VERKENNEND WATERBODEMONDERZOEK HOOIDONKSEBEEK WATERSCHAP DE DOMMEL 6 mei 2008 073857868:0.4 110502.201751.001
Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Doelstelling 3 1.2 Leeswijzer 3 2 Opzet van het onderzoek 4 2.1 Strategie 4 2.2 Hypothese 4 2.3 Veld- en analyseprogramma 4 2.4 Kwaliteitsborging 5 3 Resultaten onderzoek en toetsing 6 3.1 Bodemopbouw en zintuiglijke waarnemingen 6 3.2 Toelichting toetsingskader 6 3.3 Resultaten laboratoriumonderzoek 6 3.4 Bespreking resultaten 7 4 Conclusies en aanbevelingen 8 4.1 Resultaten 8 4.2 Conclusies en aanbevelingen 8 Bijlage 1 Overzichtstekening onderzoekslocatie 9 Bijlage 2 Analysecertificaten 10 Bijlage 3 Toetsingen Vierde Nota Waterhuishouding 11 Bijlage 4 Toelichting toetsingswaarden 12 Bijlage 5 Situatietekening met boorpunten 14 073857868:0.4 ARCADIS 2
HOOFDSTUK 1 Inleiding In opdracht van Waterschap de Dommel heeft ARCADIS in maart 2008 een verkennend waterbodemonderzoek uitgevoerd ter plaatse van de Hooidonksebeek te Geldrop, Mierlo en Nuenen. De regionale ligging van de beek is weergegeven op de tekening in bijlage 1. De Hooidonkse Beek wordt over een lengte van circa 3 km ecologisch ingericht waarbij mogelijk de waterbodem gedeeltelijk wordt gebaggerd. 1.1 DOELSTELLING Doelstelling van het verkennend waterbodemonderzoek is het vaststellen van de milieuhygiënische kwaliteit en de dikte van het slib ten behoeve van de voorgenomen werkzaamheden in de beek. 1.2 LEESWIJZER In dit rapport volgt na de inleiding (hoofdstuk 1) de opzet van het onderzoek in hoofdstuk 2. De resultaten van het veld- en laboratoriumonderzoek volgen in hoofdstuk 3. Hoofdstuk 4 betreft de conclusie van het onderzoek. In de bijlagen zijn de situatietekeningen, de getoetste analyseresultaten, de analysecertificaten en de toetsingskaders bijgevoegd. 073857868:0.4 ARCADIS 3
HOOFDSTUK 2 Opzet onderzoek van het 2.1 STRATEGIE Voor het vaststellen van de dikte en de milieuhygiënische kwaliteit van het slib is een verkennend waterbodemonderzoek conform de NVN 5720 uitgevoerd. Deze Nederlandse Norm omvat bepalingen omtrent het aantal boringen en de analysestrategie. Volgens de NVN 5720 onderzoeksstrategie dient op basis van het uit te voeren vooronderzoek voor aanvang van het veldonderzoek een hypothese te worden opgesteld over een mogelijke verontreiniging van de te onderzoeken locatie. De keuze van de hypothese is bepalend voor het plan van aanpak (boor- en analysestrategie). 2.2 HYPOTHESE Op basis van historisch gegevens blijkt dat langs een deel van het traject (nabij het spoor) een voormalige stortlocatie aanwezig is. Het slib in de Hooidonksebeek is hierdoor mogelijk als gevolg van beïnvloeding door uittredend verontreinigd percolaat verontreinigd geraakt. Voor het onderzoek is de hypothese niet verspreidbare baggerspecie gehanteerd. 2.3 VELD- EN ANALYSEPROGRAMMA Het veldonderzoek is op van 18 maart 2008 plaatsgevonden. Voor het onderzoek naar de kwaliteit en dikte van het slib is het traject ingedeeld in drie deeltrajecten van 500 meter. Per deeltraject zijn 10 boringen verricht tot 1 meter in de waterbodem. De boringen zijn ad random verspreidt over de deeltrajecten geplaatst. Er heeft zowel monstername van het slib plaatsgevonden als van de onderliggende bodem. De boorlocaties binnen de drie deeltrajecten staan aangegeven op de tekening in bijlage 5. De analyses van de waterbodem zijn uitgevoerd door het Gemeenschappelijk Waterschaps Laboratorium te Boxtel. 073857868:0.4 ARCADIS 4
