PENDEL REGIO NOORD-VELUWE 2010 De pendel van, naar en binnen regio Noord-Veluwe; bewerking van de gegevens uit het pendelonderzoek PWE 2010. Uitgevoerd in opdracht van Regio Noord-Veluwe en SEO/POA Noord-Veluwe Door: Jan Rozenberg Maart 2012 Inlichtingen bij: Wim Krooshof, secretaris SEO Gerrit Marskamp, coördinator POA/Domeinmanager T: 0341-47 44 74 Website www.regionoordveluwe.nl
2
Inhoudsopgave Bladzijde 1. Samenvatting 4 2. Het pendelonderzoek PWE 2010 6 3. Leeswijzer 7 4. Regio Noord-Veluwe 9 5. Elburg 12 6. Ermelo 15 7. Harderwijk 18 8. Hattem 21 9. Heerde 24 10. Oldebroek 27 11. Nunspeet 30 12. Putten 33 3
1. Samenvatting Regio Noord-Veluwe is het toneel van omvangrijke pendelstromen: de is 20.000 personen, de is 28.200 personen. Dat betekent een pendelsaldo van 8.000 personen. Anders gezegd, er gaan (dagelijks) zo n 8.000 inwoners van de regio Noord- Veluwe meer naar buiten de regio om te werken dan andersom. De regio Noord-Veluwe heeft sterke pendelrelaties met de aangrenzende provincies Overijssel (Zwolle), Flevoland en Utrecht (Amersfoort en de stad Utrecht). En aan de zuid-oostkant met de Gelderse regio s Stedendriehoek (Apeldoorn) en Food Valley (Nijkerk, Barneveld). De pendelstromen van en naar de regio zijn groter dan die binnen de regio. Het totaal aan pendelbewegingen tussen de regiogemeenten komt neer op 38.000 personen. Daarbij zijn de pendelstromen van en naar Harderwijk en Ermelo het grootst. Daarna volgen Nunspeet en Elburg. Elburg heeft een van 3.600 personen en een van 5.900 personen. Dat betekent een pendelsaldo van -2.300 personen. De pendelrelaties met de regiogemeenten zijn omvangrijker dan die met herkomst- en bestemmingsgebieden buiten de regio. Elburg heeft een sterke pendelrelatie met Overijssel (Zwolle). Verder zijn de pendelstromen naar en van Flevoland aanzienlijk. Binnen de regio is er vooral interactie met de buurgemeenten Nunspeet en Oldebroek. De in Ermelo komt uit op 8.400 personen, de is 6.200 personen. Dat betekent een pendelsaldo van + 2.200 personen. Ermelo heeft voor wat betreft de pendel evenveel interactie binnen als buiten de regio Noord-Veluwe. Buiten de regio heeft Ermelo belangrijke pendelrelaties met Flevoland, Food Valley (Nijkerk en Barneveld), Stedendriehoek (Apeldoorn) en Utrecht (Amersfoort en stad Utrecht). Binnen de regio bekeken zien we dat Ermelo een bijzonder sterke pendelrelatie met Harderwijk heeft. Harderwijk laat een van 10.500 personen zien en een van 10.200. Dat betekent een pendelsaldo van + 300 personen. De pendelstromen van en naar buiten de regio zijn groter dan de binnenregionale. Buiten de regio Noord-Veluwe heeft Harderwijk een heel sterke pendelrelatie met Flevoland. Daarnaast met Utrecht (Amersfoort en stad Utrecht) en Food Valley (Barneveld en Nijkerk). Binnen de regio springt vooral de pendelrelatie met Ermelo er uit. De in Hattem is 1.900 personen en de is 3.400 personen. Dat betekent een pendelsaldo van -1.500 personen. Hattem heeft qua pendel weinig interactie met de regio Noord-Veluwe: de pendelrelaties buiten de regio zijn veel omvangrijker. En daarbij gaat het dan in feite alleen om Overijssel en nog specifieker- alleen om Zwolle. Binnen de regio is er de meeste interactie met Heerde en Oldebroek De in Heerde komt uit op 2.900 personen en de is 4.400 personen. Dat betekent een pendelsaldo van -1.500 personen. Heerde heeft weinig interactie met de regio Noord-Veluwe: voor Heerde geldt in nog sterkere mate dan Hattem dat de pendelrelaties buiten de regio die binnen de regio (ver) overtreffen. Buiten de regio heeft Heerde vooral een pendelrelatie met Overijssel (Zwolle) en Stedendriehoek (Apeldoorn). Binnen de regio is er met de buurgemeenten Hattem en Oldebroek nog wel enige interactie. Nunspeet laat een zien van 5.550 personen zien en een van 5.800 personen. Dat betekent een pendelsaldo van -250 personen. De binnenregionale pendelstromen zijn groter dan de buitenregionale. Nunspeet heeft dus een wat sterkere pendelrelatie met de gemeenten binnen de regio Noord-Veluwe dan met de gebieden en gemeenten daarbuiten. Buiten de regio zijn er duidelijke pendelrelaties met Overijssel (Zwolle), Stedendriehoek (Apeldoorn), Food Valley (Barneveld) en Utrecht (Amersfoort en stad Utrecht). Binnen de regio is er vooral interactie met de buurgemeenten Harderwijk en Elburg. 4
