Een eerste verkennende rapportage over de (on)mogelijkheden bij terugkeer en re-integratie voor Hongaarse slachtoffers van mensenhandel Werkdocument
INHOUDSOPGAVE 1. AANLEIDING EN CONTEXT ONDERZOEK 3 2. MENSENHANDEL IN HONGARIJE 5 2.1 Hongaarse slachtoffers van mensenhandel in Nederland 5 2.2 Context en achtergronden van slachtoffers 5 2.2.1 Opgroeien binnen staatszorg 5 2.2.2 Roma 6 2.3 Recruitementproces 7 3. WETGEVING, BELEID EN SOCIALE KAART 9 3.1 Relevante wetgeving 9 3.2 Geluiden uit de praktijk 10 3.3 Sociale kaart 11 4. TERUGKEER EN RE- INTEGRATIE 12 4.1 Teruggekeerde slachtoffers vanuit Nederland naar Hongarije 12 4.2 Terugkeer van migranten en vluchtelingen 12 4.2.1 Terugkeermotivatie 12 4.2.2 Succes- en faalfactoren voor terugkeer en re- integratie 13 4.3 Terugkeer en re- integratie van slachtoffers van mensenhandel 14 4.4 (On)mogelijkheden en succes- en faalfactoren voor terugkeer naar Hongarije 16 5. CONCLUSIES EN PLAN VAN AANPAK 17 BIJLAGE I - VERWIJSINDEX HULPVERLENING EN OPVANG SLACHTOFFERS MENSENHANDEL HONGARIJE 19 BIJLAGE II - VOORLOPIGE ONDERZOEKSOPZET RE- INTEGRATIE VAN SLACHTOFFERS VAN MENSENHANDEL AFKOMSTIG UIT KWETSBARE MILIEUS 22 Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 2
1. AANLEIDING EN CONTEXT ONDERZOEK In 2011 besloot Fier Fryslân, behandel- en expertisecentrum op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties, een NGO op te zetten die zich zou gaan richten op kinder- en mensenhandel. Dit werd het CKM: Centrum Kinderhandel en Mensenhandel. Het CKM is uniek in Nederland. Naast opvang, zorg en behandeling biedt het CKM informatie en zet daarnaast in op de verbetering van de (rechts)positie van slachtoffers van kinderhandel en mensenhandel in de breedste zin van het woord. Het CKM brengt verschillende disciplines samen waardoor het effect van de gecombineerde functies effectiever is dan van elke functie afzonderlijk. Zo kunnen meer slachtoffers geholpen worden, meer daders opgespoord en kan adequaat ingezet worden op beleidsaanpassingen en het wettelijk kader. Het CKM biedt hulp bij geweld in afhankelijkheidsrelaties. Hulp bij geweld vraagt om samenwerking, kennis en expertise. Daarom realiseert ook het CKM waar mogelijk samen met andere partijen samenwerking, intersectorale zorgprogramma s, netwerken en ketens en andere vormen van samenwerking. Als kennis- en expertisecentrum speelt het CKM in op ontwikkelingen in de samenleving en neemt een leidende rol als het gaat om agendasetting, innovaties en professionalisering en versterkt eerste- en tweedelijns organisaties op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties, in het bijzonder mensenhandelproblematiek. Het CKM doet zorgvuldig onderzoek, en initieert indien nodig actie. In 2012 besloot het CKM de krachten te bundelen met Terre des Hommes. Terre des Hommes zet zich al 45 jaar in om kinderuitbuiting te stoppen. Terre des Hommes heeft 220 verschillende projecten in 17 landen en werkt altijd samen met lokale projectorganisaties. De activiteiten richten zich op preventie, kinderen uit uitbuitingssituaties halen en zorgen dat deze kinderen zich in een veilige omgeving kunnen ontwikkelen. Er zijn binnen dit samenwerkingsverband verschillende projecten opgestart; het meest in het oog springende project is de bouw van een nieuw pand, waarin het CKM gevestigd wordt en slachtoffers van mensenhandel worden opgevangen. Het doel van het gezamenlijke project Terugkeer en re-integratie is een gedegen analyse van belangrijke succes- en faalfactoren inzake terugkeer van slachtoffers van mensenhandel, om basis hiervan een verbeterslag te maken in bestaande terugkeerprojecten en eventuele aanvullende projecten op te zetten. Het onderzoek richt zich grotendeels op Hongarije en Guinee. Hongaarse slachtoffers van mensenhandel zijn gemotiveerd om terug te keren naar Hongarije, maar er is weinig kennis bij hulporganisaties over de mogelijkheden voor re-integratie. Daarnaast zien we dat veel Hongaarse slachtoffers uiteindelijk weer terugkeren naar Nederland omdat de re-integratie niet slaagt. Guinese slachtoffers daarentegen lijken niet te willen terugkeren naar Guinee. Er is landelijk zeer weinig bekend over achtergronden van mensenhandel en eventuele terugkeermogelijkheden vanuit Guinee. Uitgevoerde terugkeertrajecten worden uitgebreid bestudeerd en geëvalueerd en daarnaast vindt er veldonderzoek in landen van herkomst plaats waarbij best practices verzameld en geanalyseerd worden. Met de uitkomsten van deze analyse wordt in de resterende twee jaar van het project samen met lokale partners in landen van herkomst gepoogd om mogelijkheden voor een menswaardige terugkeer te verbeteren. Versterking van de capaciteiten van deze lokale partners is daarbij het uitgangspunt. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 3
Daarnaast wordt een verbinding gelegd met andere terugkeerprojecten voor slachtoffers van mensenhandel, zoals HOME (i.s.m. Maatwerk bij Terugkeer, FairWork en Caritas België) en Safe Return (methodiekontwikkeling vrouwenopvang Federatie Opvang). In oktober 2013 voerden het CKM en Terre des Hommes een gezamenlijk veldonderzoek uit in Hongarije. In een week tijd spraken we met ruim 15 professionals, afkomstig uit 10 verschillende organisaties of ngo s, allen werkzaam in jeugdzorg, straatwerk of gespecialiseerd in mensenhandel. Daarnaast organiseerden we een roundtable, waar niet alleen ngo s maar ook alle publieke partners aanschoven. Tenslotte spraken we enkele medewerkers van mensenrechtenorganisaties, een onderzoekster die meerdere onderzoeken naar mensenhandel heeft geleid, medewerkers van de Nederlandse Ambassade in Budapest en een slachtoffer wat vanuit Nederland teruggekeerd is naar Hongarije. Deze rapportage geeft een weergave van uitgevoerd literatuuronderzoek en veldonderzoek. Het gaat in op de achtergronden van Hongaarse slachtoffers van mensenhandel, relevante Hongaarse wetgeving en relevant beleid en succes- en faalfactoren voor terugkeer en re-integratie in Hongarije. Dit rapport sluit af met conclusies en aanbevelingen en een follow-up over de verdere activiteiten van het CKM en Terre des Hommes in Hongarije. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 4
