KERN & Sohn GmbH Zieelei 1-72336 Balinen E-mail: info@kern-sohn.com Tel.: +49-[0]7433-9933-0 Fax: +49-[0]7433-9933-149 Internet: www.kern-sohn.com Gebruiksaanwijzin Set voor dichtheidsbepalinen KERN AES-A01 Versie 1.0 02/2009 NL AES-A01-BA-nl-0910
NL KERN AES-A01 Versie 1.0 02/2009 Gebruiksaanwijzin Set voor dichtheidsbepalinen voor de analyseweeschalen KERN AES/AEJ 1 Inleidin... 3 1.1 Leverinsomvan... 3 1.2 Aanduidinoverzicht... 5 1.3 Invloedrootheden en foutbronnen... 5 2 Installatie van de set voor dichtheidsbepalinen... 6 3 ichtheidsbepalin van vaste stoffen... 9 3.1 e functie activeren... 10 3.2 e parameters van de meetvloeistof invoeren... 11 3.3 ichtheidsbepalin van een monster... 11 4 ichtheidsbepalin van vaste stoffen met een dichtheid kleiner dan 1 /cm3... 13 5 ichtheidsbepalin van vloeistoffen... 16 5.1 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een onbekend volumen van het lazen zinklood.. 17 5.2 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een bekend volumen van het lazen zinklood... 19 5.3 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een bekend volumen van een willekeuri zinklood 20 6 Geevensuitave in de modus dichtheidbepalin... 21 7 Tabel van de waterdichtheid... 23 8 Aanbevolen handelswijze... 24 AES-A01-BA-nl-0910 2
1 Inleidin In onderhavie ebruiksaanwijzin worden enkel werkzaamheden beschreven die met de set voor dichtheidsbepalinen worden uitevoerd. Verdere informatie betreffende de weeschaalbedienin bevindt zich in de ebruiksaanwijzin van elke weeschaal. 1.1 Leverinsomvan 3 AES-A01-BA-nl-0910
Nr. Bepalin 1 Statief 2 Thermometer 3 ompelkorf 4 Glazen maatbeker 5 Onderbouw voor de lazen maatbeker 6 Pincet Inrichtin voor afstellin van de hoote Glazen zinklood Gebruiksaanwijzin AES-A01-BA-nl-0910 4
1.2 Aanduidinoverzicht e weeschaal staat in de modus dichtheidsbepalin boven, links: dichtheidsbepalin is actief boven, rechts: [dichtheid van het monster] in het midden, rechts: [volumen van het monster] 1.3 Invloedrootheden en foutbronnen Luchtdruk Temperatuur Afwijkin van het volumen van het zinklood (± 0,005 cm 3 ) Oppervlaktespannin van de vloeistof Luchtbellen Indompeldiepte van de monsterschaal of zinklood Porositeit van de vaste stof 5 AES-A01-BA-nl-0910
2 Installatie van de set voor dichtheidsbepalinen Het weeschaalplateau en de steun van het weeschaalplateau afnemen. e bescherminsrin niet afnemen. Het statief in het midden vastschroeven conform de tekenin. AES-A01-BA-nl-0910 6
e onderbouw van de lazen maatbeker conform de tekenin plaatsen. e lazen maatbeker in het midden van de onderbouw plaatsen. 7 AES-A01-BA-nl-0910
e dompelkorf in het midden van het statief ophanen. Bij eïnstalleerde set voor dichtheidsbepalinen is justeren niet moelijk. Om te justeren dient de set voor dichtheidsbepalinen te worden afenomen en het weeschaalplateau te worden opezet. e metin kan met de toets PRINT worden onderbroken. e meldin [STOP] verschijnt eventjes en de weeschaal keert teru naar de ewichtsaanduidin. AES-A01-BA-nl-0910 8
