VLAAMS VERBOND VAN HET KATHOLIEK SECUNDAIR ONDERWIJS LEERPLAN SECUNDAIR ONDERWIJS ELEKTROTECHNIEKEN Tweede graad TSO Brussel - Licap: - september 2002
ALGEMENE INHOUD LESSENTABEL... 5 ALGEMEEN DEEL... 7 ELEKTRICITEIT - PRAKTIJK... 13 ELEKTRICITEIT EN LAB... 47 INSTALLATIEMETHODEN... 83 Algemene inhoud 3 Elektrotechnieken
LESSENTABEL Pedagogische vakbenaming Uur/week Administratieve vakbenaming Basisvorming en fundamenteel gedeelte Totaal 34 34 Godsdienst 2 2 AV Godsdienst Aardrijkskunde 1 1 AV Aardrijkskunde Frans 2 2 AV Frans Geschiedenis 1 1 AV Geschiedenis Informatica 1 1 AV Informatica Lichamelijke opvoeding 2 2 AV Lichamelijke opvoeding Nederlands 4 4 AV Nederlands Wiskunde 3 3 AV Wiskunde Elektriciteit - praktijk (x) 8 8 PV Praktijk Elektriciteit Elektriciteit en lab (x) 3 3 TV Elektriciteit Installatiemethoden (x) 6 6 TV Elektriciteit Toegepaste fysica 1 1 TV Toegepaste fysica Complementair gedeelte maximum 2 2 Elektriciteit - praktijk (x) 2 2 PV Praktijk Elektriciteit Elektriciteit en lab (x) Engels 1 1 1 1 TV Elektriciteit AV Engels (x) Voor deze vakken is het leerplan in deze brochure opgenomen. Lessentabel 5 Elektrotechnieken
ELEKTROTECHNIEKEN Tweede graad TSO ALGEMEEN DEEL Algemeen deel 7 Elektrotechnieken
INHOUD 1 INLEIDING... 9 2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE... 12 3 UITSTROOM... 12 Algemeen deel 8 Elektrotechnieken
1 INLEIDING 1.1 Nieuwe impulsen Volgende impulsen liggen aan de basis tot vernieuwing van het leerplan: - vernieuwde visie op TSO en BSO die leidt naar duidelijkere profilering en een min of meer eenvormig stramien voor de leerplannen; - pedagogisch-didactische inzichten om geïntegreerd te werken; - het geïntegreerde gebruik van informatie- en communicatie technologie; - leerplannen vertrekken vanuit leerplandoelstellingen die door hun formulering het beoogde niveau aangeven; - recente aanbevelingen in de doorlichtingverslagen van de inspectie. 1.2 Vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting Deze tweede graad is in wezen geen finaliteit. De aangeboden vormingscomponenten streven vooral doorstroming naar de derde graad (zie 4: uitstroom) na. De TSO-studierichting Elektrotechnieken biedt in combinatie met een derde graad binnen het brede domein van de toegepaste elektriciteit, elektronica, en industriële ICT, een theoretisch-technische vorming aan eigen aan het arbeidsveld van de technicus. Deze TSO-vorming is erop gericht werknemers te vormen die zich op het niveau tussen de opdrachtgever-ontwerper en de zuivere uitvoerder kunnen bewegen. Het studieobject van een studierichting op dit niveau heeft dus als studieobject de uit te voeren realisatie. De doelstellingen zijn: - via technisch tekenen communiceren om het concept van de realisatie te begrijpen en de uitvoering voor te bereiden; - de noodzakelijke uivoeringsrichtlijnen formuleren om de gevraagde kwaliteitscriteria te bereiken; - meewerken aan de uitvoering en leidinggevend kunnen optreden. De klemtoon ligt op het herkennen, toelichten en verwerken van de ontwerpaspecten om te komen tot de praktische realisaties. Er is echter ook voldoende aandacht voor de uitvoeringsgerichte vaardigheden. De taak van dergelijke technicus is dus zowel uitvoerend als coördinerend of leidinggevend. Dit in tegenstelling met een BSO-vorming die het uitvoeren van de realisatie als studieobject heeft. Met als doelstellingen: - via technisch tekenen communiceren om tot de gewenste uitvoering te komen; - gepast handelen op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria; - de uitvoering realiseren op basis van de gevraagde kwaliteitscriteria. Uitgaande van bovenstaande profilering is het specifieke studieobject voor de tweede graad Elektro-technieken de uit te voeren realisatie van de elektrische installatie van een nieuwe residentiële woning en de renovatie of herstelling daarvan. Daarnaast worden een grondige basiskennis en transfereerbare vaardigheden verworven om de doelstellingen van een derde graad binnen hetzelfde domein te bereiken. Algemeen deel 9 Elektrotechnieken
