Keuzevak Voeding en beweging Meer leren over een gezonde leefstijl Serienummer: Licentie: Voor het activeren van de licentie kijk op pagina 5 van dit werkboek. Te activeren tot:
COLOFON Uitgeverij: Auteur(s): Inhoudelijke redactie: Illustraties: Foto s: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Margrieta Bakker Edu Actief b.v. www.pixton.com www.shutterstock.com Homydesign / Shutterstock.com Gertan / Shutterstock.com Titel: ISBN: 978 90 3722 726 0 Eerste druk / eerste oplage Edu Actief b.v. 2016 (Margrieta Bakker - 2016) Behoudens de in of krachtens de Auteurswet gestelde uitzonderingen mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van reprografische verveelvoudigingen uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h Auteurswet dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (www.reprorecht.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in compilatiewerken op grond van artikel 16 Auteurswet kan men zich wenden tot de Stichting PRO (www.stichting-pro.nl). De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. Door het gebruik van deze uitgave verklaart u kennis te hebben genomen van en akkoord te gaan met de specifieke productvoorwaarden en algemene voorwaarden van Edu Actief, te vinden op www.edu-actief.nl.
Inhoud WERKEN MET EDU4ALL... 5 Deel A De wijktuin... 7 Oriënteren... 7 Taak 1 Kennismaken met het telen en de productie van voedsel... 7 Taak 2 De leerdoelen bij Deel B... 10 Taak 3 Taken plannen... 12 Aan de slag... 13 Taak 4 Een spel... 14 Taak 5 Biologisch logisch?... 17 Taak 6 Wat eet je nu eigenlijk?... 22 Taak 7 Zaai- en oogstkalender... 25 Taak 8 Radijs kweken... 31 Taak 9 Tomatensoep... 33 Taak 10 Tomatenchutney... 36 Evalueren & Reflecteren... 40 Taak 11 Terugkijken en verder kijken... 40 Taak 12 Voorbereiden op de toets... 42 Deel B Gezonde leefstijl: Gezond leven... 43 Oriënteren... 43 Taak 1 Kennismaken met het belang van gezond leven... 43 Taak 2 De leerdoelen bij Deel B... 46 Taak 3 Taken plannen... 48 Aan de slag... 49 Taak 4 Energie... 49 Taak 5 Eiwitten... 56 Taak 6 Vetten... 59 Taak 7 Koolhydraten... 63 Taak 8 Vitamines en mineralen... 67 Taak 9 Infographic... 70 Taak 10 Trends... 75 Taak 11 Coachingsgesprek... 79 Evalueren & Reflecteren... 82 Taak 12 Terugkijken en verder kijken... 82 Taak 13 Voorbereiden op de toets... 85 3
Deel C Gezonde leefstijl: De kookstudio... 89 Oriëntatie... 89 Taak 1 Kennismaken met de werkzaamheden in een kookstudio.... 89 Taak 2 De leerdoelen bij Deel C... 92 Taak 3 Taken plannen... 94 Aan de slag... 95 Taak 4 Bereidingstechnieken en hygiëne... 95 Taak 5 Op de verpakking... 100 Taak 6 Kaas-uibroodje bakken... 104 Taak 7 Lunch voor sporters... 107 Taak 8 Lunch bereiden... 110 Taak 9 Workshop aardbeiensoes voorbereiden... 112 Taak 10 Workshop geven... 117 Evalueren & Reflecteren... 118 Taak 11 Terugkijken en verder kijken... 118 Taak 12 Voorbereiden op de toets... 119 Deel D Gezond bewegen... 122 Oriënteren... 122 Taak 1 Kennismaken met het werken als sport- en bewegingsleider... 122 Taak 2 De leerdoelen bij Deel D... 124 Taak 3 Taken plannen... 125 Aan de slag... 126 Taak 4 Daarom is sporten gezond!... 127 Taak 5 Doelgroepen en activiteiten... 130 Taak 6 Een bewegingsactiviteit organiseren en uitvoeren... 137 Evalueren & Reflecteren... 140 Taak 7 Terugkijken en verder kijken... 140 Taak 8 Voorbereiden op de toets... 141 4