3 ichtheidsbepalin van vaste stoffen Bij de dichtheidsbepalin van de vaste stoffen dient de vaste stof eerst in de lucht te worden ewoen en vervolens in de meetvloeistof. e opwaartse kracht vloeit voort uit het verschil van de ewichten en wordt door het proramma naar de dichtheid omerekend. Het bedrijf verloopt in de volende stappen: 1. e volende instellinen van het menu kiezen: e functie dichtheidsbepalin van vaste stoffen activeren [ ], zie hoofdstuk 3.1. e meetvloeistof kiezen. e instellin van het menu [.] voor het water of [.] voor de meetvloeistof, waarvan de dichtheid in de actuele temperatuur bekend moet zijn, zie hoofdstuk 3.2. e ewenste afleesmanier van de eevens instellen [ ] en [ ], zie hoofdstuk 6. 2. e meetvloeistof in de lazen maatbeker ieten. e invulhoote dient ca. ¾ van het volumen te bedraen. e temperatuur van de meetvloeistof zo lan afstellen totdat deze vast is. e temperatuur op de thermometer aflezen. 3. e weeschaal voorbereiden zoals beschreven in hoofdstuk 2 Installatie van de set voor dichtheidsbepalinen. 4. e weeschaal uit- en opnieuw aanzetten. 5. e dichtheid van het monster bepalen, zie hoofdstuk 3.3. 9 AES-A01-BA-nl-0910
3.1 e functie activeren In de weemodus de toets F drukken en zolan edrukt houden totdat op display de meldin [ ] verschijnt. e toets vrijlaten. e eerste menupunt met de actuele instellin verschijnt. Fonm Met de toets TARE de modus voor dichtheidbepalin kiezen ichtheidsbepalin van vaste stoffen of ichtheidsbepalin van vloeistoffen. e toets F van de volende menupunt drukken om een meetvloeistof te kiezen. [ 0 ] : edestilleerd water [ 1 ]: Willekeuri meetvloeistof met bekende dichtheid Met de toets S bevestien. AES-A01-BA-nl-0910 10
3.2 e parameters van de meetvloeistof invoeren Nadat het edestilleerde water als meetvloeistof wordt ekozen [ ] dient de watertemperatuur te worden inevoerd (invoerbereik van 0,0 tot 99,9 ). e dichtheid van het edestilleerde water in verschillende temperaturen is in het eheuen van de weeschaal ememoriseerd, het is voldoende om de temperatuur in te voeren. e toets TARE drukken en zo lan edrukt houden totdat de blinkende aanduidin voor invoer van de watertemperatuur verschijnt. Elke keer de toets TARE wordt edrukt, loopt men door de etallen 0-9 door. 0 1 2~9 Het te wijzien cijfer met de toets F kiezen (de actueel actieve positie blinkt): Met de toets S de inevoerde waarde bevestien. Nadat een willekeurie meetvloeistof wordt ekozen [ ] dient zijn dichtheid te worden inevoerd (invoerbereik van 0,0001 tot 9,9999 /cm 3 ). e toets TARE drukken en zo lan edrukt houden totdat de blinkende aanduidin voor invoer van de watertemperatuur verschijnt. Elke keer de toets TARE wordt edrukt, loopt men door de etallen 0-9 door. 1.0000 0 1 2~9 Het te wijzien cijfer met de toets F kiezen (de actueel actieve positie blinkt): Met de toets S de inevoerde waarde bevestien. 3.3 ichtheidsbepalin van een monster 1. e weeschaal met de toets ON/OFF aanzetten en met de toets TARE op nul zetten. Het monsterewicht in de lucht 2. Het monster op de bovenschaal voor monsters leen. 3. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens de toets S 11 AES-A01-BA-nl-0910
drukken. e meldin [ ] verschijnt kort en vervolens een blinkende aanduidin M. 4. Het ewicht van een monster in de lucht verschijnt. Het symbool [ ] betekent dat het ewicht van het monster in de lucht is ememoriseerd. 5. Het symbool [ n ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. i Het ewicht van het monster in de meetvloeistof 6. Met een pincet het monster op de edompelde onderschaal met zeef leen. Het monster dient tenminste 1 cm in de vloeistof te worden edompeld. Men dient daarbij op te letten dat de dompelkorf de lazen maatbeker niet aanraakt en dat er een luchtbellen aan de vaste stof kleven. 7. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens met de toets S opslaan. Tijdens de aanduidin M blinkt bepaalt de weeschaal de dichtheid van de vaste stof. 8. e afelezen dichtheid van de vaste stof wordt bepaald bovenaan rechts met het symbool. e aanduidinen omschakelen oor de toets F te drukken is het moelijk om van de functie [ Monsterdichtheid] naar de functie [ Monstervolumen] om te schakelen. Teru naar de ewichtsaanduidin Bij de aanduidin [Monsterdichtheid] de toets S drukken. Het monsterewicht verschijnt. AES-A01-BA-nl-0910 12
