend. Het toezicht door de rechter/model Rekening en Verantwoording Het bestuur van de BPBI volgt het Kabinet in de redenering in de MvT, zulks in reactie op toezeggingen, gedaan aan het lid Recourt, dat de rechter de beschermingsmaatregel instelt en de vertegenwoordiger benoemt en ontslaat. Een van de instrumenten die de rechter daarbij ten dienste staan, is de verklaring van de accountant respectievelijk de door rechter te benoemen deskundige. De gekozen figuur is naar onze mening de juiste. Over de inhoud van de AMvB die een aantal zaken zal uitwerken, zullen wij graag ons oordeel geven. De BPBI en haar leden plegen regelmatig constructief overleg met de kantonrechters, vertegenwoordigd in het LOVCK. Wij hebben de indruk dat de werklast bij de rechters in zijn algemeenheid hoog is. Daarnaast is het zo dat onze leden, vaak werkend voor cliënten woonachtig in het hele land, te maken hebben met rechters in verschillende regio s. Onze ervaring is dat rechters soms op verschillende wijze aankijken tegen de problemen waar onze leden en hun cliënten mee te maken hebben. Hoewel het geenszins onze bedoeling is te tornen aan de bevoegdheden van de rechter, stellen wij toch vast dat de soms verschillende benadering van de problematiek door individuele rechters zo nu en dan leidt tot uitvoeringsproblemen in de dagelijkse praktijk. Wij denken dat het in het belang van de eenduidigheid en voortgang in het proces aanbeveling verdient om waar dat mogelijk is zaken centraal te regelen. Voorbeeld hiervan is de rekening en verantwoording. Verschillende rechters verlangen hierbij soms zeer verschillende informatie. Wij zijn een groot voorstander van een door of vanwege de Minister vast te stellen model voor het afleggen van Rekening en Verantwoording. Dat komt de duidelijkheid voor de rechter en de bewindvoerder zeer ten goede en zal veel oponthoud en onnodig overleg voorkomen. Het bestuur van de BPBI is graag bereid zijn expertise vanuit de dagelijkse praktijk in te brengen bij het voorbereiden van een regeling ter zake. De accountant en de deskundige De Algemene Ledenvergadering van de BPBI heeft in juni 2011 besloten, anticiperend op de nieuwe wet- en regelgeving, dat de op basis van onze Kwaliteitsverordening 3
voorgeschreven audits, ingaande 2012 door de accountant kunnen worden uitgevoerd. Denkbaar is en daarmee sluiten wij aan bij opmerkingen die ter zake in de MvT worden gemaakt dat de accountant zich minder geschikt acht om bepaalde kwaliteitseisen te controleren. Financiële redenen kunnen daarbij een rol spelen. Om de leden in staat te stellen toch aan de gestelde eisen te voldoen, zullen wij via de website onze leden de mogelijkheid bieden om gebruik te maken van de deskundigheid van andere instanties dan de accountant die de rol van deskundige afdoende kunnen invullen. Een onafhankelijke toetsing? Interessant is de passage in de MvT waar het gaat om het pleidooi, tijdens de consultatie gedaan, voor een wijze van onafhankelijke toetsing. Daarbij oppert het Kabinet de mogelijkheid dat aansluiting wordt gevonden bij een bestaande vorm van overheidstoezicht zoals de Raad voor de Rechtsbijstand of het Bureau financieel toezicht. Ook de Raad van State maakt ter zake enkele opmerkingen. Het bestuur van de BPBI vindt dit een interessante gedachte die de moeite waard is verder te worden onderzocht. Wij zijn bereid om daar met anderen over van gedachten te wisselen waarbij wij opmerken dat overleg met de Raad voor de Rechtsbijstand de meest aangewezen weg lijkt. De toegankelijkheid van de bewindvoering De toegankelijkheid van de bewindvoering baart ons grote zorgen. In toenemende mate worden onze leden geconfronteerd met problemen rond de toekenning van de bijzondere bijstand ten behoeve van de kosten van de bewindvoering, en als deze eenmaal is toegekend vaak met strubbelingen bij de uitvoering. Omdat bewindvoering een instrument is dat regelmatig wordt toegepast ten behoeve van personen met een inkomen op minimumniveau moet het instrument van de bijzondere bijstand nogal eens worden ingezet. Wij kunnen ons niet aan de indruk onttrekken dat gemeentebesturen erg terughoudend zijn met het inzetten van dit instrument ten behoeve van de bewindvoering. Wij hebben niet het gevoel dat de opmerkingen ter zake in de zogenaamde Verzamelbrief van de Staatssecretaris van SWZ 30 juni 2011 veel aan de feitelijke situatie hebben veranderd (citaat van een deel van deze brief: De kosten waarvoor betrokkene bijzondere bijstand heeft gevraagd kunnen volgens de CRvB in het onderhavige geval worden aangemerkt als uit