Verslag het experiment De Burger Bepaalt

Verslag het experiment De Burger Bepaalt Juli 2016 Sanne Lansdaal 1

Inhoud 1 Inleiding...4 1.1 Aanleiding...4 1.2 Onderzoeksvraag...5 1.3 Het Experiment...5 2 Theoretisch kader...7 3 Resultaten...9 3.1 Publieksbereik... 10 3.2 Cultuurdeelname... 12 3.3 Betrokkenheid... 13 3.4 Burgerbudget... 16 4 Conclusies, bevindingen en kansen... 17 4.1 Conclusies... 17 4.2 Bevindingen... 17 4.3 Kansen... 18 5 Bijlage... 20 5.1 Verslaglegging van het symposium de Kunst van het Budget... 20 5.2 Bijlage de 50 kunstinitiatieven voor de Burger Bepaalt... 22 5.3 Bijlage: de uitslag van de Burger Bepaalt... 33 5.4 Bijlage: onderzoeksvragen de Burger Bepaalt... 36 5.5 Bijlage: criteria selectie de Burger Bepaalt... 37 5.6 Bijlage: Mosaic Rapportage Cultuurscout Noord... 38 5.7 Bijlage: Het Rotterdamse doelgroepmodel... 39 2

3

1 Inleiding In dit verslag worden de uitkomsten van het experiment de Burger Bepaalt toegelicht. De gebiedscommissie Noord heeft als één van haar doelen het vergroten van de participatie. In het gebiedsplan is het culturele klimaat van Noord opgenomen als één van de speerpunten. De afdeling Kunst en Cultuur heeft de beleidsregel kunst en cultuur in de gebieden. Deze beleidsregel heeft als doel het stimuleren, versterken en verankeren van kunst- en cultuuractiviteiten in de Rotterdamse gebieden waarbij een duidelijke relatie is tot de directe omgeving. Uitgangspunt is dat de activiteiten aansluiten bij de doelstellingen die vanuit de gebieden zijn geformuleerd in de gebiedsplannen. In samenspraak met Thomas Roskam, voorzitter van de gebiedscommissie Noord heeft Sanne Lansdaal, de Cultuurscout Noord een concept uitgewerkt om Noorderlingen te laten participeren en hen aan te laten geven in hoeverre ze de diverse culturele activiteiten in Noord appreciëren. Het experiment de Burger bepaalt is mede mogelijk gemaakt door, Gebiedscommissie Noord, Gemeente Rotterdam, Leiderschap in Cultuur 3B, groep De Kunst van het Burgerbudget en Cultuur Concreet. 1.1 Aanleiding Onlangs kopte de Correspondent 1 dat al meer dan 1500 steden wereldwijd experimenteren met nieuwe democratische processen waarbij burgers zelf beslissen waaraan geld gespendeerd moet worden door middel van burgerbudgetten. Behalve minder cynisme en minder onverschilligheid leverde het ook grotere betrokkenheid en meer draagvlak op. Geen experts en specialisten, maar zichzelf informerende en organiserende burgers debatteren met elkaar over publiek belang, kwaliteit en impact. Geen participatie van bovenaf opgelegd maar van onderaf georganiseerd. Niet de overheid die participeert in de samenleving maar de samenleving die participeert in de overheid; mogelijk gemaakt door de overheid, met een eigen begroting: een burgerbudget. Is de kunst van de burgerdemocratie misschien iets voor de cultuurwereld? Durven wij de burger te laten beslissen over onze cultuurwereld? En levert een burgerbudget ook kwaliteitsvolle kunst? Linc3B gaat het experiment aan en onderzoekt waar de kansen, bezwaren en mogelijkheden liggen. Het team onderzoekt hoe participatie van publiek kan leiden tot meer betrokkenheid bij kunst en cultuur. Binnen het onderzoek zullen verschillende interventies uitgevoerd worden met verschillende partners. Op 30 mei organiseerde de groep De Kunst van het Burgerbudget in samenwerking met BAU en Veem House for Performance Amsterdam een debat-avond 2 waar kunstenaars en specialisten uit de kunstsector met elkaar in discussie gingen over dit onderwerp. Voor komend najaar staat er een ronde tafelgesprek op het programma met een marketeer, een econoom en een antropoloog waar zij hun zienswijze geven op dit onderwerp. Ook zullen er diverse gesprekken worden gevoerd met fondsen om hun beschouwing op de kansen van Burgerbudget in de kunsten te verkrijgen. In Rotterdam Noord hebben we een pilot uitgevoerd waarin de positie van de bewoners centraal stond via het experiment de Burger Bepaalt. In dit verslag de uitkomsten worden beschreven. 1 Bregman, R. (2016). In meer dan 1.500 steden vindt nu een democratische revolutie plaats. De Correspondent. https://decorrespondent.nl/3983/in-meer-dan-1500-steden-vindt-nu-een-democratische-revolutieplaats/426712332203393c08c 2 Het verslag vind je in de bijlage: het verslag van het symposium de Kunst van het Budget. 4

1.2 Onderzoeksvraag Kan de betrokkenheid bij kunst vergroot worden door bewoners te laten beslissen over hoe het geld verdeeld moet worden? Doel De bewoners van Rotterdam Noord betrekken bij de kunstinitiatieven die het gebied rijk is. Zicht krijgen op de waardering van de bewoners van Rotterdam Noord van de verschillende kunst initiatieven in de wijk. Zichtbaar maken van het kunstaanbod in Noord voor de bewoners van Noord Het blootleggen van kansen voor nieuwe culturele initiatieven in Noord Inzicht krijgen in de perspectieven van burgerbudgetteren binnen de culturele sector 1.3 Het Experiment De Gebiedscommissie en de Gemeente Rotterdam hebben eenmalig 50.000 euro ter beschikking gesteld voor het experiment De Burger Bepaalt. Alle bewoners uit Rotterdam Noord, van alle leeftijden, mochten van 23 mei t/m 5 juni via een online formulier 50.000 euro verdelen over 50 kunstinitiatieven in Noord 3. De bewoners moesten 7 initiatieven kiezen en waarderen door het toekennen van 1000,-, 2000,-, 3000,-, 5000,-, 8000,- 13.000,- en 18.000,-. Op basis van deze vaststelling hebben de kunstinitiatieven eenmalig extra financiële ondersteuning gekregen. Het totaal budget dat door de bewoners verdeeld is staat gelijk aan 50.000,-. Aan het einde van de stemperiode is via de verdeling het bedrag van 50.000 verdeeld onder de initiatieven. De Uitslag 4 van de verdeling is op 1 juli bekend gemaakt bij Rotte Picnic Island. Voor het experiment is gewerkt met een online enquête formulier van de Tool Typeform. Het Nationaal Toneel heeft deze tool beschikbaar gesteld voor dit experiment. Deelnemers konden hierin aangeven of ze meer wilden weten over de 50 kunstinitiatieven, het geld wilden verdelen of geen geld aan kunst en cultuur wilden toekennen. Ook hadden de respondenten de mogelijkheid om aan te geven of ze een initiatief misten in de lijst en konden deze alsnog toevoegen. Vervolgens gaven de bewoners 7 initiatieven aan waaraan ze het bedrag wilde toekennen. Tot slot zijn er nog 5 vragen onderzoeksvragen 5 gesteld en konden de respondenten aangeven ze de nieuwsbrief kunst en cultuur in Noord wilde ontvangen, benaderd mochten worden door de gemeente om mee te praten over kunst in Noord en op de hoogte wilde blijven van het experiment. De kunstinitiatieven zijn aan de hand van criteria 6 uitgekozen om met het experiment mee te doen. Deze selectie hebben vervolgens geclusterd in vijf categorieën: Cultuureducatie: zelf actief beoefenen van een kunstvorm: Festivals: een groot evenement met een reeks optredens Kunstprojecten of programma s : terugkerende of doorlopende initiatieven Podia: locaties die kunst en cultuur programmeren als hoofdactiviteit hebben Wijkprogrammering: locaties waar kunst en cultuur activiteiten een onderdeel zijn van het aanbod Het experiment is uitgezet via diverse kanalen. Zo heeft er een oproep gestaan op de gebiedspagina in de Havenloods op 18 mei en op 1 juni. Er heeft een oproep gestaan in de Noorderzon van mei en in de Blijdorper. Open Rotterdam heeft een item gemaakt als aankondiging van het experiment. Er is 3 Ga voor de beschrijvingen van de 50 kunstinitiatieven naar de bijlage: de 50 kunstinitiatieven voor de Burger Bepaalt 4 Ga voor de uitslag naar de bijlage: de uitslag van de Burger Bepaalt 5 Zie voor de onderzoekes vragen de bijlage: onderzoeksvragen de Burger Bepaalt 6 Zie voor de criteria de bijlage: criteria selectie de Burger Bepaalt 5

een persoonlijk toelichting geweest bij de wijkteams Oude Noorden, Blijdorp, Bergpolder, Liskwartier, Agniesebuurt en provenierswijk. Er is een item geweest bij de Havenloods Live en Oma Greet heeft een video oproep gemaakt. Er is een flyer A5 1000 stuks en een poster A3 100 stuks gedrukt en verspreid door Noord. Er is een persbericht verstuurd naar de perslijst van de Cultuurscout Noord. Verder is er een oproep uitgezet aan de gebiedscommissie, gebiedsorganisatie, het wijknetwerk via Anneke v.d. Glas, de wijkmediakanalen, de kunstinitiatieven, NoorderBreedte. Er is een aparte nieuwsbrief verstuurd door de cultuurscout Noord. Er is contact geweest met jong010, helaas zonder resultaat. Studio de Bakkerij heeft een kinderstemmiddag georganiseerd. Noorderzononline, Noord010inbeeld, de bewonersorganisatie Blijdorp, de bewonersorganisatie Bergpolder en Liskwartier hebben er aandacht aan besteed via hun kanalen. Verder zijn er diverse nieuwsbrieven verstuurd via verschillende partijen. Er is veel aandacht geweest op socialmedia o.a op facebook met sponsoring item op de gebiedscommissie pagina, via de cultuurscouts en via de kunstinitiatieven zelf. Ook is Linked en twitter ingezet. Via de gebiedscommissie een oproep gedaan op de Nextdoor App. Rotterdam heeft positief gereageerd op de oproep voor de Burger Bepaalt. 1297 bewoners uit Rotterdam Noord hebben het formulier ingevuld en meegedacht en -besloten over extra budget voor kunst en cultuur in de wijk. In het totaal hebben 1692 mensen gestemd. Bij meer dan 1000 stemmen zouden de gemiddelden worden berekend en wordt het geld naar verhouding verdeeld over de initiatieven. Er zijn 4449 unieke bezoekers geteld en de gemiddeld invultijd was 10 minuten en 15 seconden. Unique visits per device, PCs & Laptops 42%, Smartphones 51%, Tablets 7%. 6

2 Theoretisch kader Sanne van Tongeren (4 CMV, Hogeschool Rotterdam) heeft haar afstudeerscriptie geschreven over burgerbudgettering en heeft de Burger Bepaalt als experiment gebruikt. Onderstaand theoretisch kader komt uit deze scripte. Vormen van burgerbudgettering (Hofman, 2011). Een overheid kan om verschillende redenen kiezen voor een vorm van burgerbudgettering. Er zijn echter vier hoofdmotieven te onderscheiden: management, leren, politiek en sociale veranderingen. Management Een burgerbegroting kan een vorm van stadsmanagement zijn die rechtstreeks aansluit bij de behoefte, maatschappelijke vraagstukken en ambities van burger. (Hofman, 2011). Hoe meer mensen meedenken over vraagstukken, hoe groter de kans is op een goede oplossing. Dit wordt ook wel joint management genoemd. De vele visies leveren vaak goede alternatieven op die soms goedkoper, effectiever of efficiënter kunnen zijn. Daarnaast wordt de overheid gedwongen tot het bekijken van meerdere alternatieven, waardoor zij een betere financiële discipline hebben. Burgerbudgettering levert hierdoor een aantal financiële voordelen voor zowel de burgers als de overheid op. Daarnaast wordt op een nieuwe manier de burger ingezet doordat zij bijvoorbeeld leider van een project of initiatief kunnen zijn. 7

Leren Het proces van het opstellen van het opstellen van een burgerbegroting is een educatief proces. Doordat verschillende partijen op een nieuwe manier samen moeten werken om tot een gezamenlijk eindproduct te komen, worden nieuwe samenwerkingscompetenties behaald. Dit heeft een positief effect op de participatie. Daarnaast is het ook leerzaam voor de overheid om op deze manier zaken uit te besteden en burgers te informeren over vorderingen in het beleid. Het samenwerken van overheid en burgers aan maatschappelijke vraagstukken zorgt voor het versterken van de wederzijdse vertrouwensband. Politiek Een burgerbegroting laat de ontwikkeling zien van een representatieve lokale democratie (de gemeenteraad) naar een meer participatieve democratie (Hofman, 2011). De samenwerking tussen overheid en de burgers bij het opstellen van een burgerbegroting heeft politieke gevolgen. Er ontstaan nieuwe samenwerkingsrelaties en nieuwe netwerken voor beide partijen. Het opstellen van een burgerbegroting versterkt het debat tussen de partijen. De keuzes die uit een dergelijke debat komen worden beter gedragen doordat alle belangen zijn meegenomen. Het voedt gemeentebestuurders en versterkt de bestaande representatieve democratie door in te zetten op de besluitvormende burgerinvloed. De betrokkenheid van de burgers in de politiek wordt vergroot doordat zij een bepaalde vorm van verantwoordelijkheid dragen. Dit zorgt eveneens voor meer begrip wanneer er gekort wordt op bepaalde budgeten, omdat er meer inzicht bij burgers is in dergelijke besluitvormingsprocessen. Sociale veranderingen Een burgerbegroting is een stimulans voor burgerbetrokkenheid en initiatiefkracht. Het open karakter vergroot de mogelijkheden voor mensen die niet in formele structuren zitten om ook hun stem te laten horen en enige richting te geven aan beleidskeuzes (Hofman, 2011). De overheid bereikt groepen die normaal gesproken niet het initiatief zouden nemen om zich met politiek te bemoeien. 8

3 Resultaten Via het experiment wilden we kijken wie er zouden stemmen. Dit deden we aan de hand van de persoonsgegevens, postcode, huisnummer en leeftijd. Naast het verdelen van gelden hebben de respondenten ook een vijftal vragen beantwoord om zo inzicht te krijgen in bereikbaarheid, betrokkenheid en de kansen voor burgerbegrotingen. Om inzicht te krijgen in wie er meegedaan hebben met dit experiment hebben we een MOSAIC analyse 7 laten uitvoeren door Rotterdam Festivals. Er zijn 826 8 respondenten die meegenomen konden worden in deze analyse. De consumentendatabase van MOSAIC segmenteert de Nederlandse huishoudens op basis van sociaal-demografische en economische kenmerken, levensstijl en andere psychografische gegevens in 50 lifestyletypen. Met behulp van MOSAIC is een Rotterdams doelgroepenmodel 9 voor cultuur ontwikkeld, waarin de bevolking van het Rotterdamse verzorgingsgebied verdeeld is in acht doelgroepen en drie categorieën. Het verzorgingsgebied voor de Rotterdamse Doelgroepen bestaat uit de gemeente Rotterdam en een straal van 15 kilometer om Rotterdam heen. Cultuur als vanzelfsprekend: De eigenschappen komen grotendeels overeen met de typische cultuurliefhebber, namelijk hoger opgeleid, hoger welstandsniveau en autochtoon. Bij deze groep horen de Stadse Alleseters, de Elitaire Cultuurminnaars en de Klassieke Kunstliefhebbers. Deze groep is met 21% vertegenwoordigd in de gehele Rotterdamse bevolking. In Rotterdam Noord is dat 38%. Cultuur als optie: Incidentele bezoekers waarbij cultuur een serieuze optie als vrijetijdsbesteding is. Bij deze groep behoren de Actieve Families en Randstedelijke Gemakzoekers. Deze groep is met 11% vertegenwoordigd in de gehele Rotterdamse bevolking. In Rotterdam Noord is dat 1%. Cultuur als ongebruikelijk: Deze groep staat ver af van het culturele aanbod. Bij deze groep behoren de Digitale Kijkers, Kleurrijke Knokkers en Modale Cultuurvermijders. Deze groep is met 68% vertegenwoordigd in de gehele Rotterdamse bevolking. In Rotterdam Noord is dat 61%. 7 Zie voor de complete MOSAIC analyse van het experiment de Burger Bepaalt de bijlage: Mosaic Rapportage Cultuurscout Noord 8 Er konden 826 records voor Rotterdam Noord specifiek geanalyseerd worden via MOSAIC. Bij de cases die afvielen ontbrak er bijvoorbeeld een (gedeelte van een) toevoeging bij het huisnummer, een huisnummer, was de postcode niet volledig, etc. Ook zaten er bedrijfsadressen (niet residentiele adressen) en postbussen tussen en die kunnen niet meegenomen worden in de analyse. 9 Zie voor de omschrijving van het rotterdamse doelgroepen model de bijlage: Het Rotterdamse doelgroepmodel 9