4 ichtheidsbepalin van vaste stoffen met een dichtheid kleiner dan 1 /cm3 Ineval van vaste stoffen met de dichtheid kleiner dan 1 /cm 3 wordt het moelijk om de dichtheid met twee verschillende methodes te bepalen. Methode 1: Als meetvloeistof wordt een vloeistof toeepast met een dichtheid kleiner dan de dichtheid van de vaste stof, b.v. ethanol ca. 0,8 /cm 3. eze methode dient te worden toeepast indien de dichtheid van de vaste stof niet veel van de dichtheid van het edestilleerde water verschilt. Voordat ethanol wordt toeepast dient men te controleren of de vaste stof niet beschadid werd. Tijdens de werkzaamheden met ethanol dient men absoluut de eldende veiliheidsvoorschriften op te volen. Methode 2: In dit eval wordt het monster niet op de schaal met zeef ezet, maar eronder. Schroef de hootebepaler conform de tekenin vast. Plaats de dompelkorf of de hootebepaler. e functie activeren, zie hoofdstuk 3.1. e parameters van de meetvloeistof invoeren, zie hoofdstuk 3.2. 13 AES-A01-BA-nl-0910
ichtheidsbepalin van een monster. 1. e weeschaal met de toets ON/OFF aanzetten en met de toets TARE op nul zetten. Het monsterewicht in de lucht 2. Het monster op de bovenschaal voor monsters leen. 3. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens de toets S drukken. e meldin [ ] verschijnt kort en vervolens een blinkende aanduidin M. 4. Het ewicht van een monster in de lucht verschijnt. Het symbool [ ] betekent dat het ewicht van het monster in de lucht is ememoriseerd. 5. Het symbool [ n ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. i Het ewicht van het monster in de meetvloeistof 6. Met een pincet of derelijke het monster direct onder de schaal met zeef plaatsen. 7. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens met de toets S opslaan. Tijdens de aanduidin M blinkt bepaalt de weeschaal de dichtheid van de vaste stof. 8. e afelezen dichtheid van de vaste stof wordt bepaald bovenaan rechts met het symbool. AES-A01-BA-nl-0910 14
e aanduidinen omschakelen oor de toets F te drukken is het moelijk om van de functie [ Monsterdichtheid] naar de functie [ Monstervolumen] om te schakelen. Teru naar de ewichtsaanduidin Bij de aanduidin [Monsterdichtheid] de toets S drukken. Het monsterewicht verschijnt. e metin kan met de toets PRINT worden onderbroken. e meldin [STOP] verschijnt eventjes en de weeschaal keert teru naar de ewichtsaanduidin. 15 AES-A01-BA-nl-0910
5 ichtheidsbepalin van vloeistoffen Ineval van de dichtheidsbepalin van vloeistoffen wordt een lazen zinklood met bekende volumen toeepast. Het lazen zinklood wordt eerst in de lucht ewoen en vervolens in de vloeistof waarvan de dichtheid bepaald dient te worden. e opwaartse kracht vloeit voort uit het verschil van de ewichten en wordt door het proramma naar de dichtheid omerekend. Ineval het volumen van het lazen zinklood niet bekend is, kan deze bepaald worden voordat men de dichtheid van het monster aat bepalen, zie hoofdstuk 5.1. Het bedrijf verloopt in de volende stappen: 1. e volende instellinen van het menu kiezen: e functie dichtheidsbepalin van vloeistoffen activeren [ hoofdstuk 3.1. ], zie Indien het volumen van het lazen zinklood bepaald moet worden, de meetvloeistof kiezen. e instellin van het menu [ ] voor het water of [ ] voor de meetvloeistof, waarvan de dichtheid in de actuele temperatuur bekend moet zijn, zie hoofdstuk 3.2. e ewenste afleesmanier van de eevens instellen [ ] en [ ], zie hoofdstuk 6. 