Kabeltelevisie, hoe zit dat eigenlijk? Alles over kabeltelevisie en veel nuttige tips. Deel 1. 2. Het Digitale kabelnetwerk televisie
Introductie Analoge televisie, digitale televisie, on-demand, internet, telefonie. En dat alles via een netwerk dat nog steeds kabeltelevisie genoemd wordt? Sinds haar ontstaan is het Nederlandse kabeltelevisienetwerk met de tijd meegegaan en continue aan de nieuwe werkelijkheid aangepast. In de jaren 70 werden kleine netwerken gebouwd met een centrale antenne voor de ontvangst. Toen ik in 1985 in de markt kwam was die situatie al enigszins aan het veranderen en bouwden exploitanten netwerken binnen de gemeentegrenzen. Er was begin jaren 90 zelfs sprake van een politiek voornemen om in Nederland een groot, landelijk dekkend netwerk aan te leggen. Dat ging echter niet door. In de jaren 90 kwam de Europese liberalisatie die het voor exploitanten mogelijk maakte om netten te vergroten. Met glasvezel konden netwerken in hoog tempo aan elkaar gekoppeld worden. De kabel ontwikkelde zich van een informatienetwerk tot een moderne communicatie breedband-infrastructuur. Het netwerk is grotendeels tot aan de wijken met glasvezel aangesloten. Met de voortgaande ontwikkelingen op gebied van draadloze technieken zullen de grootste veranderingen zich nu in de binnenhuisnetwerken voordoen. Dit boek is voor iedereen die weten wil hoe digitale televisie tot stand kwam en wat het belang van een goed binnenhuisnetwerk is, voor nu en later. Met name het binnenhuisnetwerk krijgt veel aandacht. Immers, daarmee beleeft de klant de kwaliteit van de aangeboden diensten. Als u het boek gelezen heeft, weet u wat digitale televisie op hoofdlijnen betekent, welke producten u met name in de binnenhuisinstallatie kunt aantreffen en hoe problemen worden herkend en kunnen worden opgelost. En tenslotte, de politieke wens van destijds om in Nederland een groot netwerk aan te bieden lijkt bewaarheid te gaan worden, zij het dat het andere spelers zijn die het gaan waarmaken. Jos Huizer 1e Versie: November 2013 2e Versie: Maart 2014 1
Over de Auteur Jos Huizer studeerde in 1985 cum laude af aan de avond-hts Utrecht. Jos begon zijn carrière in de internationale kabeltelevisiemarkt bij het Veenendaalse Tratec, waar hij later mede-eigenaar werd. Eind jaren 90 behaalde hij passed cum laude zijn MBA in Bradford. Zijn thesis vormde de blauwdruk voor de internationale expansie van Tratec in Europa. In 2005 is Tratec aan het Engelse Technetix Ltd. verkocht. Jos vervolgde zijn carrière met de introductie van het Engelse SCTE (Society of Broadband Professionals) in de Balkan. Met zijn bedrijf HMConsult ontwikkelde hij kabeltelevisietrainingen voor monteurs en technici in de regio en leverde adviesdiensten aan kabelexploitanten voor het ontwerpen en bouwen van moderne kabeltelevisienetwerken. Jos organiseerde jaarlijks de internationale SCTE Balkan Broadband and Exhibition. Voor de introductie en promotie van de SCTE in de Balkanlanden ontving Jos in 2012 de prestigieuze onderscheiding SCTE Honory Fellow. Jos keerde eind jaren 2000 terug in de Nederlandse markt. Zijn visie is dat de kwaliteit van de binnenhuisinstallatie de basisvoorwaarde is voor een hoge klanttevredenheid. Daarom ontwikkelde Jos gespecialiseerde online adviesshops. De shops zijn speciaal bedoeld voor kabelabonnees om problemen met hun binnenhuisnetwerk met ondersteuning van zijn kennis en ervaring op te lossen. 2