De in Oldebroek komt uit op 3.100 personen en de is 6.000 personen. Dat betekent een pendelsaldo van -2.900 personen. De buitenregionale pendelstromen zijn wat omvangrijker dan die van en naar de gemeente binnen de regio Noord-Veluwe. Buitenregionaal bekeken heeft Oldebroek bijna uitsluitend interactie met Overijssel (Zwolle). Binnen de regio is de pendelrelatie met Elburg duidelijk overheersend. Verder is er nog enige interactie met Harderwijk, Hattem, Heerde en Nunspeet. Putten laat een zien van 3.000 personen en de is 5.400. Dat betekent een pendelsaldo van -2.400 personen. Putten heeft duidelijk meer interactie met gebieden en gemeenten buiten de regio dan binnen de regio Noord-Veluwe. Bij de buitenregionale pendel is er sprake van een sterke relatie met Food Valley (Barneveld en Nijkerk). Daarnaast is de pendel van en naar Utrecht van betekenis. Binnen-regionaal bekeken is vooral interactie met Ermelo en Harderwijk. 5
2. Het pendelonderzoek PWE 2010 Aan de provinciale werkgelegenheidenquête (PWE) wordt één keer in de vier jaar een vraag toegevoegd over de herkomst van de medewerkers bij het bedrijf. Dit om meer inzicht te kunnen krijgen in de inkomende en naar, van en binnen Gelderland. Het laatste pendelonderzoek dateert van 2010. De uitkomsten van dit onderzoek zijn in september 2011 beschikbaar gekomen. Eerdere onderzoeken vonden plaats in 2006, 2002, 1998, 1994, 1990 en 1986. Het pendelonderzoek betreft een simpele vraag naar de herkomst (de woonplaats) van alle medewerkers op het bedrijf (lees: de vestiging). Bedrijven worden gevraagd de woonplaats op te geven. Hierdoor ontstaat per bedrijf een tabel met woonplaatsen, waarbij er steeds gecontroleerd is of het totaal aantal pendelaars gelijk is aan het aantal mensen dat werkt bij het bedrijf. Helaas vullen niet alle bedrijven de pendelenquête in, er is sprake van een zekere non-respons. Met name de kleinere bedrijven zijn bij de respons ondervertegenwoordigd. Deze non-respons is op statistisch verantwoorde wijze bij geschat op bedrijfsniveau waardoor ieder Gelders bedrijf een pendeloverzicht heeft. Dat maakt het mogelijk om voor elk werkgebied (wijk, buurt, bedrijventerrein, postcode, plaats, gemeente, regio) inzichtelijk te maken waar de mensen die daar werken vandaan komen. Bij het gebruik van de gegevens uit het pendelonderzoek en de interpretatie ervan is het goed om in gedachten te houden dat het gaat om enquêtegegevens en niet om ( keiharde ) gegevens uit een registratie. Het pendelonderzoek van de PWE beperkt zich tot Gelderse bedrijven. Er kan alleen inzicht gegeven worden waar de mensen vandaan komen die in Gelderland werken. In de provincies Overijssel, Utrecht, Flevoland, Zuid Holland en Limburg zijn in 2009/2010 vergelijkbare pendelonderzoeken gehouden. De informatie van deze onderzoeken is op gemeenteniveau gekoppeld aan die van de PWE. Hierdoor is het mogelijk geworden een groot deel van de in beeld te brengen. De beschikbare informatie uit de PWE 2010 betekent dat er een compleet beeld is van de van alle Gelderse gemeenten. Voor wat betreft de geldt dat ook voor de pendelstromen richting Overijssel, Flevoland, Gelderland, Utrecht en Zuid Holland en Limburg. Er zijn dus geen gegevens over de richting Groningen, Friesland, Drenthe, Noord-Holland, Noord Brabant en Zeeland. Dit neemt niet weg dat er nog nooit zo n compleet beeld is geweest van de pendel van en naar de provincie Gelderland (en daarmee ook van en naar de Noord-Veluwe). 6