2. MENSENHANDEL IN HONGARIJE 2.1 Hongaarse slachtoffers van mensenhandel in Nederland In 2012 werden 216 Hongaarse slachtoffers van mensenhandel geregisteerd bij Comensha. 210 van hen waren vrouw, die allen in de seksindustrie uitgebuit waren. Van de zes mannen werden twee in de agrarische sector, twee in de textielindustrie en twee in de prostitutie uitgebuit. De meeste slachtoffers vielen in de leeftijdscategorieën 18-23 jaar en 23-30 jaar. Drie van de geregistreerde slachtoffers waren minderjarig. De meeste slachtoffers waren afkomstig uit de regio s Boedapest, Nyiregyhaza, Pécs, Mohaks en Szeged 1. 2.2 Context en achtergronden van slachtoffers 2.2.1 Opgroeien binnen staatszorg Het opgroeien binnen staatsgefinancieerde jeugdzorg wordt als een van de belangrijkste risicofactoren voor slachtofferschap genoemd 2. Romakinderen zijn in Hongarije (maar ook in Bulgarije, Tsjechië, Roemenië en Slowakije) oververtegenwoordigd binnen de jeugdzorg 3. Veel kinderen binnen de jeugdzorg zijn afkomstig uit zeer arme families. Armoede van de ouders is geen reden om kinderen uit huis te plaatsen in Hongarije, verzekert jeugdzorg ons tijdens ons werkbezoek. In veel gevallen gaat de armoede van de familie echter hand in hand met alcoholverslaving, seksueel misbruik, mishandeling en verwaarlozing. Vroegkinderlijke traumatisering komt zeer veel voor bij de kinderen afkomstig uit deze families volgens de medewerkers van kindertehuizen die we spraken. Traumabehandeling wordt niet geboden binnen jeugdzorg, volgens enkele professionals omdat de middelen daartoe ontbreken, volgens anderen omdat de noodzaak niet wordt ingezien. Tevens bereikten ons gedurende ons werkbezoek verschillende verhalen over mishandelingen binnen de jeugdzorg, waardoor kinderen opnieuw getraumatiseerd raken. Ook in de rapportage van Terre des Hommes 4 worden overvolle kindertehuizen met ongemotiveerde of burned-out hulpverleners en de daaruit voortvloeiende gevolgen als verwaarlozing en mishandeling genoemd. Jongeren die na het bereiken van meerderjarigheid de jeugdzorg verlaten, zijn vaak geïsoleerd, hebben geen steun van een sociaal netwerk, weinig perspectieven op de arbeidsmarkt en hebben weinig vaardigheden aangeleerd om zichzelf staande te houden 5. Dit wordt bevestigd door de professionals die werkzaam zijn in de jeugdzorg die wij spraken. De kans om in handen van een mensenhandelaar te vallen worden hierdoor vergroot. Uit het IRIS-onderzoek, uitgevoerd onder Hongaarse prostituees in 2012, blijkt dat 26% van de ondervraagde prostituees opgegroeid is in een kindertehuis 6. 1 Opgevraagd in oktober 2013 bij Comensha. 2 Szilvia Gyurkó, Barbara Németh (2014). Analysis of the situation of CoM: assessing the capacity and the adequacy of child protection system in Hungary to ensure the protection of children on the move - Terre des Hommes. 3 European Roma Rights Centre (2011). Breaking the silence, trafficking in Romani Communities. 4 Szilvia Gyurkó, Barbara Németh (2014). Analysis of the situation of CoM: assessing the capacity and the adequacy of child protection system in Hungary to ensure the protection of children on the move - Terre des Hommes. 5 European Roma Rights Centre (2011). Breaking the silence, trafficking in Romani Communities. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 5
2.2.2 Roma Roma kennen een cultuur met sterke tradities en gewoonten. Deze tradities beïnvloeden het dagelijks leven sterk. Het vasthouden aan de eigen tradities heeft consequenties voor de acceptatie door niet- Roma. In de landen waar Roma verblijven, nemen zij vaak een marginale positie in ten opzichte van andere bevolkingsgroepen. De sociale afstand zoals die ervaren wordt tussen Roma en niet-roma is groot 7. Voor Roma-vrouwen is de marginale positie en kwetsbaarheid nog sterker aanwezig. Een belangrijk aspect binnen de Romatraditie is de masculiniteit die een man binnen diens familie dient uit te stralen. Capaciteiten en kwaliteiten van mannen en vrouwen worden niet toegeschreven aan het individu, maar op basis van sekse. Men heeft de opvatting dat vrouwen minder kennis en begrip hebben en vrouwen bekleden dan ook een minderwaardige positie binnen de gemeenschap 8. Romavrouwen hebben dus niet enkel te stellen met een minderwaardige positie binnen de eigen gemeenschap vanwege hun sekse, maar daar boven op ook met de marginale positie van de Romabevolking. Sinds 2005 worden Roma in toenemende mate genoemd in diverse rapportages omtrent mensenhandel als zeer kwetsbare groep 9. Omdat de etnische afkomst van slachtoffers van mensenhandel zowel in Nederland als in Hongarije niet geregistreerd wordt, zijn exacte cijfers over het aantal slachtoffers afkomstig uit Roma gemeenschappen niet bekend. Comensha schat dat van de Hongaarse en Bulgaarse slachtoffers van mensenhandel die bij hen gemeld worden, 40 tot 80% Roma is 10. In onze gesprekken met diverse ngo s in Hongarije wordt veelal gesproken over een percentage van 80%. Dit komt overeen met de uit onderzoek van de European Roma Right Centre (ERRC) afkomstige schatting van een respondent werkzaam bij de Hongaarse politie 11. Een opvallend hoog percentage, aangezien de Roma-bevolking slechts 7% uit maakt van de totale bevolking in Hongarije 12. Het hoge aantal Roma-slachtoffers is echter niet uniek voor Hongarije, dezelfde disproportionele aantallen worden gevonden bij landen als Bulgarije, Roemenië en Slowakije 13. Hongaarse Roma lopen vooral het risico uitgebuit te worden in de prostitutie, bedelarij en als huisslaaf 14. Het risico op uitbuiting wordt door een aantal complexe factoren binnen de Roma gemeenschap vergroot. Allereerst komt armoede binnen Romafamilies zeer veel voor. Het ERRC geeft aan dat het percentage Roma wat in Hongarije onder de armoedegrens leeft, tussen de 6-8% en 30% ligt 15. Het percentage werklozen onder Roma ligt op 45,5% 16. Discriminatie komt nog steeds zeer veel voor, waardoor Hongaren eerder aangenomen worden voor een functie dan mensen met een Roma- 6 Ontleend aan: http://sexeducatio.hu/dokumentumok/iris%202012_die%20situation%20von%20ungarischen%20strassenprostituie rten%20in%20ungarischen%20stadten%20und%20in%20z%c3%bcrich_status%20quo%20und%20handlungsbedarf.pd f. 7 A. Dul (2013). Broederschap of pooierschap? Een onderzoek naar de invloed van de interne dynamiek van de Roma gemeenschap op de aanwezigheid van mensenhandel. 8 P.G. Blasco (1999) Gypsies in Madrid: Sex, Gender and the Performance of Identity. 9 European Roma Rights Centre (2011). Breaking the silence, trafficking in Romani Communities. 10 Comensha, jaarverslag 2012. 11 European Roma Rights Centre (2011). Breaking the silence, trafficking in Romani Communities. 12 Council of Europe, via http://www.coe.int/t/dg3/romatravellers/default_en.asp. 13 European Roma Rights Centre (2011). Breaking the silence, trafficking in Romani Communities. 14 Idem 15 Idem 16 World Bank (2002). Roma at a glance. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 6