1.3 Algemene pedagogisch-didactische wenken: geïntegreerd leerplan Het leerplan is in hoofdzaak bedoeld als leidraad. De doelstellingen en leerinhouden betekenen een referentiekader. De wenken zijn bedoeld als suggesties, als tips. Het leerplan mag in geen geval een excuus zijn om niet naar de noden van de maatschappij en de verwachtingen van de leerlingen te luisteren. Er moet naast opleiding voldoende aandacht blijven bestaan voor opvoeding. De vorming moet zo sterk mogelijk aanleunen op wat typisch en attractief is voor het betreffende arbeidsveld. De leerlingen dienen tot het inzicht te komen dat er een samenhang is tussen het lesgebeuren en het arbeidsproces in het dagelijkse leven. Het is de bedoeling om beroepsfiere technici te vormen. Het is vanuit pedagogisch-didactisch standpunt absoluut noodzakelijk om een degelijke samenhang tussen de vakken te realiseren. Een eerste stap om op dit vlak goede resultaten te bereiken is vertrekken vanuit een geïntegreerd leerplan. Een geïntegreerd leerplan houdt in dat er zo weinig mogelijk onderverdeling is in vakken. Dit betekent voor het vak Installatiemethoden dat er geen afzonderlijke leerplanonderdelen bestaan voor tekenen, installatieleer en werkmethoden. De leerplandoelstellingen en leerinhouden worden zodanig aangeboden dat deze elementen als één geheel worden ervaren, waardoor ook de relatie met het vak Praktijk Elektriciteit optimaal wordt. In dit vak komen heel wat technologishe aspecten van elektrische installaties aan bod. Het is niet de bedoeling dat de leerlingen een encyclopedische kennis verwerven, maar wel dat zij de attitude en de methode ontwikkelen om de juiste bronnen rond deze materie te raadplegen. Zij leren de werking van elektrische componenten en apparaten verklaren en de technische specificaties van materialen, componenten en toestellen interpreteren. Door de leerplandoelstellingen en leerinhouden te groeperen ontstaat er een referentiekader om, waar mogelijk, projectmatig te werken. In de context van dit leerplan werken we aan een globaal project: het realiseren van de huishoudelijke elektrische installatie van een residentiële woning, het studieobject waarvan reeds sprake was in paragraaf 1.2 van deze inleiding waarin de vormingscomponenten en doelstellingen van de studierichting werden omschreven. Dergelijke aanpak bevordert sterk de succeservaring en het welbevinden van de leerlingen. Een aantal randvoorwaarden om op deze vernieuwde aanpak te realiseren dienen vervuld te zijn: voldoende ruimte en uitrusting, in aantal beperkte klasgroep, aangepaste leermiddelen De nogal abstracte leerinhouden van deze discipline verplichten de leerkrachten constant te overwegen welke werkvorm zij zullen gebruiken in elke specifieke leersituatie. Een leerkracht kan werkvormen hanteren waarbij hij/zij doceert, demonstreert of delegeert. In deze laatste situatie heeft de leerkracht vooral een begeleidende taak. De leerlingen onderzoeken, experimenteren, dialogeren, testen, schetsen, tekenen, voeren uit, schakelen, stellen in werking, monteren, demonteren, controleren en evalueren. Enkel technische vakken die, naast een theoretische onderbouw voor de tweede graad, ook een belangrijke ondersteunende kennis aanbrengen voor doorstroming naar een volgende graad, worden afzonderlijk gehouden. Zij dienen echter de samenhang met de meer praktisch georiënteerde vakken te bewaren. Algemeen deel 10 Elektrotechnieken