3. Leeswijzer Begripsomschrijving In deze rapportage onderscheiden we: - : alle personen die in een bepaald gebied (gemeente, regio, provincie, landsdeel) woonachtig zijn maar elders werken - : alle personen die in een bepaald gebied werken maar elders woonachtig zijn - pendelsaldo of pendelbalans: het saldo van inkomende en. Rapportage in de vorm van factsheets Voor de regio Noord-Veluwe en voor elke afzonderlijke gemeente binnen de regio is een factsheet pendel 2010 opgesteld. De opbouw ervan is als volgt. 1. Een samenvattend overzicht van de totale inkomende en, met daarbij een onderscheid in de pendelrelaties buiten de regio Noord-Veluwe (buitenregionaal) en die binnen de regio (binnenregionaal). 2. Een opsplitsing van de buitenregionale pendel naar de volgende herkomst- en bestemmingsgebieden: Noord Nederland, Overijssel, Flevoland, Food Valley, Stedendriehoek, overig Gelderland, Utrecht, West Nederland en Zuid Nederland. Er is dus voor wat betreft de gebiedsindeling aansluiting gezocht bij andere regionale verbanden, zoals Food Valley en Stedendriehoek. In het onderstaande schema is die gebiedsindeling verder uitgewerkt. Gebiedsnaam Noord Nederland Overijssel Flevoland Food Valley Stedendriehoek Overig Gelderland Utrecht West-Nederland Zuid-Nederland Onbekend/buitenland Gemeenten Alle gemeenten in Groningen, Friesland en Drenthe Alle gemeenten, uitgezonderd Deventer Alle gemeenten Nijkerk, Barneveld, Scherpenzeel, Ede, Wageningen, Renswoude, Veenendaal, Rhenen Epe, Apeldoorn, Voorst, Brummen, Zutphen, Lochem, Deventer Alle gemeenten, uitgezonderd die tot de regio s Noord- Veluwe, Food Valley en Stedendriehoek behoren. Alle gemeenten, uitgezonderd Renswoude, Veenendaal en Rhenen Alle gemeenten in Noord-Holland en Zuid Holland Alle gemeenten in Noord-Brabant, Zeeland en Limburg Niet van toepassing 3. Het specifiek in beeld brengen van de pendelrelaties met de gemeenten die direct grenzen direct aan de regio Noord-Veluwe. Dat zijn de gemeenten Apeldoorn, Barneveld, Dronten, Epe, Kampen Nijkerk, Olst-Wijhe, Zeewolde en Zwolle. 4. Het verkennen van de pendelrelaties binnen de regio Noord-Veluwe. Daar komen de onderlinge pendelrelaties tussen de regiogemeenten Elburg, Ermelo, Harderwijk, Hattem, Heerde, Nunspeet, Oldebroek en Putten aan de orde. 5. Het opstellen van een top tien met gemeenten waarmee het hoogste positieve pendelsaldo (top tien plus) wordt bereikt en een top tien met het hoogste negatieve saldo (top tien min). Dit om te kijken of er verder nog verassende elementen zitten in de pendel, die misschien door de gekozen gebiedsindeling over het hoofd worden gezien. 7
Bij elk van deze items zijn de gegevens uit het pendelonderzoek gepresenteerd in de vorm van een diagram met een korte toelichting. In de diagrammen is geprobeerd zowel de omvang van de pendelstromen als de saldi ervan inzichtelijk in beeld te brengen. Daarbij kan nog worden opgemerkt dat een negatief pendelsaldo niet als een negatieve kwalificatie moet worden beschouwd. Het is niet meer en niet minder dan het verschil tussen inkomende en uitgaande pendel. 6. Elke factsheet bevat nog een tabel met aanvullende arbeidsmarktinformatie. Dit betreft het aantal inwoners van de specifieke gemeente en de omvang van de beroepsbevolking en de werkgelegenheid (bron: statistisch zakboek provincie Gelderland). In het tweede deel van de tabel worden dan enkele gegevens uit het pendelonderzoek gepresenteerd:, en het aantal inwoners dat in de eigen gemeente werkzaam is. Verder is -eveneens op basis van de pendelgegevens- de werkgelegenheid en de beroepsbevolking berekend 1 en is berekend welk deel van de beroepsbevolking in de eigen gemeente werkt en welk deel van de werkgelegenheid wordt ingenomen door de eigen inwoners. 1 De berekende aantallen komen niet altijd overeen met die uit het statistisch zakboek. Daaraan liggen onder andere definitieverschillen en verschillen in dataverzameling ten grondslag. Verder moet men niet vergeten dat pendel vaak voortkomt uit een mismatch bijvoorbeeld naar opleidingsniveau- tussen de beroepsbevolking en de lokale werkgelegenheid. Ook al is de werkgelegenheid in een gemeente getalsmatig voldoende ten opzichte van de beroepsbevolking, dan toch kan er sprake zijn van (soms behoorlijk grote) pendelstromen. Daarnaast spelen natuurlijk woonvoorkeuren een belangrijke rol. 8