2. Indien nodi de meetvloeistof voor de bepalin van het volumen van het lazen zinklood in de lazen maatbeker ieten. e invulhoote dient ca. ¾ van het volumen te bedraen. e temperatuur van de meetvloeistof zo lan afstellen totdat deze vast is. e temperatuur op de thermometer aflezen. 3. e weeschaal voorbereiden zoals beschreven in hoofdstuk 2 Installatie van de set voor dichtheidsbepalinen. 4. Het erede lazen zinklood stellen. 5. e weeschaal uit- en opnieuw aanzetten. 6. Het volument van het lazen zinklood bepalen, zie hoofdstuk 5.1. 7. e dichtheid van het monster bepalen. e monstervloeistof in een lazen meetbeker ieten. e invulhoote dient ca. ¾ van het volumen te bedraen. e temperatuur zo lan afstellen totdat deze vast is. AES-A01-BA-nl-0910 16
5.1 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een onbekend volumen van het lazen zinklood 1. e weeschaal met de toets ON/OFF aanzetten en met de toets TARE op nul zetten. Het ewicht van het lazen zinklood in de lucht 2. Het lazen zinklood op de bovenschaal voor monsters leen. 3. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens de toets S drukken. e meldin [ ] verschijnt kort en vervolens een blinkende aanduidin M. 4. Het ewicht van het lazen zinklood in de lucht verschijnt. Het symbool [ ] betekent dat het ewicht van het lazen zinklood in de lucht is ememoriseerd. 5. Het symbool [ n ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. i Het ewicht van de lazen zinklood in de meetvloeistof 6. Met een pincet het lazen zinklood op de edompelde onderschaal met zeef leen. Het lazen zinklood dient tenminste 1cm in de vloeistof edompeld te zijn. Men dient daarbij op te letten dat de dompelkorf de lazen maatbeker niet aanraakt en dat er een luchtbellen aan het lazen zinklood kleven. 7. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens met de toets S opslaan. Tijdens de aanduidin M blinkt, bepaalt de weeschaal de dichtheid van het lazen zinklood. 8. e afelezen dichtheid van het lazen zinklood wordt bepaald bovenaan rechts met het symbool. 17 AES-A01-BA-nl-0910
ichtheidsbepalin van vloeistoffen 9. Het symbool [ ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. Glazen zinklood afnemen. e meetvloeistof voor dichtheidsbepalin van het lazen zinklood met de monstervloeistof vervanen. 10. Met de toets TARE op nul zetten. 11. e toets S drukken, de dichtheidsbepalin wordt estart. 12. Het symbool [ n ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. i 13. Met een pincet het lazen zinklood op de edompelde onderschaal met zeef leen. Het lazen zinklood dient tenminste 1cm in de vloeistof edompeld te zijn. Men dient daarbij op te letten dat de dompelkorf de lazen maatbeker niet aanraakt en dat er een luchtbellen aan het lazen zinklood kleven. 14. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens met de toets S opslaan. Tijdens de aanduidin M blinkt, bepaalt de weeschaal de dichtheid van de vloeistof. 15. e afelezen dichtheid van de vloeistof wordt bepaald bovenaan rechts met het symbool. Of 16. Teru naar de ewichtsaanduidin met de toets S. Het monsterewicht verschijnt. of 17. e dichtheid van de vloeistof opslaan. aarvoor in de weemodus de toets F drukken en zolan edrukt houden totdat op display de meldin [ SET] kort verschijnt. eze ememoriseerde waarde kan voor dichtheidsbepalin van de vaste stoffen als parameter voor de meetvloeistof worden ebruikt. of AES-A01-BA-nl-0910 18
