De routebeschrijving De wandeling begint bij de VVV, Grote Markt 25. Loop vandaar naar de Martinitoren. Zoek het bord! Een puzzeltocht langs Groninger Stadsmonumenten In 1991 kwam de Stichting Vrienden van de Stad Groningen met het initiatief om informatieborden te plaatsen op een aantal monumenten in de Groningse binnenstad. Naar aanleiding van het 20-jarig bestaan van de Stichting ontstond het idee een wandelroute te beschrijven voor jong en oud langs een aantal van deze borden. Hier ziet u het resultaat. De vragen In de volgende routebeschrijving komen vragen voor die de deelnemers aan de wandeling kunnen beantwoorden met behulp van de informatieborden of met behulp van een tekst of inscriptie op een gevel of muur. Bovendien staan er aan het einde van de routebeschrijving de afbeeldingen A t/m J. Hierbij wordt niet vermeld waar de foto genomen is en wat erop staat. We laten het aan de deelnemers van de wandeling over om uit te zoeken welke plekken in de stad hier worden afgebeeld. De bedoeling is dat je onderweg noteert wat er op deze foto s staat. Duur van de wandeling De wandeling kan binnen drie uur gemaakt worden. Het is ook mogelijk de helft van de wandeling te lopen. Boekje over Stadsmonumenten Bij de VVV is het boekje Stadsmonumenten te koop. Hierin is een groot deel van de teksten van de informatieborden borden verzameld. Beno Hofman heeft deze teksten geschreven. 1. Hoe hoog is de Martinitoren? Loop terug naar de oostzijde van de Grote Markt voorbij de VVV. De oostzijde van de Grote Markt komt in de toekomst 15 tot 17 m naar voren, ongeveer op de plaats waar de rooilijn lag voor de verwoesting in 1945. Hierachter ontstaat dan een nieuw plein, waar volgens het huidige plan het gebouw van het Groninger Forum komt, met daarin een historisch museum met scheepvaartmuseum en Openbare Bibliotheek. Ga ongeveer halverwege de oostzijde linksaf de Naberpassage in, de doorgang naar het gebied daarachter. 2. Welk berucht gebouw stond vroeger vlakbij deze passage? Je komt uit op een pleintje. Links zie je de tuin met terras van het Feithhuis en ook het bijzondere Zwitserse huis. Volg de weg naar beneden langs de tuin en het poortje (het Gomaruspoortje) en sla linksaf. Voor je zie je de Martinikerk. Links zie je het Feithhuis. Naast de ingang van het Feithhuis hangt een informatiebord. 3. Wanneer werd het Zwitserse huis gebouwd? Steek de straat (het Martinikerkhof ) over. Loop naar rechts langs de kerk naar de hoek van het Provinciehuis aan de St. Jansstraat. Hier hangt het bord! 4a. Welke school was voor 1594 gevestigd in het oudste deel van het Provinciehuis? 1
4b. Waar en wanneer is de gevel van het Huis Cardinaal (de portierswoning) eerder gebouwd? komt. Ga hierdoor. Je komt nu in de Prinsentuin aan de achterkant van het Prinsenhof. Loop naar het Huis Cardinaal op het Martinikerkhof op de hoek van een steeg: de Kleine Snor. Kijk of je de hoofden ziet van Koning David en Karel de Grote. Boven de poort zie je een zonnewijzer. 7. Wanneer is de zonnewijzer aangebracht? Waarvoor dient hij? Voor het middelste gedeelte van het gebouw staat een grote kastanjeboom. Voor de kastanjeboom zie je twee gekroonde letters. 5. Van wie is het derde hoofd? Het oudste deel van het provinciehuis kun je goed zien vanaf de steeg de Kleine Snor en vanaf de Singelstraat waar de Snor in uitkomt. Je loopt nu vanuit de Kleine Snor linksaf, met het nieuwste gedeelte van het provinciehuis en moderne woningen aan je rechterhand, totdat je aan je linkerhand een oude poort ziet: de Gardepoort. Ga door de poort terug naar het Martinikerkhof. Aan je rechterhand zie je nog een poort, daarachter een gebouw. 