Dit is hier het geval met het vak Elektriciteit en lab. De leerlingen verwerven inzichten om berekeningen en metingen uit te voeren in verband met elektrische grootheden. De wetenschappelijke en wiskundige benadering van dit vak moet ondersteund worden via overleg met de leerkrachten Wiskunde en Toegepaste fysica. Er wordt gewerkt met de basisgrootheden en afgeleide grootheden van het SI-stelsel, waarbij ook steeds de correcte eenheden worden gebruikt. Vectoriële benaderingen worden niet uit de weg gegaan. Het niveau moet echter progressief worden opgebouwd. Binnen dit vak wordt eveneens integratie nagestreefd. De theorie en de laboratoriumoefeningen dienen geïntegreerd aan bod te komen. Een vaklokaal dat, door zijn concept en uitrusting, de mogelijkheid biedt om er de basisbegrippen van de elektriciteit geïntegreerd te onderwijzen, kan daarbij bijzonder nuttig zijn. De verschillende activiteiten van de leerlingen zoals het volgen van theorie, het maken van oefeningen en het meten aan proefopstellingen, kunnen plaatsvinden in dit lokaal. Bepaalde leerinhouden die niet als meetopstelling door de leerlingen worden uitgevoerd, kunnen via klassikale opstellingen gehanteerd door de leraar, didactisch worden ondersteund. Ook didactische software zal daartoe worden aangewend. De metingen en proeven worden zoveel mogelijk aansluitend op de theorie door de leerlingen zelf uitgevoerd. Om de lessen efficiënt te laten verlopen wordt aanbevolen telkens twee lesuren na elkaar te voorzien voor dit vak. 1.4 Het gebruik van Informatie- en Communicatie Technologie (ICT) Het is evident dat van de mogelijkheden die de computer, op het didactisch vlak, biedt optimaal gebruik moet worden gemaakt. Typische mogelijkheden die op dit leerplan betrekking hebben zijn: - Het opzoeken van onder meer: kenmerken van materialen, gereedschappen en uitvoeringstechnieken via Internet, cd-rom s, - Het gebruik van educatieve programma s in verband met de elektriciteitstheorie, eenvoudige simulatie, het lezen van tekeningen, ruimtelijk voorstellings- en waarnemingsvermogen. - Eenvoudige rekenbladen of geprogrammeerde formulieren om de kostprijs te berekenen. - Programma s ter ondersteuning van zelfevaluatie. - Eenvoudige software om op een actieve manier kennis en inzichten te verwerken. - In het vak Installatietechnieken wordt de computer, met eenvoudige CAD-software, als tekenhulp geïntegreerd aangewend (zie ook paragraaf 2.5). Er dient opgemerkt dat de programma s die men gebruikt dermate gebruiksvriendelijk dienen te zijn dat de klemtoon ligt op de te verwerven leerplandoelstellingen en zeker niet op de beheersing van één of ander softwarepakket. 1.5 De aanpak van het tekenen en schetsen binnen de vakken Installatiemethoden en Praktijk Elektriciteit Zowel bij het meetkundig en mechanisch tekenen als bij het schematekenen, beiden geïntegreerd in het vak Installatiemethoden is het gebruik van een aangepast CAD-pakket een belangrijk en hedendaags hulpmiddel. Algemeen deel 11 Elektrotechnieken
Vooral het verhogen van het waarnemings- en voorstellingsvermogen en het lezen, begrijpen en interpreteren van de tekeningen en schema s staan centraal, NIET de beheersing van de software. aangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven Het gebruik van de computer met gebruikersvriendelijke tekensoftware verhoogt echter de efficiëntie, waardoor er meer aandacht kan gaan naar de reeds vermelde doelstellingen van het tekenen en de creatieve aspecten daarvan. In de lessen Praktijk Elektriciteit mogen echter de vaardigheden rond het schetsen niet worden vergeten, bijvoorbeeld om een opgemeten bestaande toestand of wijzigingen aangebracht tijdens de uitvoering voor te stellen, om oorspronkelijke maten aan te passen, om toelichting bij uitvoeringsdetails te geven 2 INSTROOM EN BEGINSITUATIE De logische instroom voor het eerste leerjaar van de tweede graad van de studierichting Elektrotechnieken, komt uit de A-stroom