TABEL 2.1 Geanalyseerde mengmonsters per traject Monstercode Samengesteld uit Diepte monsters Analyse pakket* slibmonsters (m waterpeil) Traject 1 T1-10-1 10-1 0,0 0,1 Waterbodem T1MM02 1-2, 2-2, 3-2, 4-2, 5-2, 6-2, 7-2, 8-2, 9-2 0,1 1,0 Waterbodem Traject 2 T2MM01 14-1, 16-1, 18-1, 19-1 0,0 0,1 Waterbodem T2MM02 11-2,12-2, 13-2, 14-2, 15-0,1 1,0 Waterbodem 2, 16-2, 17-2, 18-2, 19-2 Traject 3 T3MM01 21-1, 22-1, 23-1, 24-1, 0,0 0,1 Waterbodem 25-1, 26-1, 27-1, 28-1, 29-1 T3MM02 21-2, 22-2, 23-2, 24-2, 25-2, 26-2, 27-2, 28-2, 29-2 0,1 1,0 Waterbodem Het standaard waterbodempakket voor regionaal oppervlakte water bestaat uit: droge stof en organische stof; calciumcarbonaat; fractie <2 µm en <16 µm; zware metalen (arseen, barium, kobalt, cadmium, chroom, koper, molybdeen, kwik, nikkel, lood en zink); minerale olie (GC); PAK (16 EPA); OCB (23) en PCB (7). 2.4 KWALITEITSBORGING De genoemde werkzaamheden zijn uitgevoerd in overeenstemming met de regelgeving die bekend is onder de naam Kwalibo (=kwaliteitsborging in het bodembeheer). ARCADIS Nederland, vestiging s-hertogenbosch, is gecertificeerd en erkend voor de genoemde werkzaamheden. Dit houdt in dat: de werkzaamheden conform BRL SIKB 2000 zijn uitgevoerd door een gecertificeerd en door VROM erkend bedrijf; de veldwerkzaamheden zijn uitgevoerd door VROM erkende medewerkers; de grond- en grondwatermonsters zijn (voor)behandeld middels de AS3000 methode in een door de Raad voor Accreditatie erkend laboratorium. Conform de eisen uit de BRL SIKB 2000 melden wij het volgende: De werkzaamheden waarop deze rapportage betrekking heeft, zijn conform BRL SIKB 2000 getoetst op partijdigheid. Daarom vermelden wij dat de uitvoerder van het veldwerk voor milieuhygiënisch bodemonderzoek een ander is dan de eigenaar van het terrein waarop het veldwerk betrekking heeft. 073857868:0.4 ARCADIS 5
HOOFDSTUK 3 Resultaten en toetsing onderzoek 3.1 BODEMOPBOUW EN ZINTUIGLIJKE WAARNEMINGEN Zintuiglijk zijn geen waarnemingen gedaan, die duidden op de mogelijke aanwezigheid van bodemverontreiniging. Niet over het volledig onderzochte traject is slib aangetroffen. In traject 1 is alleen ter plaatse van boring 10 slib aangetroffen. In traject 2 is alleen slib aangetroffen ter plaatse van boring 14, 16, 18 en 19. In traject 3 is wel over het volledige traject slib vastgesteld. Het slib is op alle locaties circa 0,1 meter dik. Het slib in traject 1 en 2 is wat zandig, het slib in traject 3 is meer siltig. De onderliggende vaste bodem (tot 1 meter ten opzichte van de waterbodem) bestaat uit zand met leemlaagjes. De beek is circa 1 meter breed en stroomt goed. In de kreek is ten tijde van het onderzoek een waterdiepte vastgesteld van gemiddeld 0,45 m. 3.2 TOELICHTING TOETSINGSKADER Vierde Nota Waterhuishouding De analyseresultaten zijn getoetst met toetsingsprogramma ToWaBo versie 3.2 van het Riza, aan de toetsingswaarden uit de Vierde Nota Waterhuishouding (NW4) en ingedeeld in klassen. De toetsingsbladen zijn bijgevoegd in bijlage 3. Het toetsingskader is opgenomen in bijlage 4. Besluit Bodemkwaliteit Per 1 juli 2008 zal het Besluit Bodemkwaliteit in werking treden voor het verspreiden van baggerspecie op aangrenzende percelen. De milieuhygiënische randvoorwaarden voor het verspreiden van baggerspecie op een aangrenzend perceel zijn in voornoemd besluit vastgelegd. De beoordeling in klassen op basis van de Vierde Nota Waterhuishouding komt daarmee te vervallen. Dit los van eventueel door de waterkwaliteitbeheerder te hanteren overgangsbeleid. Beoordeling dient volgens het nieuwe Besluit, bij verspreiding, plaats te vinden op basis van een mspaf toets (mspaf= meer stoffen potentieel aangetaste fracties). 3.3 RESULTATEN LABORATORIUMONDERZOEK In het laboratorium zijn van het slib en de onderliggende bodem het organische stof- en lutumgehalte bepaald. Het gemiddelde organische stof- en lutumgehalte bedraagt 4,5 % respectievelijk 3,1 % voor het slib en <1 % respectievelijk 4,3 % voor de onderliggende bodem tot 1,0 meter minus bovenzijde waterbodem. De analysecertificaten voor de monsters zijn opgenomen in bijlage 3. 073857868:0.4 ARCADIS 6