achtergrond. Daarnaast zorgt discriminatie ook voor een bemoeilijkte toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en sociale voorzieningen 17. Het Open Society Institute geeft aan dat 60,8% van de Hongaarse Roma-kinderen de basisschool afmaakt, slechts 12,9% van de Roma-kinderen behaalt een middelbare school diploma 18. De professionals werkzaam bij twee kindertehuizen met wie we spraken tijdens ons werkbezoek, gaven aan dat het percentage Roma-kinderen in het tehuis tussen de 95 en 100 procent ligt. Ze ervaren verschillende problemen in het bieden van een alternatief en perspectief aan deze kinderen: Terugkeer naar de familie is meestal geen optie, omdat families vaak niet in staat zijn om te veranderen. Hulpverlening wordt niet geaccepteerd of wordt gesaboteerd. Opvang binnen pleegzorg biedt nog de beste kansen voor deze kinderen, hiermee hebben ze kans op een beter bestaan. De kinderen die tot meerderjarigheid in het tehuis verblijven, hebben nauwelijks kans op opleiding, werk en een gezond familieleven. De veelvuldig in Hongarije genoemde houding en leefregels van Roma die veranderingen in de probleemsituatie bemoeilijken of tegen houden, zijn ook in Nederlands onderzoek terug te vinden 19. De door professionals gedefinieerde probleemsituaties binnen families worden in stand gehouden door families en families niet bereid zijn gezag te accepteren van buiten de gemeenschap. Problemen worden binnen de gemeenschap opgelost. Dit maakt het bewerkstelligen van verandering en het bieden van opvoedingsondersteuning en begeleiding erg gecompliceerd. Daarnaast noemen kindertehuizen het gebrek aan perspectief voor de jongeren als groot probleem. De jongens die opgroeien in het kindertehuis, komen vaak in aanraking met politie en justitie voor allerlei delicten. De meisjes lopen een groot risico op seksuele uitbuiting. 2.3 Recruitementproces Uit het onderzoek IRIS, uitgevoerd in 2012 door verschillende Hongaarse ngo s, blijkt dat er twee kwetsbaarheden zijn te onderscheiden waar mensenhandelaren hun tactiek op af stemmen. Een groot gedeelte van de slachtoffers belandt in de mensenhandel door de loverboymethode. Met name de jonge meisjes afkomstig uit de jeugdzorg of uit ontwrichte, onveilige gezinnen zijn hier zeer gevoelig voor. Ze zijn op zoek naar liefde en aandacht en denken die te kunnen vinden bij een loverboy 20. Een medewerker van een kindertehuis vertelde ons: De mensenhandelaren weten precies waar het tehuis zit, vaak hangen ze rond bij de poort en maken ze contact als een meisje buiten komt. We weten dat ze hier rondhangen, maar kunnen weinig doen. Als we de politie bellen, geven die aan eveneens niets te kunnen doen; zij hebben zelf ook kinderen en willen niet dat hun familie in gevaar komt door de loverboys aan te pakken. 17 Amnesty International. Diverse publicaties, ontleend aan: http://www.amnesty.nl/nieuwsportaal/rapport/4865 18 Open Society Institute (2008). International Comparative Data Set on Roma Education. 19 Sollie, H., et. Al. (2013). Aanpak multiproblematiek bij gezinnen met een Roma-achtergrond. Een kennisfundament voor professionals. 20 Ontleend aan: http://sexeducatio.hu/dokumentumok/iris%202012_die%20situation%20von%20ungarischen%20strassenprostituie rten%20in%20ungarischen%20stadten%20und%20in%20z%c3%bcrich_status%20quo%20und%20handlungsbedarf.pd f. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 7
Ook in gesprekken met andere jeugdzorgmedewerkers ontvingen we dezelfde zorgwekkende signalen van jonge meisjes die regelmatig weglopen en verdwijnen. In voorkomende gevallen weet het kindertehuis dat het meisje zich onder invloed van een loverboy prostitueert, maar heeft het personeel geen mogelijkheden het meisje te beschermen. Angst voor represailles van de handelaren wordt als reden genoemd om niet op te treden, maar andere professionals geven aan dat er ook weinig motivatie of interesse is om het probleem tegen te gaan. De andere manier waarop men in een uitbuitingssituatie terechtkomt, is door de druk en verantwoordelijkheid die vrouwen uit zeer arme families ervaren om een inkomen te vergaren. Prostitutie lijkt dan vaak de enige uitweg. Uit het IRIS-onderzoek bleek dat er vaak 10 tot 12 familieleden afhankelijk zijn van het door de prostituee verdiende geld 21. Mensenhandelaren maken misbruik van dit verantwoordelijkheidsgevoel door vrouwen met beloftes over veel geld verdienen naar West-Europa te halen. Eenmaal daar aangekomen blijken omstandigheden waarin het sekswerk gedaan moet worden, de verdiensten voor het werk en de mogelijkheden om te stoppen met het werk zeer tegen te vallen. Uit het IRIS-onderzoek blijkt ook dat lovergirls een rol spelen in het toeleiden naar prostitutie en regelmatig de rol van uitbuiter op zich nemen. Bovenstaand beschreven risico voor uitbuiting kan samenhangen met de Roma-afkomst van vrouwen, maar dat hoeft niet. Wel geven diverse professionals tijdens ons werkbezoek aan dat kinderen binnen Roma-families als inkomstenbron gezien kunnen worden, en prostitutie als normaal beroep om de familie te kunnen helpen. Mannen uit dezelfde gemeenschap of familie nemen regelmatig de rol van handelaar op zich. Dit komt overeen met wat Annemieke Dul stelt in haar onderzoek naar mensenhandel binnen de Roma-gemeenschap 22. 21Ontleend aan: http://sexeducatio.hu/dokumentumok/iris%202012_die%20situation%20von%20ungarischen%20strassenprostituie rten%20in%20ungarischen%20stadten%20und%20in%20z%c3%bcrich_status%20quo%20und%20handlungsbedarf.pd f. 22 A. Dul (2013). Broederschap of pooierschap? Een onderzoek naar de invloed van de interne dynamiek van de Roma gemeenschap op de aanwezigheid van mensenhandel. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 8