3.1 Publieksbereik Bij de Burger Bepaalt was de grootste groep respondenten de Stadse Alleseters met 49%, gevolgd door de Kleurrijke Knokkers 27%. Dit is representatief voor gebied Noord. Het overzicht van de doelgroepen aanwezig in het bestand en in Rotterdam Noord. Rotterdamse Doelgroepen In bestand % In Rotterdam Noord % Stadse Alleseters 406 49,2% 10.248 37,4% Elitaire Cultuurminnaars 27 3,3% 193 0,7% Klassieke Kunstliefhebbers 5 0,6% 58 0,2% Actieve Families 24 2,9% 227 0,8% Randstedelijke Gemakzoekers 1 0,1% 1 0,0% Digitale Kijkers 58 7,0% 1.766 6,4% Kleurrijke Knokkers 224 27,1% 11.215 40,9% Modale Cultuurmijders 81 9,8% 3.643 13,3% Overige 0 0,0% 79 0,3% Totaal 826 100% 27.430 100% Verschil publieksbereik experiment t.o.v. aanwezig in Rotterdam Noord -3,5% 11,8% Stadse Alleseters Elitaire Cultuurminnaars Klassieke Kunstliefhebbers -13,8% 2,1% 2,6% Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Kleurrijke Knokkers 0,6% 0,1% 0,4% Modale Cultuurmijders 10

Verschil totale publieksbereik cultuur t.o.v. aanwezig in Rotterdam -6% -1% Stadse Alleseters Elitaire Cultuurminnaars -3% 18% Klassieke Kunstliefhebbers Actieve Families -1% -1% 0% 6% Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Kleurrijke Knokkers Modale Cultuurmijders 11

3.2 Cultuurdeelname Met het experiment zijn zowel bewoners bereikt die kunst als vanzelfsprekend zien als mensen die kunst als ongewoon ervaren. CULTUURDEELNAME RESPONDENTEN IN ROTTERDAM NOORD 7-9 keer; 194; 15% 10 keer of meer; 305; 24% nooit; 17; 1% 4-6 keer; 422; 33% 1-3 keer; 339; 27% CULTUURDEELNAME RESPONDENTEN BUITEN ROTTERDAM NOORD 7-9 keer; 168; 13% 10 keer of meer; 458; 36% 4-6 keer; 320; 25% 1-3 keer; 280; 22% nooit; 51; 4% 12

3.3 Betrokkenheid Het experiment heeft een bijdrage geleverd aan de zichtbaarheid van de culturele infrastructuur in Noord. De oproep voor deelname aan het experiment is via verschillende kanalen uitgezet en de kunstinitiatieven hebben zelf ook actief gepost op sociale media - voornamelijk facebook. Bijna de helft van de respondenten is bij het experiment terecht gekomen via sociale media. Er is een groep ouderen en jongeren geweest die het formulier hebben ingevuld op papier en daarna verwerkt. RESPONDENTEN ZIJN BEREIKT VIA Vrienden, bekenden, buren; 307; 20% Een kunstinitiatief; 182; 12% Cultuurscout; 149; 10% overig; 185; 12% Social media; 715; 46% 13

Er zijn 721 mensen uit Rotterdam Noord die hebben aangegeven dat de gemeente hen mag benaderen om mee te denken over kunst en cultuur in Rotterdam Noord. Deze mensen hebben zich dus verbonden aan het onderwerp en kunnen actief benaderd worden. Er zijn 750 nieuwe aanmeldingen voor de nieuwsbrief kunst en cultuur Rotterdam Noord. RESPONDENTEN DIE BENADERD MOGEN WORDEN DOOR DE GEMEENTE OVER KUNST IN ROTTERDAM NOORD Blijdorp 3039 +3041; 158; 22% Agniesebuurt, 3032; 58; 8% Provenierswijk, 3033; 67; 9% Bergpolder, 3038; 98; 14% Oude Noorden, 3035; 104; 14% Oude Noorden, 3036; 73; 10% Liskwartier, 3037; 163; 23% Alle leeftijdscategorieën hebben meegedaan met dit experiment. De grootse groep respondenten zit in de leeftijdsklasse 20 t/m 50 jaar. De oudste deelnemer is 92 jaar. Jongeren en kinderen zijn slecht bereikt in verhouding tot hun aanwezigheid in Rotterdam Noord. Veel jongeren en ouderen hebben het formulier offline ingevuld. Leeftijd respondenten 269; 21% 143; 11% 100; 8% 53; 4% 2 t/m10 jaar 11 t/m 20 jaar 25; 2% 21 t/m 30 jaar 357; 28% 31 t/m 40 jaar 275; 22% 52; 4% 41 t/m 50 jaar 51 t/m 60 jaar 61 t/m 70 jaar 71 t/m 92 jaar 14

De respons is geografisch goed verdeeld over de wijk; bijna in elke straat heeft er wel iemand deelgenomen. Qua types zien we voornamelijk veel Stadse Alleseters en Kleurrijke Knokkers (geel en groen). 15

3.4 Burgerbudget De respondenten zien mogelijkheden in burgerbudgetten voor toekomstige verdeling van financiële middelen mbt kunst en cultuur. Zowel een online formulier als een commissie van bewoners zijn daarvoor opties. Daarnaast wordt ook aangegeven dat een commissie van deskundigen belangrijk is. We kunnen dan ook concluderen dat een combinatie van beide mogelijkheden een goede optie zou zijn voor het verdelen van financiële middelen. De respondenten hebben bij de keuze van het verdelen van het budget vooral de aantrekkelijkheid van het kunstinitiatief voor de wijk en/of de stad mee laten wegen. Wie zou de financiële bijdragen over de kunstinitiatieven in de wijk moeten verdelen Anders 226; 17% 343; 27% Beleidsmedewerkers 180; 14% 181; 14% Bewoners via een online formulier 340; 26% De gebiedscommissie 27; 2% Een commissie van bewoners Een commissie van deskundigen Wat hebben de respondenten mee laten wegen bij het verdelen van het geld 421; 34% 35; 3% 350; 28% 336; 27% 19; 2% 31; 3% De initiatieven zijn goed zichtbaar Ik ben betrokken bij de initiatieven Ik ken de initiatiefnemers Ik ken de initiatieven Ik vind dat de initiatieven de wijk aantrekkelijker maken 41; 3% Ik vind dat er leuke mensen naar toe komen Ik vind de initiatieven waardevol voor de stad 16

4 Conclusies, bevindingen en kansen 4.1 Conclusies Publieksbereik In onderzoeksmethode Mosaic worden Rotterdamse doelgroepen beschreven. Bij de Burger Bepaalt was de grootste groep respondenten de Stadse Alleseters (49%), gevolgd door de Kleurrijke Knokkers (27%). Dit is representatief voor gebied Noord. Ook de Elitaire Cultuurminnaars en Actieve Families tonen op basis van het aantal stemmen betrokkenheid bij dit onderwerp. In het geval van de Actieve Families is dit opvallend: voor hen is cultuur niet de meest voor de hand liggende optie voor vrijetijdsbesteding, maar ze laten zo zien wel graag mee te beslissen. Cultuurdeelname Ruim een kwart van de respondenten geeft aan 1 tot 3 keer per jaar in Noord een cultuurinitiatief te bezoeken, 22% doet dat buiten Rotterdam Noord. Bijna een kwart brengt meer dan 10 keer per jaar een bezoek aan een kunstinitiatief in Noord en ruim een derde doet dat buiten Rotterdam Noord. Betrokkenheid Bijna de helft van de respondenten is bij het experiment terecht gekomen via sociale media. Meer dan de helft van de stemmers heeft aangegeven dat de gemeente hen mag benaderen om vaker mee te praten over kunst en cultuur in Rotterdam Noord. Alle leeftijdscategorieën hebben meegedaan met dit experiment. De grootse groep respondenten zit in de leeftijdsklasse 20 t/m 50 jaar. De oudste deelnemer is 92 jaar. Over burgerbudgettering Een kwart van de stemmers vindt dat bewoners in de toekomst via een online formulier moeten meebepalen hoe het geld over kunstinitiatieven in het gebied verdeeld moeten worden. Eveneens een kwart vindt dat dit moet worden overgelaten aan een commissie van experts. 4.2 Bevindingen Het experiment levert een aantal interessante bevindingen op over de manier waarop inwoners van Rotterdam-Noord naar kunst en cultuur kijken. Publieksbereik Met dit experiment worden doelgroepen bereikt die cultuur als ongebruikelijk ervaren. De respons is geografisch goed verdeeld over de wijk; bijna in elke straat heeft er wel iemand deelgenomen. Cultuurdeelname Op dit experiment reageren tientallen mensen die nooit aan kunstinitiatieven deelnemen in de wijk en/of Rotterdam. 17

Er zijn 47 stemmen geweest op het initiatief dat ik miste. Daarin kwamen Aagje, Liskids, Jeu de Boules, Lisplein5, Stichting Kunstpromotie van Welzijn Noord, Turkse Bazaar Pijnackerplein naar voren. De initiatieven die genoemd zijn pasten niet binnen de gestelde criteria. Ook werd een aantal keer een initiatief genoemd dat wel in de lijst stond. Betrokkenheid De meeste respondenten die aangeven om mee te willen praten over kunst en cultuur komen juist uit de wijken waarin de algemene participatiegraad het laagst is. De initiatieven die vanaf de start de verbinding hebben gemaakt met de wijk: waarbij de Cultuurscout verbindingen heeft gemaakt met verschillende stakeholders in de omgeving en waarbij de initiatiefnemer binding heeft met de wijk, staan in de top 10 op zowel aantal stemmen als toegekend bedrag: Duizel in het Park, Studio de Bakkerij, Bird Rotterdam, Pijnackerplein Bluegrassfestival, Het Vroesenpaviljoen, Klooster Oude Noorden, CineNoord- ZienInNoord, Route Du Nord. Op het gesponsorde bericht op facebook van de Gebiedscommissie is een engagement van 398 personen, wat betekent dat zoveel personen het bericht hebben geliket, erop hebben gereageerd of het hebben gedeeld. Het bericht heeft ruim 6300 mensen bereikt. De verdeling in leeftijdscategorie op facebook is hetzelfde als de deelname in leeftijdscategorie van het experiment als geheel. Over burgerbudgettering Burgerbudgettering in de kunsten wordt ervaren als een nieuw model naast de huidige bestaande modellen met een commissie van experts. De respondenten hebben bij de keuze van het verdelen van het budget vooral de aantrekkelijkheid van het kunstinitiatief voor de wijk en/of de stad mee laten wegen. Een aantal initiatieven heeft absoluut veel stemmen gekregen, maar er zijn door deze stemmers relatief minder hoge bedragen toegekend. 4.3 Kansen Publieksbereik Voor de doelgroepen die digibeet, analfabeet of die het Nederlands niet voldoende beheersen is een online formulier niet afdoende. Vanuit de ouderenorganisaties bleek terughoudendheid bij de ouderen om het online formulier in te vullen Cultuurdeelname Burgerbudgettering is niet de manier om kinderen en jongeren te bereiken. Het idee om deze doelgroepen te betrekken is interessant en kan waardevolle informatie opleveren, maar verdient andere manieren om dit te onderzoeken. Betrokkenheid De informatie over de instellingen moet helderder en toegankelijker worden. Als je als stemmer de instellingen nu niet kende, was het teveel zoeken. 18

De campagne moet beginnen ruim voordat het stemmen begint. Bewoners moeten vooraf goed geinformeerd worden. De informatie moet eenvoudig en toegankelijk zijn, bijvoorbeeld door mee te sturen met de oproepen. Over burgerbudgettering Weerstand kwam ook vanuit het beeld dat bewoners dachten dat de burgerbudgettering een verkapte bezuinigingsmaatregel was Beter vaker en kleinschaliger, bijvoorbeeld op type instelling of event, of gebied (te grote lijst). Burgerbudgettering kan een manier zijn om nieuwe initiatieven te beoordelen. Het systeem (technisch) Voor veel mensen was het invulformulier te lang. Een script en bestand gekoppeld aan postcodes en huisnummers kan fraude voorkomen maar blijft wel toegankelijk. De boodschap moet vereenvoudigd. Ander digitaal format waar ook pop up schermen mogelijk zijn met informatie waartusen je kan schakelen. 19

5 Bijlage 5.1 Verslaglegging van het symposium de Kunst van het Budget Maandag 30 mei 2016 om 20:00 uur, Veem House for Performance Amsterdam Verslag door Sanne van Tongeren, Student Hogeschool Rotterdam co productie tussen BAU dance & performance en LINC werkgroep De Kunst van het Budget. Introductie door P. Adriaansen, hoofddocent Universiteit Utrecht. Burgerbudgettering is een vorm van directe democratie. Het zou de kloof tussen de politiek en de samenleving verkleinen. De sprekers van vanavond lichten toe welke kansen en mogelijkheden zij zien, maar ook wat er op tegen is. Ontstaat er een gemiddelde smaak? Draait kunst alleen nog om grote getallen? Eerste spreker Tanja Mlaker, directrice Stichting Cultuur in Eindhoven Er is niet één richtlijn binnen de kunsten. Alle samenwerkingen zijn maatwerk en kunnen daardoor verschillende uitkomsten hebben die niet altijd van tevoren in te calculeren zijn door het publiek. Burgerbudgettering kan echter wel bijdragen aan dit proces van cocreatie. Het levert een vorm van wederzijdse betrokkenheid op, de burgers hebben meer inzicht in kunst. Het is echter wel aan de kunstenaar om dat gesprek tussen burger en kunstenaar vorm en betekenis te geven. De complexiteit op hoog niveau is te ingewikkeld voor burgerbudgettering omdat daar ook een deel bedrijfsvoering bij komt kijken. Burgerbudgettering kan echter wel ingezet worden om de behoeften van het publiek te peilen en op die manier een vorm van dataverzameling zijn. Echter, op alle niveaus heb je een avontuurlijke geest nodig om burgerbudgettering tot een eventueel succes te brengen. Tweede spreker David Bade, beeldend kunstenaar Er wordt gesproken over betrokkenheid van de burger bij de kunst, maar wat is die betrokkenheid? Kunst moet kwaliteit hebben en daardoor de burger erbij betrekken. Die kwaliteit kan alleen tot stand komen als de emancipatie van de kunstenaars bevorderd wordt door middel van onderwijs. Daarnaast moet de kunstenaar zelf ook bijgebracht worden wat de waarde van kunst is. Daarnaast is democratie, en dus burgerbudgettering, nooit goed voor de kunst. Kunst komt niet voort uit beleid. Het isolement rondom kunst komt voort uit het problematiseren van de kunst, en dat isolement wekt argwaan op bij de burger. Derde spreker Anna Tilroe, kunstcriticus Een kunstcriticus is een bemiddelaar tussen publiek en kunst, via een bepaald medium, in mijn geval de kranten. Ik ben voor het betrekken van burgers bij kunst, maar zij kunnen nooit beslissen over topkunst. Wanneer er een tentoonstelling georganiseerd wordt, moeten burgers daarbij betrokken worden door ze te informeren en verantwoordelijkheid te geven. Daarnaast moet de kunstenaar respect tonen voor de geschiedenis van de plaats en de gemeenschap. Echter, het beslissen over kunst en het bijpassende budget is hoe dan ook niet voor burgers weggelegd omdat zij niet capabel 20

zijn topkunst te onderscheiden en op waarde te schatten. Zij zijn namelijk vooral op zoek naar een bevestiging van wart zij al kennen, waardoor andere vormen van kunst niet aan bod komen. Het Parool, 1 juni 2016 21