Werken met Edu4all REGISTREREN, AANMELDEN EN LICENTIE ACTIVEREN Je gaat aan de slag met Edu4all. Volg volgend schema om te kijken wat je moet doen. Ja Is dit het eerste werkboek van Edu4all waar je mee werkt? Nee Ga naar bronnen.edu4all.nl/bronnen/ handleiding en bekijk de film Licentie activeren. Ga naar licentie.edu-actief.nl. Klik op Aanmelden. Ja Zoek in een werkboek dat je eerder hebt gedaan je gebruikersnaam en wachtwoord op. Schrijf je gegevens op in de vakken onderaan deze pagina. Is dit het eerste werkboek voor dit profielvak of keuzevak? Nee Kies voor Aanmelden via Edu Actief. Kies voor Een nieuwe gebruikersnaam aanmaken. Je kunt direct aan de slag. Ga naar www.edu4all.nl en log in met je gebruikersnaam en wachtwoord. Maak een gebruikersnaam en wachtwoord aan. Gebruikersnaam = je schoole-mailadres* Wachtwoord = naam van je school *Heb je geen schoole-mailadres? Vraag dan je docent om een gebruikersnaam. Schrijf je gebruikersnaam en wachtwoord op in de vakken onderaan deze pagina. Ga naar licentie.edu-actief.nl. Vul op de website de licentie in die op de eerste pagina van dit werkboek staat. Klik op Activeren. Je hebt nu toegang tot de bronnen. Log in op www.edu4all.nl met je gebruikersnaam en wachtwoord. Gebruikersnaam: Wachtwoord: 5
BRONNEN In dit werkboek staan opdrachten. Om deze opdrachten te maken, heb je soms bronnen nodig, zoals tekstbronnen, films, websites en de Theek-iT. Wanneer je een bron gaat gebruiken, staat er een pictogram in je werkboek: BRON Achter het pictogram staat in paarse, dikgedrukte tekst welke bron je nodig hebt. Bijvoorbeeld: BRON Lees Tekstbron 1.2 Persoonlijke verzorging. Maak daarna opdracht 13 tot en met 16. BRON Bekijk de Film Werken in de thuiszorg bij ouderen. Maak daarna opdracht 1. Bij het eerste voorbeeld ga je een tekstbron lezen. Bij het tweede voorbeeld ga je een film bekijken. Deze bronnen vind je op www.edu4all.nl. Op bronnen.edu4all.nl/bronnen/handleiding wordt uitgelegd hoe je werkt met de bronnen op de website. OVERLEG MET JE DOCENT Soms is het nodig om te overleggen met je docent. Je ziet dan dit pictogram in je werkboek: Achter het pictogram staat waarover je met je docent gaat overleggen. Bijvoorbeeld: 61. In Taak 3 heb je een planning ingevuld. Bekijk deze. a. Kijk in kolom 5. Taak 12 tot en met 14 ga je nog maken. Zijn alle andere taken af? Zo nee, overleg met je docent welke taken je nog moet doen. OPDRACHTEN VOOR BB, KB EN GL Doe jij de basisberoepsgerichte, kaderberoepsgerichte of gemengde leerweg? Dan zitten er speciale opdrachten voor jou in het werkboek. Je herkent deze opdrachten aan de volgende pictogrammen: BB opdracht voor leerlingen van de basisberoepsgerichte leerweg KB opdracht voor leerlingen van de kaderberoepsgerichte leerweg GL opdracht voor leerlingen van de gemengde leerweg. We wensen je veel succes en plezier met het maken van de opdrachten! Team Edu4all 6
Oriënteren Taak 1 Kennismaken met het telen en de productie van voedsel BRON Bekijk de Film over het maken van pastasaus. Maak daarna opdracht 1. 1. De reclamefilm gaat over pastasaus. a. Welke ingrediënten van pastasaus zie je in deze film? b. Er bestaan veel recepten voor pastasaus. Bedenk welke ingrediënten passen in een traditionele pastasaus. aubergine basilicum bleekselderij bloemkool bosui courgette doperwten kaneel knoflook radijs tomaten ui wortel c. Zet de juiste naam bij de verschillende groenten en kruiden. 7
d. Je weet misschien dat fruit ontstaat uit een bloem. Denk maar aan een appel. In het voorjaar staan alle appelbomen in de bloei. Maar wist je dat ook veel groenten ontstaan uit een bloem? Bijvoorbeeld tomaten. Fruit en groenten die uit een bloem ontstaan heten vruchten. Kijk goed naar de afbeelding hierna, welke kleur heeft de bloem van de tomatenplant? 8