3. WETGEVING, BELEID EN SOCIALE KAART 3.1 Relevante wetgeving Hoewel de Hongaarse overheid Hongarije veelal als doorvoerland aanwijst, blijkt uit meerdere internationale rapporten dat Hongarije zowel bron-, doorvoer- als bestemmingsland is 23. Mensenhandel, gedwongen prostitutie, kinderprostitutie en kinderarbeid zijn sinds 1999 verboden in Hongarije. De nieuwe aanpassingen in het Wetboek van Strafrecht (artikel 192) zijn in juli 2013 in werking getreden. Hierdoor voldoet Hongarije minimaal aan de standaarden zoals geformuleerd door de EU in Directive 2011/36/EU. Het wetsartikel verbiedt het verkopen, kopen, uitbuiten, en over de grens brengen van meerder- en minderjarigen. De straffen variëren van 1 tot 20 jaar gevangenisstraf. Daarnaast worden in wetsartikel 175B de verschillende vormen van mensenhandel geëxpliciteerd. Het nieuwe Wetboek van Strafrecht bevat ook een omstreden wijziging waarin de leeftijd voor seks met instemming verlaagd is van 14 naar 12 jaar. Seksuele gemeenschap voor kinderen tussen 12 en 18 jaar oud is gedecriminaliseerd. Criminologen waarschuwen voor de gevolgen van deze wijzigingen, zij vrezen omstandigheden die kunnen leiden tot ogenschijnlijk vrijwillige prostitutie 24. Sinds 2008 heeft Hongarije een Nationaal Coördinator aangesteld. De functie is ondergebracht bij het Ministerie van Justitie. De taak van de Nationaal Coördinator bestaat uit het coördineren van het National Counter-Trafficking Coördination Mechanism, waar gouvermentele, non-gouvermentele en internationale organisaties deel van uit maken. Daarnaast brengt de coördinator acties, successen en uitdagingen in de strijd tegen mensenhandel in kaart en rapporteert hierover jaarlijks aan de regering 25. Het National Referral Mechanism is in 2008 ingesteld en gaat uit van de speciale behoeften voor hulp, opvang en veiligheid die slachtoffers van mensenhandel hebben. De gespecialiseerde opvang wordt gerund door een NGO, waarbij de opvang gefinancieerd wordt door de staat. In deze opvang worden zowel Hongaarse slachtoffers mensenhandel vanuit het buitenland, als niet-hongaarse slachtoffers van mensenhandel opgevangen. Zowel NGO s als politie en de Victims Support Service kunnen verwijzen naar deze gespecialiseerde opvang 26. In februari 2014 gaat een gezamenlijk project van de Nederlandse en Hongaarse Ministeries van Justities van start om de national referral mechanisms van beide landen te verbeteren. In 2005 werd er een wet voor slachtofferzorg en compensatie door de Staat voor slachtoffers van (gewelds)misdrijven doorgevoerd. Ook slachtoffers van mensenhandel kunnen aanspraak maken op deze slachtofferzorg en staatscompensatie, mits er een onderzoek of proces loopt tegen de handelaar en het slachtoffer daaraan meewerkt. De Victim Support Service biedt voorlichting over aangifte en 23 Ontleend aan http://ec.europa.eu/anti-trafficking/nip/hungary. 24 Szilvia Gyurkó, Barbara Németh (2014). Analysis of the situation of CoM: assessing the capacity and the adequacy of child protection system in Hungary to ensure the protection of children on the move - Terre des Hommes. 25 Ontleend aan http://ec.europa.eu/anti-trafficking/nip/hungary. 26 Ontleend aan http://ec.europa.eu/anti-trafficking/nip/hungary. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 9
strafproces, rechten en mogelijke uitkeringen en over organisaties en hun hulpaanbod. Ook kunnen noodzakelijke kosten voor bestaan en juridische bijstand vergoed worden 27. 3.2 Geluiden uit de praktijk Hoewel de Hongaarse overheid de laatste tijd veel nieuwe initiatieven en projecten start op het gebied van aanpak van mensenhandel, lijkt de aandacht voor de slachtoffers gering. Initiatieven gericht op slachtofferzorg en opvang en preventie worden door ngo s geïnitieerd; de overheid financieert enkel de anonieme crisisopvang. Ngo s zijn dus afhankelijk van fondsen en buitenlandse financieringen. In onze gesprekken met mensenrechtenorganisaties kwam naar voren dat onderwerpen als huiselijk geweld, prostitutie en mensenhandel nog steeds geen onderwerpen zijn die publiekelijk worden besproken. Niet zelden wordt na huiselijk geweld de vrouw naar therapie gestuurd, omdat zij behandeling nodig heeft om het geweld te laten stoppen. Op het gebied van mensenhandel wordt er op dezelfde manier gekeken naar slachtoffers; over het algemeen worden vrouwen die uitgebuit zijn in de prostitutie gezien als crimineel in plaats van als slachtoffer. Uit het schaduwrapport over vrouwenrechten, geschreven door de Hungarian Women s Lobby en het ERRC in 2013, blijkt dat er verscheidene zaken ontbreken in de zorg voor slachtoffers van mensenhandel. Allereerst wordt de mogelijkheid om minderjarige prostituees bij wijze van straf in detentie te kunnen plaatsen als groot probleem genoemd. In de rapportage wordt een onderzoek naar kinderprostitutie van de Commissaris voor Fundamentele Rechten aangehaald. Als obstakels voor een effectieve bestrijding van kinderprostitutie worden genoemd: het gebrek aan samenwerking tussen autoriteiten en instellingen, het gebrek aan kennis, professionele protocollen en methoden, en het feit dat politie kinderen in prostitutie behandeld als criminelen in plaats van als slachtoffers. De enige staatsgefinancieerde opvang voor slachtoffers van mensenhandel heeft slechts zes bedden beschikbaar en is de afgelopen jaren door diverse ngo s en kerkelijke organisaties gerund. Er is geen informatie beschikbaar over de werkwijzen, opvangomstandigheden of aantallen slachtoffers wat gebruikt maakt van de opvang. De jaarlijkse financiering bedraagt ongeveer 20.000 euro, wat ook volgens de opvang zelf niet voldoende is om de opvang aan de meest basic TIP-standaarden te laten voldoen (o.a. op het gebied van veiligheid en voldoende personeel). Systematische training voor professionals die werken met slachtoffers van mensenhandel en prostituees, zoals politieagenten, justitiepersoneel, professionals werkzaam in scholen en jeugdzorg, ontbreekt eveneens. De trainingen gericht op awareness raising bij professionals worden vaak gegeven door NGO s en worden gefinancieerd door internationale donoren. Professionele protocollen voor effectieve interventies en voor samenwerking tussen organisaties en instituties missen, evenals betaalbare services voor slachtoffers van mensenhandel 28. Het beeld wat in de schaduwrapportage wordt geschetst, komt overeen met wat de professionals die we hebben gesproken aangeven. Frustratie speelt bij een groot deel van de professionals een grote rol. Zij zijn gefrustreerd omdat de zorg voor slachtoffers niet voldoende gesteund en gefinancieerd 27 Justice Service of Ministry of Public Administration and Justice. The Hungarian Victim Support Service. Ontleend aan http://kih.gov.hu/documents/10179/16456/as_info_english. 28 Hungarian Women s Lobby en ERRC. Alternative report 2013. Ontleend aan http://www.nokjoga.hu/sites/default/files/filefield/hu-cedaw-hwl-errc-final.pdf. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 10