5.2 Bijlage de 50 kunstinitiatieven voor de Burger Bepaalt Cultuureducatie: zelf actief beoefenen van een kunstvorm: Badkonijn, Vroesenpark Voor het 5e jaar dobbert het Badkonijn alweer in het Vroesenpark. Kenmerkend voor het Badkonijn is, dat hij ieder jaar van uiterlijk veranderd. Dit nieuwe uiterlijk wordt elk jaar met en door de kinderen uit Noord gerealiseerd. Aan de hand van een tekenwedstrijd, wordt er 1 ontwerp uitgekozen die wij er dan samen met de kinderen op schilderen. Daarna dobbert het vrolijke kunstwerk de hele zomer in het Vroesenpark. http://kwannietang.nl Tangoschool Cuartito Azul, Schoterbosstraat 17 Stichting tangoschool Cuartito Azul is een begrip voor Argentijnse tango in Rotterdam. Midden in het ZoHokwartier heeft de school een bruisende en sfeervolle plek voor dans, muziek, spontane ontmoeting, plezier en creativiteit. 5 avonden per week zijn er tangolessen en in het weekend zijn er technieklessen, workshops en tangodansfeesten. Daarnaast kan men er terecht voor buikdans, Balfolk volksdansen, contact improvisatie, RoffaSwing jazzdans en Kizomba. www.cuartitoazul.nl Dans Atelier van Lang Leve Kunst, Het Atrium van Humanitas Bergweg, Bergwegplantsoen 10 Houdt u van dansen en woont u in Noord of omgeving? Dan is dit uw kans! Eens per week een paar uurtjes lekker dansen in een gezellige omgeving. Vindt u line-dance leuk? Of geniet u juist van een sierlijke moderne dans? Iedereen kent zijn favoriet, om deze reden biedt Lang Leve Kunst in Noord het Open Dansatelier aan. De ene week worden er lessen gegeven en de andere week is het vrijdansen. Gezellig om andere mensen te ontmoeten. En er is een vast dansgroep die werken aan een dansproductie en treden op. Dinsdagmiddag van 15.00 17.00. op maandagmiddag de vaste dansgroep van 15.00 16.30 uur. www.pluspuntrotterdam.nl/lang-leve- kunst De Gitaaracademie, Talmastraat 90B De Gitaaracademie biedt lessen voor ieder niveau, iedere leeftijd en ieder budget. Nederlands beste gitaristen staan tot je beschikking om je met passie en ervaring effectief te leiden en te begeleiden. Er zijn verschillende lesmogelijkheden: individuele lessen, duo- of triolessen, groepscursussen en workshops. In onze speciaal ontwikkelde groepscursus (voor volwassenen, kinderen of senioren) leer je al in 10 lessen een goede basis. Naast gitaarlessen organiseert De Gitaaracademie veel activiteiten voor de bewoners van Noord. Naast 2 gitaarconcerten waar onze leerlingen en docenten optreden, werken we jaarlijks naar een speciaal kinderconcert toe. Het seizoen wordt afgesloten met een Summerclass en gitaarconcert van een meestergitarist. Kom eens binnenlopen en informeer naar ons mooie programma! www.degitaaracademie.nl Echte Helden, Het Klooster Oude Noorden, Ruivenstraat 81 Echte Helden is een inspirerende, spannende en leuke week waarbij kinderen uit Rotterdam Noord onder leiding van vakdocenten aan het werk gaan met de kunstdisciplines dans, muziek, theater, schrijven, animatie, decor en kostuums. Er wordt interdisciplinair gewerkt. Een klassiek verhaal is de basis van het project. In het midden van de week bezoeken kinderen en ouders ter inspiratie een professionele voorstelling. Aan het einde van de week is er de Echte Helden voorstelling, een presentatie van de kinderen waarbij ze hun eigen versie van het gekozen klassieke verhaal laten zien. herfstvakantie, maandag 17 oktober t/m vrijdag 21 oktober 2016 www.wijzijnechtehelden.nl 22

Fris Projecten, Vijverhofstraat 47 Wij ontwikkelen en organiseren beeldendekunstprojecten en workshops in Rotterdam. Hierbij ligt onze focus op talentontwikkeling, het verbinden van verschillende doelgroepen en het verstevigen van de identiteit van onze deelnemers. We hebben veel ervaring met verschillende doelgroepen zoals kinderen, volwassenen, ouderen en verstandelijk gehandicapten. Wij zijn overtuigd van de kracht van kunsteducatie. Kunstzinnig bezig zijn brengt een diepe concentratie en rust met zich mee en geeft veel plezier, zelfvertrouwen en energie.wij hebben Fris Projecten in 2009 opgericht. Met Fris Projecten kunnen wij onze passie voor creativiteit vormgeven, delen en stimuleren bij anderen. Wij putten veel inspiratie uit onze Egyptisch-Nederlandse afkomst. Dit zie je onder andere terug in onze kunstuitingen, een mix van Arabische en Europese invloeden. www.frisprojecten.com Het Danskantoor, De Nieuwe Banier, Banierstraat 1 Het Danskantoor, Ons motto, iedereen kan en mag dansen. Wij zijn DE dansschool van Rotterdam Noord en bieden diverse dansstijlen aan voor jong en oud, voor ieder wat wils. Bewegen is niet alleen gezond en heel leuk, maar de leerlingen zijn ook heel sociaal en creatief bezig. De kinderen die uit een gezin komen met een laag inkomen, kunnen bij ons dansen met hulp van het Jeugdcultuur fonds. Elk jaar dansen de leerlingen in de eindvoorstelling, zodat ze zelfverzekerd en trots het nieuwe seizoen in kunnen. Buiten de lessen om, geven wij ook leuke kinderfeestjes, workshops en optredens. www.hetdanskantoor.nl Het MultiCultiKoor Rotterdam Noord, Opstandingskerk, Lisplein 31 Het MultiCultiKoor Rotterdam Noord is een meerstemmig koor met ongeveer 45 leden verdeeld over 4 stemgroepen (sopraan, mezzosopraan/mezzoalt, alt, bas/tenor/bariton), onder leiding van Roland Hangelbroek. Het repertoire bestaat uit (meerstemmige) liedjes uit alle delen van de wereld en is hiermee erg veelzijdig. Ons koor streeft ernaar om zowel in samenstelling als in repertoire een afspiegeling te zijn. In Rotterdam Noord kom je vele culturen en talen tegen. Door juist deze diversiteit in onze stad positief te benadrukken in zang en muziek hopen we dat de Rotterdammers elkaars (muziek) cultuur beter leren kennen. Het tweede doel, een multicultureel repertoire, blijkt gemakkelijker te verwezenlijken dan het eerste, een multiculturele samenstelling. In onze concerten brengen wij de diversiteit naar voren, door samen te werken met koren uit andere culturen. www.mckrn.nl Het Ukulele Paradijs, de POLIGONO', Abraham v Stolkweg 100 We werken eigenlijk vooral aan 'betrokkenheid en harmonie en de ukulele is daar uitermate geschikt voor. Dit is een ontmoetingplek in de POLIGONO' op de Abraham v Stolkweg en houdt zich bezig met het bevorderen van muziekonderwijs voor jong en oud dmv de ukulele! Dit doen zij oa met vrolijke theatrale Ukulele Play Alongs, cursussen en workshops in Het Ukulele Parardijs of daarbuiten. Ukulele In De Klas is een interactief lesprogramma om muziek weer terug te brengen in het onderwijs. Hier is uiteindelijk de fysieke winkel/podium/ontmoetingsplek uit voort gekomen die zich in de nabije toekomst zal gaan huisvesten in een antieke woonwagen. (Ook willen we een theatervoorstelling maken genaamd 'de Evangelisten! ) Nota Bene: Sinds 1998 staat onze ukulele chordfinder op internet. www.ukulele.nl/chordfinder. Deze is ruim 30.000 x (gratis) gedownload en enorm veel mensen over de hele wereld hebben er ukulele mee leren spelen. www.ukulele.nl Jeugdtheaterschool Hofplein, Benthemplein 13 Zeg je Hofplein, dan zeg je THEATER! Bij Hofplein gaat theater om plezier, lef, humor, actualiteit, lachen, zweten en je stem laten horen (hard of zacht). Niet achterover leunen, maar doen! Bij Jeugdtheaterschool Hofplein verken je je grenzen en soms verleg je er nog een ook. Onze theaterprofessi- 23

onals maken samen met jou van iedere les of repetitie een theatrale belevenis. De lessen en repetities zijn altijd een avontuur: soms grappig, soms uitdagend, maar altijd leuk en vol ontdekkingen! In het najaar van 2016 wordt het Hofpleintheater verbouwd en krijgt het naast haar traditionele theaterfunctie een aantal nieuwe functies: huis-in-de-wijk, leerwerkbedrijf, ontmoeting- en verbindingsplek én leslocatie van Jeugdtheaterschool Hofplein. Met de verbouwing worden er o.a. vijf theaterstudio s gerealiseerd. Vanaf medio december zal het mogelijk zijn lessen te volgen bij Jeugdtheaterschool Hofplein in Noord aan het Benthemplein 13. Kinderen en jongeren kunnen zo in hun eigen omgeving kennismaken met theater. www.hofpleinrotterdam.nl Mesh Print Club, Zomerhofstraat 74 Mesh Print Club is een zeefdruk werkplaats, waar je als lid 24 uur per dag toegang hebt. Op de werkplaats is alles aanwezig om om jouw ontwerp te drukken zoals; zeefdruk tafels, inkt, ramen, films, belichting apparatuur, enz. De Mesh is als een klein clubje begonnen, maar is enorm gegroeid en heeft Rotterdams beste en leukste beeldmakers als leden. www.meshprintclub.com Muziekcentrum Noord, t Klooster Oude Noorden, Ruivenstraat 81 Of je nu interesse hebt in klassieke muziek, pop, jazz of wereldmuziek je kunt bij Muziekcentrum Noord in Rotterdam kiezen uit een breed aanbod aan mogelijkheden op diverse muziekinstrumenten. Onze ervaren en gediplomeerde docenten staan klaar om jou alles bij te brengen over hun instrument en muziekstijl. Voor kinderen én volwassenen! Kom voor een ultieme muziekervaring naar onze projecten en houd onze website in de gaten voor alle lessen, cursussen en workshops: www.muziekcentrumnoord.nlslotconcert: 26 juni 2016, 13:30u Proeflessen/open muzieklessen, 15:00u Slotconcert: muzikale en feestelijke afsluiting van het schooljaar waarbij leerlingen gezamenlijk laten horen wat zij het afgelopen jaar hebben geleerd. STADSMUZIKANTEN: Zondag 30 oktober 2016 10:00 17:00u, Doe mee aan de levendige muziekworkshops, bezoek de voorstelling De vergeten droom van het Rotterdams Philharmonisch Orkest, Bouw je eigen muziekinstrument en win de muziekquiz! www.muziekcentrumnoord.nl School of Music, Nieuwe Banier, thuisstudio Wietse Bergweg, BSO Pierewaaier, thuisstudio Marijn Liskwartier, thuisstudio Floris Oude Noorden, de Mafkees Vijverhofstraat School of Music is een muziekschool bestaande uit een combinatie van gedeelde leslocaties en thuisstudio's waar muziekdocenten zelfstandig hun muzieklessen verzorgen. We helpen muziekdocenten met de werving van leerlingen, zorgen voor een goedlopende leerlingenadministratie en maken evenementen als een voorspeeldag mogelijk. Door onze laagdrempelige opzet hebben we veel diversiteit in ons aanbod en kunnen we makkelijk inspelen op de vraag naar muziekles door de stad heen. School of Music is in Noord momenteel actief in Liskwartier met piano- en zangles, Agniesebuurt met o.a. piano-, zang-, bas- en gitaarles, Blijdorp met zang-, bas- en gitaarles en het Oude Noorden met trompet- en saxofoonles. Met een extra investering kunnen wij: ons aanbod diverser maken met meer cursussen en spreiding over de stad, investeren in betaalbare groepslessen zoals bandcoaching en muzikale ontwikkeling en nieuwe initiatieven mogelijk maken zoals masterclasses voor gevorderden. schoolofmusic.nl Kinderparadijs Meidoorn, Meidoornstraat 47 Om kinderen te prikkelen, te verbazen, nieuwe dingen te laten ontdekken, maar vooral vertrouwen en geloof te geven in eigen kunnen (je eigen Maakkracht ontdekken) organiseert Kinderparadijs Meidoorn verschillende workshops op het gebied van Kunst, Natuur, Taal en Techniek, na en onder schooltijd. Daarnaast staan alle workshops altijd in dienst van de ontwikkeling van sociale vaardighe- 24

den en gebeurt dit alles in een positieve uitdagende omgeving, waar Speeltuin Wikado (een Speeltuin gemaakt van Windmolenwieken en ander hergebruikt materiaal) en de Avonturentuin (een spannende binnentuin) de basis vormen. Laagdrempeligheid en sociale binding zorgt ervoor dat kinderen buiten - het voor hen bekende - durven stappen en op deze manier de eigen culturele belevingswereld vergroten en op ontdekking gaan. www.kinderparadijs.net Theaterwerkplaats voor Ouwe Rotten, Theater t Kapelletje, Van der Sluysstraat 176 De Theaterwerkplaats voor Ouwe Rotten is een inspirerende plek waar 60-plussers hun theatertalenten kunnen ontdekken en ontwikkelen. We maken voorstellingen over onderwerpen die de spelers aandragen en schrijven samen met hen de teksten. Er wordt gerepeteerd in Theater t Kapelletje. Onze voorstellingen zijn te zien in dit gezellige theatertje, maar we spelen ook in woonzorgcentra en bij ouderengroepen. iedere donderdag www.theaterwerkplaatsouwerotten.nl Festivals: een groot evenement met een reeks optredens Blijdorp Festival, Roel Langerakpark Muziek, kunst, cultuur en blijheid: Dit zijn de dingen waar Blijdorp Festival om draait. Op zaterdag 13 augustus vindt de 3e editie plaats naast Diergaarde Blijdorp in het Roel Langerakpark. Een verborgen stukje groen midden in Rotterdam. Blijdorp Festival is een klein festival dat zich focust op een intieme sfeer in plaats van grote bezoekersaantallen. Het park, de omgeving, de muziek van de dj s en live acts, dit alles werkt mee aan de uitbundige zomerse festival sfeer. Blijdorp Festival werd vorig jaar genomineerd als Beste Festival van Rotterdam en werkt samen met haar culture partners Rotown en Motel Mozaique. Zaterdag 13 augustus 2016 http://www.blijdorpfestival.nl/ Duizel in het Park, Vroesenpark Duizel in het Park is het stadsfestival van de verwondering. Dit zomerse festival is er voor buurtbewoners, Rotterdammers en voor mensen van ver daarbuiten, jong en oud, en moedigt aan tot ontmoeting en interactie, prikkelt de fantasie en daagt uit om nieuwe ervaringen op te doen. We gaan op ontdekkingstocht naar wat het stadsleven mooi, bijzonder en de moeite waard maakt. Je fantasie wordt geprikkeld met kwalitatieve en tegelijkertijd toegankelijke kunstprojecten, voordrachten, optredens van schrijvers en muzikanten, gesprekken, performances en installaties. 5, 6 en 7 augustus 2016 www.duizelinhetpark.nl Feestival, Noordplein Wanneer je door de boog met FEESTIVAL loopt, kom je in een andere wereld. Het Noordplein is veranderd in een grote Ontdekhoek boordevol bedrijvigheid en optredens op het randje van het menselijke kunnen. Als je rondloopt is er van alles te doen en te beleven: meebouwen aan de buurtmobile, papieren vliegtuigjes wedstrijd, muziekinstrumenten maken en bespelen, experimenteren in een heus laboratorium, papiermaken, melk karnen, boter slaan, camera obscura, brood bakken, fikkie stoken en andere belangrijke zaken. Dit alles zal worden verweven met een ingenieuze programmering van onder meer het installatie theater van de Tukkers Connection, de onnavolgbare goochelshow Dodo the resurrection, origamitheater, de grote wetenschapsbingo en vele andere belanghebbende zaken. Feestival is echter veel meer dan een grote ontdekhoek. Het laat bezoekers op ongedwongen wijze ontdekken wat er op cultureel gebied te vinden is in het Oude Noorden: percussie, buikdans, flamencomuziek, striptekenen, hip design van oude kledin, streetdance, hiphop, een opvoedquiz, bruggen bouwen met kartonnen dozen, kinderkunst, afrodance, circustheater 25