4. De regio Noord-Veluwe Voor de regio Noord-Veluwe zien we dat dagelijks zo n 28.200 inwoners de regio verlaten om buiten de regio te gaan werken en dat er zo n 20.000 personen naar deze regio komen om daar te gaan werken. Dat betekent een negatief pendelsaldo van ruim 8.000 personen. De buitenregionale pendelstromen zijn groter in omvang dan de binnenregionale. Maar binnenregionaal zijn er altijd nog bijna 40.000 pendelbewegingen. Het binnenregionale pendelsaldo is (per definitie) nul. Figuur 4-1: samenvattend overzicht pendel 0 20.000 40.000 60.000 80.000 100.000 totaal buiten regio binnen regio -10.000-8.000-6.000-4.000-2.000 0 Overijssel neemt de meest prominente plaats in bij de pendelrelaties van de Noord-Veluwe. Daarna de Stedendriehoek, met vlak daarachter Flevoland, Food Valley en Utrecht. De pendelrelaties met overig Gelder-land zijn heel beperkt. De Noord-Veluwe heeft met al de genoemde gebieden een negatief pendelsaldo: er gaan meer inwoners van de regio naar die gebieden toe om te werken dan andersom. Het meest fors is het negatieve saldo met Utrecht; de is drie keer zo groot als de binnenkomende pendel. Met Flevoland is de inkomende en in evenwicht. Noord-Nederland, West- en Zuid-Nederland lijken een positief pendelsaldo op te leveren, maar de is niet volledig in beeld. Figuur 4-2: buitenregionale pendel 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 Noord Nederland Overijssel Flevoland Food Valley Stedendriehoek overig Gelderland Utrecht West Nederland Zuid Nederland onbekend/buitenland -4000-3000 -2000-1000 0 1000 9
Als we kijken naar de pendelrelaties met de gemeenten die de regio Noord-Veluwe direct omringen, dan springt de pendelrelatie met Zwolle er uit. De naar Zwolle is ruim twee keer zo groot als de vanuit dat gebied. De Noord-Veluwe heeft daardoor een fors negatieve pendelbalans met Zwolle. Daarmee is in feite al een belangrijk van het totale saldo met Overijssel verklaard. Maar ook voor Apeldoorn, Barneveld en Nijkerk geldt dat er meer pendelaars vanuit de regio naar toe gaan dan er binnen komen. Alleen met Kampen, Dronten en Zeewolde wordt een bescheiden plus geboekt. Figuur 4-3: de pendelrelaties met de Noord-Veluwe omringende gemeenten. 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 Apeldoorn Barneveld Dronten Epe Kampen Nijkerk Olst-Wijhe Zeewolde Zwolle -3.500-3.000-2.500-2.000-1.500-1.000-500 0 500 1.000 Als we ons beperken tot Regio Noord-Veluwe zelf zien we dat Harderwijk en Ermelo de grootste pendel-stromen kennen, daarna volgen Nunspeet en Elburg. Voor Ermelo, Harderwijk en Nunspeet geldt dat er meer mensen vanuit de omliggende gemeenten binnenkomen om te werken dan er vanuit die gemeenten de regio intrekken. De contramal is dan natuurlijk de andere gemeenten: Elburg, Oldebroek en Putten. De relatief kleine gemeenten Hattem en Heerde vertonen qua pendel weinig interactie met de regio Noord-Veluwe. Figuur 4-4: binnenregionale pendel 0 1.000 2.000 3.000 4.000 5.000 6.000 7.000 8.000 9.000 10.000 Elburg Ermelo Harderwijk Hattem Heerde Nunspeet Oldebroek Putten -2000-1500 -1000-500 0 500 1000 1500 2000 10
De top tien van gemeenten met het hoogste positieve pendelsaldo (top tien plus) en een top tien met het hoogste negatieve saldo (top tien min) laat het volgende beeld zien. Met name vanuit de gemeenten Dronten, Kampen en Zeewolde komen er meer mensen werken in de regio dan andersom. Verder zien we vooral dat veel meer inwoners van de regio naar Zwolle gaan om te werken dan andersom. Aan de zuidkant van de regio is er sprake van een per saldo uitstroom richting Amersfoort, Nijkerk, Utrecht, Barneveld en Zeist. Aan de oostkant van de regio geldt dat voor Apeldoorn. Voor wat betreft Flevoland zien we (anders dan bij Dronten en Zeewolde en Urk) dat in Lelystad en Almere meer inwoners van de regio Noord-Veluwe