wordt vanuit de overheid en omdat de bescherming van minderjarigen zeer te wensen over laat. We spraken echter ook met jeugdzorgmedewerkers die totaal uitgeput leken van de weinige mogelijkheden voor opvang, begeleiding en perspectief voor kinderen. 3.3 Sociale kaart Een overzicht van relevante gouvermentele en non-gouvermentele organisaties die van belang zijn binnen de aanpak van mensenhandel en zorg voor slachtoffers van mensenhandel is te vinden in bijlage I. Er zijn diverse organisaties die ervaring hebben in het werken met prostituees en meer specifiek met slachtoffers van mensenhandel, maar er treden veel wijzigingen op in aanbod door het incidentele karakter van financiering van hulpaanbod. Contact leggen met genoemde organisaties voor doorverwijzing is dan ook van groot belang, omdat het hulpaanbod vervallen of gewijzigd kan zijn. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 11
4. TERUGKEER EN RE-INTEGRATIE 4.1 Teruggekeerde slachtoffers vanuit Nederland naar Hongarije In 2012 keerden van de geregistreerde slachtoffers bij Comensha, zeventien slachtoffers van mensenhandel terug naar Hongarije. Twaalf van hen kregen hierbij ondersteuning van IOM, vier vertrokken zonder ondersteuning en van één slachtoffer is niet bekend of deze ondersteuning kreeg 29. Comensha geeft aan dat zij vaak van slachtoffers en hulpverlenende instanties horen dat Hongaarse slachtoffers wel willen terugkeren, maar dat deze slachtoffers vaak weinig vertrouwen hebben in organisaties in Hongarije. Daarnaast zien zij geen mogelijkheden tot het vinden van een opleiding of werk. Dit komt overeen met wat Fier Fryslân in de begeleiding van Hongaarse slachtoffers opmerkt. De motivatie voor terugkeer is vaak aanwezig, maar de voorwaarden om succesvol te re-integreren lijken onbereikbaar voor slachtoffers. 4.2 Terugkeer van migranten en vluchtelingen 4.2.1 Terugkeermotivatie Er is weinig onderzoek gedaan naar terugkeer naar landen van herkomst door slachtoffers van mensenhandel. Er is echter wel veel onderzoek gedaan naar remigratie van migranten en vluchtelingen, waarbij een aantal factoren ook van toepassing is op slachtoffers van mensenhandel. Immers, veel slachtoffers van mensenhandel komen ook uit schrijnende situaties waarbij ze op de vlucht zijn geslagen of armoede wilden ontvluchten en zijn daarna in de handen van mensenhandelaren gevallen. Thiel en Gillian 30 noemen in hun onderzoek naar terugkeer van migranten de volgende voorwaarden die belangrijk zijn in het al dan niet nemen van de beslissing van de migrant om terug te keren naar het land van herkomst: 1. Veiligheid en een betere politieke, sociale en economische situatie in land van herkomst 2. De wens weer verenigd te zijn met familie 3. Mogelijkheid om eigen bezit te vergaren en behouden en werk te hebben 4. De slechte leefomstandigheden in gastland 5. Een op maat begeleide terugkeer 6. Betrekken van familie, non-gouvermentele organisaties (NGO) en community groups bij verstrekken van informatie vooraf en na terugkeer. Black, Koser en Munk deden in 2004 onderzoek naar de vrijwillige terugkeer van vluchtelingen 31. Hoewel er in dit onderzoek geen representatieve steekproef gebruikt is, zijn er wel interessante 29 Opgevraagd in oktober 2013 bij Comensha. 30 Thiel, D. & Gillian, K. (2010) Factors affecting participation in assisted voluntary return programmes and succesfull reintegration: a review of the evidence. Ontleend aan: http://www.northwestrsmp.org.uk/index.php/asylum/42-independent-asylum-commission/230-factorsaffecting-participation-in-assisted-voluntary-return-programmes-and-successful-reintegration 31 Black, R., K. Koser, & K. Munk (2004). Understanding voluntary return. Sussex: Centre for Migration Research, Home Office Online Report 50/04. Ontleend aan: http://webarchive.nationalarchives.gov.uk/20110220105210/rds.homeoffice.gov.uk/rds/pdfs04/rdsolr5004.pdf Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 12
verbanden gelegd tussen kenmerken van remigranten en motivatie om terug te keren. In dit onderzoek worden drie factoren genoemd die het terugkeerbesluit beïnvloeden: 1. De structurele (politieke, sociale en economische) situatie in het land van vestiging en in het land van herkomst; 2. De individuele en familiesituatie van de vluchteling of asielzoeker zelf in het land van herkomst en in het land van vestiging; 3. Stimulerende beleidsmaatregelen die mensen aanmoedigen of belemmeren om terug te keren. Ad 1) Bij de structurele situatie in het land van herkomst speelt met name de kennis die men heeft van de omstandigheden in het land van herkomst een grote rol. De informatie die vanuit de eerste hand (familie en kennissen in het land van herkomst) afkomstig was, werd meer vertrouwd dan de informatie over de situatie in het land van herkomst die vanuit de media kwam; de respondenten gaven aan dat deze informatie minder objectief zou zijn. Het tegenoverstelde was echter ook het geval; sommigen vonden de informatie vanuit familie juist niet betrouwbaar, omdat ze vermoedden dat de familie hen wilde beschermen door bepaalde informatie niet te delen. In het onderzoek is niet naar voren gekomen welke invloed de informatie over de situatie in het land van herkomst heeft op de daadwerkelijke terugkeermotivatie. Ad 2) In de tweede categorie vallen individuele kenmerken en de familiesituatie van de vluchtelingen. Er is geen relatie gevonden tussen leeftijd of sekse en terugkeermotivatie. De familiesituatie is echter wel van grote invloed op het al dan niet terugkeren. Familie hebben in het land van vestiging kan een belemmering zijn om terug te willen keren, terwijl het aanwezig zijn van familie in het land van herkomst juist