TABEL 3.2 Resultaten laboratorium Monstercode Klasse slib Bepalende parameters Traject 1 T1-10-1 Klasse 1 OCB s PCB s T1MM02 Klasse 1 OCB s PCB s Traject 2 T2MM01 Klasse 1 OCB s PCB s T2MM02 Klasse 1 OCB s PCB s Traject 3 T3MM01 Klasse 1 OCB s PCB s T3MM02 Klasse 0 OCB s PCB s 3.4 BESPREKING RESULTATEN Het slib is conform de Vierde Nota Waterhuishouding beoordeeld als bodemklasse 1. Onder de condities van de Vierde Nota Waterhuishouding mag op dit moment het slib op het naast gelegen perceel worden verspreid. Hierbij geld de voorwaarden dat verspreiding in het water of op het land mogelijk is als de kwaliteit van waterbodem of vaste bodem in het betreffende gebied niet verslechtert. Het verrichte onderzoek heeft aangetoond dat de vooraf gestelde hypothese niet verspreidbare baggerspecie niet correct is. In de onderliggende vaste bodem is conform de Vierde Nota Waterhuishouding eveneens beoordeeld als bodemklasse 1. 073857868:0.4 ARCADIS 7
HOOFDSTUK 4 Conclusies en aanbevelingen In opdracht van Waterschap de Dommel heeft ARCADIS in maart 2008 een verkennend waterbodemonderzoek (NEN5720) uitgevoerd ter plaatse van de Hooidonksebeek te Geldrop, Mierlo en Nuenen. De regionale ligging van deze forten is weergegeven op de tekening in bijlage 1. De Hooidonkse Beek wordt over een lengte van circa 3 km ecologisch ingericht waarbij mogelijk de waterbodem gedeeltelijk wordt gebaggerd. 4.1 RESULTATEN Zintuiglijk zijn er in de waterbodem geen waarnemingen gedaan die mogelijk verontreiniging kunnen veroorzaken. Het slib in traject 1 en 2 is wat zandig, het slib in traject 3 is meer siltig. De onderliggende vaste bodem (tot 1 meter ten opzichte van de waterbodem) bestaat uit zand met leemlaagjes. Het slib en de onderliggende bodem zijn conform de Vierde Nota Waterhuishouding beoordeeld als bodemklasse 1. Het verrichte onderzoek heeft aangetoond dat de vooraf gestelde hypothese niet verspreidbare baggerspecie niet correct is. De aanwezige stortlocatie nabij het spoor langs de Hooidonkse beek heeft geen invloed gehad op de kwaliteit van het slib en de onderliggende bodem. 4.2 CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN Ter plaatse van de Hooidonksebeek kan het slib en de onderliggende vaste bodem gebaggerd worden en eventueel tot 20 meter uit de kant verspreid worden op het naast gelegen perceel. Per 1 juli 2008 zal het Besluit bodemkwaliteit in werking treden voor het verspreiden van baggerspecie op het aangrenzend perceel. Hiervoor dienen de analyseresultaten getoetst te worden aan de maximale waarden voor verspreiden over aangrenzende percelen (de mspaf toets maakt hier deel van uit). Feitelijke toetsing aan dit criterium heeft niet plaatsgevonden, maar gezien de uitslag op basis van de toetsing aan de Vierde Nota Waterhuishouding (klasse 1), wordt verwacht, dat voor de Hooidonksebeek aan dit toetsingscriterium wordt voldaan. 073857868:0.4 ARCADIS 8
BIJLAGE 1 Overzichtstekening onderzoekslocatie 073857868:0.4 ARCADIS 9
BIJLAGE 2 Analysecertificaten 073857868:0.4 ARCADIS 10
BIJLAGE 3 Toetsingen Vierde Nota Waterhuishouding 073857868:0.4 ARCADIS 11