6. Waarom heet dit gebouw het Prinsenhof? Ga weer terug door de Gardepoort en loop rechtdoor door naar de Turfsingel, ga hier linksaf en langs de muur tot je bij een poort 8. Welke letters? Welke personen worden hiermee aangeduid? Verlaat de tuin via de poort aan de westzijde, links van het theehuisje. Steek de straat over. Loop naar links. Ga niet de Hofstraat in, maar de volgende straat, de Jacobijnenstraat. Tussen de Jacobijnenstraat en de Hofstraat stond vroeger een Dominicanerklooster. Dominicanen werden vroeger Jacobijnen genoemd, vandaar de naam Jacobijnenstraat. 9. Wat was de functie van het het huis op de hoek, Jacobijnenstraat nr. 12? Via de Jacobijnenstraat kom je in de Oude Ebbingestraat. Op de hoek, Oude Ebbingestraat 39, staat een fraai huis. 10.Wat voor winkel was hier tot 1988? 2
Vanuit de Jacobijnenstraat loop je linksaf de Oude Ebbingestraat in, je neemt de eerste straat rechts, de Rode Weeshuisstraat. Hier stond aan de rechterkant het het Olde Convent, voor het eerst genoemd in 1389, sinds 1599 een weeshuis, het zogenaamde Rode Weeshuis; nu zijn hier woningen voor senioren. Ga het poortje door en loop rechtdoor het gebouw in. Daar kom je in een ruimte die deel uitmaakte van het oude middeleeuwse klooster. Let op de kruisgewelven boven je hoofd en de oude muren met enorme bakstenen. Aan de grootte van de bakstenen kun je zien dat dit een middeleeuws gebouw is. Deze bakstenen heten kloostermoppen. Loop rechtdoor naar de grote binnenplaats. Daar hangt een bel. 11. Wie heeft de bel gemaakt? Wanneer? Verlaat het Rode Weeshuis via het poortje, ga rechtsaf en loop de Rode Weeshuisstraat uit. Recht voor je zie je een gebouw. 12. Welk gebouw zie je voor je? 13. Is het een oud gebouw of een nieuw gebouw? Hoe zie je dat? 14.Wie is in 1700 geboren op deze plek? Rechts naast dit gebouw staat een donkergrijs hoekhuis, Oude Boteringestraat 24. Let ook op de linker zijmuur. 15. Is dit een oud of een nieuw gebouw. Hoe kun je dat zien? Aan de overkant, op Oude Boteringestraat 19 zie een kopie van het middeleeuwse wijnhuis dat vroeger op de Grote Markt stond. Dit huis is gebouwd in 1913. 16. Hoe zie je dat het geen echt middeleeuws huis is? Ga linksaf de Broerstraat in. Vervolgens zie je aan je rechterhand een groot gebouw met een hoge trap. 17. Welk gebouw is dit? 18. Aan de overkant staat een ander groot gebouw, de Universiteitsbibliotheek. Wanneer is deze gebouwd? 19. Welk gebouw stond hier voor die tijd? Je kunt iets hierover en over de vorige vraag vinden in de ingang van het gebouw. Je loopt de Broerstraat uit. Bij het laatste huis aan je rechterhand zie je rechts naast de deur vlak boven de grond een gat met een metalen strip, om schoenen schoon te schrapen. Na de Broerstraat ga je rechtsaf de Oude Kijk in 't Jatstraat in. Rechts van de Uurwerkersgang zie je het Harmoniegebouw, met een pleintje ervoor. Vooraan staat een beeld van een vrouw. 20. Wie is deze vrouw? Waarom was ze belangrijk? Loop onder het gebouw door en ga naar links. Je steekt de Uurwerkersgang over loopt rechtdoor langs café De Klapper onder een gebouw door. Steek het pleintje schuin naar links over, vervolgens langs De Pintelier rechtdoor langs de Kleine Kromme Elleboog, daarna de Grote Kromme Elleboog en rechtdoor de A- kerkstraat in. 21. Hoe heet het hofje in deze straat op nummer 22? 22. Het hofje is in 2005 minstens jaar oud. We lopen door tot het A-Kerkhof. Voor je staat de Der Aa-Kerk. Links daarvan staat de Korenbeurs. 3