bevorderend kan werken voor terugkeer. Tegelijkertijd kan familie in het land van herkomst ook juist een reden zijn om niet terug te keren, vanwege de verwachting (vanuit familie en/of de vluchteling) dat de vluchteling vanuit het rijke Westen de familie kan onderhouden. Ad 3) De beleidsmaatregelen om terugkeer te bevorderen werden door de respondenten in dit onderzoek als onbelangrijk genoemd in het beslissingsproces over terugkeer. Terugkeerprogramma s hebben vooral een faciliterende rol, en niet zozeer een motiverende rol. Desondanks geven de respondenten uit het onderzoek die zijn teruggekeerd allemaal aan gebruik te hebben gemaakt van terugkeerprogramma s. De respondenten die nog niet terug waren gekeerd hadden nauwelijks tot geen kennis van terugkeerprogramma s. Black et al. benadrukt dan ook de noodzaak tot betere voorlichting over terugkeerprogramma s. Tegelijkertijd wordt afgevraagd in hoeverre beleid op terugkeer invloed kan hebben op terugkeermotivatie zolang de politieke en economische situatie van landen van herkomst niet verbetert. 4.2.2 Succes- en faalfactoren voor terugkeer en re-integratie Indien migranten de beslissing hebben genomen terug te keren naar het land van herkomst, is voor het succesvol laten slagen hiervan het begrip inbedding van belang. Van Houte en de Koning geven aan dat er drie belangrijke vormen van inbedding zijn die het succes van de terugkeer bepalen: 1. Economische inbedding (huisvesting, inkomen, gezondheidszorg en opleiding) 2. Psychosociale inbedding (welzijn, identiteit, veiligheid) Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 13
3. Inbedding in sociaal netwerk (aanwezigheid van netwerk, hulp en steun op emotioneel en materieel vlak van netwerk). Volgens van Houte en de Koning wordt een succesvolle inbedding in het land van herkomst grotendeels bepaald door individuele kenmerken van de migrant (sekse, etniciteit, leeftijd, sociale klasse, positie en rol in familie van herkomst). Daarnaast is voor het laten slagen van de herintegratie in land van herkomst belangrijk of en hoe de omstandigheden veranderd zijn waardoor de migrant is gemigreerd: de verwachtingen van achtergebleven familie en de situatie in het land van herkomst. Als laatste noemen van Houten en de Koning assistentie bij terugkeer als belangrijke factor voor het al dan niet slagen van terugkeer 32. 4.3 Terugkeer en re-integratie van slachtoffers van mensenhandel Voor veel slachtoffers van mensenhandel is veiligheid een belangrijk criterium om al dan niet terug te keren naar het land van herkomst 33. In veel landen is weinig door de overheid georganiseeerde hulp beschikbaar voor terugkerende slachtoffers. Veel landen ontkennen het probleem van terugkerende slachtoffers, waardoor er geen overheidssteun is voor terugkeerders. Er is geen sprake van een structurele follow-up van terugkerende slachtoffers, waardoor er geen zicht is op hoe slachtoffers uiteindelijk terechtkomen, en of zij veilig zijn of niet 34. Familie is regelmatig betrokken geweest bij de mensenhandel, waardoor terugkeer naar het bestaande sociale netwerk het slachtoffer opnieuw in een onveilige situatie kan brengen. Indien het slachtoffer terugkeert naar de eigen familie zonder geld - terwijl gebrek aan geld de reden was om te migreren, waarover de familie vaak hoge verwachtingen heeft - kan inbedding in de eigen familie zeer moeilijk zijn. Daarnaast speelt de angst voor stigmatisatie een grote rol bij terugkerende slachtoffers, vooral als zij in de prostitutie hebben gewerkt. Eerder is genoemd dat er weinig overheidssteun is in veel landen waar slachtoffers van mensenhandel vandaan komen. Hierdoor zijn slachtoffers veelal afhankelijk van liefdadigheidsinstellingen, die door het ontbreken van personeel en financiële middelen slechts zeer beperkte, praktische hulp kunnen bieden. Opvang, indien aanwezig, is vaak van zeer korte duur. Er ontbreekt structurele hulp, in vele landen is er slechts eerste opvang aanwezig 3536. Dit is zeker ook het geval in Hongarije, waar slechts 32 Houte, M. van & Koning, M. de (2008) Towards a better embeddedness? Monitoring involuntary returning migrants from Western countries. Ontleend aan: http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=2&ved=0cdgqfjab&url=http%3a%2f%2fwww. ru.nl%2fpublish%2fpages%2f533483%2ftowardsabetterembeddedness.pdf&ei=qqwrubaeirgv0qwgrodydw&usg= AFQjCNHC9KTebfzGCYEuRyALOLdLXjnzvA&bvm=bv.46340616,d.d2k 33 Commandeur, X. & Kootstra, T. (2004) If our skirt is torn, do not show anybody else but try to sew it up. Save return and social inclusion of victims of traffic in human beings. An inventory of neglected aspects in ten European and Asian countries. Ontleend aan: http://lastradainternational.org/?main=documentation&document=2841 34 Landman, C. & Talens, C. (2003) Good practices on (re)integration of victims of trafficking in human beings in six European countries. Ontleend aan: http://ec.europa.eu/justice_home/daphnetoolkit/files/projects/2001_010/int_reintegration_of_victims_of_trafficki ng_good_practices_2003.pdf 35 Landman, C. & Talens, C. (2003) Good practices on (re)integration of victims of trafficking in human beings in six European countries. Ontleend aan: http://ec.europa.eu/justice_home/daphnetoolkit/files/projects/2001_010/int_reintegration_of_victims_of_trafficki ng_good_practices_2003.pdf 36 Kersten, L. (2009) Terug bij af? Remigratie van Bulgaarse vrouwen na uitbuiting in de Nederlandse prostitutiesector. Ontleend aan: http://lastradainternational.org/?main=documentation&document=2309 Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 14