van de eerste graad, meer bepaald uit het tweede leerjaar van de basisopties Mechanica-elektriciteit en Industriële wettenschappen. De leerlingen kunnen echter net zo goed van een ander tweede leerjaar van de eerste graad komen, waardoor eventueel een vrij heterogene groep kan ontstaan. Omwille van bovenstaande bedenkingen is het raadzaam de voorkennis rond elektriciteit te relativeren. Typische kenmerken die van de leerlingen verwacht worden en waar tijdens hun vorming verder aandacht wordt gegeven zijn: - Beschikken over een voldoend ruimtelijk waarnemings- en voorstellingsvermogen. - Interesse hebben voor het verwerven van zowel technisch-theoretische als praktische kennis en vaardigheden. - In teamverband willen werken en communicatief ingesteld zijn. - Probleemoplossend willen denken en handelen en voldoende creativiteit aan de dag willen leggen bij het organiseren van werkzaamheden. - Verantwoordelijkheid nemen bij het voorbereiden en uitvoeren van werkzaamheden en aandacht willen besteden aan kwaliteit, preventie en milieu. - Bereid zijn om informatie te raadplegen en documentatie te zoeken. - Richtlijnen en voorschriften correct willen toepassen. 3 UITSTROOM Na de tweede graad van de studierichting Elektrotechnieken zullen de leerlingen vooral uitstromen naar de derde graad in: - de studierichting Elektrische installatietechnieken of - de studierichting Elektronische installatietechnieken of - de studierichting Industriële ICT. Algemeen deel 12 Elektrotechnieken
ELEKTROTECHNIEKEN Tweede graad TSO Elektriciteit praktijk 1 ste en 2 de leerjaar: 8 (+2) uur/week Elektriciteit praktijk 13 Elektrotechnieken
INHOUD 1, EN... 15 2 EVALUATIE... 40 3 MINIMALE MATERIËLE VEREISTEN... 40 4 BIBLIOGRAFIE... 44 Elektriciteit praktijk 14 Elektrotechnieken
1, EN 1 DE NODIGE MAATREGELEN TREFFEN OM VEILIG OM TE GAAN MET ELEKTRISCHE ENERGIE 1.1 1.2 Aandacht besteden aan een veilige en zuivere werkplek. De gevaren die het gebruik van elektrische energie meebrengen onderkennen. Veiligheidsvoorschriften Persoonlijke beschermingsmiddelen Hygiënische voorschriften Veilig omgaan met elektriciteit Oorzaken en gevolgen 1.3 De gebods- en verbodstekens in functie van de uit te voeren werkzaamheden naleven. Veiligheidsvoorschriften - de gebods- en verbodstekens - werkplaatsreglement - persoonlijke beschermingsmiddelen 1.4 Het werkplaatsreglement toepassen. Werkplaatsreglement 1.5 De persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken, de collectieve beschermingsmaatregelen nemen en de richtlijnen terzake naleven. Persoonlijke beschermingsmiddelen. Aanrakingsgevaar, elektrocutie Isolatie, aarding Veiligheidsmaatregelen 1.6 Veiligheidsgewoonten veranderen. De voordelen van veilig gedrag versterken en het veilig gedrag aantrekkelijker maken 1.7 De bescherming van anderen bevorderen. Sluiten van deuren Afdekken van klemmen Uitschakelen van voedingen. Plaatsen van waarschuwingsborden 1.8 Volgens de geldende afspraken afval sorteren en opslaan. 1.9 De gereedschappen en machines veilig benaderen en ermee omgaan volgens goed vakmanschap. Milieuvoorschriften Specifieke veiligheidsbegrippen in de elektriciteit: - aanrakingsgevaar, elektrocutie - isolatieaarding - te treffen veiligheidsmaatregelen - keur- en veiligheidsmerken - keuze van beveiligen - opbouwen van stellingen en - ladders - bediening van hoogtewerkers Elektriciteit praktijk 15 Elektrotechnieken