14 en 15 oktober 2016 http://www.kinderparadijs.net/ Het Pijnackerplein Bluegrass Festival, Pijnackerplein Het Pijnackerplein Bluegrass Festival biedt een keur aan (inter-)nationale artiesten; de crème de la crème op het gebied van bluegrass in de meest brede zin van het genre. Spraakmakende bands en artiesten, geïnspireerd op American roots uit de eerste helft van de vorige eeuw, laten je een geluid horen met invloeden uit bluegrass, swamp-blues, hillbilly, country, folk, soul, western-swing, rockabilly en gospel. Binnenkort worden de eerste namen van het programma op website bekendgemaakt.tijdens het festival zijn er een groot aantal activiteiten zoals: masterclasses, jamsessies, striptekenworkshops en een expositie. De onlosmakelijk aan het festival verbonden bluegrass markt biedt volop snuisterijen, kleding, muziek, instrumenten en een breed assortiment home-made food & drinks. Het festival is gratis toegankelijk. 24,25,26 juni 2016 http://bluegrassfestival.nl/ Het Statensingelconcert, De Statensingel Het Statensingelconcert is bedoelt om de saamhorigheid en binding van inwoners van Blijdorp te bevorderen met een spetterend programma voor alle inwoners van Blijdorp. Het programma biedt een mengeling van optredens met verschillende soorten muziek en een afwisseling van professionele artiesten met enthousiaste amateurs uit de wijk Blijdorp. De doelgroep ouderen zal dit jaar speciaal in het zonnetje worden gezet tijdens dit concert. vrijdag 26 augustus 2016 van 19:00 uur tot 23:00 www.bewonersorganisatie-blijdorp.nl Het Vrije Volk Festival, Vroesenpark Rotterdam is van iedereen, maar dat wordt nog wel eens vergeten. Het Vrije Volk Festival is een boetiek festival, een smeltkroes van innovatieve collaboraties waar beleving voorop staat. Onder muzikale begeleiding van internationale en nationale artiesten kunnen bezoekers genieten van het lekkerste eten, drinken, kunst en performances van Rotterdamse ondernemers. In een intieme setting aan het water zorgt het decor voor een top ervaring in het Vroesenpark. Volgens initiatiefnemer Aziz Yagoub "is Het Vrije Volk van iedereen. Zaterdag 27 augustus, 13:00-23:00 www.vrijevolkfestival.nl Noord Zie Jazz, Brancoplein, Bergsingelkerk, Vroesenpaviljoen, Gare du Nord, De Waerschut, 't Trefpunt, Westerkaatje, Humanitas Bergweg, Bertmans, Pijnackerplein, Proeflokaal Faas Noord Zie Jazz organiseert in de aanloop naar het North Sea Jazz Festival een concertenreeks van jazz, soul en wereldmuziek. De concerten vinden plaats in intieme settings en op verassend locaties in Rotterdam Noord en laat het publiek kennis maken met de verscheidenheid die het Oude Noorden rijk is. De eerste 2 edities in 2013 en 2014 werden drukbezocht en waren vrijwel helemaal uitverkocht. Uit de enquête blijkt dat de bewoners van Noord het festival positief beoordeelden en aangegeven een volgende editie zeer op prijs te stellen. 24 juni t/m 10 juli 2016 www.noordziejazz.nl Place Bon Ton, Pijnackerplein, zaterdag 4 juni 2016 Niet zomaar een kunst- en curiosamarkt, maar een cultureel evenement in de franse sfeer, op een mooi historisch plein in het Oude Noorden. Muziekoptredens, (kunst)workshops voor jong en oud, literairpodium, dans, foodstands en terrassen. Kunst en Cultuur in een ontspannen sfeer! 26

Plusparade Festival, Het Atrium van Humanitas Bergweg, Bergwegplantsoen 10 Het PlusParade Festival is er voor alle ouderen in Noord die hun interesse en talenten op het gebied van kunst willen ontdekken!kunstenaars geven diverse workshops, zoals fotografie, theater, dans,schilderen, boetseren, muziek, zang, dichten en verhalen schrijven. Ook zijn er exposities en spetterende optredens te zien van andere ouderen,acteurs en muzikanten. Tijdens het festival ga je in workshops zelf aan de slag en ervaar je wat het met je doet. Ook na afloop van het festival zijn er kunst-workshops en korte projecten waar je aan deel kunt nemen. 4 t/m 7 oktober 2016 www.pluspuntrotterdam.nl/lang-leve- kunst Roffa Mon Amour, Het dak van het Hofplein Station De 4e editie van het festival presenteert een uniek filmprogramma van zeven aanstormende regisseurs. Een (film)kenner leidt de film in en er is een randprogramma toegespitst op de film. Met verfrissende horeca en het prachtige uitzicht over de skyline van Rotterdam is het festival dé ontmoetingsplek voor cultuur minnend Nederland. Toegang tot het terrein is gratis, een filmkaartje kost 7,50. 27 juli tot en met 31 juli 2016 www.roffamonamour.com Rotte PICNIC ISLAND, De Rotte, Zaagmolenkade Rotte PICNIC ISLAND is een idee van Rotterdammers met een gedeelde passie voor de Rotte. Laten we het plezier van deze rivier zichtbaar maken en haar tot een plek maken waar je heerlijk kunt genieten. Met pop-up eilanden in de Rotte kan je van de stad genieten vanuit het perspectief van de rivier. Rotte PICNIC ISLAND is een relaxte, tijdelijke tropische hot spot, met een floating market, muziekoptredens, vaartochtjes, surfers en zwemmers. Het ademt een sfeer van vrijheid. 1,2,3 juli 2016 www.picnicisland.nl Route Du Nord, De voormalige gevangenis, Noordsingel 115 De 14de editie van Route du Nord biedt opnieuw een spannende mix van beeldende kunst, performance en muziek. Het al meer dan 10 jaar door Rotterdam-Noord zwervende kunsttentoonstelling, strijkt gedurende twee weekenden neer in de voormalige gevangenis aan de Noordsingel. Daarnaast presenteert Route du Nord een tentoonstelling in het Zomerhofkwartier (ZoHo), samengesteld door gastcurator Hans van der Ham. Als gastcurator heeft hij ook het thema RITUAL AND THE SACRED voor de centrale expo bedacht. 10-12 juni en 17-19 juni 2016 www.routedunord.nl Zomermuziek op de Rotte, De Rotte, Zaagmolenkade Een prachtig driedaags evenement op een unieke locatie op de Rotte. Met een podium op de Zaagmolenkade, een fijne tribune, een klein podium en een barretje op de kade wordt er een soort amfitheater gecreëerd waar jong en oud zich voor drie dagen lang kan laten onderdompelen in een betoverende muzikale ontdekkingstocht; Het Rotterdams kamerorkest Sinfonia met immer verrassende gasten, trompettist Eric Vloeimans met de powerjazz van Gatecrash, soulvolle stem van zangeres Ntjam Rosie, een jongerenpodium met talentrijk Rotterdam Noord, betoverende samenzang van de Mourning Glories, dampende Chicago Blues van Keith Dunn, Jazzy afro Grooves van de Rot Muziek op de Rotte. Een bruisende potpourri van talent uit Noord en Rotterdamse topartiesten. 17,18,19 juni 2016 27

Kunstprojecten of programma s : terugkerende of doorlopende initiatieven 40,48, Zomerhofkwartier Elke woensdagavond om 20.00 organiseren partijen in het Zomerhofkwartier (ZOHO) een publieke avond voor een breed publiek. Elke week is er een ander thema. De eerste woensdag van de maand is het Inspiring Cities, Inspiring Films programma. De tweede woensdag organiseren we een themavond over een onderwerp van een bedrijf uit ZOHO dat aan producten werkt met relevantie voor de stad. De derde woensdagavond is Wetenschapswoensdag en koppelen we een wetenschapper aan een partij uit de praktijk. De vierde avond geven we ruimte aan partijen met ideeën om de stad te versterken. We werken samen met bewoners via de wijncoöperatie Noord, met bedrijven uit het gebied en met partijen met hart voor de stad. Elke woensdag om 20.00 uur http://www.zohorotterdam.nl/ Houweling Telecommuseum, Vlaggemansstraat 15 Het Houweling Telecommuseum toont de geschiedenis van de Rotterdamse telecommunicatie van eind 1800 tot heden. Alle apparatuur is nog werkend te zien zoals oude telefoons, telexen centrales en klokken. Momenteel zijn we bezig met het herinrichten van het museum zodat er logische tijdvolgorde ontstaat. Een tweede project is het maken van een speelkamer voor kinderen waar naar hartenlust, gebeld, getelext, gefaxt en gelast mag worden. Geopend alleen op dinsdag vanaf 9 uur. De laatste rondleiding start om 14.30. www.houwelingtelecommuseum.com Museumwoning, Jacob Catsstraat 23 Terwijl u bij ons in de alkoofwoning rondloopt ervaart u de woonomstandigheden van de jaren 30-40. Om de hoek ziet u een huis met de inrichting uit de jaren 50-60.In de ontvangstruimte hebben wij een expositie over het leven van de schilder Willem de Kooning. Onder andere een afbeelding van een schilderij die hij op 12 jarige leeftijd maakte. www.museumwoning.nl Open deuren ATELIERS Ackersdijkstraat 20 Ateliercomplex Ackersdijkstraat 20 opent voor twee dagen haar deuren. Buurtbewoners en andere geïnteresseerden worden uitgenodigd om kennis te maken met de gebruikers van het pand en hun werk, zowel als bezoeker en als deelnemer. Speciaal tijdens deze dagen bieden zij workshops aan, zijn er korte voorstellingen te zien en worden gasten verwelkomt met een hapje en drankje. Ateliercomplex Ackersdijkstraat 20 2 dagen in het najaar http://ackersdijkstraat20.blogspot.nl/ RoRo Buitenmuseum, Berwergplantsoen, Café de Klok, Café de Bel RoRo buiten laat kunstwerken zien in de openbare ruimte in Noord. Roro buiten heeft 3 standplaatsen namelijk op de stoep Bij café de Kolk, café de Bel en bij het Bergwegplantsoen. RoRo Buiten wil met de wisselende kunstwerken van verschillende kunstenaars een aantrekkelijker leegomgeving creëren. Er zijn inmiddels 2 openingsmanifestaties geweest en 6 verschillende kunstwerken van verschillende kunstenaars geëxposeerd. Elke 6 maanden 3 nieuwe kunstwerken op 3 verschillende locaties rorobuiten.tumblr.com Rotterdam Chamber Music Society, Bergsingelkerk, Bergsingel 150 Kamermuziek in Noord. Wist u dat u in een heel muzikale wijk woont? Veel musici uit het Rotterdam Philharmonisch Orkest (RPhO), maar ook veel conservatoriumstudenten wonen vlak om de hoek! Zo 28

ook Julien Hervé, solo-klarinettist van het RPhO. Hij heeft Rotterdam Chamber Music Society (RCMS) opgericht om in zijn eigen wijk gratis kamermuziek-concerten te kunnen geven. In de Bergsingelkerk in het Liskwartier treden vier à vijf keer per jaar conservatoriumstudenten samen op met ervaren musici. Steun dit mooie initiatief door op RCMS te stemmen en natuurlijk door langs te komen op een van de concerten. 4 a 5 keer per jaar https://www.facebook.com/rotterdamchambermusicsociety/ Stad in de Maak, Pieter de Raatdstraat 35 en 37, Banierstraat 62, Bloklandstraat 190 Stad in de Maak (SidM) werkt in Rotterdam Noord aan het alternatief ontwikkelen van leegstaand vastgoed. Onderdeel van de doelstelling van SidM is het vrijhouden voor collectief gebruik van de begane grond van de panden die in beheer zijn, zoals samenkomen, samen onderzoeken, leren, exposeren en het starten van micro-economische activiteiten, winkeltjes en werkplaatsen. De eerste testcases zijn buurtwassalon Wasbuur en amateurbrouwerij Browery aan de Pieter de Raadtstraat. Van zomer 2016 t/m voorjaar 2017 zijn deze locaties (drie op dit moment) gereserveerd voor het programma Pioniersmeent De Stokerij. Tien a twaalf verschillende kunstenaars gaan de uitdaging aan om de ruimtes aan de straat te gebruiken als aanjager voor onderling contact tussen bewoners, voor het starten van kleine ondernemingen en voor het betekenis geven aan het begrip commons (meenten in het oud-nederlands): vrije ruimten voor collectief beheer en gebruik. www.stadindemaak.nl TimeWindow, Teilingerstraat 120 57 jonge podiumkunstenaars toveren een saaie kantooretage aan de Teilingerstraat om tot een ruimte waar alles wat het waard is te bedenken echt kan worden. Rotterdam Noord heeft de primeur, want nooit eerder werden de krachten van jonge talenten gebundeld zoals deze nieuwe generatie dat doet met TimeWindow. Ze werken met elkaar en met de omgeving; scheppen een levendige omgeving en kiezen voor Noord als locatie. Het begint in mei 2016: verheugt u zich alvast op spannende projecten, waarin de kunstenaars u een kijkje in de keuken gunnen en een plaats geven in het maken van (podium-)kunst in Rotterdam. Podia: locaties die kunst en cultuur programmeren als hoofdactiviteit hebben BIRD Rotterdam, Raampoortstraat 26-30 BIRD is de gedroomde jazzclub van iedere grote stad in de wereld. Een plek waar zowel levende legendes als Roy Hargrove en Roy Ayers als toekomstige legendes als Lianne La Havas en Jack Garratt op het podium staan. Waar je tot diep in de nacht kunt dansen op de detroithouse van Theo Parrish en Moodymann en de volgende middag kunt bijkomen tijdens een ontspannen luisterconcert van soulzangeres Ntjam Rosie. Een plek die muziekliefhebbers uit heel Nederland, België en zelfs Engeland op hun bucketlist hebben staan. Waar jonge muzikanten elkaar ontmoeten, samen spelen en experimenteren; een plek dus, waar nieuwe muzikanten, bands en stromingen ontstaan. Waar muzieknerds goedkeurend toekijken hoe studenten uit hun dak gaan, pizza-etende hockeymeisjes flirten met b-boys aan de bar, vijfjarige relaties gevierd worden met vijfgangendiners en hiphopheads en liefhebbers van traditionele jazz discussiëren over wiens invloed verder reikt: die van jazzsaxofonist Charlie Parker of die van hiphopproducer J Dilla. Er is geen enkele andere uitgaansplek in Rotterdam en wellicht zelfs Nederland waar je deze mix van mensen, stijlen en culturen vindt. www.bird-rotterdam.nl CineNoord-ZienInNoord, Studio de Bakkerij, Bergweg 283 CineNoord is dé filmvertoner van Rotterdam-Noord! Wekelijks programmeert CineNoord een kwaliteitsfilm en tweewekelijks een eigenwijze jeugdfilm met voorafgaand een filmworkshop voor kinderen van 7 t/m 12 jaar. In het voorprogramma voor de hoofdfilm leidt een host de film in en krijgen 29