één opvangfaciliteit staatssteun ontvangt. Alle overige initiatieven zijn afhankelijk van (dikwijls) internationale giften. Veel vrouwen zouden geen contact willen met hulporganisaties in het land van herkomst omdat ze bang zijn dat hun netwerk er zo achter komt dat zij slachtoffer zijn geweest 37. Schaamte, gezichtsverlies en stigmatisatie liggen hier op de loer, volgens deze vrouwen. Als er al een terugkeerprogramma bestaat, werkt dit vaak niet efficiënt. Kersten noemt in haar onderzoek naar terugkeer bij Bulgaarse slachtoffers de inefficiëntie van terugkeerorganisaties, maar ook in andere onderzoeken komt dit naar voren 3839. Organisaties die zich bezig houden met slachtoffers mensenhandel in het herkomstland zelf, werken soms nauwelijks samen en zijn vaak niet van elkaars mogelijkheden op de hoogte. Alle sleutelfiguren die werkzaam zijn bij ngo s in Hongarije die we spraken tijdens ons veldonderzoek, beamen dat het gebrek aan coördinatie en samenwerking tussen organisaties in Hongarije een van de grootste hindernissen is die genomen moet worden teneinde een succesvolle terugkeer te kunnen faciliteren. Commandeur en Kootstra concluderen in hun onderzoek dat er een significant verschil zit tussen de gevraagde hulp van slachtoffers voor terugkeer, en de geboden hulp. Slachtoffers krijgen met name niet de psychologische hulp waar zij om vroegen. Dit terwijl slachtoffers van mensenhandel volgens Commandeur en Kootstra allen symptomen van een posttraumatische stressstoornis vertonen. Verscheidene sleutelfiguren, werkzaam bij ngo s in Hongarije, gaven in onze gesprekken met hen aan dat de meeste slachtoffers van mensenhandel in Hongarije geen toegang hebben tot gespecialiseerde psychologische of psychiatrische hulp. Dit heeft vaak te maken met reisafstand of kosten die gemaakt moeten worden voor hulp. Daarnaast blijkt dat de psychiatrische zorg in Hongarije zich vooral richt op verslavingsproblematiek en persoonlijkheidsproblematiek. Trauma en traumabehandeling zijn weinig erkende specialistische vakgebieden. Hoewel er enig onderzoek naar slachtoffers van mensenhandel in Hongarije is gedaan, blijkt het zeer moeilijk te zijn om voldoende slachtoffers te interviewen en zo een representatief beeld te krijgen van succes- en faalfactoren in de hulpverlening en terugkeer en re-integratie zoals slachtoffers die zelf ervaren 40. Ook wij liepen helaas tegen dit probleem aan. Veel vrouwen die ooit zijn teruggekeerd, zijn niet meer in beeld bij hulporganisaties. Dit maakt het onderzoeken van successen en mislukkingen vanuit het perspectief van de slachtoffers zeer complex. 37 Landman, C. & Talens, C. (2003) Good practices on (re)integration of victims of trafficking in human beings in six European countries. Ontleend aan: http://ec.europa.eu/justice_home/daphnetoolkit/files/projects/2001_010/int_reintegration_of_victims_of_trafficki ng_good_practices_2003.pdf 38 Commandeur, X. & Kootstra, T. (2004). If our skirt is torn, do not show anybody else but try to sew it up. Save return and social inclusion of victims of traffic in human beings. An inventory of neglected aspects in ten European and Asian countries. Ontleend aan: http://lastradainternational.org/?main=documentation&document=2841 39 UNODC (2010). Toolkit to Combat Trafficking in Persons: Mechanisms for the safe return and reintegration of victims. Ontleend aan http://www.unodc.org/documents/human-trafficking/toolkit-files/08-58296_tool_7-7.pdf 40 Department for Equal Opportunities Presidency of the Council of Ministers, Italy. International Centre for Migration Policy Development (ICMPD, 2010). Study on Post-Trafficking Experiences in the Czech Republic, Hungary, Italy and Portugal. Ontleend aan: http://www.icmpd.org/fileadmin/icmpd- Website/ICMPD-Website_2011/Capacity_building/THB/Publications/Post-traff_experience_final.pdf Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 15
4.4 (On)mogelijkheden en succes- en faalfactoren voor terugkeer naar Hongarije Uit het vooronderzoek komen verschillende factoren naar voren die een succesvolle terugkeer en reintegratie in Hongarije kunnen bevorderen: Er zijn verschillende ngo s met aanbod voor slachtoffers van mensenhandel in Hongarije aanwezig, ondanks het gebrek aan stabiliteit door externe financiering; De motivatie om terug te keren naar Hongarije lijkt aanwezig bij Hongaarse slachtoffers van mensenhandel; Voor Hongaarse slachtoffers zonder Roma-achtergrond zijn er mogelijkheden aanwezig op het gebied van werk of opleiding, en daarmee is er voor hen toekomstperspectief. De volgende factoren staan een succesvolle terugkeer en re-integratie echter in de weg: Er is geen coördinatie op het zorgnetwerk aanwezig, waardoor de kwaliteit en inhoud van geboden zorg moeilijk te doorgronden is; Hongaarse ngo s werken weinig samen en kennen elkaars aanbod niet. Doorverwijzing naar geschikte hulp is daardoor een probleem, zowel voor vervolghulp binnen Hongarije zelf alsmede voor buitenlandse organisaties naar Hongaarse organisaties; De kans op revictimisatie bij terugkeer in de Roma-gemeenschap is erg groot; De Nationale Politie geeft aan regelmatig niet te weten dat een vanuit het buitenland teruggekeerd slachtoffer de opvang verlaat of verhuist. Dit kan veiligheidsrisico s met zich meebrengen; De lokale politie heeft te weinig kennis om (potentiële) slachtoffers van mensenhandel te identificeren en te beschermen. Sleutelfiguren noemen dat lokale politieagenten ook regelmatig bedreigd of omgekocht worden door mensenhandelaren; Jeugdzorg kan de kinderen in de staatstehuizen onvoldoende beschermen tegen mensenhandelaren; Traumabehandeling is onvoldoende aanwezig en toegankelijk voor slachtoffers van mensenhandel. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 16
5. CONCLUSIES EN PLAN VAN AANPAK Tijdens ons werkbezoek merkten we dat toegang krijgen tot opvang en inzicht krijgen in werkelijke werkwijzen van organisaties zeer moeilijk is. Veel organisaties geven aan een goed aanbod te hebben, niets te missen en elke hulpvraag te kunnen beantwoorden. Wanneer we echter één-op-één met professionals spraken, bleek dat sommigen van hen wel openheid wilden geven. Ook uit andere hoeken, zoals bijvoorbeeld vrouwenrechtenorganisaties en onderzoekers, kwamen kritische geluiden over werkwijzen van hulpverleningsorganisaties. Door de afwezigheid van transparantie in werkwijzen en de verschillende geluiden in het werkveld is een eenduidige conclusie trekken niet gemakkelijk. Er is meer onderzoek nodig om tot stevigere conclusies te komen. We kunnen echter wel een aantal voorlopige conclusies trekken en daarop vervolgacties initiëren. Allereerst is duidelijk geworden dat gespecialiseerde traumabehandeling niet of nauwelijks beschikbaar is voor slachtoffers van mensenhandel. Toegang tot de psychiatrie is voor veel slachtoffers onmogelijk, door kosten of reisafstand. Daarnaast is de psychiatrie in Hongarije vooral gericht op verslavingsproblematiek en persoonlijkheidsproblematiek. Psychische of psychiatrische problemen worden