1.10 1.11 1.12 Het gebruik van een bedrijfsapotheek beheersen en gepast handelen in een noodsituatie. De hygiënische voorschriften naleven. Verantwoordelijk zijn voor orde, netheid, gezondheid en milieu. Situering van de bedrijfsapotheek Alarmeren van de bevoegde diensten Eerste hulp verlenen Hygiënische voorschriften Orde, netheid, gezondheid en milieu - Laat steeds met de nodige zorg restafval verwijderen en deponeren op de daartoe bestemde plaats. - Raadpleeg de betreffende reglementering in het AREI en ARAB. - Doorheen de werkzaamheden dient men steeds aandacht te geven aan veiligheid, hygiëne en milieu. - Een duidelijk uitgeschreven werkplaatsreglement als leidraad nemen en er voortdurend naar verwijzen. - Didactische panelen op goed gekozen plaatsen helpen ter ondersteuning. - De leerlingen dienen een veilige en doordachte arbeidsmentaliteit aan te leren. - Kwaliteit moet men nastreven in elk deelaspect van de uitvoering maar ook in de veiligheid voor onszelf en de anderen. - De leerlingen dienen erop gewezen dat de producten die men aflevert door anderen op een veilige wijze moeten gebruikt worden. - Leerlingen aansporen om op het internet te zoeken naar de voorschriften terzake. 1.13 Weten hoe elektriciteitsgevaar aan te duiden 1.14 De Europese regelgeving ter zake toelichten Pictogrammen Europese regelgeving 1.15 1.16 1.17 De gepaste veiligheid gebruiken in functie van de opdracht en de gebruikte toestellen; de veiligheidsregels in de elektrische installatie integreren. De regels van goed vakmanschap omschrijven. Verantwoordelijkheid opnemen omtrent elkaars veiligheid Normen ARAB - AREI Voorschriften van de plaatselijke stroomleverancier Goed vakmanschap De EHBO-beginselen rond elektrocutie Het verzorgen van kleine verwondingen Elektriciteit praktijk 16 Elektrotechnieken
- Aan de hand van beschikbare didactische platen en videobanden de gevaren en de veiligheidsmaatregelen tonen. - Aandacht voor linkshandigen. - Voorkeur- en veiligheidsmerken verwijzen naar de Europese reglementering. - De keuze van de elektrische beveiligingen in schema s en schakelingen integreren. - Raadpleeg ter zake ook EN-6O2O4-1 - Aandacht voor restmaterialen en batterijen 2 DE VOORBEREIDINGEN TREFFEN OM DE WERKZAAM- HEDEN AAN EEN HUISINSTALLATIE UIT TE VOEREN 2.1 Het bouwplan 2.1.1 2.1.2 2.1.3 2.1.4 2.1.5 2.1.6 2.1.7 De gebruikte symboliek op een bouwplan herkennen. De meest geschikte plaats voor de meterkast aanduiden. De plaats van de energiesteen of aansluitbocht bepalen. Het traject van de aardingslus bepalen. De plaatsing van aardingspennen overwegen en bepalen. De plaats van de aardonderbreker bepalen. Het traject van de wachtbuizen voor elektricteit, telefoon en teledistributie aanduiden. De symbolen gebruikt door de architect Plaatsbepaling meterkast, volgens de geldende voorschriften Plaatsbepaling energiesteen of aansluit bocht, volgens de geldende voorschriften Plaatsing aardingslus Aardingspennen Aardonderbreker Traject wachtbuizen - Het bouwplan van een eenvoudige woning kiezen waarin een gedeelte van een installatie kan gerealiseerd worden in inbouw, in holle wanden en opbouw, in droge en in vochtige lokalen. - De symbolen en tekenmethoden op een bouwplan toelichten, zoals de gevels, de muren, doorsneden, platte gronden en bovenaanzichten en dit in samenspraak met de lessen Installatiemethoden. Elektriciteit praktijk 17 Elektrotechnieken
- Samen met de leerlingen stapsgewijs de verschillende fasen van de realisatie van een huisinstallatie beknopt doorlopen en bespreken, zoals dit in praktijk voorkomt. De leerlingen dienen aan te voelen dat in het eerste leerjaar reeds een eenvoudige installatie tot stand komt. - Klassikaal vanuit het vak Installatiemethoden een dossier samenstellen van een zeer eenvoudige huisinstallatie in het 1 ste jaar van de 2 de graad. - Het is aan te bevelen in het begin van het schooljaar een bouwwerf te bezoeken waar een installatie in realisatie is. Het is belangrijk dat de leerlingen van in het begin een zo volledig mogelijk beeld krijgen van de werkomgeving waarin ze later terecht komen. - Gebruik ook zoveel mogelijk de multimedia en het internet. - Zowel de nationale als de plaatselijke voorschriften en richtlijnen behandelen bij de praktische uitvoering van een installatie. - Een aanbeveling: de leerlingen in het begin van het schooljaar een visuele voorstelling geven (tegen een wand van de werkplaats) van het grondplan van een huis, met daarop de voorbereidende werkzaamheden. 