5.2 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een bekend volumen van het lazen zinklood Nadat het volumen van het lazen zinklood wordt bepaald, zoals boven beschreven in hoofdstuk 5.1., wordt deze waarde in de weeschaal zo lan ememoriseerd, totdat een nieuwe erop wordt eschreven. aarom kan bij de volende metinen deze stap worden eneeerd. 1. Met de toets TARE de weeschaal op nul zetten. 2. Het lazen zinklood op de bovenschaal voor monsters leen. 3. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens de toets S drukken. e meldin [ ] verschijnt kort, tijdens deze aanduidin de toets S drukken. 4. Het symbool [ ] verschijnt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. 5. Het lazen zinklood van de bovenschaal voor monsters afnemen. Indien nodi met de toets TARE tarreren. 6. e toets S drukken, de dichtheidsbepalin wordt estart. 7. Het symbool [ n ] blinkt kort en vervolens verschijnt de ewichtsaanduidin. i 8. Met een pincet het lazen zinklood op de edompelde onderschaal met zeef leen. Het lazen zinklood dient tenminste 1cm in de monstervloeistof edompeld te zijn. Men dient daarbij op te letten dat de dompelkorf de lazen maatbeker niet aanraakt en dat er een luchtbellen aan het lazen zinklood kleven. 9. Afwachten totdat de ewichtsaanduidin in de weeschaal stabiel wordt, vervolens met de toets S opslaan. Tijdens de aanduidin M blinkt, bepaalt de weeschaal de dichtheid van de monstervloeistof. 10. e afelezen dichtheid van de monstervloeistof wordt bepaald bovenaan rechts met het symbool. 19 AES-A01-BA-nl-0910
Of 11. Teru naar de ewichtsaanduidin met de toets S. Het monsterewicht verschijnt. of 12. e dichtheid van de vloeistof opslaan. aarvoor in de weemodus de toets F drukken en zolan edrukt houden totdat op display de meldin [ SET] kort verschijnt. eze ememoriseerde waarde kan voor dichtheidsbepalin van de vaste stoffen als parameter voor de meetvloeistof worden ebruikt. 5.3 ichtheidsbepalin van de vloeistof bij een bekend volumen van een willekeuri zinklood Bij een bekend ewicht en bekende dichtheid van het zinklood berekent het proramma het volumen van het zinklood. Parameters instellen 1. e toets TARE drukken en edrukt houden. e eerste parameter voor invoer van de watertemperatuur blinkt. Watertemperatuur 2. e toets S drukken, de parameter Zinkloodewicht verschijnt. 3. e ewenste waarde invoeren. Elke keer de toets TARE wordt edrukt, loopt men door de etallen 0-9 door. Zinkloodewicht Zinklooddichtheid 0 1 2~9 Het te wijzien cijfer met de toets F kiezen (de actueel actieve positie blinkt): 4. e inevoerde waarde met de toets S bevestien, de parameter Zinklooddichtheid verschijnt. 5. e stappen 3 en 4 herhalen. e dichtheid van de vloeistof bepalen, zie hoofdstuk 5.2. AES-A01-BA-nl-0910 20