een baan hebben dan andersom. Figuur 5: de pendelrelaties met top tien qua saldo. Dronten Kampen Zeewolde Dalfsen Meppel Urk Hardenberg Deventer Noordoostpolder Utrechtse Arnhem Zeist Lelystad Almere Barneveld Utrecht Apeldoorn Nijkerk Amersfoort Zwolle -3.500-3.000-2.500-2.000-1.500-1.000-500 0 500 1.000 aanvullende arbeidsmarktinformatie Noord-Veluwe 2010 2011 statistisch zakboek provincie Gelderland aantal inwoners 195.625 196.527 beroepsbevolking * 85.180 84.960 Werkgelegenheid 86.720 87.700 verschil tussen werkgelegenheid en beroepsbevolking -1.540-2.740 uitkomsten pendelonderzoek inwoners die in de regio werken (a) 63.600 (b) 19.900 (c) 28.200 pendelsaldo -8.300 beroepsbevolking (a+ c) 91.800 % beroepsbevolking dat in de eigen regio werkt 69 % Werkgelegenheid (a + b) 83.500 % van de werkgelegenheid bezet door eigen inwoners 76 % 11
5. Elburg Bij de gemeente Elburg zien we dat dagelijks zo n 5.900 inwoners de gemeente verlaten om elders te gaan werken en dat er ongeveer 3.600 personen naar de gemeente Elburg komen om daar te gaan werken. Dat betekent een negatief pendelsaldo van rond de 2.300 personen. De binnenregionale pendelstromen zijn groter in omvang dan de buitenregionale pendelstromen. Elburg heeft dus voor wat betreft de pendel meer interactie binnen de regio Noord-Veluwe dan buiten de regio. Daarbij is het verschil tussen inkomende en binnen de regio kleiner dan buiten de regio, bijna -900 personen respectievelijk bijna -1.500 personen. Figuur 5-1: samenvattend overzicht pendel 0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 totaal buiten regio binnen regio -2.500-2.000-1.500-1.000-500 0 Als het gaat om de buitenregionale pendel heeft Elburg een sterke relatie met Overijssel. Verder is er nog sprake van pendelstromen in enige omvang van en naar Flevoland. Voor alle van de hier onderscheiden gebieden buiten de regio Noord-Veluwe geldt dat er vanuit Elburg meer mensen naar die gebieden toe gaan om te werken dan andersom. Opvallend is de stroom naar de relatief ver weg gelegen provincie Utrecht. Figuur 5-2: buitenregionale pendel 0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 Noord Nederland Overijssel Flevoland Food Valley Stedendriehoek overig Gelderland Utrecht West Nederland Zuid Nederland onbekend/buitenland -450-400 -350-300 -250-200 -150-100 -50 0 50 100 12
Als we kijken naar de pendelrelaties met de gemeenten die de regio Noord-Veluwe direct omringen, dan valt in de eerste plaats de zeer sterke relatie met Zwolle op. Verder is er een relatie met Kampen, Dronten en Apeldoorn. Het aantal mensen dat vanuit Elburg naar Zwolle gaat om te werken is drie keer zo groot als andersom. Hiermee is negatieve pendelbalans met Overijssel al geheel verklaard. Met uitzondering van Kampen zien we dat er vanuit Elburg meer pendelaars naar de regio omringende gemeenten toe gaan om te werken dan dat er inwoners vanuit die gemeenten naar Elburg toe komen. Figuur 5-3: pendel met de Noord-Veluwe omringende gemeenten. 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1.000 Apeldoorn Barneveld Dronten Epe Kampen Nijkerk Olst-Wijhe Zeewolde Zwolle -500-400 -300-200 -100 0 100 200 Als we ons beperken tot regio Noord-Veluwe valt meteen de sterke pendelrelatie met de beide buurgemeenten Oldebroek en Nunspeet op. Verder heeft Elburg nog enige interactie met Harderwijk en Ermelo. De pendel van en naar de toch relatief dichtbij gelegen gemeenten Hattem en Heerde is heel beperkt. Vanuit Elburg gaan er meer mensen werken in één van de regiogemeenten dan andersom. Met uitzondering dan van Oldebroek; met die gemeente heeft Elburg juist een forse positieve pendelbalans. De pendel van en naar Nunspeet is het spiegelbeeld van die van en naar Oldebroek; Elburg boekt met Nunspeet een fors negatief pendelsaldo. Figuur 5-4: binnenregionale pendel 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 Elburg Ermelo Harderw ijk Hattem Heerde Nunspeet Oldebroek Putten -800-600 -400-200 0 200 400 600 800 13