2.2 Gereedschappen, materialen en technieken toepassen 2.2.1 2.2.2 2.2.3 2.2.4 2.2.5 2.2.6 2.2.7 2.2.8 2.2.9 De gereedschappen herkennen en gebruiken. Draad en kabels herkennen en bewerken. Soepele snoeren herkennen en bewerken. De gepaste soldeerbout overeenkomstig de aard van het werk gebruiken. Het gebruik van verschillende soldeer- en vloeimiddelen gebruiken. Het onderhoud van een soldeerbout correct uitvoeren. Draden vertinnen en solderen in functie van een reële toepassing. Solderen van een multikabel aan een multistekker. Solderen en desolderen van componenten op een printplaat. Mes, kniptang, universele tang, bektang, juniorzaag, kabelstripper HO7 V-U, H07 V-R, XVB- F2, XFVB-F2, EVAVB H07 VK, H03 VH-H, H05 RR-T, H07 RN- Soldeerbouten Soldeermiddelen Onderhoud soldeerbout Vertinnen en solderen Soepele multikabel solderen Componenten solderen en desolderen - Het hanteren van gereedschappen correct aanleren. - Bewerkingen enkel uitvoeren in concrete toepassingen. Elektriciteit praktijk 18 Elektrotechnieken
We vermijden hier het veelvuldig oefenen van verbindingen, waar leerlingen nog geen kijk op hebben. - Sommige verbindingen worden niet veel meer gebruikt, het is dan ook zinloos ze veelvuldig in te oefenen. - Bij het solderen voorkomen we het langdurig solderen als bezigheid, een leerling die bewijst dat hij de techniek beheerst moet verder kunnen (uitbreiding). - Veilige werkmethodes toepassen, geen breekmessen toelaten. een complexe draadfiguren plooien en solderen, maar reële toepassingen uit de praktijk. - Oog hebben voor: lengte ontmanteling, degelijke verbindingen, beschadiging van de kern, de juiste aansluitdruk. - De leerlingen ook kennis laten maken met nieuwe gereedschappen, die in de praktijk gebruikt worden. - Zorgen voor een goede verluchting tijdens het solderen. - Het gebruik van catalogi, het internet en cd-roms van firma s vormen een goed hulpmiddel. 2.2.10 2.2.11 2.2.12 2.2.13 2.2.14 2.2.15 2.2.16 2.2.17 2.2.18 Kabelschoenen monteren met het gepaste gereedschap. Lasdopverbindingen maken met het gepaste gereedschap. Verbindingen met gepaste insteekklemmen maken. Verbindingen realiseren met lusterklemmen. Een krimpkous aanbrengen met het gepaste gereedschap. Een telefoonconnector aansluiten met het gepaste gereedschap. Een aardlus op een correcte wijze verbinden met de aardonderbreker. Een aardpen - aardgeleider en aardonderbreker met elkaar verbinden. De hoofdequipotentiale verbindingen uitvoeren. Kabelschoenen Lasdopverbindingen Insteekklemmen Lusterklemmen Krimpkous Telefoonconnector RJ45 - krimptang Aardlus - aardonderbreker Voorschriften AREI Aardpen - aardgeleider - aardonderbreker Voorschriften AREI Draaddoorsneden Uitvoering Verbindingsklemmen Elektriciteit praktijk 19 Elektrotechnieken
2.2.19 2.2.20 De bijkomende equipotentiale verbindingen uitvoeren. Het indrijven van een aardingspen uitvoeren. Draaddoorsneden Uitvoering Verbindingsklemmen Indrijven aardingspen Voorhamer Elektrische en pneumatische hamer - Al de verbindingen kaderen in een reële situatie. - Gepaste gereedschappen gebruiken, bij dure gereedschappen toch minstens één exemplaar ter beschikking van de leerlingen stellen. - Voor telefoonaansluitingen de gangbare verbindingen hanteren, maar ook de modulaire aansluiting uitvoeren. - De leerlingen op het belang van een goede uitvoering van aarding en equipotentiale verbindingen wijzen. - Aantonen waar je welk type aardgeleider gebruikt, elektrolytisch volkoper of loodommanteld. - correcte plaatsingswijze van aardpennen benadrukken: eventueel werken met verkorte pennen, die terug uitgegraven kunnen worden. - Een bezoek aan een werf waar op dat moment deze werken gebeuren is aan te raden. - Een realistisch opgebouwd voorgemonteerd paneel of een wand ter beschikking stellen van de leerlingen om de oefeningen rond aarding en equipotentiale verbindingen uit te voeren. 