Dankwoord De kabeltelevisiemarkt is een volwassen markt maar nog volop in beweging om zich aan nieuwe werkelijkheden aan te passen. De focus van de kabelexploitant gaat van aansluiting naar klant, de binnenhuisinstallatie van eindpunt naar beginpunt van het netwerk en klanten van factuuradres naar netwerkgebruikers met individuele breedbandverwachtingen. Zonder de hulp en ervaring van anderen zou dit boek niet tot stand zijn gekomen. In het bijzonder gaat mijn dank uit naar Jan Eyking van Kabeltips.nl die zijn kennis, ervaringen en beeldmateriaal beschikbaar stelde. Ook ben ik veel dank verschuldigd aan Jelle Cnossen van NLkabel die het script redigeerde en optimaliseerde met zijn inzichten over de laatste stand van de kabeltelevisietechniek en Jan van Raaij die zijn uitgebreide kennis met mij deelde zodat het hoofdstuk LTE toegevoegd kon worden. Jos Huizer Maart 2014 3
Inhoud Introductie 1 Digitale televisie 5 Analoog versus digitaal 6 Van 4:3 naar 16:9 6 Breedbeeld televisie 6 Versleuteling van signalen 7 De Conditional Access Module 8 Het instellen van de digitale ontvanger 8 Ontvangstproblemen 9 hdtv 9 HDMI 10 720p versus de 1080i standaard 10 Interactieve Televisie 11 Een goed binnenhuisnetwerk 11 Retour via Ethernet of Wi-Fi 13 Referenties 14 Nawoord 14 4
We ontvangen via het kabeletelevisienetwerk steeds minder analoge kanalen en het aantal digitale kanalen neemt toe. Waar komt digitale televisie vandaan en wat zijn de eisen aan het binnenhuisnetwerk voor een goede ontvangst?
Analoog versus digitaal Analoge TV is de oorspronkelijke vorm van televisieontvangst waarbij het televisiesignaal via conventionele (analoge) modulatie wordt getransporteerd door het kabelnet. Dezelfde modulatiewijze waarmee vroeger via ether de antennesignalen werden verzonden. Digitale TV is een vorm van televisie waarbij het signaal op een efficiëntere manier gemoduleerd wordt. Er kunnen daardoor in dezelfde bandbreedte veel meer zenders getransporteerd worden. DVB (Digital Video Broadcasting) werd halverwege de jaren negentig de standaard voor digitale televisie via satelliet (DVB-S), kabel (DVB-C) en ether (DVB-T). Analoge ontvangst is vanaf 2006 via de ether in Nederland niet meer mogelijk. Kabelexploitanten bieden nog steeds een pakket analoge zenders via het kabeltelevisienetwerk aan. De tendens is om langzaam de hoeveelheid analoge kanalen af te bouwen ten gunste van digitale kanalen en internetverkeer. Van 4:3 naar 16:9 De eerste beeldbuizen hadden een scherm dat meer rond dan rechthoekig was. Het formaat van 4:3 (de verhouding tussen de breedte van het beeldscherm en de hoogte), dat de standaard werd voor televisie, was een technisch hoogstandje. Tot halverwege de vorige eeuw werden bioscoopfilms opgenomen in ditzelfde formaat. Door teruglopend bioscoopbezoek kwam de filmindustrie met een beeldformaat waarmee het zich wilde onderscheiden van televisiebeelden. De hedendaagse beeldschermverhouding 16:9 is een afgeleide van de verschillende bioscoopverhoudingen die in omloop zijn. Breedbeeld televisie De introductie van breedbeeld betekende in eerste instantie een verandering van de beeldkwaliteit t.o.v. analoge ontvangst. 25% Van de beschikbare beeldlijnen moest opgeofferd worden aan zwarte balken boven en onder in het beeld (letterbox) om breedbeeldopnamen te kunnen weergeven op een niet-breedbeeldtelevisie. Op een 16:9 TV wordt het analoge breedbeeld verticaal uitgesmeerd Het traditionele analoge testbeeld. over alle beschikbare beeldlijnen. Dit betekent wel dat er een verlies aan verticale resolutie, en dus beeldscherpte, optreedt omdat het effectieve beeld uit minder beeldlijnen bestaat. PALPlus moest dat verlies aan verticale resolutie compenseren door extra informatie in de zwarte balken op te nemen waarmee op een PALPlus-TV de verticale resolutie weer hersteld kon worden. Dit systeem is in Nederland nooit breed geïntroduceerd. Ingehaald door de opmars van digitale TV zijn omroepen in 2005 gestopt met uitzendingen in PALPlus. Omdat tegenwoordig vrijwel niet meer in het formaat 4:3 uitgezonden wordt, is op een breedbeeld-tv een analoog signaal per definitie minder scherp dan op een ouderwetse analoge TV op 4:3-formaat. In een digitaal signaal worden alle effectieve beeldlijnen weer benut voor beeldinformatie. Er gaat dus niet al bij voorbaat beeldinformatie verloren aan zwarte balken. Dit is een belangrijk voordeel ten opzichte van analoge TV. Doordat de gemiddelde beeldschermdiagonaal is toegenomen en de moderne TV is geoptimaliseerd voor digitale televisie komen analoge televisiebeelden op een 16:9 beeldscherm nog minder scherp over. 6
