1
Legendarisch erfgoed Riva spreekt tot de verbeelding. Motorbootvaarders, zeilers en zelfs landrotten vallen voor de Italiaanse botenbouwer. Nautique voer met de allernieuwste telg. En alsof varen met de Iseo nog niet genoeg was, gaf de legendarische Carlo Riva zelf ons een kijkje in het rijke werfverleden. Tekst Robbert-Jan Metselaar Fotografie Brigitte Vincken 2 3
De Iseo geeft geen kik als we na een bocht onze eigen golf doorklieven en spiegelglad bergmeer. Nergens oneffenheden, zelfs geen rimpeltje. We ademen de frisse berglucht diep in en geven dan volgas. Met veertig knopen snijdt de Aquariva door Lago d Iseo. We passeren hoge rotswanden en pittoreske dorpjes. Het is vroeg in de morgen. Terwijl in de verte een oranje gloed de zonsopkomst aankondigt, varen we langs Monte Isola, het grootste meereiland van Italië. We zijn vanochtend vroeg vertrokken uit het plaatsje Pisogne en zijn op weg naar de Riva-werf in Sarnico, aan de andere kant van het langgerekte meer. Op uitnodiging van de Nederlandse Riva-importeur Lengers Yachts gaan we vandaag met de nieuwe Riva Iseo varen, want na jaren van uitsluitend grote jachten op de Aquariva na bouwt de Italiaanse werf nu weer een kleine sportboot. Wanneer we even later onze Aquariva afmeren bij de Riva-werf, wanen we ons vijftig jaar terug in de tijd. De witte gebouwen met turkooizen kozijnen en deuren zijn sinds 1954 onveranderd gebleven. Zelfs het kantoor van oprichter Carlo Riva is nog helemaal intact. Ondanks het vroege tijdstip lopen op het terrein al volop gebruinde mannen in strak gesneden maatpakken. Tussen al dit Italiaanse stijlgeweld is het bijna onmogelijk om als Noord-Europeaan niet op te vallen. Onder het genot van een heerlijke espresso worden we bijgepraat door Ferretti s sales/marketingbaas Lamberto Tacoli en ontwerper Mauro Micheli. De trailerbare Iseo is een perfecte boot om dagtochten te maken, bijvoorbeeld op een meer. Maar hij kan ook prima gebruikt worden als superjachttender. Micheli benadrukt dat de Iseo absoluut geen kleine Aquariva is: Toen ik de eerste lijnen op papier zette, dacht ik bewust níet aan de Aquariva. Dat is een hele andere boot en die mocht niet het uitgangspunt zijn voor de Iseo. Het is een totaal nieuwe boot, compleet met de modernste gadgets, zoals een ingebouwde ipad en een dockingstation voor de iphone. Wanneer we een half uur later naar de boot lopen, gaat Micheli dieper in op de techniek. Het is een vacuüm ingespoten sandwichromp. Het spantenraam is er los ingelamineerd. Standaard hebben we hem voorzien van een 260 pk sterke Yanmar-motor, waarmee hij een topsnelheid haalt van 34 knopen. In 2012 introduceren we een hybride versie, waarmee je in Zero Emission Mode 20 mijl lang 7,5 knoop kan varen. De 8,24 meter lange, 2,5 meter brede sportboot kan voorzien worden van een 320 pk 6,2 liter V8 Mercruiser of waterjetaandrijving. Hoewel bouwnummer één is voorzien van de standaard Yanmar-dieselmotor komt er toch een benzineachtige roffel uit de uitlaat. We nestelen ons achter de overzichtelijke stuurconsole. Alles voelt degelijk aan en is keurig afgewerkt. De hoek van het stijlvolle stuurwiel is precies goed en de positie van de gashendel ideaal. Het instrumentenpaneel is een plaatje. Ook het houtwerk is van hoge kwaliteit; al het mahoniehout is beschermd door twintig laklagen. In het midden van het dashboard is een ipad ingebouwd; een goedkope oplossing voor dure plotters, met een betere beeldkwaliteit, zo op het eerste gezicht. Naast standaard ipad-functies kunnen Iseo-eigenaren hierop bijvoorbeeld de boothandleiding bekijken. We zetten de motor in werking en glijden het meer op. We duwen de gashendel naar voren. Bij het accelereren komt de neus nauwelijks