De top tien van gemeenten met het hoogste positieve pendelsaldo (top tien plus) en een top tien met het hoogste negatieve saldo (top tien min) laat het volgende beeld zien. In de top tien plus zit één regiogemeente, namelijk Oldebroek. In de toptien min zitten de regiogemeenten Nunspeet, Harderwijk en Ermelo. Bij figuur 5-3 zagen we dat Elburg een negatieve pendelbalans met Flevoland heeft. Drie gemeenten in de polder zitten bij de top tien min: Almere, Dronten en Lelystad. Figuur 5-5: de pendelrelaties met top tien qua saldo. Oldebroek Kampen Dalfsen Ommen Twenterand Staphorst Brummen Almelo Culemborg Lochem Utrecht Almere Amersfoort Dronten Lelystad Apeldoorn Ermelo Harderwijk Zwolle Nunspeet -800-600 -400-200 0 200 400 600 800 aanvullende arbeidsmarktinformatie Elburg 2010 2011 statistisch zakboek provincie Gelderland aantal inwoners 22.176 22.310 beroepsbevolking * 9.700 9.690 werkgelegenheid 9.240 9.480 verschil tussen werkgelegenheid en beroepsbevolking -460-210 uitkomsten pendelonderzoek inwoners die in de eigen gemeente werken (a) 5.100 (b) 3.600 (c) 5.900 pendelsaldo -2.300 beroepsbevolking (a+ c) 11.000 % beroepsbevolking dat in de eigen gemeente werkt 46 % werkgelegenheid (a + b) 8.700 % van de werkgelegenheid bezet door eigen inwoners 59 % * Toelichting: tot de definitie van de beroepsbevolking worden gerekend: personen die tenminste twaalf uur per week werken, of personen die werk hebben aanvaard waardoor ze ten minste twaalf uur per week gaan werken, of personen die verklaren ten minste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden (Personen die ten minste twaalf uur per week werken worden gerekend tot de 'werkzame beroepsbevolking'. Degenen die niet of minder dan twaalf uur werken, behoren tot de 'werkloze beroepsbevolking'. De totale beroepsbevolking bestaat uit de som van werkzame en werkloze beroepsbevolking.) 14
6. Ermelo Bij Ermelo zien we dat dagelijks zo n 6.200 inwoners de gemeente verlaten om elders te gaan werken en dat er ongeveer 8.400 personen naar de gemeente Ermelo komen om daar te gaan werken. Dat betekent een positief pendelsaldo van rond de 2.200 personen. Het totaal aan inkomende en van en naar binnen de regio is ongeveer even groot als de buitenregionale pendelstromen. Ermelo heeft dus voor wat betreft de pendel evenveel interactie binnen als buiten de regio Noord-Veluwe. Ermelo heeft zowel buitenregionaal als binnenregionaal een positieve pendelbalans, respectievelijk 500 en 1.700 personen. Ermelo haalt haar positieve pendelsaldo dus vooral uit de gemeenten binnen de regio Noord-Veluwe. Figuur 6-1: samenvattend overzicht pendel 0 5.000 10.000 15.000 20.000 totaal buiten regio binnen regio 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 De buitenregionale pendel van Ermelo heeft vooral een relatie met Utrecht, Flevoland, Food Valley en de Stedendriehoek. Opvallend is het grote aantal aars naar Utrecht en Food Valley; met deze twee gebieden heeft Ermelo dan ook een negatieve pendelbalans. Met de overige gebieden heeft Ermelo een positief pendelsaldo. Figuur 6-2: buitenregionale pendel 0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 Noord Nederland Overijssel Flevoland Food Valley Stedendriehoek overig Gelderland Utrecht West Nederland Zuid Nederland onbekend/buitenland -800-600 -400-200 0 200 400 600 15
Als we kijken naar de gemeenten die de regio Noord-Veluwe omringen, dan zien we dat Ermelo vooral met Nijkerk en Apeldoorn een pendelrelatie heeft en ook met zij het in mindere mate- Barneveld Dronten, Zeewolde en Zwolle. Vanuit Ermelo gaan meer mensen werken in Nijkerk en Barneveld dan andersom. En daarmee is in feite ook geheel verklaard waarom Ermelo met de regio Food Valley een negatieve pendelbalans heeft. Vanuit de overige omringende gemeenten komen meer pendelaars binnen dan er vanuit Ermelo naar toe gaan. Met name geldt dit voor Apeldoorn en Dronten. Figuur 6-3: de pendelrelaties met de Noord-Veluwe omringende gemeenten. 