Voorwaarden voor goede digitale ontvangst Digitale TV (lees DVB) heeft het voordeel dat met behulp van compressie (MPEG 1 ) meer zenders in een 8 MHz stream kunnen worden getransporteerd. Bij teveel compressie kon het in de beginfase van digitale TV voorkomen dat snelle beeldveranderingen blokkerig beeld opleverden (ook wel compression artifacts genoemd). Voorbeeld van compression artifacts als het digitale signaal teveel gecomprimeerd wordt. De rechter foto wordt blokkerig door te snelle beeldveranderingen (foto: Kabeltips). Dit blokkerig beeld ontstond doordat, om bandbreedte te besparen, niet alle data van een beeld meegezonden werd, vanuit de gedachte dat niet alle data nodig is om een beeld op een scherm goed weer te geven. Tegenwoordig hebben de Kabelbedrijven dit probleem uitstekend onder controle. Ook interferentie op de binnenhuis bekabeling van buitenaf kan een probleem met het beeld veroorzaken. Voor goede ontvangst van digitale TV worden hogere eisen gesteld aan de kwaliteit van de binnenhuisbekabeling dan voor analoge TV. Produkten van goede kwaliteit zijn voorzien van een Kabel Keur logo. Mits deze op de juiste manier zijn gemonteerd zal zelden een verstoring optreden in de vorm van beeldblokjes (of in het geheel geen beeld). Ook bij een analoog beeld is al snel te zien dat er iets aan de signaalsterkte en/of kwaliteit mankeert. Kwaliteitsverlies is bijvoorbeeld zichtbaar als ruis of strepen op het beeld. Versleuteling van signalen Versleuteling of codering is een methode die exploitanten gebruiken om abonnementen te beheren zonder fysiek de aanlevering van het signaal aan- of af te sluiten. Nederland 1 en het informatiekanaal van de kabelexploitant worden meestal onversleuteld doorgegeven en zijn daarom ook te ontvangen zonder smartcard. Versleuteling van het signaal vindt plaats via een bepaald type coderingssysteem. Irdeto, Nagravision en Viaccess zijn voorbeelden van dergelijke coderingssystemen, ook wel Conditional Access ( CA, voorwaardelijke toegang) systemen genoemd. Een losse ontvanger of CA-module? Digitale televisie kan bekeken worden via een losse digitale ontvanger (mediabox of settop box) die op de televisie aangesloten wordt (de televisie fungeert dan als het ware als een monitor), of via een televisie die al uitgerust is met een ingebouwde digitale ontvanger. In beide gevallen is een smartcard nodig waarmee het gewenste kanalenpakket kan worden ontvangen (gedecodeerd). Aan het signaal of de kabelaansluiting zelf hoeft niets te worden veranderd, iedereen met een kabeltelevisieaansluiting ontvangt ook alle signalen voor digitale televisie. 1 Moving Picture Experts Group. Het zodanig bewerken van een digitaal signaal dat transport met een kleinere bandbreedte kan plaatsvinden. 7