BIJLAGE 4 Toelichting toetsingswaarden Toelichting toetsing volgens normen Vierde Nota Waterhuishouding Algemene normeringstructuur De normen uit de regeringsbeslissing Vierde Nota waterhuishouding (NW4) van december 1998 zijn gebaseerd op twee vaste ijkpunten: Het maximaal Toelaatbaar risiconiveau (MTR) en het Verwaarloosbaar Risiconiveau (VR). De streefwaarden zijn gebaseerd op het VR. De toetsingswaarde zou worden afgestemd op het MTR. In afwachting van een betere onderbouwing en meer nuancering in de verspreidingscriteria van baggerspecie op het land en onder water blijven de huidige criteria voor verspreiding conform het ENW (Evaluatie Nota Water) beleid van kracht. Voorlopig wordt afgezien van een afstemming van de toetsingswaarde op het MTR. Bij de normering wordt rekening gehouden met de fysische samenstelling van de waterbodem. Voor de beschikbaarheid van zware metalen en arseen zijn de percentages lutum en organische stof van belang. Voor de beschikbaarheid van organische verbindingen telt alleen het percentage organische stof. De normen gelden voor een standaardbodem met 25% lutum en 10% organische stof. De gemeten gehalten aan verontreiniging worden gecorrigeerd naar rato van gemeten gehaltes organische stof en lutum. Kwaliteitsniveaus De gecorrigeerde gehalten worden vervolgens vergeleken met de volgende niveaus: Streefwaarde Verwaarloosbaar Risico niveau (VR), gehaltes vastgesteld in regeringsbeslissing NW4; Grenswaarde zal op termijn worden verlaagd tot niveau streefwaarde en dan verdwijnen; Toetsingswaarde bij overschrijding komt baggerspecie niet in aanmerking voor verspreiding op het land of in het water Interventiewaarde vervangt de signaleringswaarde uit de Derde Nota Waterhuishouding. Bij overschrijding van de interventiewaarde ontstaat in principe een saneringsplicht. Signaleringswaaarde indien bij anaerobe waterbodems zware metalen wel de interventiewaarde overschrijden maar niet de signaleringswaarde, zijn actuele risico;s voor mens en milieu en de risico s voor verspreiding laag en is sanering daarom niet urgent Klasse 0: waterbodem blijft onder streefwaarde Klasse 1: waterbodem overschrijdt de streefwaarde maar blijft onder grenswaarde Klasse 2: waterbodem overschrijdt grenswaarde maar blijft onder toetsingswaarde Klasse 3: waterbodem overschrijdt toetsingswaarde maar blijft onder interventiewaarde Klasse 4: waterbodem overschrijdt de interventiewaarde 073857868:0.4 ARCADIS 12
Berging baggerspecie: Klasse 0: geen voorwaarden voor gebruik of verspreiding op land of in water Klasse 1: verspreiding in het water of op het land is mogelijk als de kwaliteit van waterbodem of vaste bodem in het betreffende gebied niet verslechtert, toegestaan tot in werking treding Besluit bodemkwaliteit Klasse 2: onder zekere condities (o.a. tot 20 meter uit de kant) en afhankelijk van lokale situatie (niet in bodembeschermingsgebieden) kan specie op het land worden verspreid of toegepast mits er geen verslechtering optreedt, toegestaan tot in werking treding Besluit bodemkwaliteit. In andere gevallen toepassing mogelijk onder voorwaarden uit het Bouwstoffenbesluit/Besluit bodemkwaliteit. Klasse 3 berging zo mogelijk en waar zinvol onder toepassing van IBCvoorwaarden (Isoleren, Bergen en Controleren), of toepassen als secundaire bouwstof; Klasse 4 afhankelijk van samenstelling: scheiden in grof en fijn materiaal, reiniging, immobilisatie of berging onder IBC-voorwaarden. Over de uiteindelijke bestemming van de baggerspecie dient altijd met de betrokken overheden te worden overlegd. 073857868:0.4 ARCADIS 13
BIJLAGE 5 Situatietekening met boorpunten 073857868:0.4 ARCADIS 14
COLOFON VERKENNEND WATERBODEMONDERZOEK HOOIDONKSEBEEK OPDRACHTGEVER: WATERSCHAP DE DOMMEL STATUS: Vrijgegeven AUTEUR: B. Jelsma GECONTROLEERD DOOR: F. Strijbosch VRIJGEGEVEN DOOR: P. Zweedijk 6 mei 2008 073857868:0.4 ARCADIS NEDERLAND BV Utopialaan 40-48 Postbus 1018 5200 BA 's-hertogenbosch Tel 073 6809 211 Fax 073 6144 606 www.arcadis.nl Handelsregister 9036504 ARCADIS. Alle rechten voorbehouden. Behoudens uitzonderingen door de wet gesteld, mag zonder schriftelijke toestemming van de rechthebbenden niets uit dit document worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, digitale reproductie of anderszins. 073857868:0.4 ARCADIS 15