3 PLAATSEN VAN INSTALLATIEMATERIALEN EN HUN COMPONENTEN 3.1 Plaatsen van inbouwdozen, buis, kabel, centraaldozen en verdeelbord in en op muren, beton en holle wanden 3.1.1 3.1.2 3.1.3 3.1.4 3.1.5 Stijve Tth-buis op maat maken, ontbramen en plooien. Stijve Tth-buis monteren in en op de muur. Stijve Tth-buis monteren in holle wanden. Monteren en bevestigen van soepele buis in holle wanden. Monteren en bevestigen van soepele buis in muur en beton. Op maat Ontbramen Plooien Montage in opbouw in een droog lokaal Montage in inbouw Montage in opbouw en spatwaterdichte uitvoering Montage in holle wanden Soepele buis in holle wanden Soepele buis in muur en beton Elektriciteit praktijk 20 Elektrotechnieken
3.1.6 Voorbedrade, geribde buis in muur en beton plaatsen. Voorbedrade, geribde buis Draadkleuren Aantal draden per buis - Het is de bedoeling dat de leerlingen vertrekken vanaf een paneel en zelfstandig, volgens en gegeven buizenplan, de buizen plooien en monteren. Dit paneel zal achteraf gebruikt worden om de basislichtschakelingen en de gemengde schakelingen op uit te voeren. De montage gebeurt best met inbegrip van een aftakdoos. Met H07 V-U en met XVB-F2 kan dan de bedrading uitgevoerd worden. Op deze wijze heeft de buisoefening nut. - Voor de inbouw in holle wanden met stijve en soepele buis is het aangewezen dat de buizen door een paar balkjes of plankjes op de rugwand van een paneel en in inbouw- en centraaldozen kunnen bevestigd worden. Bijvoorbeeld, de tekening van een bouwplan overbrengen op een paneel; voorzie op dit paneel ook ruimte voor een verdeelbord. - De leerlingen kunnen hierop later ook de gemengde schakelingen uitvoeren. - Tabel met de handelsmaten van PVC-buis ter beschikking stellen. - Tabel met maximum toegelaten geleiders per buis ter beschikking stellen. - De leerlingen moeten ook in een gemetste muur buis aanleggen. - Bezoek aan een werf is eveneens aangewezen. 3.1.7 3.1.8 3.1.9 3.1.10 3.1.11 3.1.12 Met gepast gereedschap en de juiste grondstoffen mortelspecie aanmaken. Buizen en inbouwdozen inmetselen met mortelspecie. Het gereedschap onderhouden en de restmaterialen op een gepaste wijze wegbergen. Met gepast gereedschap en de juiste grondstoffen gips- en kalkspecie aanmaken. Buizen en inbouwdozen inmetselen met gips- of kalkspecie. Het gereedschap onderhouden en de restmaterialen op een gepaste wijze wegbergen. Grondstoffen en gereedschappen om mortelspecie aan te maken Inmetselen van buizen en inbouwdozen Onderhoud Opslag Grondstoffen en gereedschappen voor het aanmaken van gips- en kalkspecie Inmetselen van buizen en inbouwdozen Onderhoud Opslag - Lijsten met voorschriften van de bouwfederatie ter beschikking stellen met betrekking tot de samenstelling van mortels, - Bij de bouwfederatie de technieken opvragen om de verwerking toe te lichten. Elektriciteit praktijk 21 Elektrotechnieken
- De eigenschappen van de grondstoffen toelichten aan de hand van brochures aan te vragen bij deze federatie. - Multimedia raadplegen. 3.2 Plaatsen van kabel, plaatsen van geribde bedrade buis en draad trekken 3.2.1 Plaatsen en aansluiten van kabel. Leidingen voor vaste aanleg Aftakdozen Bevestigingen Invoeren Verbindingen Draadkleuren 3.2.2 Plaatsen en aansluiten van geribde bedrade buis. Afrollen van de bobijn Vasthechten Invoeren Verbindingen Draadkleuren 3.2.3 Trekken van draden in een stijve Tth-buis. Gereedschappen Aantal draden per buis Draadkleuren Draadreserven Verbindingen - achter schakelaar - centraaldoos - aftakdoos - Bij het plaatsen van kabels in opbouw zijn er veel plaatsingswijzen mogelijk, men moet de plaatselijke situatie goed inschatten. - De opmars van de bedrade buis is niet meer te stuiten, de loonkost bij plaatsing is veel kleiner. De aanleg vraagt wel een doordachte strategie, want het aantal draden dient vooraf bekend te zijn. Draadtrekken in bestaande buizen blijft nodig bij renovatie. 