6 Geevensuitave in de modus dichtheidbepalin In de modus dichtheidsbepalin is de manier van eevensuitave overeenkomsti de instellin in de menupunt [.], onafhankelijk van de instellin in de menupunt [ ], zie hoofdstuk 10.1.5 van de Gebruiksaanwijzin van de weeschaal. e inhoud van de uiteeven eevens wordt bepaald in de menupunt [ ]. In de weemodus de toets F drukken en zolan edrukt houden totdat op display de meldin [ ] verschijnt. e toets vrijlaten. e eerste menupunt met de actuele instellin verschijnt. Fonm e toets F opnieuw drukken totdat de meldin [ ] met de actuele instellin verschijnt. Met de toets TARE de ewenste instellin kiezen: [ 0 ] : Enkel uitave van de meetwaarde van de dichtheid [ 1 ] : Uitave van alle dichtheidsparameters Met de toets S bevestien, de weeschaal keert in de weemodus teru. of Met de toets F de volende menupunt [.] opvraen. Met de toets TARE de ewenste instellin kiezen: [ 0 ] : Automatische eevensuitave uit [ 1 ] : Automatische eevensuitave aan Met de toets S bevestien, de weeschaal keert in de weemodus teru. 21 AES-A01-BA-nl-0910
Voorbeeld van eevensuitave Instellin in het Afdruk menu Water als meetvloeistof Willekeuri meetvloeistof ENSI TY SOLI 2. 751 SAMPLE WEI GHT 21. 4705 TEMPERATURE NOW 15. 0 c ENSI TY SOLI 2. 414 SAMPLE WEI GHT 30. 0023 ENSI TY ME. LI Q 1. 325 VOLUME/ cm3 10. 2198 Uitave van alle dichtheidsparameters ENSI TY LI QUI 1. 2351 Enkel uitave van de meetwaarde van de dichtheid AES-A01-BA-nl-0910 22
7 Tabel van de waterdichtheid * Het sterretje betekent dat het cijfer links van de komma met 1 werd verminderd. Tabel van het boek: M. Kochsiek, M. Gläser Massebestimmun (Gewichtsbepalin). 23 AES-A01-BA-nl-0910
8 Aanbevolen handelswijze Om een reproduceerbare emiddelde waarde te bereiken zijn enkele dichtheidsmetinen nodi. Oplosmiddelbestendie monster/ lazen zinklood/ lazen maatbeker ontvetten. Schalen voor monsters/ lazen zinklood/ lazen maatbeker dienen reelmati te worden ereinid, aan het onderdompelde deel niet aanraken. Monster/ lazen zinklood/ pincet na elke metin droen. e monsterrootte dient aan de monsterschaal te worden aanepast (ideale monsterrootte > 0;5 ). Enkel edestilleerd water ebruiken. Bij eerste onderdompelin de monsterschaal en zinklood licht schudden om eventuele luchtbellen vrij te laten. Absoluut opletten dat bij volende onderdompelin een nieuwe luchtbellen ontstaan; het monster het liefst met een pincet inzetten. e vast aanliende luchtbellen met een pincet of een ander hulpmiddel afnemen. Om te voorkomen dat de luchtbellen plakken, het monster met ruwe oppervlakte eerst lad maken. Opletten dat er tijdens wein van een monster in de meetvloeistof een water van pincet op de bovenschaal voor monsters druppelt. Om de oppervlaktespannin van het water en de wrijvin van water met draad te reduceren, drie druppels van toeankelijke oppervlakte-actieve stof (afwasmiddel) in de meetvloeistof toevoeen (de wijziin van de dichtheid van edestilleerd water na toevoeen van een oppervlakte-actieve stof kan worden eneeerd). Ovale monsters kunnen makkelijk met een pincet door kerven worden evat. e dichtheid van poreuze vaste stoffen kan enkel bij benaderin worden bepaald. Bij onderdompelen in een meetvloeistof wordt niet de ehele lucht van de poriën verdreven, waardoor fouten in de opwaartse kracht ontstaan. Om sterke stoten van de weeschaal te mijden dient het monster voorzichti te worden inedaan. Statische ladinen mijden, b.v. de lazen zinklood enkel met een katoenen doek reinien. Indien de dichtheid van de vaste stof niet veel van de dichtheid van edestilleerd water verschilt, kan ethanol als meetvloeistof worden ebruikt. Men dient echter eerder te controleren of het monster oplosmiddelbestendi is. Tijdens de werkzaamheden met ethanol dient men bovendien absoluut de eldende veiliheidsvoorschriften op te volen. Voorzichti met lazen zinklood omaan (een arantievorderinen bij beschadiin). AES-A01-BA-nl-0910 24