Fietsroute 5 De Mortelen 5Tussen Oirschot en Boxtel maakt deze fietstocht een prachtige ronde langs Brabants boerenland met de bekende langgevelboerderijen en door kleinschalige natuurgebieden zoals de Mortelen, Landgoed Baest en het Dal van de Beerze. Waterschap De Dommel werkt mee aan diverse projecten om de natuur tussen de Mortelen en de Kampina met elkaar te verbinden. Onderweg kunt u in de omgeving van Lennisheuvel bij de Heerenbeekloop en in het natuurontwikkelingsgebied Banisveld de werkzaamheden met eigen ogen aanschouwen. De fietser komt in de wijde omtrek van Oirschot steeds meer aan zijn trekken, omdat een groot aantal Mortelenboeren zich de afgelopen jaren sterk heeft gericht op toerisme. Inmiddels zijn ruim 37 bedrijven aangesloten bij de organisatie de Mortelenboeren. Van boerencamping tot zorgboerderij. Voor de fietser zijn er speciale fietscafé s. Tussen Landgoed Baest en Banisveld stroomt de Beerze. Waterschap De Dommel heeft hier de afgelopen jaren hard gewerkt om de Brabantse beek weer te laten kronkelen en het typische beeklandschap in ere te herstellen. Op diverse plaatsen steekt de fietstocht de Beerze over. Daar hebt u, op de brug, goed zicht op de veranderingen in het landschap. Bij de Heilige Eik, even ten noorden van het Wilhelminakanaal, moet u écht even van de fiets afstappen. De Heilige Eik is een begrip in Brabant. In het begin van de 15e eeuw werd op deze plek een beeldje gevonden van de Heilige Maagd en vervolgens in een eik geplaatst. Vlakbij deze eik is de kapel van de Heilige Eik gebouwd. Nog dagelijks bezoeken vele bedevaartgangers het kapelletje, dat prachtig is gelegen tussen imposante eikenbomen en het riviertje de Beerze. De huidige kapel werd in 1854 gebouwd. In 1999 heeft het waterschap hier drie oude meanders schoongemaakt en weer aangesloten op de Beerze. 26
Praktische informatie Start- en eindpunt In Spoordonk aan de Spoordonkseweg. Lengte 38 km, inkorten of uitbreiden niet mogelijk. Parkeren Ruim parkeerterrein bij de kerk in Spoordonk, gratis. Bereikbaarheid startpunt met OV Vanaf NS-station Best buslijn 141 Veolia, uitstappen bij bushalte Spoordonkseweg in Spoordonk, ma-vr 1 x per uur, za-zo 1 x per 2 uur Vanaf station Best is het ca. 2 km fietsen naar de route; u komt dan uit op de Kapelstraat, (zie beschrijving onder Kp 14 Oischot). Fietsverhuur R. van Overdijk Tweewielers, Spoordonkseweg 91, 5688 KC Oirschot, tel. 0499-572959, www.vanoverdijk.nl (vooraf reserveren). Fietsroutenetwerk De Meierij en De Kempen, www.routebureaubrabant.nl Op diverse plaatsen wijkt de route af van deze netwerken. Eten en drinken Spoordonk, Spoordonkse Watermolen, www.spoordonksewatermolen.nl Lennisheuvel, Café De Trol (even van de route af) Herberg De Schutskuil, www.schutskuil.nl Straten, Uitspanning De Bollen, www.debollen.nl Oirschot, diverse horecagelegenheden. 27
Fietsroute 5 lengte 38 km 46 18 9 16 15 14 8 13 23 20 28 = 1 km Topografische ondergrond (c) Topografische Dienst Kadaster Emmen
Routebeschrijving Kijkpunten A Spoordonkse Watermolen De Spoordonkse Watermolen stamt uit 1453 en draait volledig op waterkracht van de Beerze. De molen was enkele eeuwen lang in handen van diverse adellijke families. De oorspronkelijke bouw was van hout, maar in 1868 vervingen de voorouders van de huidige eigenaar de romp door een stenen muur. In de jaren 70 van de 20e eeuw raakte de watermolen in verval. De huidige molenaar, Emile van Esch, herstelde de molen in oorspronkelijke staat, zodat hij sinds 1995 weer op volle toeren draait. Voor belangstellenden geeft de eigenaar rondleidingen. Bij de molen ligt in de Beerze een vispassage - ook wel vistrap genoemd - die achttien treden telt. In maart 2008 rondde Waterschap De Dommel een beekherstelproject af van de Beerze tussen Landgoed Baest en de Spoordonkse Watermolen. Spoordonk kp 9 Spoordonkseweg vanaf parkeerterrein en bushalte volgen ri kp 8. Spoordonkse Watermolen (kijkpunt A) aan uw rechterhand passeren. Beerze oversteken en daarna bij kp 8 eerste weg RA, Langendonksedijk ri kp 9. Kp 9 kp 46 Op kruising bij kp 9 LA, Broekstraat. Einde RA, Heibloemdijk. Einde RA, Logtse Baan. Op kruising LA doodlopende onverharde weg, Achtbunderse Dijk. Op kruising schuin L veerooster over en direct R aanhouden, brede onverharde weg door het Banisveld (kijkpunt B). Gaat over in asfaltweggetje. Veerooster over. Bij voorrangsweg LA, Koevoortseweg. Steeds RD tot kp 46 in Lennisheuvel. Kp 46 kp 18 In Lennisheuvel op kruising bij kp 46 RA, Mijlstraat. Lennisheuvel verlaten. Eerste weg LA, Korte Steeg. Wordt onverhard (kijkpunt C) en gaat met bocht naar R. Asfaltweg oversteken en RA, fietspad. Eerste weg LA, Coehoornweg naar kp 18. Spoordonkse Watermolen 29
Kapel Heilge Eik Kp 18 kp 14 Bij kp 18 RD Coehoornweg volgen naar kp 16. Bij kp 16 LA, onverharde weg in en dan steeds RD (kijkpunt D). Bij landhuis Heerenbeek en boerderij met huisnummer 6 meebuigen naar R. Einde op asfaltweg RA. Bij kp 15 RD naar kp 14. Direct daarna LA, Lieringse Dijk tot kp 14. Kp 14 Oirschot Bij kp 14 RD ri kp 13. Op kruising RD, Piekenhoek. Wordt Hagelaarweg. Bij bebouwing RA, smal onverhard fietspaadje. Op asfaltweg RA, Kapelweg. Op Y-splitsing L aanhouden langs St. Annakapel. Kapelweg gaat over in St. Anthoniusweg. Aan het eind RA, De Bollen. Op Y-splitsing voor kapelletje LA, Straten. Even verder L aanhouden langs fietscafé. Oirschot binnenrijden. Op Y-splitsing bij P-21287 RD, Montfortlaan (dus niet naar kp 13). Verderop klinkerfietspad, parallel aan weg. Eind even links en direct RA, fietspad van betonplaten langs N621. Oirschot kp 20 Bij rotonde RD, klinkerweg, verderop Parallelweg. Onder een weg door, wordt Kanaalstraat. Vlak daarna bij Standaardplein schuin RA. Eind RA richting centrum, Molenstraat. Op kruising LA, Markt. Op driesprong LA ri kp 23, Koestraat. 30 B Banisveld Het Banisveld grenst aan de Beerze en is een goed voorbeeld van natuurontwikkeling in het beekdal. Natuurmonumenten en Waterschap De Dommel werken samen om het voormalige landbouwgebied om te vormen tot natuurgebied. Het is een belangrijke schakel in de ecologische verbinding tussen de Kampina en de Mortelen. De voedselrijke gronden zijn dertig centimeter afgegraven, waardoor ze schraler en natter zijn geworden. Daarnaast zijn er poelen aangelegd. De Heiloop is omgevormd van een diepe waterloop tot een ondiepe, brede geul, variërend van 30 tot 50 meter breed. Het waterschap heeft een zuiveringsmoeras van rietvelden aangelegd, het Scheiendsven. Het aangeplante riet filtert nitraten en fosfaten uit het water. U komt langs een uitkijktoren vanwaaruit het natuurgebied goed is te overzien. C Heerenbeekloop Even voorbij Lennisheuvel fietst u over de Korte Steeg, die overgaat in een brede zandweg. Parallel aan deze onverharde weg ligt een deel van de ecologische verbindingszone Herenbeekloop, die eind 2003 door het waterschap gerealiseerd is. De Heerenbeekloop heeft een lengte van ruim 4 km en stroomt vanuit de Mortelen via Lennisheuvel naar de Beerze langs de Kampina. De inrichting van de Heerenbeekloop kenmerkt zich door flauwe oevers, waardoor een moerasachtige strook ontstaan is met meer variatie voor flora en fauna. Ook zijn een vispassage, vispasseerbare drempels, poelen en faunapassages aangelegd.