Rotterdamse filmmakers een podium om hun werk te vertonen. CineNoord is er voor alle Noordelingen die van film houden! Iedere week op donderdagavond een voorfilm + hoofdfilm; elke twee weken op woensdagmiddag een jeugdfilm en workshop. www.cinenoordrotterdam.nl City Art Rotterdam, Insulindestraat 248 In een groot post industrieel pand zijn wij een culturele broedplaats gestart. Een podium voor beeld en geluid. Jonge internationale kunstenaars kunnen hier hun kunnen tonen en delen. Dit ook na afronding van hun studie b.v Codarts Willem de Kooning e.d. Interdisciplinaire evenementen worden hier uitgevoerd. Muziek treft film, treft dans, treft beeldende kunst etc. Het publiek is gemêleerd van kunstliefhebber tot publiek dat nooit eerder kunst heeft ervaren. Alle evenementen worden mogelijk gemaakt door de kunstenaars zelf. www.cityartrotterdam.nl De Rotterdamse Salon, Rechter Rottekade 407 De Rotterdamse Salon is gevestigd ín het prachtige 18e eeuwse Koopmanshuis. De rijk gedecoreerde setting van de originele Koopmanskamer - met beschilderd plafond en fantastische Rococo haardpartij - maakt de sfeer van de Rotterdamse Salon. De Rotterdamse Salon is geïnspireerd op de bijeenkomsten van de Franse Salons die vrouwen organiseerden in de 17e & 18e eeuw Om de kennis te verbreden en op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen organiseerden zij een vrijdenkerplaats. Daar kon men, onder het genot van een hapje en een drankje, ideeën uitwisselen en praten over kunst, wetenschap, bedrijfsleven en politiek. Zo stimuleerden zij netwerken, strategisch handelen en kregen ze zaken op de politieke, culturele en maatschappelijke agenda. De programmering Salonnen is altijd veelzijdig: muziek zoals fado, opera, jazz, lezingen van o.a. Martijn Aslander en Vincent Everts, gedichten met Myrte Leffring, toneel, film door filmgezelschap De Scherpe Blik, http://rotterdamsesalon.nl/ Galerie Untitled - Untitled Presents, Bergweg 211 Galerie Untitled is een kunstgalerie en bevindt zich in het creatieve Rotterdam Noord. Untitled vertegenwoordigt hedendaagse werk van zowel gevestigde kunstenaars als jonge talenten zoals Raoul Deleo, Sander Buijk, Lenny Oosterwijk, Ingrid Baars, Otto Snoek, Johan Kleinjan, Levi Jacobse, Vera Cornel en meer. De verschillende kunstvormen vermengen zich regelmatig met optredens en voordrachten tijdens Untitled Presents, waarin o.a. David van Reybrouck, Shirma Rouse, Mike Boddé, Hugo Borst, Wilfried de Jong te gast waren. Elke 1e zondag van de maand http://www.untitled2011.com/ Studio de Bakkerij, Bergweg 283 Studio de Bakkerij is de culturele huiskamer van Rotterdam Noord. Voor iedereen valt er iets te beleven. Jeugdtheater, stand-up comedy, wijktalkshows, films, muziek en beeldende kunst. Professionele kunst met een lage drempel waardoor iedereen bereikt kan worden.samen met onze buurt zoeken we altijd naar passende voorstellingen en waar het kan maken we plaats voor artiesten uit ons eigen Rotterdam Noord. Door alle verschillende soorten programmering komen verschillende groepen mensen elkaar tegen en maken kennis met elkaar. Dat is in onze ogen de kracht van kunst en cultuur: het brengt mensen samen! In een tijd waarin dat hard nodig is www.studiodebakkerij.nl Theater t Kapelletje, Van der Sluysstraat 176 Theater t Kapelletje is een intiem theater in de steeg tussen de Van der Sluysstraat en de Schiekade, Behalve producties van veel theaterverenigingen, programmeert t Kapelletje cabaret en muziek. 30

Sinds 2010 produceert t Kapelletje speciaal geschreven Rotterdamse wintervoorstellingen. Ook vinden vier keer per jaar gedichtensalons plaats, waar bekende en minder bekende dichters elkaar ontmoeten. Dit najaar staat Verhalen van Noord op het programma. Buurtbewoners kunnen verhalen/situaties opsturen. Theatermakers maken van het materiaal een serie laagdrempelige voorstellingen. http://theaterkapelletje.nl/ Wijkprogrammering: locaties waar kunst en cultuur activiteiten een onderdeel zijn van het aanbod De Nieuwe Banier, Banierstraat 1 De Nieuwe Banier is een gebouw met een theater, een zwerfboekenhuis, een huiskamer, een wijkkeuken, een kinderbieb en nog veel meer. Een co-productie van bewoners, lokale ondernemingen, maatschappelijke organisaties en gemeente Rotterdam. Iedereen kan op zijn eigen level een bijdrage leveren aan het Huis van de wijk. Het culturele programma bestaat uit het Danskantoor, Sunderta dans (Indiase dans), zumba, hiphop, Turkse volksdans, Danscrew Underated, zanggroep Vocalz en ZONDER B, KEN theater, Buurtjes van Marlies (Kindertheater), gitaarles en kunstenaars uit de wijk worden in de gelegenheid gesteld hun werk in de Grote Zaal te exposeren. http://denieuwebanier.nl/ De Waerschut, Van Waerschutstraat 11 De Waerschut biedt aan oudere en kwetsbare bewoners de gelegenheid om elkaar te ontmoeten en om deel te nemen aan (re)creatieve, educatieve en emanciperende activiteiten. De Waerschut biedt op elke maandagmiddag, behalve de 1e maandag van de maand, de activiteit "Collages maken" aan. Elke donderdagmiddag is er een schildercursus. De deelnemers maken kennis met de vele verschillende vormen van schilderen. Op elke 2e zondag van de maand organiseert De Waerschut een gevarieerd aanbod van concerten. In de ontvangstruimte van De Waerschut zijn er exposities te zien van bekende en minder bekende kunstenaars uit de wijk Rotterdam Noord. Om de 2 maanden is er een andere tentoonstelling. http://dewaerschut.nl Het Klooster Oude Noorden, Ruivenstraat 81 Huis van de Wijk het Klooster oude noorden biedt ruimte en faciliteiten aan bewoners en kunstenaars van Noord om een eigen programma, workshop of tentoonstelling te organiseren. Het is een prachtig pand uit begin 1900 met zeer veel mogelijkheden om beginnende initiatieven tot bloei te laten komen. Het gebouw ademt licht en gastvrijheid. We zijn een zeer laagdrempelige organisatie, die met u meedenkt. We hebben een theater, de prachtige kloostergang, de ontvangstfoyer, een tuin en diverse zalen. Het huis van de Wijk wordt bestuurd door mensen uit Noord voor mensen uit Noord. www.kloosteroudenoorden.nl Het Vroesenpaviljoen, Vroesenpark Paviljoen Vroesenpark is een initiatief van bewoners uit Blijdorp om een horecagelegenheid in het Vroesenpark te realiseren, waarbij culturele programmering en het maatschappelijkwelzijn een grote rol spelen. Het paviljoen biedt een podium voor burgers om hun talenten te tonen en ontwikkelen en zorgt voor het versterken van de sociale cohesie in de wijk. Het programma van 2016 is samengesteld dmv een open oproep aan de buur: Wat willen jullie zien / horen / doen? 1 mei t/m 31 oktober 2016 http://vroesenpaviljoen.nl/ Lislokaal, Bergselaan 126a Lislokaal is een bewonersinitiatief dat ruimte biedt voor cultuur en ontmoeting. Doelstelling is de band tussen kunst en maatschappij bloot te leggen, te onderzoeken en te verduidelijken. Dit gaan we 31

weer volop doen in het najaar, met als aanknopingspunt de prachtig projecties van de Rotterdamse kunstenaar Michiel van Bakel, waarbij tijd en ruimte door elkaar lopen. Verder aanschuifdiners, uiteenlopend van Rotterdamse uurboord tot aan Japanse teriyaki, en natuurlijk Poëzie van de onderste Plank! www.lislokaal.nl Souterrain P3, Pijnackerplein 3 In een intieme sfeer op een leuke locatie aan een mooi plein, een jaarlijkse programmering van concerten tot (muziek)theatervoorstellingen. Concerten in verschillende muziekstijlen: klassiek, jazz, opera, pop, gypsy-swing wereldmuziek. Noem het maar. De concerten en voorstellingen worden uitgevoerd door professionele musici en acteurs. Vereniging Pijnackerplein Midden in het Oude Noorden ligt het Pijnackerplein met zijn prachtige muziektent, het hart van de 19e eeuwse wijk. Op het plein en in de muziektent worden door de bewonersvereniging uiteenlopende festiviteiten georganiseerd. Naast bewonersactiviteiten zijn er verschillende optredens: theatervoorstellingen en concerten, van intiem in de koepel tot groot straatorkest op het plein en de KRPH (Koninklijke Rotterdamse Post Hamonie) die prachtige popmuziek spelen. Jaarlijkse afsluiter van het seizoen is de openluchtbioscoop: De Pleinbioscoop. Dit jaar op 16 september en bij regen droog in de koepel. Wij nodigen u van harte uit! http://www.pijnackerplein.eu/ Andere opties: ik mis een aanbod in de wijk of ik wil geen kunst in de wijk o Ik mis namelijk o Ik wil geen kunst aanbod in de wijk 32

5.3 Bijlage: de uitslag van de Burger Bepaalt De uitslag: het bedrag / aantal stemmen 1 juli 2016 Meeste geld Bedrag Meeste stemmen Stemmen 1. Duizel in het Park 3750,96 1. Duizel in het Park 520 2. Studio de Bakkerij 3294,89 2. Bird Rotterdam 472 3. Blijdorp Festival 2823,85 3. Studio de Bakkerij 448 4. Bird Rotterdam 2656,58 4. Blijdorp Festival 439 5. Het Pijnackerplein Bluegrass 2471,80 5. Het Vroesenpaviljoen 420 6. Het Vroesenpaviljoen 2276,01 6. Het Pijnackerplein Bluegrass 370 7. Het Klooster Oude Noorden 2011,71 7. Het Klooster Oude Noorden 352 8. Jeugdtheaterschool Hofplein 2008,31 8. Jeugdtheaterschool Hofplein 347 9. CineNoord-ZienInNoord 1577,14 9. Route Du Nord 318 10. Route Du Nord 1460,75 10. CineNoord-ZienInNoord 305 11. Roffa Mon Amour 1361,85 11. Zomermuziek op de Rotte 235 12. Het Danskantoor 1342,28 12. Roffa Mon Amour 228 13. Stichting Kinderparadijs Meidoorn 1275,85 13. Theater t Kapelletje 226 14. Theater t Kapelletje 1188,48 14. Noord Zie Jazz 224 15. Zomermuziek op de Rotte 1104,53 15. Badkonijn 216 16. De Nieuwe Banier 1078,73 16. City Art Rotterdam 181 17. Stad in de Maak 1059,28 17. Kinderparadijs Meidoorn 180 18. Badkonijn 1054,51 18. De Nieuwe Banier 180 19. Noord Zie Jazz 1023,28 19. Het Danskantoor 178 20. De Gitaaracademie 977,33 20. De Gitaaracademie 167 21. City Art Rotterdam 778,43 21. Stad in de Maak 131 22. Muziekcentrum Noord 753,49 22. Het Statensingelconcert 130 23. Het initiatief dat ik miste 704,83 23. Het MultiCultiKoor 125 24. Het MultiCultiKoor 677,01 24. Muziekcentrum Noord 123 25. Rotterdam Chamber Music Society 644,53 25. Rotte PICNIC ISLAND 121 33

26. De Waerschut 641,36 26. Fris Projecten 115 27. Fris Projecten 584,84 27. Mesh Print Club 112 28. TimeWindow 582,03 28. Het Vrije Volk Festival 111 29. Galerie Untitled - Untitled Presents 575,75 29. Feestival 108 30. Rotte PICNIC ISLAND 575,60 30. Echte Helden 99 31. Het Ukulele Paradijs 563,94 31. De Waerschut 97 32. Het Statensingelconcert 557,94 32. Museumwoning 94 33. Cuartito Azul Rotterdam 544,42 33. Cuartito Azul Rotterdam 92 34. RoRo Buitenmuseum 528,93 34. De Rotterdamse Salon 89 35. Echte Helden 520,61 35. Theaterwerkplaats Ouwe Rotten 89 36. Mesh Print Club 518,77 36. Rotterdam Chamber Music 88 37. Feestival 508,64 37. Lislokaal 88 38. Het Vrije Volk Festival 463,88 38. Het Ukulele Paradijs 86 39. School of Music 445,42 39. Vereniging Pijnackerplein 85 40. De Rotterdamse Salon 393,20 40. Galerie Untitled 83 41. Museumwoning 358,98 41. Het initiatief dat ik miste 79 42. Theaterwerkplaats Ouwe Rotten 350,81 42. School of Music 78 43. Lislokaal 350,24 43. RoRo Buitenmuseum 76 44. Vereniging Pijnackerplein 333,12 44. TimeWindow 73 45. ATELIERS Ackersdijkstraat 20 291,16 45. Dans Atelier van Lang Leve Kunst 60 46. 40,48 258,98 46. ATELIERS Ackersdijkstraat 20 58 47. Dans Atelier van Lang Leve Kunst 209,51 47. 40,48 44 48. Place Bon Ton 172,53 48. Place Bon Ton 43 49. Houweling Telecommuseum 124,93 49. Houweling Telecommuseum 30 50. Plusparade festival 112,01 50. Plusparade festival 25 51. Souterrain P3 76,01 51. Souterrain P3 18 34

PRIJZEN DE BURGER BEPAALT Winnaars per categorie meeste geld: 1. Stad in de Maak, 131 stemmen; Kunstprojecten of programma s : terugkerende of doorlopende initiatieven 2. Jeugdtheaterschool Hofplein, 347 stemmen; Cultuureducatie: zelf actief beoefenen van een kunstvorm 3. Het Vroesenpaviljoen, 420 stemmen; Wijkprogrammering: locaties waar kunst en cultuur activiteiten een onderdeel zijn van het aanbod 4. Studio de Bakkerij, 448 stemmen; Podia: locaties die kunst en cultuur programmeren als hoofd activiteit hebben 5. Duizel in het Park, 520 stemmen ; Festivals: een groot evenement met een reeks optredens Winnaars per categorie meeste stemmen: 1. Jeugdtheaterschool Hofplein, 347 stemmen; Cultuureducatie: zelf actief beoefenen van een kunstvorm 2. Duizel in het Park, 520 stemmen; Festivals: een groot evenement met een reeks optredens 3. Stad in de Maak, 131; Kunstprojecten of programma s : terugkerende of doorlopende initiatieven 4. Bird Rotterdam, 472 stemmen; Podia: locaties die kunst en cultuur programmeren als hoofd activiteit hebben 5. Het Vroesenpaviljoen, 420 stemmen; Wijkprogrammering: locaties waar kunst en cultuur activiteiten een onderdeel zijn van het aanbod 35