3.3 Plaatsen en aansluiten van schakelaars, wandcontactdozen en aftakdozen 3.3.1 3.3.2 Een enkelpolige lichtschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een dubbelpolige lichtschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Enkelpolige lichtschakeling Dubbelpolige lichtschakeling Elektriciteit praktijk 22 Elektrotechnieken
3.3.3 3.3.4 3.3.5 3.3.6 3.3.7 3.3.8 Een schakeling met dubbele aansteking uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een kruisschakeling uitvoeren, controleren, testen,fouten opsporen, de werking verklaren. Een dubbelpolige wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, de werking verklaren. Een wissel - wisselschakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Een gemengde schakeling uitvoeren, controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Dubbele aansteking Wisselschakeling Kruisschakeling Dubbelpolige wisselschakeling Wissel - wisselschakeling Lichtschakeling met wandcontactdoos Draadsectie. 4.3.9 Lichtschakelingen uitvoeren met schakelaars met controlelamp en signaallamp controleren, testen, fouten opsporen, de werking verklaren. Lichtschakelaars met controlelamp Lichtschakelaars met signaallamp - Klassikaal het situatieschema van het bouwplan stapsgewijs opbouwen en duiden waarom bepaalde schakelingen op die plaats hun toepassing vinden. - Geen kableeroefeningen maken met deze schakelingen, maar ze uitvoeren op het buizenpaneel dat de leerlingen voorheen gerealiseerd hebben. Het accent leggen op het maken van verbindingen, draadreserve, draadkleuren. - Stroombaan- en bedradingsschema s uit het vak Installatiemethoden gebruiken. - Rekening houden met de voorschriften uit het AREI. - Schakelaars laten doormeten, spanning en stroom meten, fouten opsporen, en dit alles met de gepaste meetapperatuur. 3.4 Montage van draag- en gootsystemen 3.4.1 3.4.2 Een kabelgoot bewerken en plaatsen op een muur of draagsysteem. Klein materiaal plaatsen. Aftekenen Afkorten Boren in een muur of metaal Bevestigen op de muur of het draagsysteem Pluggen, schroeven, eindstukken, Elektriciteit praktijk 23 Elektrotechnieken
hoekstukken, beugels 3.4.3 Montage van plintkabelgoot en deze van een stopcontact voorzien. Aftekenen Afkorten Bevestigen Plaatsing stopcontact - Overzichtstabellen ter beschikking stellen: pluggen houtschroeven metaalschroeven parkers klein installatiematerialen bevestigingsmaterialen - De leerlingen laten werken met een verstekbak. 3.5 Plaatsen en aansluiten van elektrische toestellen met een vaste of losse standplaats 3.5.1 3.5.2 3.5.3 3.5.4 Plaatsen en aansluiten van een elektrisch toestel met een losse standplaats. Plaatsen en aansluiten van een elektrisch toestel met een vaste standplaats. De aansluiting van een nokkenschakelaar uitvoeren. De aansluiting van een temperatuurregeling uitvoeren. Trekontlasting Soepele snoeren Stekker - stopcontact Strijkijzer, wafelijzer, broodrooster, Beveiliging Trekontlasting Kabels voor vaste aansluiting Stekker - stopcontact Elektrisch vuur, wasmachine, droogkast, Schakeltabel Aansluiting Thermostaat Mechanisch Elektrisch - elektronisch Programmeerbaar 3.5.5 Aansluiten van enkele eenvoudige toestellen met verwarmingselementen op een eenfasig net. Waterdruk of hogedruktoestellen Drukloze of lagedrukvoorraadtoestellen Lagedruk aftap- of leeglooptoestellen Doorstroomtoestellen Elektriciteit praktijk 24 Elektrotechnieken