Handleiding bij Beter beginnen

Handleiding bij Beter beginnen

Handleiding bij Beter beginnen Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. NUR 777 Ontwerp binnenwerk: TEFF Typografie Automatische opmaak: Pre Press Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Voorwoord 1 1 Inleiding 3 2 Opzet van de cursus 5 3 Handleiding cursusleiders 7 4 Handleiding patiënten 21 5 Verantwoording 39 Bijlagen 41

Voorwoord Deze handleiding is bedoeld als richtlijn voor de pretherapiecursus Beter beginnen, psycho-educatief programma voor vluchtelingen en asielzoekers met (posttraumatische) stressklachten. De meest basale begrippen met betrekking tot psychische klachten na ingrijpende gebeurtenissen komen aan de orde. Ook aspecten van migratie, acculturatie, omgaan met klachten en sociale steun behoren tot de onderwerpen. De cursus is opgezet voor groepen asielzoekers en vluchtelingen met soms beperkte kennis van de Nederlandse, Engelse of een andere Europese taal.

Beter beginnen

Beter beginnen Een psycho-educatief programma voor vluchtelingen en asielzoekers Trudy Mooren en Maartje Schoorl Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

Ó 2008 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieënof opnamen, hetzijop enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 5496 2 NUR 777 Fotografie omslag: Giovanni Piesco/SBK Amsterdam 2008 Kunstwerk omslag: Aras Kareem Ontwerp omslag: A-Graphics Design Ontwerp binnenwerk: TEFF Typografie Automatische opmaak: Pre Press Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Voorwoord 1 I ACHTERGRONDEN 3 1 Inleiding 5 2 Omgaan met problemen 11 3 Hulpverlening aan asielzoekers en vluchtelingen in Nederland 21 II HET PROGRAMMA 29 4 Doelstellingen 31 5 Bijeenkomst 1: Kennismaken 35 6 Bijeenkomst 2: Verdere kennismaking 39 7 Bijeenkomst 3: Lichamelijke klachten 43 8 Bijeenkomst 4: PTSS en comorbiditeit 47 9 Bijeenkomst 5: Sociale steun 51 10 Bijeenkomst 6: Coping 55 11 Bijeenkomst 7: Acculturatie en behandeling 57 12 Bijeenkomst 8: Afsluiten 61

VI Beter beginnen III NABESCHOUWING 63 13 Evaluatie 65 14 Discussie 67 Geraadpleegde literatuur 71 Nawoord 75 Over de auteurs 77

Voorwoord Het begrip evidence based werken maakt steeds meer opgang. In het Nederlandse taalgebied wordt dit veelal geïnterpreteerd als werken gebaseerd op empirisch wetenschappelijk onderzoek. Het Engelse taalgebied is wat ruimhartiger in zijn interpretatie. Evidence wordt daarin veel meer gezien als een combinatie van gegevens die voortkomen uit zowel onderzoek als ervaring. In de hulpverlening aan patiënten met psychische klachten is juist die combinatie zo waardevol. De praktijk biedt een schat aan gegevens die uiterst relevant zijn en verdieping geven aan dat wat het onderzoek en de theorie bieden. Daarmee draagt juist die praktijkervaring bij aan de ontwikkeling van de hulpverlening. Met dit boek, met hun pretherapieprogramma, willen de auteurs Maartje Schoorl en Trudy Mooren stimuleren tot het uitwisselen van ervaringen. Gefundeerd in wetenschappelijke theorieën en bekrachtigd door empirisch onderzoek presenteren zij een methode voor het werken met vluchtelingen, asielzoekers en migranten. Zij vragen de lezer kritisch te zijn over dat wat de theorie en de wetenschap zeggen in relatie tot dat wat in de praktijk werkt en wat niet. De ernst van de ervaringen die vluchtelingen, asielzoekers en migranten hebben doorstaan wordt steeds duidelijker. Een grote groep mensen is naar Nederland gekomen om geweld en vervolging te ontvluchten. Wat zij niet achter zich hebben gelaten zijn de herinneringen aan de traumatische gebeurtenissen. Een groot deel van deze groep is uitermate veerkrachtig. Zij hebben hun leven hier weer opgepakt en bouwen in Nederland aan een toekomst voor zichzelf en voor hun kinderen. Een ander deel heeft hulp en ondersteuning nodig. Voor hen is de weg naar de hulpverlening lang niet altijd een gebaand pad. Taalproblemen, niet weten wat je kunt verwachten, moeite hebben met het opbouwen van een vertrouwensrelatie, het kan allemaal in de weg staan. Ook de hulpverlener kan problemen ervaren: door geen of weinig ervaring te hebben met mensen uit andere culturen, of door een verwachtingspatroon te koesteren dat niet aansluit bij de werkelijkheid van de patiënt. Maartje Schoorl en Trudy Mooren zijn ervaren klinisch psychologen en onderzoekers die in hun eigen praktijk en in die van collega s hebben gezien waar de problemen in de behandeling van asielzoekers, vluchtelingen en

2 Beter beginnen migranten kunnen liggen. Stoelend op die ervaring hebben zij een methode ontwikkeld. Deze is niet voor de behandeling zelf, maar juist voor het voortraject. De methode is gericht op het creëren van de zo belangrijke vertrouwensbasis tussen patiënt en hulpverlener. Hij is ook gericht op het creëren van wederzijds begrip, en het vergroten van de motivatie voor het intensieve traject dat zal volgen. Vernieuwend in de methode is de toepassing van non-verbale en interactieve elementen. Dit boek is een uitgave van Cogis, kennisinstituut voor de psychische en sociale gevolgen van oorlog, vervolging en geweld. Cogis publiceerde eerder het handboek Trauma, diagnostiek en behandeling van Aarts en Visser. Deze nieuwe uitgave is praktijkgericht en bestemd voor de brede doelgroep van behandelaars en begeleiders die graag de effectiviteit van het werken met vluchtelingen en asielzoekers wil vergroten. Trudy Prins, Directeur Cogis juni 2008