De Conditional Access Module Bij een televisie met interne digitale ontvanger dient een CAM ( CAM - Conditional Access Module) gemonteerd te worden. Een CAM is een kaarthouder waarin de Smartcard geschoven wordt. Op de Smartcard staan de digitale sleutels om de decodering van televisiekanalen behorende bij een bepaald abonnement mogelijk te maken. Het geheel van de CAM met smartcard wordt in het Common Interface slot van de televisie (of digitale recorder) gestoken. De Common Interface plus (CI+) De Common Interface plus (CI+) legt beperkingen op bij het opnemen van televisieprogramma s. Voorbeelden van dergelijke beperkingen zijn: het voorkomen dat een programma kan worden opgenomen het voorkomen dat een opgenomen programma kan worden gekopieerd het voorkomen dat een opgenomen programma na een bepaalde tijd nog kan worden bekeken het voorkomen dat bij het afspelen van een opgenomen programma de reclame wordt overgeslagen. De smartcard Behalve een losse decoder of module is ook een smartcard nodig. Deze dient geactiveerd te worden door de kabelexploitant. Informatie voor de smartcard wordt naar de decoder gestuurd via de ontvangstkanalen (transport streams) waarin ook de zenders verwerkt zijn. Als een smartcard langere tijd buiten gebruik is geweest (bijvoorbeeld omdat de decoder niet aangesloten is geweest of i.v.m. een langdurige afwezigheid) kan tijdelijk de werking zijn verstoord. Bepaalde data voor encryptie (decoderen) worden periodiek vernieuwd. Heeft de smartcard deze vernieuwing gemist, dan zal een herstelactie uitgevoerd moeten worden (de smartcard moet opnieuw geactiveerd worden). Dit kan vaak via de website van de kabelexploitant. Een smartcard is alleen nodig als de zenders versleuteld (gecodeerd) worden doorgegeven, maar aangezien dit vrijwel altijd het geval is, is dus bijna altijd een smartcard nodig. Er kunnen zenders onversleuteld zijn, bijvoorbeeld Nederland 1 en/of het informatiekanaal. Soms wordt ter promotie een zender tijdelijk ongecodeerd doorgegeven. Het instellen van de digitale ontvanger Voor de installatie van een digitale ontvanger zijn twee instellingen belangrijk: frequentie en netwerknummer Het instellen van de frequentie Voordat de frequentie en het netwerknummer ingevoerd kunnen worden, wordt een pincode gevraagd, vrijwel altijd 0000. Daarna verschijnt een scherm waarin naast de frequentie en het netwerknummer ook de Symbol Rate en modulatie kunnen worden ingevoerd. De Symbol Rate staat al ingesteld, bijvoorbeeld 6875 Baud en zal dat blijven. De modulatie is meestal 256-QAM, soms nog 64-QAM. De frequentie die ingevoerd moet worden is die van één van de zogenaamde transportstromen waarin een aantal digitale zenders is verwerkt (gemoduleerd). In die transportstroom is extra informatie verwerkt waarmee de decoder onder meer te weten komt waar hij welke zender kan terugvinden. Het instellen van het netwerknummer Het netwerknummer verschilt per provider en per regio. Met het netwerknummer kunnen providers verschillende pakketten doorgeven. 8
Het gebruik van een netwerknummer is historisch gegroeid maar het verschil in nummers bij een kabelexploitant (en de abonnees) heeft geen enkele toegevoegde waarde. Het is aannemelijk dat na verloop van tijd kabelbedrijven die nu nog legio netwerknummers hanteren dit synchroniseren naar één en hetzelfde nummer voor hun hele verzorgingsgebied. Raadpleeg de website van de kabelexploitant voor het juiste nummer. Als het netwerknummer niet correct is, zijn aan de televisiekanalen niet de juiste frequenties gekoppeld. Hierdoor staan er wel diverse kanalen in de lijst van de ontvanger, maar is er geen beeld. Ontvangstproblemen Als het digitale televisiebeeld blokjes bevat of er is in het geheel geen beeld dan kan dat aan de signaalkwaliteit liggen. Het is raadzaam om over te schakelen naar analoge televisie om er zeker van te zijn dat er wel analoge zenders op de kabelaansluiting aanwezig zijn. Als het analoge televisiebeeld slecht van kwaliteit is (bijvoorbeeld veel ruis in het beeld), is dat een aanwijzing dat ook de signaalsterkte voor de digitale ontvanger onvoldoende is. De kwaliteit van het digitale signaal is via het menu van de decoder op te vragen. De waarden die bijna altijd weergegeven worden zijn: Kwaliteit Signaalsterkte Bit Error Rate (BER) Kwaliteit en signaalsterkte De kwaliteit