5.4 Bijlage: onderzoeksvragen de Burger Bepaalt Hoe vaak per jaar bezoekt u een culturele activiteit in Rotterdam Noord? o nooit o 1-3 keer o 4-6 keer o 7-9 keer o 10 keer of meer Hoe vaak per jaar bezoekt u een culturele activiteit buiten Rotterdam Noord? o nooit o 1-3 keer o 4-6 keer o 7-9 keer o 10 keer of mee Wat heeft u mee laten wegen bij het verdelen van het budget? o persoonlijke interesse o betrokkenheid bij het project o aantrekkelijkheid voor de wijk o aantrekkelijkheid voor de stad o zichtbaarheid van het initiatief o leuke mensen o anders namelijk Wie moeten de financiële bijdrage vanuit de gemeente aan de initiatieven in de wijk volgens u verdelen: o een commissie van deskundigen o een commissie van bewoners o beleidsmedewerkers o de gebiedscommissie o bewoners via een onlineformulier o anders namelijk Op welke manier bent u bij dit onlineformulier terecht gekomen o social media o de wijkkranten o de landelijke dagbladen o een nieuwsbrief o een website o vrienden, bekenden o een culturele aanbieder o een professional o via via o aangesproken door een student o anders namelijk 36

5.5 Bijlage: criteria selectie de Burger Bepaalt 1. Het gaat om een kunstinitiatief dat gevestigd is in Noord 2. Het gaat om een locatie met culturele programmering, een kunstfestival of een project. 3. Bandjes, individuele kunstenaars, e.d. worden niet opgenomen op de lijst. 4. Het Project is van structurele aard. Het initiatief bestaat al en kan ook zonder deze bijdrage georganiseerd worden. De bijdrage is een waarderingsimpuls en kan geïnvesteerd worden om het aanbod en/ of locatie een extra impuls te geven. 5. Nieuwe en/ of eenmalig initiatieven en projecten worden niet meegenomen in het experiment 6. Het is initiatief bestaat uit één of meerdere kunstdisciplines: Dans, theater, muziek, beeldende kunst, film, letteren, cultureel erfgoed in de vorm van een museum 7. Er is een professional in de kunsten betrokken als organisator en/of als uitvoerder van het initiatief (Kwaliteit) 8. De kunstinitiatieven moeten een openbaar karakter hebben. Het is een publiekstoegankelijk aanbod en/of je kan eraan meedoen als inwoner van Noord. Entree prijs, lesgeld en/of contributie mag in rekening gebracht worden bij publiek en deelnemers (openbaar toegankelijk) 9. Het initiatief levert een bijdrage aan het culturele klimaat / de culturele infrastructuur van Noord (impact) 37

5.6 Bijlage: Mosaic Rapportage Cultuurscout Noord Zie voor de complete bijlage het excelbestand, Mosaic Rapportage Cultuurscout Noord tabblad 1: kaartjes tabblad 2: Verdeling Rotterdam Noord tabblad 3: Achtergrondinformatie tabblad 4: verdelling alle records Figuur: Visuele weergave verdeling doelgroepen in bestand 'De Burger Bepaalt' voor Rotterdam Noord specifiek Verdeling doelgroepen in bestand 'De Burger Bepaalt' - Rotterdam Noord 10% Stadse Alleseters 27% 49% Elitaire Cultuurminnaars Klassieke Kunstliefhebbers Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers 7% 0% 3% 1% 3% 38

5.7 Bijlage: Het Rotterdamse doelgroepmodel Het Rotterdamse doelgroepmodel Het doelgroepmodel is geconstrueerd op basis van bezoekgedrag dat door drie overkoepelende groepen wordt vertoond, te weten cultuur als vanzelfsprekend, cultuur als optie en cultuur als ongebruikelijk. Deze drie groepen bevatten twee of drie Rotterdamse doelgroepen die daarbinnen weer onderscheidend zijn op basis van hun culturele voorkeuren, de diversiteit van hun cultuurconsumptie en hun levensfase. Voor het inzicht in de bovengenoemde demografische en psychegrafische (lifestyle) kenmerken is gebruik gemaakt van Mosaic Huishouden, een segmentatiemodel dat de Nederlandse huishoudens onderverdeeld in 50 verschillende typen. Hieronder ziet u op welke wijze de Mosaictypen zijn samengevoegd om de acht Rotterdamse doelgroepen te vormen. CULTUUR ALS VANZELFSPREKEND Stadse Alleseters Elitaire Cultuurminnaars Klassieke Kunstliefhebbers D11 Digitale Appartementseigenaren D12 Binnenstedelijke Singles D13 Particuliere Stadshuurders D14 Karakteristieke Stadsbewoners D15 Stedelijke Professionals J34 Welvaren en Vrijstaand J35 Rijke Rijtjes J36 Comfortabele Stellen K37 Stadse Elite K38 Florerende Gezinnen K39 Gefortuneerde Gevorderden K40 Statige Exclusiviteit L44 Voldaan Buitenleven M45 Actieve Emptynesters M46 Tevreden Babyboomers M47 Oudere Appartementgenieters CULTUUR ALS OPTIE Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers E16 Jonge Gezinsdynamiek E17 Volksbuurt Kopers E18 Forensen Families F20 Jonge Nieuwbouwgezinnen F21 Gevorderde Families F19 Toekomstbouwers F22 Randstedelijke Pubergezinnen H29 Traditionele Vijftigplussers I30 Grote Dorpsgezinnen I31 Ruimwonende Families I32 Dorpse Tweekappers CULTUUR ALS ONGEBRUIKELIJK Digitale Kijkers Kleurrijke Knokkers Modale Cultuurmijders A01 Studentenvrijheid A02 Online Starters A03 Digitale Singles C10 Modale Dorpshuurders A04 Oudere Jongeren B05 Jonge Multiculti Huurders B06 Kleurrijke Beginners B07 Worsteledende Stedelingen C08 Rijtjes Starters C09 Samen Rondkomen G23 Stedelijke Middelmaat G24 Modale Arbeiders G25 Karig Prepensioen N48 Gepensioneerde Alleenstaanden N49 Samen Oud N50 Bejaarde Aanleuners 39

De doelgroepen zijn niet alleen onderscheidend op basis van hun culturele uitgaansgedrag, ze zijn ook ingedeeld op basis van leeftijd. De leeftijdsindeling wordt weergegeven in onderstaande figuur. 18-24 25-34 35-44 45-54 55-64 65+ Stadse Alleseters Cultuur als vanzelfsprekend Elitaire Cultuurminnaars Klassieke Kunstliefhebbers Cultuur als optie Cultuur als ongebruikelijk Actieve Families Randstedelijke Gemakzoekers Digitale Kijkers Kleurrijke Knokkers Modale Cultuurmijders Het onderzoeksgebied waar het model betrekking op heeft, noemen we het verzorgingsgebied. Dit is berekend op basis van reistijden- en reisafstanden analyses en de herkomst van alle kaartkopers van de Rotterdamse culturele instellingen die meewerkten aan de totstandkoming van dit model. Het verzorgingsgebied voor de Rotterdamse Doelgroepen bestaat uit de gemeente Rotterdam en een straal van 15 kilometer om Rotterdam heen. In onderstaand taartdiagram zijn de aantallen opgenomen van het aantal huishoudens per doelgroep in het verzorgingsgebied en de percentages per doelgroep in verhouding tot elkaar. In het verzorgingsgebied treffen we de Modale Cultuurmijders het meest aan, dit is 24% van alle huishoudens. De groep cultuur als vanzelfsprekend omvat iets meer dan een kwart van alle huishoudens in het verzorgingsgebied (26%). Figuur 1: Verdeling huishoudens van de Rotterdamse Doelgroepen in het verzorgingsgebied 40

1 Stadse Alleseters Demografische en socio-economische kenmerken De Stadse Alleseters zijn tussen de 25 en 45 jaar oud, van wie het merendeel tussen de 25 en 35. Zij wonen zoals de naam al zegt in een stedelijke omgeving, vaak in het (oude) centrum van Rotterdam. Over het algemeen zijn ze alleenstaand of anders samenwonend, maar kinderen zijn er meestal (nog) niet. Stadse Alleseters wonen in duurdere appartementen die zij huren en de kans is groot dat zij verhuizen wanneer ze gaan samenwonen. Thuis is voor hen de plek om tot rust te komen na een dag hard werken, maar het is ook de uitvalsbasis voor een avondje stappen, een middagje winkelen of een bezoek aan de sportschool. De meeste Stadse Alleseters zijn Nederlands, maar binnen deze groep treffen we ook Westerse en Niet-Westerse allochtonen aan. De Stadse Alleseters zijn hoog opgeleid, zowel op hbo- als universitair niveau. De meesten onder hen werken al fulltime maar een deel van deze groep is nog aan het studeren of werkt parttime, waardoor de inkomens binnen deze groep verschillen. Stadse Alleseters hebben geen auto maar maken veel gebruik van het openbaar vervoer zoals trein en tram, want deze stoppen praktisch voor de deur. 41

Stadse Alleseters in het verzorgingsgebied Stadse Alleseters 68.289 10% Lifestyle De Stadse Alleseters staan vrij in het leven en houden van hun onafhankelijkheid. Vrije tijd is voor hen een belangrijk begrip. Stadse Alleseters zijn veel aan het werk, maar willen ook optimaal van hun vrije tijd genieten, door leuke dingen te doen met vrienden. Daarnaast sporten ze meerdere keren per week, met fitness, hardlopen of wielrennen als meest voorkomende activiteiten. Ook gaan ze graag uit eten, naar de kroeg, een discotheek of ondernemen culturele uitstapjes. Ze genieten daarbij van de vrijheid die ze hebben en van alle voorzieningen dichtbij huis, in de stad. Stadse Alleseters hebben minder vrije tijd dan 5 jaar geleden, wat voor de meesten een logisch gevolg is van het feit dat ze het werkende leven zijn ingestapt. Wel zijn ze zich ervan bewust dat ze nu van het leven moeten genieten. 42

Kunst en cultuur in de vrije tijd Voor de Stadse Alleseters is het bezoeken van kunst en cultuur vanzelfsprekende manier om hun vrije tijd mee te vullen en zij leggen daarbij een brede culturele interesse aan de dag. Zij gaan naar toneel- en dansvoorstellingen in de grote theaters, waaronder de Rotterdamse Schouwburg, maar ook naar kleine theaters als het RO Theater met haar eigen zaal. Daarnaast bezoeken Stadse Alleseters ook wel eens een tentoonstelling bij Witte de With, een popconcert in Rotown of een cabaretvoorstelling of musical in het Oude Luxor. Stadse Alleseters zijn ook te vinden in Lantaren-Venster voor een art house film en een enkele keer bezoeken een Hollywood film. Bij festivals en evenementen kom je ook veel Stadse Alleseters tegen, zoals bij het IFFR, De Parade, Pleinbioscoop en De Wereld van Witte de With. Deze groep gaat ook regelmatig naar grote feesten met optredens van muzikanten en dj s. Ze lenen ook vaak CD s bij de Centrale Discotheek. Kortom, de Stadse Alleseters kom je overal tegen, behalve bij jeugdvoorstellingen, daarin zijn zij vanwege het (nog) niet hebben van kinderen minder geïnteresseerd. Stadse Alleseters moeten in hun vrije tijd een keuze maken tussen het ondernemen van een culturele activiteit of uit eten gaan en naar de kroeg etc. In de stad Rotterdam ondernemen de Stadse Alleseters gemiddeld 43 vrijetijdsactiviteiten per jaar, waarbij zij per keer gemiddeld 44 euro uitgeven. Voor het ondernemen van activiteiten wijken de Stadse Alleseters ook uit naar Amsterdam, Den Haag, Delft of Utrecht. Daarnaast zijn zij ook zelf actief bezig met zingen, toneel en dans op amateurniveau en houden sommige Stadse Alleseters zich bezig met fotografie, het bespelen van muziekinstrumenten, tekenen en schilderen. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Stadse Alleseters maken veel gebruik van internet, met name via de smartphone, maar ook via de vaste computer. Ze surfen naar websites als Nu.nl, Wikipedia, Facebook en LinkedIn, en kijken op de smartphone naar video s. Ook zoeken ze op internet naar films en muziek, of naar kaartjes voor de bioscoop of evenementen, die zij vaak ook via het internet aanschaffen. Televisie en radio gebruiken ze nauwelijks, maar ze lezen wel dagbladen als NRC Next, de Volkskrant en gratis kranten zoals Metro/Spits, en tijdschriften zoals Men s Health, FHM, Vrij Nederland, HP/De Tijd, Cosmopolitan en LIN- DA. De Stadse Alleseters hebben grote belangstelling voor kunst en cultuur en letten daarbij sterk op allerlei buitenreclame als posters, affiches en driehoeksborden. Ook maken zij veel gebruik van brochures, folders en flyers van de Rotterdamse culturele instellingen. Daarnaast slaan ze vaak de Rotterdamse Uitagenda op en zoeken ze informatie op via de websites van het Rotterdams Uitburo en Rotterdam Festivals. Om een keuze te maken uit het aanbod aan culturele activiteiten hechten de Stadse Alleseters veel waarde aan de mening van hun vrienden en maken ze graag gebruik van hun tips die via social media worden verspreid. 43

2 Elitaire Cultuurminnaars Demografische en socio-economische kenmerken De Elitaire Cultuurminnaars vormen een welvarende groep en zijn over het algemeen 45 jaar en ouder. Ze zijn getrouwd en wonen in luxe vrijstaande koopwoningen of in een twee-onder- één-kaphuis, eventueel met hun kinderen. Hun buren zijn andere autochtone Nederlanders of expats. Soms zijn de kinderen al het huis uit. Elitaire Cultuurminaars zijn hoog opgeleid, de meeste hebben een universitaire studie afgerond. Op dit moment werken zij nog fulltime in hun eigen bedrijf of hebben zij een leidinggevende functie, een ander deel van hen geniet al van een welverdiend (pre)pensioen. De inkomens van de Elitaire Cultuurminnaars zijn vanwege hun hoge functies twee keer of meer dan twee keer modaal. Op de oprit staan vaak twee auto s van merken als Audi, BMW en Mercedes en de meeste Elitaire Cultuurminnaars maken ook nog gebruik van een auto van de (eigen) zaak. Elitaire Cultuurminnaars in het verzorgingsgebied Elitaire Cultuurminnaars 45.428 7% 44