omhoog. Trimvlakken zijn op dit vlakke water niet nodig. Ook de trimfunctie op de hekdrive hoeven we niet te gebruiken. Het is heerlijk spelevaren. Door het ontbreken van een kielbalk kan je lekker nutteloos driften: het gas iets los, scherp de bocht insturen en dan al spelend vol het gas erop. De Iseo is stijver dan de Aquariva, waarbij je zo nu en dan een kraakje hoort. Wanneer we na een scherpe bocht onze eigen golven doorklieven, geeft de Iseo geen kik. En geen spetter buiswater bereikt de kuip. De Iseo is voorzien van een ruim zonnedek, een in de breedte geplaatste langsbank en vier losse stoelen. De elektrische cabriokap is een briljante vinding. Met een druk op de knop transformeer je de Iseo tot een gesloten sportboot. We laten het dak open en genieten van het mooie weer. Heerlijk, geen speciale snelvaargebieden of strenge waterpolitie. We varen nu al dertig minuten op het mooiste en minst bekende bergmeer van Italië. 4 4 5
Niemand had vertrouwen in mijn plannen, zelfs mijn vader niet Nadat we wederom een bocht maken om onze eigen hekgolf te doorklieven, worden we vriendelijk verzocht weer koers te zetten naar de Riva-werf. Er staan immers nog vijftien journalisten te wachten op de nieuwste Riva. links: Het interieur van de Riva Iseo uiterst rechts: De werf van Erio Matteri Technische specificaties Loa Breedte Diepgang Motoren Aandrijving Brandstof Water Topsnelheid Werf 8,24 m 2,5 m 0,88 m Yanmar 6BY2 260 pk / Yanmar 8LV 320 pk / Mercruiser 8.2 MAG 380 pk Sterndrive 330 l 88 l 34 kn (bij 260 pk) Riva Wanneer we in de verte de Iseo zien wegsprinten met onze collega s van Motorboat Monthly wordt ons ingefluisterd dat dé Carlo Riva vandaag op de werf rondloopt. Dat laten we ons geen twee keer zeggen. We vinden hem, omringd door een kordon PR-dames, en weten hem los te weken dankzij de charmes van onze Italiaanssprekende fotografe. De inmiddels negentig jaar oude Carlo Riva heeft iets flamboyants en charismatisch. Hij straalt en geniet duidelijk van alle aandacht. We nemen plaats op een bankje in de schaduw. Voordat we onze eerste vraag kunnen stellen, grijpt Riva ferm onze bovenarm vast en begint uit zichzelf te vertellen. Jullie zijn net voorbij een klein eilandje gevaren. Isola di San Paolo is sinds 1915 eigendom van de familie Beretta (de wapenproducent red.). De heer Beretta was een van mijn vaders beste klanten. Om de twee jaar kocht hij een nieuwe boot. Als kind ging ik samen met de zoon van Beretta op vissen schieten. Mijn vader was woest. Riva schatert van het lachen en nipt aan zijn espresso. Na de oorlog was de werf nagenoeg verwoest. Ik was gefascineerd door het grote Chris-Craft. Mijn doel was om groter te worden dan de Amerikaanse werf en de beste bootbouwer ter wereld te worden. Niemand had vertrouwen in mijn plannen, zelfs mijn eigen vader niet. Hoe kon iemand van mijn leeftijd, zonder ervaring nou een grote werf met meer dan duizend werknemers opzetten? Maar Riva zocht steun. Ik vroeg meneer Beretta of hij mij financieel wilde bijstaan. Hij gaf mij drie miljoen lire (circa 1500 euro red.). Vervolgens moest ik naar de bank om de rest te financieren. De meeste banken verklaarden me voor gek. Uiteindelijk won ik het vertrouwen en had ik genoeg geld voor mijn eigen werf. Nog steeds was vader Serafino Riva niet overtuigd van de plannen van zijn zoon om moderne sportboten te bouwen. Ik gaf mijn vader een ultimatum: Ik ga voor mijzelf beginnen of ik stop ermee. Uiteindelijk stemde hij in. Ik mocht drie jaar lang de zaak runnen. Bij succes moest ik mijn vader uitkopen. Als ik faalde, zou ik de zaak weer terug moeten geven. Carlo Riva slaagde en werd eigenaar van de Cantieri Riva. Op 3 oktober 1954 werd de huidige werf geopend en