moet op 100% staan. Voor de signaalsterkte geldt geen eis, de ontvangst kan nog goed zijn bij een signaalsterkte van bijvoorbeeld 30%. Dit betekent dat de signaalsterkte 30% is van het maximaal toegelaten signaal. In de praktijk blijkt dat de afgelezen waarde wel een goede indicatie is voor de signaalsterkte maar dat er geen absolute betekenis aan kan worden gegeven. Bit Error Rate (BER) De BER staat normaal op 0 of zeer dicht bij 0, bijvoorbeeld 0 E-6. De waarde geeft aan hoeveel bits er verkeerd ontvangen zijn per miljoen. Als de waarde 885 E-6 is, dan zijn er 885 op de miljoen bits verkeerd ontvangen. Merkbare beeldfouten treden pas op vanaf ongeveer 1000 E-6 (1 op 1000). Kortstondige fouten die het beeld bijvoorbeeld doen bevriezen leiden niet direct tot een verhoogde BER omdat voor de BER-meting enige tijd nodig is. HDTV Gewone digitale TV wordt ook wel aangeduid als SDTV (Standard Definition Television). Deze vorm van digitale televisie bestaat op de Nederlandse kabel ongeveer vanaf de eeuwwisseling. Bij HDTV (High Definition Television) is het aantal beeldlijnen groter en het beeld daardoor scherper. Het beeldformaat heeft standaard de verhouding 16:9. Een korte historie over het ontstaan van HDTV In 1986 ging een project van start waaraan verschillende Europese ondernemingen in samenwerkingsverband deelnamen om een 16:9 HDTV-systeem te ontwikkelen, genaamd HD-MAC. MAC staat voor Multiplexed Analogue Components, een voor satelliet ontwikkelde standaard. De achtergrond was dat als deze Europese norm wereldwijd tot standaard verheven zou worden, Europa een belangrijke rol zou blijven spelen in de consumentenelektronica, zonder Japanse dominantie. Japan had al zijn eigen HDTV-systeem (MUSE) dat echter niet als wereldstandaard geaccepteerd werd. De plannen waren ambitieus want het aantal beoogde beeldlijnen was met 1250 het dubbele van standaardtelevisie (PAL 2 ) en groter dan het huidige HD-formaat. 2 Phase Alternating Line. Een techniek om de fase van de kleurendraaggolf stabiel te houden 9
De Olympische Spelen van 1992 waren het eerste grote evenement in Europa dat in HD werd opgenomen. Experimenten om via een tussenvorm (D2-MAC) geleidelijk over te gaan op HDTV mislukten. HDTV in zijn huidige vorm kwam weer terug met het WK voetbal van 2006. Het aanbod HD-zenders en -uitzendingen is daarna geleidelijk uitgebreid. Vrijwel alle zenders zijn nu naast SDTV- ook in HDTV-kwaliteit beschikbaar. Een SDTV-ontvanger kan geen HDTV-signaal ontvangen. Andersom gaat het wel, een HDTV-ontvanger kan SDTV ontvangen. HDMI HDTV-signalen kunnen niet via een SCART 3 kabel (zie foto) worden weergegeven. Er is voor het doorgeven van HDTV-signalen een andere interface voor ontwikkeld, de HDMI. Scartkabel (foto: Cable Home) HDMI staat voor High-Definition Multimedia Interface, een aansluiting voor audio- en videosignalen in ongecomprimeerde digitale vorm. HDMI is de standaard voor het aansluiten van HD-apparatuur. Naast de HDMI zijn er twee andere HD-interfaces, Component (d.m.v. drie tulpstekkers in de kleuren wit, zwart en geel) en DVI 4 (ook te vinden op monitoren naast, of als alternatief voor VGA 5 ). HDMI kabel (foto: Cable Home) Beiden zijn alleen voor overdracht van het videosignaal (beeld), het grote voordeel van HDMI is dat het digitale video en audio combineert in één kabel. 