bijzondere omstandigheden voortvloeiende noodzakelijke kosten van het bestaan in de zin van artikel 35, eerste lid van de Wet werk en bijstand). Hoewel wij ons realiseren dat het tornen aan de bevoegdheden en de autonomie van gemeenten gevoelige materie is, vragen wij ons toch af of de toegankelijkheid en de bereikbaarheid van de bewindvoering het niet noodzakelijk maken om te onderzoeken of er mogelijkheden zijn om tot alternatieven te komen voor wat betreft de bekostiging van de bewindvoering voor minder draagkrachtigen die zijn aangewezen op de bijstand. De mogelijkheid tot het herleiden van geldstromen, bijvoorbeeld via de Raad voor de Rechtsbijstand zou daarbij naar onze mening een bespreekbare optie moeten zijn. Het register en de privacyaspecten Het zal u duidelijk zijn, kijkend naar de discussie over de schuldenbewinden en het streven naar duidelijkheid en stabilisatie, dat de BPBI voorstander is van het registreren van bepaalde rechtsfeiten die betrekking hebben op beschermingsbewind. Wij realiseren ons dat hierbij privacyaspecten een rol spelen maar wij refereren andermaal aan het doel van de wetgeving, namelijk het versterken van het belang van mensen die onvoldoende zelfredzaam zijn. Daarnaast is er het belang van degene die te goeder trouw zaken doet of 4
deed met de onder bewind gestelde. Opnemen van de maatregel in een register is daarom gewenst en zal in voorkomende gevallen zwaarder moeten wegen dan aspecten van privacy. Wij menen dat de rechtsbescherming van de rechthebbende in het voorstel van het Kabinet afdoende is geregeld. De beloning van de bewindvoerder De beloning zal bij ministeriële regeling (MR) worden vastgesteld. Het bestuur van de BPBI juicht dat toe. Het systeem via aanbevelingen van het LOVCK is weliswaar beter dan de 5%-regeling uit het verleden maar werkt ook niet optimaal. Het Kabinet is daarover in de MvT volstrekt helder. Eerder in dit stuk wezen wij al op de wens om een aantal zaken zoveel als mogelijk is centraal te regelen. Een aanbeveling is een aanbeveling en zal in de praktijk altijd aanleiding geven tot discussie. Onlangs hebben wij onze grote teleurstelling uitgesproken over de aanbevelingen van het LOVCK waarbij niet of nauwelijks rekening is gehouden met ook maar enige aanpassing aan de hand van bijvoorbeeld de gestegen (loon-)kosten. Dat maakt het voor onze leden steeds moeilijker om binnen het aantal beschikbare (en in rekening te brengen) uren alle taken op een kwalitatief goede manier uit te voeren. Cruciaal is natuurlijk wat straks in de MR komt te staan. De stelling van de BPBI is even simpel als duidelijk; geen goede bewindvoering zonder adequate beloning. De BPBI heeft kwaliteit hoog in het vaandel en de leden leggen zichzelf kwaliteitseisen op om de kwaliteit van hun product te verbeteren, om het even of het gaat om curatele, mentorschap of bewindvoering. Daarvoor worden bepaalde inspanningen geleverd. De wetgever verlangt daarbij terecht kwaliteit. Die kan alleen worden geleverd en gegarandeerd als de bewindvoerder/curator/mentor kan rekenen op een passende beloning. Het bestuur van de BPBI heeft in 2008 een onderzoek laten uitvoeren naar de werkdruk bij bewindvoerders. Daarnaast heeft dr. Nadja Jungmann, lector rechten, schulden en incasso aan de Hogeschool Utrecht en lid van de Raad van advies van de NVVK (Nederlandse Vereniging voor Volkskrediet) op verzoek van de BPBI na twee werkconferenties de notitie Toekomstvisie Beschermingsbewind, naar een duurzaam toegankelijk en effectief stelsel geschreven. Ook daaruit blijkt onder andere belangrijke informatie over de werkdruk bij de bewindvoerders. Wij verklaren ons graag bereid om de uitkomsten van deze onderzoeken in te brengen in overleg met het Kabinet en eventueel anderen om het daarheen te leiden dat ingaande januari 2013 beloningen en tarieven gaan gelden die duidelijk zijn en recht doen aan het belang van zowel de cliënt als de bewindvoerder. Naar wij hebben begrepen, wordt dezer dagen de concepttekst van de AmvB en de bijbehorende toelichting vrijgegeven voor Internetconsultatie. Uiteraard zal het bestuur van de BPBI zich daarover ook een oordeel vormen en dit ter kennis brengen van de Staatssecretaris. Als wij daarbij zaken aantreffen die wij voor het behandelen van het wetsvoorstel van belang achten, dan zullen wij u tijdig daarvan op de hoogte stellen. Wij zijn eveneens graag bereid om onze visie op het voorliggende wetsvoorstel en de komende AMvB en MR nader toe te lichten. Met vriendelijke groet, Bestuur BPBI J.M. Schaeffer Secretaris J.J. Mastwijk Voorzitter 5