niet snel toegeschreven aan trauma. Er is een gebrek aan kennis binnen de psychiatrie maar ook bij maatschappelijk werkers, straatwerkers en jeugdzorgwerkers. Ten tweede valt het gebrek aan organisatie en coördinatie van het zorgnetwerk op. Ngo s lijken vooral een concurrentiepositie ten opzichte van elkaar in te nemen. Kennis over elkaars aanbod en werkwijze is nauwelijks aanwezig. Ook wordt aanwezige kennis weinig gedeeld. Lokale en nationale coördinatie van het zorgnetwerk zouden de kwaliteit van zorg inzichtelijk kunnen maken én verbeteren; kennis zou gedeeld en vergroot kunnen worden. Het doorverwijzen van Hongaarse slachtoffers van mensenhandel die willen terugkeren naar de ngo met het meest passende aanbod wordt hierdoor tevens gemakkelijker, waardoor de kans op een succesvolle terugkeer en re-integratie groter wordt. Hongaarse ngo s lijken gemotiveerd om Hongaarse slachtoffers van mensenhandel terug te laten keren. Zij hebben echter de indruk dat Nederlandse organisaties weinig kennis hebben van (on)mogelijkheden voor terugkeer en re-integratie, waardoor slachtoffers minder gemotiveerd zouden zijn om terug te keren. Tenslotte is gebleken dat de kansen voor een succesvolle re-integratie voor slachtoffers uit Romagemeenschappen zeer klein zijn. Het gebrek aan perspectief op de arbeidsmarkt, de druk vanuit familie om inkomsten te blijven verwerven (en dus revictimisatie in veel gevallen) en de beperkte capaciteiten om zich staande te kunnen houden (vaak door vroegkinderlijke traumatisering) bemoeilijken terugkeer in grote mate. Naar aanleiding van deze conclusies, zullen de activiteiten van het CKM en Terre des Hommes in de resterende twee jaar als volgt zijn: 1. Kennis over trauma, traumabehandeling en hoe outreachend en laagdrempelig binnen begeleiding of counseling met trauma om te gaan is noodzakelijk en gewenst bij diverse ngo s. Het CKM is gelieerd aan Fier Fryslân, wat over een eigen behandelcentrum en Kinderen Jeugd Trauma Centrum beschikt. Het ontwikkelen van een training op maat, die gegeven kan worden door gespecialiseerde hulpverleners, psychologen en psychiaters in samenspraak Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 17
met de Hongaarse ngo s en jeugdzorginstellingen, zal een belangrijke activiteit in 2014 worden. De verwachting is dat vanaf medio 2014 deze trainingen van start kunnen gaan. Naast de kennisoverdracht naar Hongaarse zorgpartners, worden ook mogelijkheden voor omgekeerde kennisoverdracht onderzocht. Zo zou het voor Nederlandse zorginstellingen zeer interessant kunnen zijn om meer te leren over achtergronden van Hongaarse slachtoffers van mensenhandel, de Roma-cultuur en (on)mogelijkheden voor hulpverlening in Hongarije voor terugkerende slachtoffers. 2. De mogelijkheden voor het creëren van een coördinatiefunctie van het zorgnetwerk, zowel op lokaal als nationaal niveau, worden in 2014 verder onderzocht. Dit gebeurt in nauwe samenspraak met Comensha, die in Nederland immers de landelijke coördinatiefunctie vervult. Het project van het Nederlandse en Hongaarse Ministerie van Buitenlandse Zaken om het National Referral Mechanism te verbeteren, biedt kansen om aandacht te vragen voor (de coördinatie van) het zorgnetwerk in Hongarije. 3. De verwijsindex, zoals opgesteld in bijlage 1, wordt breed verspreid in Nederland. Binnen de opvangvoorzieningen en het ambulante werk van Fier Fryslân wordt de gespecificeerde kennis over verschillende ngo s en (on)mogelijkheden tot re-integratie gedeeld, zodat het cliëntcontact hier direct van kan profiteren. 4. Binnen het project zijn gelden beschikbaar voor concrete re-integratietrajecten. Op een caseto-case basis worden deze re-integratiebudgetten ingezet bij ngo s die aansluiten bij de problematiek en hulpvraag van de terugkerende cliënten. Evaluaties en monitoring van het succes van deze trajecten en de financiële verantwoording worden gerapporteerd en leveren input voor internationale samenwerkingsverbanden. 5. De minimale kansen op een succesvolle re-integratie voor slachtoffers met een Romaachtergrond baart ons grote zorgen. De komende twee jaar zullen we onderzoek doen naar mogelijkheden om deze kansen te vergroten. Voor dit onderzoek zullen we een Hongaarse onderzoeker, met contacten in Roma-gemeenschappen, aantrekken. Een nadere uitwerking van dit onderzoek, inclusief onderzoeksvragen, is in bijlage ii te vinden. Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 18
BIJLAGE I - VERWIJSINDEX HULPVERLENING EN OPVANG SLACHTOFFERS MENSENHANDEL HONGARIJE Opvang Opvang Katalin Kopf Een door de staat gefinancieerde opvang buiten Budapest, maar wel in West-Hongarije. vanwege veiligheidsredenen is de opvang te bereiken via crisislijn OKIT. Ze bieden gespecialiseerde opvang (6 plekken) voor slachtoffers van mensenhandel. Die kunnen in een periode van 90 dagen opgevangen worden en er kan diagnostiek worden gedaan. Evt. kan de opvang met nog eens 90 dagen verlengd worden. Telefoonnummer (OKIT): +36 80205520 Website: http://csaomovar.hu/(enkel Hongaars) E-mailadres: csaomovar@wsi.hu Servants Anonymous Een opvang die op dit moment 6 bedden heeft voor slachtoffers van mensenhandel. Dit wordt gefinancieerd vanuit een Canadese foundation en ook de methodiek is afkomstig uit Canada, waar ze al jaren met deze methode werken. De opvang heeft een christelijke inslag. De duur van de opvang varieert van 6-18 maanden. De begeleiding wordt gegeven door vrijwilligers, die onder supervisie van een psycholoog staan. Voor zwaardere problematiek is deze opvang niet geschikt. Een intakegesprek via Skype maakt onderdeel uit van de intakeprocedure en het slachtoffer moet gemotiveerd zijn. Telefoonnummer: 0036706649497 Website: http://www.nevtelenutak.com E-mailadres: nevtelenutak@gmail.com Red Cross Heeft 12 opvangen in verschillende regio s in het land, o.a. voor families en voor vrouwen die slachtoffer zijn van geweld. Er wordt aan een methode voor slachtoffers van mensenhandel gewerkt. Evt. vragen voor opvang kunnen aan Viki Shelbiyi gesteld worden, zij heeft o.a. het Iris-onderzoek in 2012 gedaan en is nu werkzaam bij het Rode Kruis. Telefoonnummer: 003613741300 Website: http://www.voroskereszt.hu E-mailadres: Viktoria Sebhelyi, program manager. viktoria.sebhelyi@redcross.hu Een toekomst in Hongarije - Werkdocument januari 2014 19