720p versus de 1080i standaard Er bestaan verschillende HD-standaarden die op een bepaalde wijze benoemd worden. In de notatie staat het aantal beeldlijnen, het scan-type (P of I) en eventueel de verversingsfrequentie ( frame rate, het aantal malen dat het beeld per seconde ververst wordt). Voor het scan-type zijn twee methoden: Interlaced (I) en Progressive scan (P) Interlaced Bij dit scan-type wordt het beeld op het televisiescherm lijn voor lijn opgebouwd. Er worden twee halve beelden bij elkaar gevoegd waarbij de lijnen van het ene halve beeld tussen de lijnen van het ander halve beeld geschreven worden. Voor het ene halve beeld (in een 25 ste van een seconde) van totaal 312 lijnen zijn het de lijnen 1, 3, 5, 7 etc. Daarna voor het andere halve beeld (ook in een 25 ste van een seconde) van totaal 312 lijnen de lijnen 2, 4, 6, etc. Deze techniek van beeldpresentatie komt uit het analoge tijdperk met PAL televisie-uitzendingen. De lijn- en beeldverversing gaat zo snel dat er voor het oog van de kijker een compleet beeld verschijnt. Echter, bij stilstaande beelden, bv. letters, is een lichte trilling waarneembaar. 3 Scart (of Euroconnector) is een oorspronkelijk Franse standaard voor het verbinden van audiovisuele apparaten. 4 Digital Visual Interface 5 Video Graphics Array 10
Progressive Scan Letterlijk betekent dit progressief scannen, een techniek voor het weergeven van beelden waarbij alle lijnen in volgorde worden ververst. De lijnen (of series van pixels) worden direct achter elkaar gepresenteerd, dus genummerd 1, 2, 3, etc. tot aan de laatste lijn (of serie pixels). Het gehele beeld wordt in een 50 ste van een seconde volledig weergegeven zonder de lichte trillingen die kenmerkend zijn voor een Interlaced scan-type. Interlaced scanning wordt gebruikt bij oudere televisies. Progressief scannen wordt meestal gebruikt in PC-monitoren en nieuwe televisiemodellen. Voorbeelden van beide scan-types zijn: 720p50: 720 beeldlijnen progressieve scan; het volledige beeld wordt 50 keer per seconde ververst; 1080i50 (of 1080i/25 conform EBU 6 notatie): 1080 beeldlijnen interlaced; van 25 hele beelden (frames) worden afwisselend de even en oneven beeldlijnen (fields) 50 keer per seconde ververst; 1080p: ook wel aangeduid als Full HD. Bijvoorbeeld 1080p24 voor Blu-ray. Voor televisie-uitzendingen wordt voornamelijk het formaat 1080i50 toegepast i.v.m. de beperkt beschikbare bandbreedte. HD-ontvangers ondersteunen zowel 720p als 1080i. Ten opzichte van 720p is met 1080i meer detail weer te geven, maar het formaat 720p presteert beter bij veel beweging in het beeld. Illustratie van de verschillen tussen 1080i en 720p bij een snel bewegende bal (bron: HDTVnieuws.nl, 2008). 1080i: 720p: Interactieve Televisie Als een digitale ontvanger de mogelijkheid heeft om films en oudere uitzendingen op verzoek te bekijken (VOD: Video On Demand) spreekt men van interactieve televisie (itv). Het verzoek wordt door het interne kabelmodem vanuit de mediabox teruggezonden naar de server via het binnenhuisnetwerk en het kabelnetwerk buiten de woning. Deze upstream gaat via het retourpad (5 MHz - 65 MHz). Een goed binnenhuisnetwerk Voor probleemloze ontvangst en een goed werkend retourpad is een goed binnenhuisnetwerk absoluut noodzakelijk. Alle materialen in het retourpad dienen retourgeschikt te zijn, van goede kwaliteit (met een 6 European Broadcasting Union 11
Kabel Keur 7 certificatie) en goed gemonteerd omdat de kwaliteit van het retourpadsignaal zeer gevoelig is voor loszittende- of slecht gemonteerde connectoren. Het binnenhuisnetwerk begint op het punt waar de kabelexploitant het signaal afgeeft aan de woning. De kabelexploitant zorgt ervoor dat op dit punt het signaal aan de eisen voldoet op gebied van sterkte en kwaliteit. Het punt waarop signaaloverdracht plaatsvindt heet het abonnee-overname-punt (AOP). TRAS-1000 met een IEC-male uitgangsconnector, veel in Ziggo netwerken toegepast (foto: Cable Home) UMU, vrijwel uitsluitend in Ziggo netwerken toegepast (foto: Cable Home) Een AOP bevindt zich in de meterkast als een eengats-aansluitdoos of in de woonkamer als een TV/R-aansluitdoos. Vanaf het AOP wordt het binnenhuisnetwerk aangelegd. Bij meerdere aansluitingen kan dat met