0 100 200 300 400 500 600 700 800 Apeldoorn Barneveld Dronten Epe Kampen Nijkerk Olst-Wijhe Zeewolde Zwolle -200-150 -100-50 0 50 100 150 200 Als we ons beperken tot regio Noord-Veluwe zien we dat Ermelo een bijzonder sterke pendelrelatie heeft met de buurgemeente Harderwijk. Verder is er nog wat interactie op dit punt met de andere buurgemeente, Putten. Ermelo heeft met alle regiogemeenten een positieve pendelbalans, maar het verschil tussen inkomende en is veruit het grootst richting Harderwijk. Het aantal mensen dat vanuit Harderwijk naar Ermelo gaat om te werken is zo n 900 hoger dan het aantal dat vanuit Ermelo naar Harderwijk komt om zijn of haar brood te verdienen. Figuur 6-4: binnenregionale pendel 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 Elburg Ermelo Harderwijk Hattem Heerde Nunspeet Oldebroek Putten 0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000 16
De top tien van gemeenten met het hoogste positieve pendelsaldo (top tien plus) en de top tien met het hoogste negatieve saldo (top tien min) laat het volgende beeld zien. In de top tien plus zitten vijf gemeenten uit de regio Noord-Veluwe, met Harderwijk op nummer 1, en nog eens drie poldergemeenten. In de top tien min staat Amersfoort bovenaan. De uitstroom naar de steden Amersfoort en Utrecht verklaart al een flink deel van de negatieve pendelbalans met de provincie Utrecht. Figuur 5: pendelrelaties naar top tien qua saldo. Harderwijk Elburg Putten Dronten Apeldoorn Zwolle Oldebroek Lelystad Zeewolde Nunspeet Nieuwegein Soest De Bilt Almere Ede Zeist Nijkerk Utrecht Barneveld Amersfoort -400-200 0 200 400 600 800 1.000 aanvullende arbeidsmarktinformatie Ermelo 2010 2011 statistisch zakboek provincie Gelderland aantal inwoners 26.264 26.133 beroepsbevolking * 11.660 11.550 werkgelegenheid 14.640 14.810 verschil tussen werkgelegenheid en beroepsbevolking 2.980 3.260 uitkomsten pendelonderzoek inwoners die in de eigen gemeente werken (a) 6.000 (b) 8.400 (c) 6.200 pendelsaldo 2.200 beroepsbevolking (a+ c) 12.200 % beroepsbevolking dat in de eigen gemeente werkt 49 % werkgelegenheid (a + b) 14.400 % van de werkgelegenheid bezet door eigen inwoners 42 % * Toelichting: tot de definitie van de beroepsbevolking worden gerekend: personen die tenminste twaalf uur per week werken, of personen die werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of personen die verklaren tenminste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden (Personen die tenminste twaalf uur per week werken worden gerekend tot de 'werkzame beroepsbevolking'. Degenen die niet of minder dan twaalf uur werken, behoren tot de 'werkloze beroepsbevolking'. De totale beroepsbevolking bestaat uit de som van werkzame en werkloze beroepsbevolking.) 17
7. Harderwijk De gemeente Harderwijk kent binnen de regio Noord-Veluwe veruit de meest omvangrijke pendelstromen: dagelijks verlaten zo n 10.200 inwoners de gemeente om elders te gaan werken en komen er zo n 10.500 personen Harderwijk binnen om daar te gaan werken. Dat betekent een positief pendelsaldo van ongeveer 400 personen. De pendelstromen naar en van de gebieden buiten de regio Noord-Veluwe zijn groter dan de binnenregionale. Daarbij is binnen de regio het verschil tussen inkomende en ongeveer 400 personen en buiten de regio nagenoeg nul. Figuur 7-1: samenvattend overzicht pendel 0 5.000 10.000 15.000 20.000 25.000 totaal buiten regio binnen regio -100 0 100 200 300 400 500 Bij de buitenregionale pendel springen de pendelstromen van en naar Flevoland eruit. Verder is er interactie met Utrecht, en in mindere mate met Food Valley, Overijssel en Stedendriehoek. Opvallend is de omvangrijjke richting de provincie Utrecht. Die is drie keer zo hoog als de instroom. Harderwijk heeft dan ook een fors negatief pendelsaldo met dit gebied. Ook bij de regio Food Valley zien we meer dan. Voor wat betreft de overige gebieden buiten de regio is er sprake van een positieve pendelbalans. Figuur 7-2: buitenregionale pendel 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 Noord Nederland Overijssel Flevoland Food Valley Stedendriehoek overig Gelderland Utrecht West Nederland Zuid Nederland onbekend/buitenland -1500-1000 -500 0 500 18