begon het succesverhaal van Riva. Ik had maar één doel: de beste boten ter wereld bouwen. Om dat te bereiken moest ik niet alleen hele goede boten maken, ook de motoren moesten perfect zijn. Italiaanse motoren waren niet betrouwbaar genoeg. De meeste mensen wilden vooral rustig toervaren en zo en dan een keer volgas. De keus viel uiteindelijk op GM motoren die Chris-Craft ook gebruikte. Dat ging niet zonder slag of stoot. Ze wilden dat ik in één keer vijftig motorblokken kocht. Daar had ik op dat moment geen geld voor. Uiteindelijk wist ik ze te overtuigen om per keer zes motoren af te nemen. In Sarnico werden de motoren aangepast aan de strenge eisen van Carlo Riva. Ik liet elke motor tien uur draaien op een testbank en voordat een boot naar de klant ging moesten er minimaal twintig draaiuren op staan. Tot 1957 ontwikkelde Riva al zijn boten zelf. In die tijd had ik geen designteam. Ik accepteerde alleen het allerbeste. Als bepaalde onderdelen niet in Europa gemaakt werden, liet ik ze importeren, inclusief montagegereedschap. Ik testte persoonlijk elke component. Zo werd ik op een dag benaderd door Fritz Linzenhof van de Duitse firma VDO. Hij wilde dat ik zijn dashboardklokken gebruikte. Linzenhof was een goede klant en daarom heb ik op een nette manier aangeven dat ik moeilijk ben om mee samen te werken. Linzenhof hield vol en ik stemde in. Keer op keer faalden de klokken voor mijn kwaliteitstest met de hamer. Voor de ogen van de monteurs sloeg ik de instrumenten aan stukken. Het duurde uiteindelijk twee jaar voor VDO aan mijn hoge kwaliteitseisen voldeed. Ook de motoren moesten aan de hoogste eisen voldoen. We hadden veel problemen met olielekkages. 4 6 7
We waren in die tijd overgestapt op Chrysler motoren. Ik ben toen naar Amerika gegaan om het probleem op te lossen. Uiteindelijk bleek de lekkage te ontstaan doordat de fabrieksarbeiders met een moker de pluggen in het carter sloeg. Terwijl op de achtergrond de PR dames ongeduldig worden, laat Carlo Riva rustig nog een espresso aanrukken. We hadden de meeste onderdelen op voorraad. Zo lagen er altijd 300 motoren en 283.000 kubieke meter aan mahoniehout opgeslagen. En toen niemand mij goede kwaliteit chroom kon leveren, heb ik zelf maar een fabriek gebouwd. Mijn klanten betaalden voor kwaliteit, niet voor luxe. Om de hoge kwaliteit te waarborgen stapte Riva begin jaren zestig over van geplankte bouw naar laminaatbouw. De romp werd opgebouwd uit drie lagen mahoniehout. Twee voor de sterkte en de derde als deklaag. We gingen een samenwerking aan met een bedrijf gespecialiseerd in waterdichte panelen voor watervliegtuigen. Samen ontwikkelden we door gebruik te maken van hoogwaardige vliegtuiglijm extreem sterke, waterdichte panelen. In 1962 rolde de eerste in laminaatgebouwde Aquarama van stapel. De grootste verandering voor Riva kwam in 1969 toen de werf overstapte van hout op polyester. Wij waren de eerste Italiaanse botenbouwer die deze stap maakte. Iedereen verklaarde ons voor gek. Tijdens de Genua bootshow werd ik zelfs als een verrader gezien. Er zijn onder mijn leiding 146 polyester Riva s gemaakt. In 1971 vond ik het genoeg. Ik droeg het bedrijf aan mijn zwager over. Niet alle Riva s die door Carlo Riva werden gebouwd, hebben de tand des tijds overleefd. Elke oude Riva heeft nu eenmaal onderhoud nodig of moet soms helemaal gerestaureerd worden. Speciaal hiervoor heeft Carlo Riva twee onderhoudsbedrijven opgezet. Naast het door de familie Riva gerunde RAM en Monaco Boat Service zijn er door heel Italië ook kleinere werven die het Riva-erfgoed bewaken. Een daarvan is het bedrijf van Erio Matteri aan het Comomeer. Hoe kon iemand van mijn leeftijd nou een werf opzetten? boven: Erio Matteri