Lifestyle Elitaire Cultuurminnaars staan boven aan de sociale ladder, dragen dat uit maar zijn zich er ook van bewust dat het daar in het leven niet uitsluitend om draait. Ze hebben meer dan voldoende financiële middelen om te genieten van het leven. In de zomer gaan ze op vakantie naar bestemmingen binnen en buiten Europa en in de winter skiën ze graag in Zwitserland. De meesten hebben een vakantiehuis in het buitenland. Voor de Elitaire Cultuurminnaars is uit eten gaan of lunchen een belangrijke vrijetijdsactiviteit en ze vinden het niet erg om daar veel geld aan uit te geven. In hun vrije tijd gaan de Elitaire Cultuurminnaars fitnessen of tennissen. Ook spelen ze graag golf, maken ze een tochtje met hun motor- of zeilboot of moedigen ze hun kinderen aan tijdens een hockeywedstrijd. Andere interesses van Elitaire Cultuurminnaars zijn woonideeën, goede koffie en lekker eten. Ze gaan daarom graag naar winkels als de Bijenkorf, geven veel geld uit aan boodschappen en brengen geregeld een bezoek aan een delicatessenzaak. Om hun vermogen zo goed mogelijk te beheren, houden Elitaire Cultuurminnaars zich intensief bezig met financiën, de beurs en beleggen. Ze zetten geld opzij voor de financiering van de studie van hun kinderen, voor hun pensioen en eerder stoppen met werken, maar geven ook geregeld grote bedragen aan goede doelen. Naar eigen zeggen hebben de Elitaire Cultuurminnaars iets minder vrije tijd dan 5 jaar geleden, maar voor hen is het genoeg vrije tijd om hun geld uit te geven. Kunst en cultuur in de vrije tijd Elitaire Cultuurminnaars hebben grote belangstelling voor kunst en cultuur en zij brengen vaak een bezoek aan allerhande culturele uitingen. Zo gaan zij met enige regelmaat naar een concert in De Doelen of naar een theatervoorstelling in de Rotterdamse Schouwburg, ongeacht het genre. Ook zijn de Elitaire Cultuurminnaars te vinden in een filmhuis als Lantaren-Venster of de Pathé bioscoop op 45

het Schouwburgplein. Uitstapjes naar musea of galerieën behoren ook tot hun uitgaansrepertoire, zo bezoeken de Elitaire Cultuurminnaars in Rotterdam de Kunsthal, Museum Boijmans van Beuningen of het Nederlands Fotomuseum. Daarnaast bezoeken Elitaire Cultuurminnaars met thuiswonende kinderen of soms hun kleinkinderen ook wel eens Jeugdtheater Hofplein. Deze groep kom je ook tegen als lener bij de Centrale Discotheek en bij evenementen als het Internationaal Film Festival Rotterdam, de Wereldhavendagen, North Sea Jazz Festival, Gergiev Festival, De Dag van de Romantische Muziek en Art Rotterdam. Tot slot gaan de Elitaire Cultuurminnaars vaak naar toneelvoorstellingen, musicals en klassieke muziekconcerten. De Elitaire Cultuurminnaars bezoeken dus voor het merendeel dus klassieke kunstuitingen, maar zijn ook te vinden bij de moderne en populaire genres en voor hen is het bezoeken van cultuur dan ook vanzelfsprekend. In Rotterdam ondernemen Elitaire Cultuurminnaars per jaar gemiddeld 32 vrijetijdsactiviteiten, waarbij ze gemiddeld 61 euro per keer uitgeven. Circa een of twee keer in de twee weken gaan zij dus op stap, waarbij ze behalve in Rotterdam ook cultureel uitgaan in Den Haag, Amsterdam en Utrecht. De Elitaire Cultuurminnaars zijn zelf ook actief in de amateurkunst, zo bespelen ze vaak een muziekinstrument, hebben ze klassieke zangles of tekenen en schilderen ze in hun vrije tijd, terwijl de kinderen toneel- of balletlessen bij de SKVR volgen. In de stad Rotterdam zijn de Elitaire Cultuurminnaars soms ook te vinden bij wijkgebouw De Castagnet in Hillegersberg-Schiebroek en t Kapelletje in deelgemeente Noord. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Elitaire Cultuurminnaars lezen veel dagbladen en tijdschriften. Zij hebben een abonnement op bijvoorbeeld De Volkskrant, Het Financieele Dagblad, NRC Handelsblad, NRC Next of Trouw. Van de tijdschriften zijn Elsevier, Quote, Vrij Nederland, HP/De Tijd, Seasons, Eigen Huis & Interieur, de Waterkampioen en golfbladen in trek. Naar de radio luisteren de Elitaire Cultuurminnaars niet veel. Als de radio aanstaat dan is dit vaak Radio 1, Radio 4, Classic FM of BNR Nieuwsradio. Televisie kijken de Elitaire Cultuurminaars nauwelijks, slechts af en toe naar programma s van de publieke omroep (NPO 1, 2 en 3). De meeste Elitaire Cultuurminnaars hebben een tablet in huis die zij gebruiken voor het lezen van nieuwsberichten en ter oriëntatie op financiële producten, huizen of het bestellen van wijn. Om zich te informeren over culturele activiteiten in de stad Rotterdam hechten de Elitaire Cultuurminnaars veruit de meeste waarde aan de mening van hun vrienden en familie. Als zij iets aanraden dan is dat zeker een bezoek waard. Andere informatiebronnen voor cultuurinformatie zijn de landelijke dagbladen en het AD/Rotterdams Dagblad, websites van culturele organisaties, brochures en flyers met informatie over voorstellingen en concerten, de digitale nieuwsbrief van het Rotterdams Uitburo en de Rotterdamse Uitagenda. 46

3 Klassieke Kunstliefhebbers Demografische en socio-economische kenmerken De Klassieke Kunstliefhebbers zijn over het algemeen getrouwde 60-plussers. Ze wonen met z n tweeën in een koopwoning - een twee-onder-een kap huis, hoekwoning en in sommige gevallen een vrijstaand huis. Hier wonen ze al vele jaren. Hun kinderen zijn er opgegroeid, maar deze zijn al lang het huis uit en hebben nu zelf kinderen. Ze hebben één en soms ook twee auto s voor de deur staan en in sommige gevallen ook een camper of een caravan. Klassieke Kunstliefhebbers hebben een middelbare tot hogere opleiding genoten, maar zijn nu gepensioneerd of lopen tegen hun pensioen aan na een leven van hard werken en hebben een inkomen of pensioen van anderhalf tot twee keer modaal. Deze naoorlogse generatie is betrokken bij de maatschappij en toont zich zorgzaam voor de mensen in hun omgeving. 47

Klassieke Kunstliefhebbers in het verzorgingsgebied Klassieke Kunstliefhebbers 56.239 9% Lifestyle De Klassieke Kunstliefhebbers genieten van hun welverdiende vrije tijd, door thuis te puzzelen, te tuinieren en te lezen. Daarnaast passen de Klassieke Kunstliefhebbers regelmatig op de kleinkinderen. Hiervoor bellen ze wekelijks met de eigen kinderen via de vaste lijn of de mobiele prepaid telefoon. Ze maken graag lange wandelingen of fietstochten bij de Zevenhuizer Plas en de Rottemeren, bezoeken een beurs of trekken er met de caravan op uit voor een langere vakantie, in bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland. Ook zijn Klassieke Kunstliefhebbers geïnteresseerd in goede doelen waarvan zij er meerdere steunen, en zijn ze actief in het vrijwilligerswerk. Daarnaast gaan de Klassieke Kunstliefhebbers vaak naar een tuincentrum en zijn ze geïnteresseerd in planten, bloemen en vogels. 48

Kunst en cultuur in de vrije tijd Als het gaat om kunst en cultuur dan zijn de Klassieke Kunstliefhebbers, zoals de naam al aangeeft, het meest geïnteresseerd in klassieke (podium)kunst, die zij ook regelmatig bezoeken. Ze gaan graag naar een klassiek concert in De Doelen. Hiervoor hebben Klassieke Kunstliefhebbers vaak een abonnement. Daarnaast bezoeken zij regelmatig een kooruitvoering en ondernemen ze graag uitstapjes naar Rotterdamse musea, zoals het Havenmuseum of het Wereldmuseum. De grotere en meer klassiek getinte festivals bezoeken ze ook. Zo gaan de Klassieke Kunstliefhebbers veel naar het Gergiev Festival of De Dag van de Romantische Muziek. Alles wat de Klassieke Kunstliefhebbers bezoeken, doen zij samen met hun partner. Ze maken daarbij vaak gebruik van de Rotterdampas. Bij de meer populaire genres als cabaret en popconcerten komen we de Klassieke Kunstliefhebbers echter nauwelijks tegen en bij grote feesten tref je hen ook niet aan. Aangezien de Klassieke Kunstliefhebbers net of al lang gepensioneerd zijn, hebben zij veel vrije tijd. Zij geven dan ook aan evenveel of zelfs meer vrije tijd te hebben dan 5 jaar geleden. Naast het bezoeken van een museum of concert in Rotterdam wijken de Klassieke Kunstliefhebbers hiervoor ook wel eens uit naar Dordrecht of Delft. Per vrijetijdsbezoek geven zij 45 euro uit, wat te maken heeft met het feit dat zij altijd met z n tweeën activiteiten ondernemen. De Klassieke Kunstliefhebbers houden zich zelf weinig bezig met het beoefenen van kunstzinnige activiteiten. Een enkeling zingt bij een koor of schrijft verhalen, maar andere kunstzinnige hobby s zijn aan de Klassieke Kunstliefhebbers niet besteed. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Klassieke Kunstliefhebbers vinden het heerlijk om ongestoord te kunnen lezen. Dagbladen als Trouw worden regelmatig gelezen, maar meer nog lezen de Klassieke Kunstliefhebbers tijdschriften. Magazines als Libelle, Kampeer & Caravan Kampioen, FietsActief, Zin, Plus Magazine en HP/De Tijd liggen altijd binnen handbereik. Als ze naar de radio luisteren dan is dat meestal naar Classic FM en op TV kijken ze naar NPO 1 en 2. Internet is aan de Klassieke Kunstliefhebbers minder besteed, en op de mobiele telefoon gebruiken zij al helemaal geen internet. De financiën worden wel via het internet gedaan, maar verder is deze groep weinig achter de computer te vinden. Als de Klassieke Kunstliefhebbers zich informeren over kunst en cultuur in Rotterdam, dan maken zij vooral gebruik van het AD/Rotterdams Dagblad. Ook lezen zij in de landelijke dagbladen aankondigingen en recensies van concerten of komen ze advertenties tegen van tentoonstellingen. Daarnaast gebruiken de Klassieke Kunstliefhebbers ook de seizoensbrochures,, folders en flyers van culturele instellingen. 49

4 Actieve Families Demografische en socio-economische kenmerken De Actieve Families zijn tussen de 25 en 55 jaar oud en leiden een druk leven, samen met hun kinderen in de leeftijd van 0 tot 17 jaar. Trouwen is voor de Actieve Families niet meer vanzelfsprekend, een groot deel van hen heeft enkel een samenlevingscontract. Ze bezitten een kleine tot middelgrote koopwoning, bijvoorbeeld een rijtjeshuis of hoekhuis, en in sommige gevallen zelfs een twee-onderéén-kap-woning, met een eigen tuin waar de kinderen in kunnen spelen. De woonlasten voor de Actieve Families zijn hoog en beide ouders zijn fulltime aan het werk, zodat zij een inkomen verdienen van modaal tot twee keer modaal. Ze hebben middelbare tot hogere beroepsopleidingen gevolgd en hebben vaak twee auto s voor de deur staan als een Ford, een Fiat of een Seat, waarvan er een ook een lease auto kan zijn. 50

Actieve Families in het verzorgingsgebied Actieve Families 60.058 9% Lifestyle Bij de Actieve Families staat alles in het teken van de kinderen en de opvoeding. Buiten schooltijd spelen de kinderen buiten, in de speeltuin in de buurt, of binnen aan de spelcomputer of de Wii. Regelmatig brengen ze een bezoek aan de lokale snackbar of een fastfood restaurant in de buurt en voor het slapen gaan worden de kinderen voorgelezen. De ouders nemen weinig tijd voor zichzelf. Deze krijgen ze wel weer als de kinderen de deur uit zijn. Nu nemen ze die kinderen mee naar de dierentuin, een pretpark of een voetbalwedstrijd, waarbij de videocamera of spiegelreflexcamera meegaat om deze gebeurtenissen vast te leggen. Ze gaan graag op een sportieve vakantie met de auto en hun eigen tent of naar een bungalowpark. Naast hun betrokkenheid bij de opvoeding van hun kinderen, houden de Actieve Families zich ook financieel bezig met de toekomst van hun kroost, voor wie zij een jeugdspaarrekening hebben afgesloten. Daarnaast bezoeken ze regelmatig een speelgoedzaak als Bart Smit of Intertoys om bijvoorbeeld nieuwe computerspelletjes te kopen. Ook bezoeken de ouders sportwinkels als de Decathlon of Intersport, om nieuwe kleding te kopen voor hun kinderen en hun sportieve hobby s als paardrijden en vechtsporten. 51

Kunst en cultuur in de vrije tijd Actieve Families hebben vanwege hun drukke familieleven vaak minder tijd voor kunst en cultuur. Tijdens de vakantie kiezen de Actieve Families eerder voor een bezoek aan een attractiepark of het circus, maar ook staat af en toe een bezoek aan een kindvriendelijk museum op het programma, bijvoorbeeld een tentoonstelling in Villa Zebra. Ook staat er wekelijks een bezoek aan de Openbare Bibliotheek op het programma. Vader en zoon gaan samen graag naar voetbalwedstrijden, en het hele gezin brengt af en toe een bezoek aan de bioscoop als Pathé De Kuip. In jeugdvoorstellingen zijn de Actieve Families geïnteresseerd, en mocht dit in hun schema passen dan gaan ze vooral naar Theater Zuidplein. Als er een oppas is voor de kinderen, willen de ouders zelf ook nog wel eens een popconcert of cabaretvoorstelling in het Nieuwe Luxor bezoeken, of naar festivals als Pleinbioscoop, het Circusstad Festival, ZomerZondagen en Cameretten. De Actieve Families komen voor het bezoeken van culturele activiteiten niet snel buiten de stad Rotterdam, terwijl zij het niet erg vinden om voor een attractiepark ver te rijden. Aan vrijetijdsactiviteiten geven de Actieve Families circa 56 euro per keer uit. Dit is over het algemeen hoger dan bij de andere doelgroepen, omdat zij vaak als gezin voor drie of meer personen entree moeten betalen. Wat hobby s betreft zijn de Actieve Families geïnteresseerd in fotografie, film en video. Op deze manier worden zij steeds beter in het maken van de familiekiekjes. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Dagbladen zijn aan de Actieve Families nauwelijks besteed. Heel af en toe ligt er bij deze groep een Reformatorisch Dagblad of het Financieele Dagblad op de bank, maar ze lezen s avonds als de kinderen naar bed zijn liever een tijdschrift. Voor moeder zijn dat bladen als Mama, Flair en Ouders van Nu, terwijl vader liever de Autoweek of Men s Health leest. Voor de kinderen is er een abonnement op de Donald Duck of de Tina. Af en toe mogen de kinderen televisie kijken, naar programma s op 52

Nickelodeon of Disney XD, maar veel televisie wordt er niet gekeken. Zijn de Actieve Families onderweg in de auto dan worden er kindercd s gedraaid, op weg naar het werk staat Radio 538, Veronica of Q-music aan. Van internet maken ze veelvuldig gebruik op de tablet. Hierop checken de Actieve Families hun social media account, bijvoorbeeld het Facebook account van de kinderen, maar ook oriënteren ze zich op een nieuwe auto, kopen ze kinderkleding, elektronische apparatuur of sportartikelen. Actieve Families informeren zich niet zo uitgebreid over culturele activiteiten in Rotterdam. Wanneer ze informatie willen over culturele uitstapjes met het gezin dan gebruiken ze voornamelijk huis-aanhuisbladen of ze gaan af op de mening van vrienden en collega s. Informatie over jeugdvoorstellingen vinden de Actieve Families ook via internet. 53

5 Randstedelijke Gemakzoekers Demografische en socio-economische kenmerken De Randstedelijke Gemakzoekers vinden we aan de rand van de grote steden, waar ze over het algemeen in nieuwbouwwijken wonen. Een deel van deze groep woont in de kleinere aangrenzende gemeenten. De Randstedelijke Gemakzoekers vertegenwoordigen de oudere en grotere gezinnen, waarvan de ouders tot 65 jaar oud zijn. De kinderen zijn minimaal 6 jaar oud en in sommige gevallen ouder of zelfs al het huis uit. Randstedelijke Gemakzoekers zijn middelbaar tot hoog opgeleid en werken fulltime, waarmee zij een modaal tot twee keer modaal inkomen verdienen. Ze hebben een koopwoning, vaak een rijtjeshuis of een twee-onder-een-kapwoning, met een tuin waar de kinderen kunnen spelen. Voor de deur of op de oprit staan vaak een of twee auto s en bij de Randstedelijke Gemakzoekers staat ook vaak een motor voor de deur. 54