e. Bedenk welke groenten uit vraag b ook vruchten zijn. BRON Bekijk de Film Start een moestuin. Maak daarna opdracht 2. 2. Veel groenten kun je prima zelf kweken. a. Heb je wel eens zelf groenten gekweekt? Ja Nee Zo ja, maak vraag b en c. b. Welke groente heb je wel eens gekweekt? c. Welk gerecht is er van de zelfgekweekte groente gemaakt? d. Welke vier elementen zijn belangrijk voor een moestuin? e. Welke functie hebben regenwormen in de moestuin? BRON f. Maak een woordweb van materialen en middelen die je nodig hebt om zelf groenten te kweken. Denk ook aan de elementen die belangrijk zijn voor een tuin. Je kunt hierbij Stappenplan Werken met Coggle gebruiken. g. Lijkt het je leuk om in een moestuin te werken? Leg uit. Ja / Nee, omdat 9
BRON Lees de Website Redenen om vaker vegetarisch te eten. Maak daarna opdracht 3. 3. De website van Wakker Dier zegt dat het beter is voor mensen, dieren en de aarde om minder vlees te eten. a. Hoe vaak eet jij vlees? Elke dag Paar keer per week Een keer per maand Nooit b. Ben jij het met Wakker Dier eens of oneens? Leg je antwoord uit. Eens / Oneens omdat, c. Welke reden op de website om vaker vegetarisch te eten vind je het belangrijkst? d. Leg uit wat je belangrijk vindt aan deze reden. 4. Deel A gaat over werken in een wijktuin. De tuin ligt in een woonwijk. Mensen uit de wijk kunnen hier helpen en zelf groenten oogsten. Wanneer je er werkt kom je in aanraking met veel wijkbewoners. De overheid stimuleert dergelijke projecten. De overheid heeft hiervoor verschillende redenen. Kruis de reden aan die jou het meeste aanspreekt. Leg je antwoord uit. Bewoners van verschillende culturen komen zo in aanraking met elkaar. Bewoners leren elkaar beter kennen waardoor er meer begrip is voor elkaar. De overheid wil stimuleren dat mensen bewust met voedsel (en dus de aarde) omgaan. De overheid wil stimuleren dat mensen meer bewegen. In de tuin is genoeg werk te doen. 5. Heb je alle opdrachten van Taak 1 gemaakt? Kijk je antwoorden na als je dat met je docent hebt afgesproken. Taak 2 De leerdoelen bij Deel B KB KB GL Als je aan de slag gaat in de wijktuin, moet je: 1. kunnen uitleggen hoe plantaardige voedingsmiddelen groeien 2. een teeltplan kunnen maken 3. plantaardige voedingsmiddelen kunnen telen 4. een zaai- en oogstkalender kunnen maken 5. kinderen die de tuin bezoeken kunnen uitleggen hoe je gezond kunt eten met de Schijf van Vijf 6. kunnen uitleggen wat biologisch tuinieren is 7. verse tomaten kunnen verwerken tot tomatensoep en tomatenchutney 8. voor de bereide producten een ingrediëntenlijst kunnen maken 9. kunnen uitleggen hoe voedingsmiddelen worden verwerkt 10. de productieketen van voedingsmiddelen kunnen beschrijven en hierin aangeven waar en waarom er energie wordt verbruikt. 10
6. Je gaat zelf groenten kweken en ze op verschillende manieren bereiden. Hier heb je kwaliteiten voor nodig. a. Over welke kwaliteiten beschik jij? geduldig zijn aandacht geven netjes werken vieze handen durven krijgen hygiënisch werken creatief veilig werken letten op smaak b. Je hebt jouw kwaliteiten aangekruist. Geef een voorbeeld van een situatie waarin jij zo n kwaliteit hebt ingezet? De kwaliteit ingezet heb ik in deze situatie c. Waarom vind je het leuk om met voeding bezig te zijn? 7. Het is belangrijk om zorgvuldig met de aarde om te gaan. Veel mensen kopen daarom biologische voedingsmiddelen. a. Laila doet regelmatig boodschappen bij de supermarkt. Zij koopt alleen de goedkoopste voedingsmiddelen. Zij let er niet op of het biologisch is. Wat vind jij hiervan? Leg je antwoord uit. 11