onderhoudt tientallen Riva s aan het Comomeer Vanaf Sarnico rijden we twee uur naar het westen, naar Lezzano. Via een steile trap dalen we af naar het kleine werfje aan het Comomeer. Het lijkt op het eerste gezicht uit de rotsen gehakt te zijn. Het ruikt naar mahoniehout en olie. Overal staan planken, de grond ligt bezaaid met zaagsel. Buiten, aan de oever, ontmoeten we Erio Matteri. Er zijn nauwelijks nog goede producten te krijgen. Zo is het hout dat vroeger niet aan de eisen voldeed, nu de eerste keus. Ook de verf uit die tijd was veel beter. Tegenwoordig is alles milieuvriendelijk en dus op waterbasis. Volgens Matteri wordt het steeds moeilijker om complete oude Riva s te vinden. Vaak is het meer een reconstructie dan een restauratie. Wat we ook veel tegenkomen, zijn verkeerd of slecht gerestaureerde boten. Zo zijn we nu 4 8 9
We komen vaak slecht gerestaureerde boten tegen bezig met een Tritone Cadillac. De vorige eigenaar had er een Aquarama dashboard in geschroefd. Sommige restauratiebedrijven richten zich vooral op het uiterlijk en niet op de structuur. De boten worden veel te licht herbouwd. Er wordt vaak vergeten dat Riva s hard gaan en worden aangedreven door zware motoren. Een van de zestig Riva-eigenaars die Erio Matteri als klant heeft, is de Nederlandse zakenvrouw Loes Douze. Haar passie voor het Riva-erfgoed begon toen ze als klein meisje in een matrozenpakje met haar ouders Monaco bezocht. Ik was zo gefascineerd van die kleine houten speedboten die daar rijen dik aan de kade lagen, zegt Loes, die inmiddels bij ons komen staan. Mijn man en ik hebben een appartement aan het Informatie: Lengers Yachts Westzeedijk 2-3, Muiden 0294 25 61 56 www.lengersyachts.nl Comomeer, en er ontbrak alleen nog een boot. Huub mijn man wilde een Boston Whaler en ik een Riva. Het besluit was snel genomen en de zoektocht kon beginnen. Via een kennis kwamen we in contact met Erio Matteri. De boot die onze wensen voldeed, lag ergens in de bergen. We gingen samen met Matteri kijken en vonden in een oude schuur onze Super Florida uit 1960. Wonder boven wonder bleef hij drijven en na een beurt deed de motor het ook weer. Op aanraden van Matteri hebben we eerst een jaar gevaren om te kijken of het Riva-eigenaarschap ons zou bevallen. Het volgende seizoen hebben we hem laten restaureren. We hebben m bewust niet in concoursstaat gebracht, want dan blijf je lakken en poetsen. We lopen naar binnen, waar twee ontmantelde Riva s staan. Matteri wijst: Dit is die Tritone met het verkeerde dashboard. Ik schat dat hier drieduizend uur aan werk in gaat zitten. Deze boot is zo bijzonder omdat er twee voor die tijd optionele Cadillac motoren in staan. Carlo Riva was altijd op zoek naar meer vermogen voor zijn boten. Deze motoren worden niet meer gemaakt. Daarom heb ik de hulp ingeroepen van Amerikaanse techneuten. Zoveel vermogen heeft nooit gewerkt en zal bij een houten boot altijd problemen opleveren. Maar goed, het blijft een Riva. Er waren trouwens ook grenzen voor Carlo Riva zelf, al experimenteerde hij met steeds zwaardere motoren. Zo heeft Ferruccio Lamborghini, van de sportwagens, eens op eigen houtje en tot groot ongenoegen van Riva twee Lamborghini V12 blokken in zijn eigen Aquarama gezet. Loes Douze nodigt ons uit voor een vaartocht. Brommend en gorgelend komt haar Super Florida tot leven. We varen langs Punta di Balbianello. In de tuin van een villa op dit schiereiland werden opnames gemaakt voor de James Bond-film Casino Royal. De villa ernaast is van entrepreneur Richard Branson, die regelmatig een Tritone van Matteri huurt. Aan de overkant staan de landhuizen van de koninklijke families van Monaco en Saoedi-Arabië, vroegere klanten van Carlo Riva. 10 11