splitters. Als het signaal daardoor teveel verzwakt is, dient een versterker geplaatst te worden. Dit is in ieder geval nodig als de kabellengte langer is dan 10 meter. Een versterker heeft dan als functie het binnenkomend signaal zoveel te versterken dat de achterliggende dempingen daarmee gecompenseerd worden. Te weinig versterking lost het probleem van de demping onvoldoende op, te veel versterking kan tot beeldstoringen leiden. Omdat de interactieve televisie (en vaak ook het kabelmodem) zich achter de versterker bevinden, dient de versterker retourgeschikt te zijn. Versterkers voorzien van het Kabel Keur logo zijn altijd retourgeschikt. Kabels en connectoren moeten correct gemonteerd worden en goed te in de aansluiting passen. Met name loszittende connectoren en contacten zijn een probleem voor goed retourpad dataverkeer. Produkten die voor een betrouwbaar en goed werkend retourpad-dataverkeer vermeden moeten worden, zijn: doorlus TV/R-aansluitdozen multitaps Doorlus TV/R-aansluitdozen Dit zijn aansluitdozen waarop een inkomende- en doorgaande coaxkabel gemonteerd kan worden, het zg. doorlussen van het signaal. De eenvoudige manier van montage voor het doorlussen is een voordeel, maar het grote nadeel is de hoge demping op de TV- en radio-uitgang voor zowel downstream als upstream datastromen. Multitaps Multitaps worden ook wel aftakelementen genoemd, een soort splitter met op elke uitgang een hogere demping. Multitaps zijn bedoeld om in straatkasten of appartementen te gebruiken, niet in een woning. De uitgangsdempingen zijn zeer hoog. Retourpadverkeer kan zoveel last hebben van die hoge demping dat interactieve televisie niet meer mogelijk is. 7 Produkten met het Kabel Keurmerk voldoen aan de eisen die door de Nederlandse kabelexploitant gesteld worden. De produkten worden door het onafhankelijke Keurmerkinstituut getest en gecertificeerd. Eigenaar van het Kabel Keurmerk is NLkabel, die de keurmerkeisen periodiek bijstelt en publiceert. UPC AOP met een F-female uitgangsconnector (foto: Cable Home) 12 TRIS, het internationaal gebruikte AOP met een F-female uitgangsconnector (foto: Cable Home)
Retour via Ethernet of Wi-Fi Er zijn ook itv-decoders zonder intern kabelmodem. Deze gebruiken dan de Ethernetaansluiting voor de interactieve verbinding. Dit kan ook draadloos via een speciale WLAN 8 USBstick. itv-decoder aansluitingen Correcte aansluiting itv-decoder: de retourgeschikte versterker deelt de kabelaansluiting ook voor retourband (tekening: Kabeltips) Onjuiste aansluiting itv-decoder: het interne kabelmodem kan via het kabelmodem niet online komen (tekening: Kabeltips) Correcte aansluiting itv-decoder: aangesloten via het Ethernet blijft televisieontvangst via de coaxkabel mogelijk (tekening: Kabeltips) Correcte aansluiting itv-decoder: aangesloten via het draadloze netwerk blijf de televisieontvangst via de coaxkabel mogelijk (tekening: Kabeltips) 8 Wireless Local Area Network, een USB stick voor het maken van een draadloze verbinding. 13
Referenties www.cablers.nl accessoires.upc.nl Kabeltips.nl www.technetix.com Technetix Kabel Keur producten www.nlkabel.nl www.hirschmann-multimedia.nl SECT SCTE trainingen SCTE Members Handbook Vefica 4G Masten.nl Agentschap Telecom Nawoord Ik ben mij ervan bewust dat in dit boek niet alle aspecten van het onderwerp tot in detail behandeld zijn. Voor meer details verwijs ik naar bv. de SCTE trainingen en de e-learning SECT modules voor diegene die hun branchecertificaten halen willen. Dit boek is onderdeel van het complete boek Kabeltelevisie, hoe zit dat eigenlijk. Heeft u vragen? Neem daarvoor contact op met uw kabelexploitant, bezoek een van onze online adviesshops, www.cablers.nl of de UPC accessoires shop, of stuur ons een e-mail. Jos Huizer > Terug naar Inhoud 14