b. Je helpt Laila met de boodschappen. Er is keuze uit sperziebonen uit Nederland of uit Egypte. De prijs van de bonen uit Egypte is iets lager. Wat adviseer je Laila te kopen? Sperziebonen uit Egypte omdat deze goedkoper zijn. De prijs vind ik belangrijker. Sperziebonen uit Nederland. Dit is beter voor het milieu omdat ze niet van ver komen. 8. Gezond eten is belangrijk voor iedereen. Hoe belangrijk vind je de volgende dingen? Geef ze een cijfer (1 is het meest belangrijk, 4 is het minst belangrijk) Gezondheid Smaak Milieu Prijs 9. Heb je alle opdrachten van Taak 2 gemaakt? Kijk je antwoorden na als je dat met je docent hebt afgesproken. Taak 3 Taken plannen In deze taak ga je de taken van dit deel inplannen. 10. Bekijk Taak 4 tot en met 12. En bekijk het schema hierna. a. Maak een planning voor de taken die je nog gaat doen. Zet de datum en het lesuur in kolom 4. Bij Taak 1 tot en met 3 hoef je dit niet in te vullen. b. Zoek in de taken naar de opdrachten met. Bij welke opdrachten is overleg met je docent of controle door je docent nodig? c. Overleg met je docent: op welke momenten jij de antwoorden van de gemaakte opdrachten gaat nakijken op welke momenten je docent jouw werk zal beoordelen. d. Heb je een taak af? Zet een in kolom 5. Zet een - als je een taak niet kon doen. Als je Taak 1 en 2 gedaan hebt kun je deze nu afvinken. 1. Taak 2. Onderwerp 3. Richttijd in minuten 4. Datum en lesuur 5. Af 6. Paraaf docent 1 Kennismaken met de productie van voedsel 25 2 De leerdoelen bij Deel A 15 3 Taken plannen 10 12
1. Taak 2. Onderwerp 3. Richttijd in minuten 4. Datum en lesuur 5. Af 6. Paraaf docent 4 Een spel 100 5 Biologisch logisch? 50 6 Wat eet je nu eigenlijk? 50 7 Zaai- en oogstkalender 50 8 Radijs kweken 50 9 Tomatensoep 100 10 Tomatenchutney 100 11 Terugkijken en verder kijken 30 12 Voorbereiden op de toets 20 Aan de slag Het gemeentebestuur van jouw woonplaats vindt het belangrijk dat inwoners gezond eten en goed bewegen. In overleg met de wijk is besloten een biologische wijktuin op te starten. De tuin maakt mensen bewust van gezonde voeding. Ook zorgt het werken in de tuin voor beweging. Het eerste jaar zorgt de gemeente voor professionele begeleiding. Daarna is het de bedoeling dat wijkbewoners de tuin zelf onderhouden. De tuin is op zaterdag open. Op deze dag kunnen wijkbewoners zelf groente en fruit oogsten. Zo wil de gemeente het onderling contact tussen wijkbewoners bevorderen. Jij loopt stage bij de wijktuin en helpt bij verschillende werkzaamheden zoals voorlichting geven aan de bezoekers, zaaien en oogsten en het bereiden van producten met geoogste groenten en fruit. 13
Taak 4 Een spel Voor de opening van de wijktuin worden kinderen van de basisschool uitgenodigd. De gemeente wil kinderen actief betrekken bij de tuin. Jij maakt een spel voor de kinderen. Het spel moet de kinderen bewust maken van gezonde voeding. En dat groenten en fruit daarbij belangrijk zijn. De Schijf van Vijf neem je als uitgangspunt. VOORBEREIDEN 11. De gemeente vindt het belangrijk kinderen actief bij de tuin te betrekken. a. Waarom vindt de gemeente dit belangrijk? b. Welke regel weet je nog van de Schijf van Vijf? 14
12. a. Bekijk de afbeelding van de Schijf van Vijf. Deze bestaat uit vijf vakken. Je eet gezond wanneer je elke dag uit elk vak eet. Wat zit er in elk vak? Groen vak Geel vak Roze vak Oranje vak Blauw vak BRON Ga naar de Website van het Voedingscentrum. b. Producten uit de Schijf van Vijf kun je volop eten. Producten buiten de Schijf van Vijf niet te veel en niet te vaak. Zoek op de Website van het Voedingscentrum hoe vaak je iets kleins kunt eten dat niet in de Schijf van Vijf staat. c. Naast het groene vak staan groenten en fruit. Welke andere groenten of fruit ken je die hier niet zijn afgebeeld? d. In het oranje vak staan voedingsmiddelen die gemaakt zijn van granen. Er zitten ook peulvruchten en aardappelen in. Welke voedingsmiddelen ken je die ook gemaakt zijn van granen? 15