Randstedelijke Gemakzoekers in het verzorgingsgebied Randstedelijke Gemakzoekers 70.456 11% Lifestyle De Randstedelijke Gemakzoekers hebben hun draai in het gezinsleven gevonden en houden naast het opvoeden van de kinderen ook tijd over voor zichzelf. Daarbij realiseren ze zich wel dat het deze levensfase ook verantwoordelijkheid met zich meebrengt, voor (de toekomst van) de kinderen, het huis en voor de welvaart waarmee ze zich hebben omringd. Grote risico s nemen ze daardoor steeds minder, continuïteit is nu belangrijk, zodat ze een comfortabel leven kunnen blijven leiden. Jaarlijks bezoeken ze wel eens een pretpark of dierentuin met het gezin, maar de ouders gaan ook met elkaar op stap terwijl de kinderen met een oppas thuisblijven. De puberkinderen houden zich s avonds en in het weekend vaak bezig met de Sony PlayStation, terwijl de jongere kinderen zich vermaken met het verzorgen van de huisdieren. Randstedelijke Gemakzoekers houden ook van klussen 55

in en om het huis en denken graag na over een nieuwe inbouwkeuken of het aanpassen van de badkamer. Ze bezoeken daarvoor graag doe-het-zelf zaken en bouwmarkten en zijn geïnteresseerd in woonideeën om het huis verder op te knappen. Tijdens de schoolvakanties gaan de Randstedelijke Gemakzoekers vaak met de auto op pad, waarbij ze soms de tent of de caravan meenemen, of een vakantiehuisje boeken, bijvoorbeeld in Italië. Ook wordt de motor nogal eens meegenomen voor het maken van een trip. Daarbij denken de Randstedelijke Gemakzoekers ook na over de aanschaf van een grotere gezinsauto, zodat de kinderen achterin meer beenruimte hebben. Kunst en cultuur in de vrije tijd Het drukke leven dat de Randstedelijke Gemakzoekers leiden biedt genoeg vrije tijd om er met het gezin op uit te gaan. Dit kan een dagtrip naar een attractiepark zijn, maar ook bezoeken zij soms een voorstelling. Het liefst gaan zij dan met het hele gezin naar de bioscoop of naar een musical in het Nieuwe Luxor. Een enkele keer willen ze daar ook wel eens een cabaretvoorstelling bezoeken. Musea of klassieke muziek bezoeken de Randstedelijke Gemakzoekers nauwelijks, ze zijn meer op zoek naar vermaak en ontspanning waar ze met het gezin van kunnen genieten. In culturele evenementen als Wereldhavendagen, ZomerZondagen en het Cameretten Festival zijn de Randstedelijke Gemakzoekers wel geïnteresseerd, of in andere grote populaire concerten waarvoor ze een bezoek aan Ahoy brengen. Soms doen de kinderen aan toneelspelen of hebben zij balletles, waardoor een bezoek aan het Hofpleintheater vanzelf op het programma komt. De Randstedelijke Gemakzoekers hebben minder vrije tijd dan 5 jaar geleden en zij zouden graag meer vrije tijd hebben dan nu mogelijk is. Maar er moet fulltime gewerkt worden om het gezinsleven draaiende te kunnen houden. Het liefst gaan de Randstedelijke Gemakzoekers winkelen, lunchen of naar de bioscoop, maar je komt ze ook buiten de stad tegen bij groengebieden bij de Oude Maas of de Zevenhuizerplas, of op het strand bij Hoek van Holland of strand Rockanje. Als het gaat om het zelf uitvoeren van kunstzinnige activiteiten dan spelen de Randstedelijke Gemakzoekers veelal een muziekinstrument of hebben de kinderen zangles voor het zingen van popliedjes. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Het lezen van kranten, tijdschriften en weekbladen doen de Randstedelijke Gemakzoekers gemiddeld. Sommige gezinnen hebben de leesmap in huis, bij anderen zijn tijdschriften als de Voetbal International, de Viva of de Flair te vinden. Bij het ontbijt staat regelmatig een commerciële zender aan als Radio 538 of Radio 10 Gold en in de auto op weg naar werk luistert men naar BNR Nieuwsradio. Ook naar de televisie kijkt men gemiddeld evenveel als in de rest van Nederland en s avonds staat vaak een commerciële zender aan voor een familieprogramma of een dramaserie. Vaak gebruiken de Randstedelijke Gemakzoekers de laptop om het internet op te gaan, waarvan zij gemiddeld gebruik maken. Ze doen dat vooral om zich op huizen, auto s of een andere baan te oriënteren. Als het gaat om informatie over culturele activiteiten dan vinden de Randstedelijke Gemakzoekers daar snel informatie over op het internet. Daarnaast gebruiken ze ook het AD/Rotterdams Dagblad of andere regionale dagbladen voor het vinden van culturele uitgaansinformatie. Van de televisie en de radio maken zij hiervoor meer gebruik dan gemiddeld. 56

57

6 Digitale Kijkers Demografische en socio-economische kenmerken In het verzorgingsgebied behoort 10% van de huishoudens tot de Digitale Kijkers. Zij zijn tussen de 18 en 45 jaar oud, van wie het grootste deel tussen de 18 en 30 jaar, en wonen in sociale huurwoningen, een appartementje in de stad of een klein rijtjeshuis in een dorp onder de rook van Rotterdam. Sommige Digitale Kijkers wonen samen en hebben hun eerste kind gekregen, maar de meesten zijn nog single en wonen alleen. Ze verhuizen regelmatig, vaak binnen een tot twee jaar, naar een andere huurwoning. Een deel van de Digitale Kijkers heeft een laag inkomen omdat zij nog student zijn en een middelbare of hogere beroepsopleiding volgen. Hun inkomenssituatie zal echter sterk verbeteren op het moment dat ze aan hun eerste serieuze baan beginnen. Anderen werken parttime of zijn tijdelijk werkloos en hebben een uitkering. De inkomens van de Digitale Kijkers zijn dan ook beneden modaal. Als vervoersmiddel nemen ze vaak het openbaar vervoer - tram, bus en metro - of ze gaan met hun fiets of scooter op pad. Bij sommige Digitale Kijkers staat een kleine auto voor de deur. Digitale Kijkers in het verzorgingsgebied Digitale Kijkers 64.858 10% 58

Lifestyle Digitale Kijkers hebben nog relatief veel vrije tijd, omdat ze (nog) niet vast zitten aan een drukke baan of een gezinsleven met de zorg voor (kleine) kinderen. Ze hebben echter geen groot budget om veel te ondernemen. De Digitale Kijkers vinden we veel op internet, zowel via hun mobiel als op de laptop, waar ze muziek streamen via Spotify, YouTube filmpjes bekijken of hun Facebook account bijwerken. Daarnaast zijn ze ook veel met vrienden in de kroeg te vinden en bezoeken ze de discotheek. Digitale Kijkers geven weinig geld uit aan de dagelijkse boodschappen, maar vinden persoonlijke verzorging en uitstraling wel belangrijk. Kleding kopen ze bij winkels als de H&M, Mango, Sacha Shoes of een outlet store. Op vakantie gaan de Digitale Kijkers weinig, daar hebben ze ook geen budget voor. Als ze gaan dan is het vaak met de trein of de bus door Europa en dan het liefst zo goedkoop mogelijk. Een deel van hen droomt nog wel van een reis naar bijvoorbeeld Zuid-Amerika zolang ze nog geen grote sociale verplichtingen hebben en legt daar dan ook geld voor opzij. Kunst en cultuur in de vrije tijd Wanneer het aankomt op het bezoeken van kunst en cultuur zijn de Digitale Kijkers enkel kansrijk voor het populaire repertoire. Zij kiezen voor een bezoek aan Pathé op het Schouwburgplein, een pop- of R&B concert in Rotown of een groot festival als Motel Mozaïque waar zij echt voor sparen. Daarnaast vinden we Digitale Kijkers ook bij de Museumnacht of Rotterdam Unlimited. Een klassiek concert of een toneelstuk bezoeken ze nauwelijks. Zij zijn meer geïnteresseerd in het nachtleven, uitgaan en filmbezoek in Rotterdam dan in de kunsten: Digitale Kijkers zijn eerder te vinden bij danceparty s en discotheken dan bij de Rotterdamse Schouwburg. 59

De Digitale Kijkers ondernemen gemiddeld per jaar 35 vrijetijdsactiviteiten in de stad Rotterdam, maar daar valt een bezoek aan het café ook onder. Wat betreft hobby s zijn de Digitale Kijkers geïnteresseerd in DJ-en, fotografie, film en video en ook in het maken van websites. De computer gebruiken zij naast hun studie/opleiding dan ook veel voor deze hobby s. Daarnaast zijn Digitale Kijkers bovengemiddeld geïnteresseerd in het zelf zingen van popliedjes of R&B songs en doen zij aan streetdance of breakdance in groepsverband. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden Kranten en huis-aan-huisbladen zijn aan de Digitale Kijkers niet besteed. Zij maken vooral gebruik van internet, de televisie of de radio. Ze zijn opgegroeid met internet en weten wat de online mogelijkheden zijn. De Digitale Kijkers zijn dan ook de hele dag bezig met het checken van hun e-mail, het spelen van games of het bijwerken van de social media, al dan niet op de mobiele telefoon. Via de IPod luisteren ze graag naar hun eigen muziek. De radio staat aan op Slam!FM, vaak ook via de computer en op televisie kijken ze naar MTV of Comedy Central. De Digitale Kijkers met een kind in huis hebben eerder het Disney Channel aan staan. Laagdrempelige tijdschriften als de Glamour, Playboy en Party vallen soms nog wel eens bij de Digitale Kijkers op de mat. Aangezien de Digitale Kijkers geen brede belangstelling hebben voor kunst en cultuur, maken zij ook minder gebruik van de door de culturele sector aangereikte middelen om zich daarover te informeren. Als zij informatie tot zich nemen over activiteiten dan is dit via het social media kanaal van culturele instellingen, via vrienden of gratis kranten als de Metro/Spits. 60

7 Kleurrijke Knokkers Demografische en socio-economische kenmerken Kleurrijke Knokkers zijn tussen de 18 en 50 jaar oud. Onder hen vinden we veel huishoudens met een buitenlandse achtergrond, zo als Oost-Europees en niet-westers. Ze leven voornamelijk in een (groot)stedelijk omgeving, in kleine huurappartementen of rijtjeshuizen via de sociale woningbouw, vaak zonder een tuin of buitenplaats, soms met een klein balkon. Hier wonen ze alleen of samen. Ze hebben nog geen kinderen of één kind tussen de 0 en 5 jaar oud. De Kleurrijke Knokkers zijn laag opgeleid en hebben een beneden modaal of modaal inkomen. Sommige Kleurrijke Knokkers zijn werkloos en leven van een uitkering, anderen verrichten parttime laaggeschoold werk. Omdat de Kleurrijke Knokkers in de stad wonen, reizen zij vaak met het openbaar vervoer. Kleurrijke Knokkers in het verzorgingsgebied Kleurrijke Knokkers 134.726 20% 61

Lifestyle Kleurrijke Knokkers zijn geen hoogvliegers ; ze leiden een eenvoudig bestaan, hebben geen al te grote ambities (meer) en brengen hun tijd veelal thuis door. Hier vormen familie, vrienden en buren het decor waarin zij hun leven leiden. De televisie gaat aan, ze drinken samen met hun partner of gezin een kop koffie of thee of ze kijken via de computer een film. Ze gaan vaak even de stad in, ze wonen er immers, maar hebben niet veel geld om uit te geven. Ze doen de dagelijkse boodschappen of gaan naar hun favoriete winkels als Euroland en Kijkshop of kledingwinkels als Van Haren, Bristol, Wibra en Zeeman. Eventueel maken ze tijd vrij om te fitnessen, of voor het bezoeken van een zondagsmarkt of kermis. Op vakantie gaan de Kleurrijke Knokkers af en toe, dan bezoeken ze hun familie in Oost-Europa, Turkije, Marokko of de Nederlandse Antillen. Een vaste telefoonaansluiting hebben de Kleurrijke Knokkers zelden, ze bellen voornamelijk via hun mobiele telefoon. Kunst en cultuur in de vrije tijd Het aanbod van de Rotterdamse culturele instellingen is nauwelijks aan de Kleurrijke Knokkers besteed. Ze brengen wel eens een bezoek aan Diergaarde Blijdorp, maar in een klassiek concert of een moderne dansvoorstelling zijn ze niet geïnteresseerd. Bij gratis multiculturele festivals als Rotterdam Unlimited of het Zomercarnaval in Rotterdam kom je de Kleurrijke Knokkers wel tegen, maar voor betaalde festivals hebben zij meestal geen geld (over). Het enige Rotterdamse theater waar zij nog wel eens over de vloer komen is Theater Zuidplein, waar zij bijvoorbeeld een optreden bezoeken met muziek en dans uit hun eigen cultuur. De Kleurrijke Knokkers zijn ondanks hun geringe culturele belangstelling wel vaak lid van de bibliotheek. Wat betreft culturele hobby s zijn de Kleurrijke Knokkers bovengemiddeld geïnteresseerd in het zelf maken van rapmuziek of poetry slam. Ook doen zij aan breakdance of crumping met hun vrienden op 62

straat. Daarnaast komen we de Kleurrijke Knokkers tegen bij wijkgebouwen als t Klooster in Feijenoord, Het Klooster in Noord, De Larenkamp in Charlois of LCC Delfshaven. Aangezien de Kleurrijke Knokkers meestal incidenteel in aanraking komen met kunst en cultuur, is de kans klein dat zij hiervoor andere steden bezoeken. Voor vrijetijdsbezoek reizen ze vrijwel alleen af naar Amsterdam of Den Haag. Mediagebruik: Algemeen en voor culturele doeleinden De Kleurrijke Knokkers houden niet zo erg van kranten lezen. Dit beperkt zich tot een gratis dagblad als Metro /Spits. Soms staat de radio aan op Veronica, maar vaker zijn de Kleurrijke Knokkers voor de televisie te vinden waar de commerciële zenders als Net 5 of Comedy Central favoriet zijn. Bij de Kleurrijke Knokkers met kinderen staat vaak Nickelodeon of Disney Channel aan. Daarnaast besteden ze ook veel tijd op internet, om naar familie in het buitenland te bellen, datingsites te bezoeken of om te chatten met vrienden. Verder zoeken ze via internet naar een baan en hebben ze vaak een Facebook account. Aangezien de Kleurrijke Knokkers weinig geïnteresseerd zijn in kunst en cultuur, maken zij ook weinig gebruik van culturele informatiebronnen. Als hen informatie voor culturele uitingen bereikt dan is dat via de televisie, of via Metro/Spits. 63

8 Modale Cultuurmijders Demografische en socio-economische kenmerken De Modale Cultuurmijders zijn 50 jaar of (veel) ouder 75-plus en vertegenwoordigen 24% van alle huishoudens in het verzorgingsgebied van de Rotterdamse culturele instellingen. Het is een grote groep die geen of bijna volwassenen kinderen in huis heeft, een aantal van hen heeft ook al kleinkinderen. De Modale Cultuurmijders zijn laag opgeleid en hebben een beneden-modaal inkomen. Ze werken parttime of helemaal niet, omdat ze werkloos, arbeidsongeschikt of al gepensioneerd zijn. Over het algemeen woont deze groep alleen of samen met hun partner in sociale huurwoningen als rijtjeshuizen of appartementen. De Modale Cultuurmijders hebben niet vaak een auto, maar reizen eerder per bus, tram en metro of bestellen een taxi als ze de deur uit moeten. 64