Als we kijken naar de pendelrelaties met de gemeenten die de regio Noord-Veluwe omringen, dan zien we vooral relaties met Nijkerk, Apeldoorn, Barneveld, Dronten en Zeewolde en Zwolle. Harderwijk heeft richting Nijkerk meer dan. Dit geldt ook voor Barneveld, maar dan in mindere mate. Daarmee is in feite ook geheel verklaard waarom Harderwijk met de regio Food Valley een negatieve pendelbalans kent. Vanuit de overige omringende gemeenten komen meer pendelaars binnen dan er vanuit Harderwijk naar toe gaan. De grootste plus zit bij Dronten. Figuur 7-3: de pendelrelaties met de Noord-Veluwe omringende gemeenten. 0 100 200 300 400 500 600 700 800 Apeldoorn Barneveld Dronten Epe Kampen Nijkerk Olst-Wijhe Zeewolde Zwolle -500-400 -300-200 -100 0 100 200 300 400 Als we ons beperken tot regio Noord-Veluwe zien we dat Harderwijk vooral zaken doet met Ermelo. Op grote afstand volgen Nunspeet en Putten. Voor het overige zijn de pendelrelaties met de regiogemeenten relatief beperkt. En met Hattem en Heerde is al helemaal geen sprake van interactie. Met uitzondering van Ermelo is het overigens wel zo dat Harderwijk met de regiogemeenten een positief pendelsaldo heeft. De grootste plus is die met de relatief ver weg gelegen-gemeente Elburg. Figuur 7-4: binnenregionale pendel 0 500 1.000 1.500 2.000 2.500 3.000 3.500 4.000 4.500 5.000 Elburg Ermelo Harderwijk Hattem Heerde saldo Nunspeet Oldebroek Putten -1000-800 -600-400 -200 0 200 400 600 19
De top tien van gemeenten met het hoogste positieve pendelsaldo (top tien plus) en de top tien met het hoogste negatieve saldo (top tien min) laat het volgende beeld zien. In de top tien plus zitten vier gemeenten uit de regio Noord-Veluwe, Elburg op nummer 1. De instroom vanuit Apeldoorn en Epe verklaart voor het grootste deel het positieve saldo met de regio Stedendriehoek en de instroom uit Zwolle en Kampen die vanuit Overijssel. In de top tien min prijkt Ermelo (ver) bovenaan. Verder zien we een (sterke) uitstroom naar de gemeenten Amersfoort en Utrecht en daarmee is al een flink deel van de negatieve pendelbalans met de provincie Utrecht verklaard. Flevoland als provincie gaf een positieve pendelbalans te zien. Bij figuur 7-3 zagen we een plus met Zeewolde en Dronten. Uit figuur 7-5 komt naar voren dat met Almere en Lelystad juist een negatief pendelsaldo wordt geboekt. Figuur 7-5: pendelrelaties naar top tien qua saldo. Elburg Nunspeet Dronten Putten Zeew olde Oldebroek Apeldoorn Epe Zw olle Kampen Soest Barneveld Leusden Zeist Lelystad Almere Nijkerk Utrecht Amersfoort Ermelo -1.000-800 -600-400 -200 0 200 400 600 aanvullende arbeidsmarktinformatie Harderwijk 2010 2011 statistisch zakboek provincie Gelderland aantal inwoners 44.010 44.932 beroepsbevolking * 20.050 20.210 werkgelegenheid 22.670 22.690 verschil tussen werkgelegenheid en beroepsbevolking 2.620 2.480 uitkomsten pendelonderzoek inwoners die in de eigen gemeente werken (a) 11.400 (b) 10.600 (c) 10.200 pendelsaldo 400 beroepsbevolking (a+ c) 21.600 % beroepsbevolking dat in de eigen gemeente werkt 53 % werkgelegenheid (a + b) 22.000 % van de werkgelegenheid bezet door eigen inwoners 52 % * Toelichting: tot de definitie van de beroepsbevolking worden gerekend: personen die tenminste twaalf uur per week werken, of personen die werk hebben aanvaard waardoor ze tenminste twaalf uur per week gaan werken, of personen die verklaren tenminste twaalf uur per week te willen werken, daarvoor beschikbaar zijn en activiteiten ontplooien om werk voor ten minste twaalf uur per week te vinden (Personen die tenminste twaalf uur per week werken worden gerekend tot de 'werkzame beroepsbevolking'. Degenen die niet of minder dan twaalf uur werken, behoren tot de 'werkloze beroepsbevolking'. De totale beroepsbevolking bestaat uit de som van werkzame en werkloze beroepsbevolking.) 20