Beerze in Landgoed Baest D Natte Mortelen Tussen fietsknooppunt 18 en 14 komt de fietsroute door een van de mooiste stukjes van de Mortelen: Landgoed Heerenbeek met het gelijknamige, statige landhuis. Het is een prachtig kleinschalig coulisselandschap dat dateert van de 12e eeuw. Er is een grote afwisseling van bossen, bosjes, houtwallen, boomrijen, weilanden en akkers. In de bloemrijke graslanden staan soorten als knolsteenbreek en koekoeksbloem, in de schraalste zelfs brede en gevlekte orchis en Spaanse ruiter. Het oude boerengebruiksbos wordt kleinschalig beheerd. Het landschap is verder moerasachtig door een leemlaag van ongeveer een meter dikte die ervoor zorgt dat de grondwaterstand hoog blijft. Oirschot verlaten, L aanhouden richting kanaal. Onder snelweg door en LA brug over. Bij wegwijzer 5112/3 RD, Beerseweg. Tweede weg RA bij wegwijzer 5112/5 RA, t Laar. Steeds RD, Franse Baan ri kp 20. Kp 20 kp 23 Op kruising bij kp 20 RD, Dr. van de Mortellaan, zandweg. Op Y-splitsing bij P-22582 RD. Wordt klinkerweg. Op vijfsprong bij P-22512 RA asfaltweg, Jonkheer de la Courtweg. Voor het kanaal RA, fietspad tot eerstvolgende brug. 31
Landgoed Heerenbeek Kp 23 Spoordonk (kp8) Bij brug (Groenewoud) en kp 23 LA brug over ri kp 8. Over brug RA en direct schuin L aanhouden, zandweg. Op kruising LA asfaltweg, Proosbroekweg. Bij de Heilige Eik (kijkpunt E) meebuigen naar R, asfaltweg volgen. Op kruising RA, Hakkelaren. Einde LA omhoog over snelweg heen. Steeds RD, verderop Lubberstraat. Einde in Spoordonk LA, Spoordonkseweg. E Kronkelende Beerze Waterschap De Dommel werkt aan de herinrichting van grote delen van de Beerze. De Beerze ontstaat bij Landgoed Baest uit de samenloop van de Groote Beerze en de Kleine Beerze. Langs Spoordonk stroomt de Beerze naar natuurgebied de Kampina om zich vervolgens bij Boxtel te splitsen, waarbij een deel via het Smalwater naar de Dommel stroomt en een deel via de Kleine Aa of Dommeltje naar de Essche Stroom. Het waterschap voerde in 2008 een beekherstelproject uit van de Beerze tussen Landgoed Baest en de Spoordonkse Watermolen. De Beerze moet ook hier een meer natuurlijke en kronkelende beek worden met aangrenzende oevers. Aanleg van houtsingels moet het halfopen beekdal verder accentueren. Vispassage in de Beerze 32