Ga naar de hoofdingang van de Der Aakerk onder de toren. 23. Wanneer is het oudste deel van de Der Aa-Kerk gebouwd? Steek vanaf de toren van de Der A-kerk het pleintje voor de toren schuin naar rechts over, steek de straat over, en loop verder door de Brugstraat. Rechts op nr. 19-31 zie je een gebouw met pilaren. Rem Koolhaas. Links zie je de Academie van Bouwkunst en rechts daarachter het gebouw van de Minerva Academie van de architect Piet Blom. 24. Welke verschillende dieren zie je afgebeeld op de kapitelen van de pilaren? Links op de nummers 24 en 26 zie je de gebouwen van het Scheepvaartmuseum. 25. Hoe heten deze gebouwen? Loop door de poort en bekijk ook de achterkant van deze huizen. Je ziet op de binnenplaats een schip liggen, de Alida. Dit was het schip van de Groninger Ploegkunstenaar George Martens. Hij noemde het schip naar zijn vrouw, Alida Pott, die ook schilderde en lid was van De Ploeg. 26. Hoeveel gaslampen zie je op de binnenplaats van het museum? Je kunt hier het Noordelijk Scheepvaartmuseum bezoeken. Je kunt hier ook thee, koffie of iets anders drinken. Je verlaat de binnenplaats door de poort aan de achterkant. Je loopt naar rechts naar het water, de Kleine der A; dan linksaf langs het het openbaar toilet, een schepping van Erwin Olaf en Steek het grasveld over langs het water over en neem het pad door de tuin tussen het water en een groot gebouw, het Natuurmuseum. (Als het hek gesloten is, loop je om het gebouw heen, tot je bij het hek van de tuin aan de nadere kant van het gebouw komt). Je komt uit bij de Museumbrug, die leidt naar een nieuw winkelcentrum, annex parkeergarage. Aan de andere kant van het winkelcentrum bevindt zich het Stripmuseum. Het winkelcentrum is gebouwd bovenop de vroegere Westerhaven. De Vrienden van de Stad Groningen waren tegen het volbouwen van de open ruimte en gaven de voorkeur aan herstel van de Westerhaven als aantrekkeljke binnenhaven voor de pleziervaart. Gezicht vanaf de Museumbrug op de hoogbouw aan het Cascadeplein 4
Ga niet de Museumbrug over, maar loop verder langs het water over de Praediniussingel. Aan je linkerhand staan herenhuizen. Aan je rechterhand zie je na ongeveer 100 m een laag houten gebouw met een schuin oplopend dak, van de architect Gunnar Daan. 27. Welke sport kun je hier beoefenen? Vervolgens passeer je twee appartementencomplexen van Kleihues. Je komt uit op het Emmaplein. Rechtdoor, het plein dwars oversteken. Je komt dan langs de Videobusstop van Rem Koolhaas, gebouwd ter gelegenheid van de tentoonstelling What a Wonderful World over videoclips en architectuur in 1990. Het videoafspeelapparaat is al 10 jaar kapot. Dan rechtdoor de Ubbo Emmiussingel op. 28. Waarom heet het huis op nummer 110 Huize Tavenier? 29. Welke dieren zijn afgebeeld op de gevel? 30. Welke architect bouwde het huis op nummer 108? Vervolgens kom je bij de brug naar het Groninger Museum. Hier wilde de gemeente twee gebouwen van vier hoog plaatsen op de Singel voor de brug, op de plekken waar nu banken staan. De Vrienden van de Stad Groningen hebben dit voorkomen. Ga de brug over. Bij het Groninger Museum eindigt de tocht. Je kunt nu het Groninger Museum bezoeken en/of iets consumeren in het Museumcafé, dat vrij toegankelijk is. Ook raden wij een bezoek aan het Hoofdstation aan met de prachtige stationshal en de eveneens gerestaureerde stationsrestauratie. 5
Afb. B Afb. A Afb. D Afb. E Afb. C Afb. H Afb. G Afb. F Afb. I Afb. J 6
[ Huis Kardinaal (huis met de hoofden) aan het Martinikerkhof op de hoek van de Kleine Snor 1. Achterzijde van het Provinciehuis aan de Singelstraat 2. Zicht op de Gardepoort bij de Prinsenhof vanaf de Turfstraat 3. Prinsentuin, gezicht op Prinsenhof en kastanjeboom 4. Huis op de hoek van de Jacobijnenstraat en de Oude Ebbingestraat 5. Bel op binnenplaats achter het Rode Weeshuis 6. Vogels op het kapiteel van een zuil voor Brugstraat 19-31 7. Openbaar toilet ontworpen door Rem Koolhaas en Erwin Olaf 8. Academie van Bouwkunst en Minervaacademie 9. Gezicht vanaf de Museumbrug op het botenhuis van KGR De Hunze van Gunnar Daan en de hoogbouw aan het Cascadeplein [ 7