Granuflex veiligheidstegels, daktegels en Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm Beoordeling milieukeurcriteria 2.13, 2.14, 2.15, 2.17, 2.18, 2.19 Kempeneers Milieu en Management BV Huizermaatweg 460 1276 LM Huizen 06-55 83 56 83 www.kempeneers-milieu.nl Auteur: drs. F.D. Kempeneers Proj nr.: Gran/2015/05 Versie: definitief Datum: 6 november 2015
SAMENVATTING In deze rapportage wordt een overzicht gegeven van milieu- en gezondheidsaspecten bij het gebruik van Sportsfill Eco + infill tbv kunstgrasvelden en Granuflex veiligheidstegels en daktegels van gerecyclede autobanden. Deze producten worden geproduceerd door Granuband BV, te Amsterdam. Het onderzoek is gebaseerd op laboratorium analyses van productiemonsters van rubbertegels en rubbergranulaat, aangevuld met informatie uit binnen- en buitenlandse onderzoeken. De beoordeling is uitgevoerd conform de eisen van het certificatieschema veiligheidstegels, in-situ vloeren en infill voor kunstgrasvelden, Stichting Milieukeur, VHT.7. MK 59, dd 15 november 2014. Conclusies milieuaspecten 2.13 De chemische samenstelling blijft onder de grenswaarden, 2.14 De uitloging van stoffen blijft onder de grenswaarden 2.15 Luchtkwaliteit: de chemische samenstelling blijft onder de grenswaarden Conclusies gezondheidsaspecten 2.16 Inademen;; de chemische samenstelling blijft onder de grenswaarden 2.17 Inslikken, de chemische samenstelling blijft onder de grenswaarden 2.18 Huidcontact, de chemische samenstelling blijft onder de grenswaarden. Eindconclusie Sportfill Eco+ infill voor kunstgrasvelden en Granuflex veiligheidstegels en daktegels voldoen aan de door Milieukeur gestelde eisen met betrekking tot milieuaspecten en gezondheidsaspecten. Pagina 2 van 16
Inhoudsopgave SAMENVATTING... 2 1 Milieuaspecten... 4 2 Gezondheidsaspecten... 11 3 Inputkwaliteit... 14 Bijlage 1 referenties... 15 Bijlage 2 Grenswaarden conform besluit bodemkwaliteit... 16 Pagina 3 van 16
1 Milieuaspecten 1.1 Toetsingskader Bij toetsing van de milieurisico s wordt gekeken naar eventuele emissies naar: lucht water bodem De eventueel relevante milieuaspecten tijdens de gebruiksfase van infill voor kunstgrasvelden en rubbertegels zijn: 1. Verspreiding van vluchtige stoffen naar de lucht door verdamping 2. Uitloging van stoffen naar de bodem, grondwater en oppervlakte water Voor steenachtige materialen en bouwstoffen is in Nederland het Besluit bodemkwaliteit van toepassing. Rubberproducten vallen formeel niet onder dit besluit omdat ze qua samenstelling niet als steenachtig materiaal worden gekwalificeerd. Desondanks biedt het Besluit bodemkwaliteit een goed gedocumenteerd toetsing- en normstellingkader voor bescherming van de bodem en het oppervlaktewater. Ook stelt het Besluit bodemkwaliteit grenzen aan de gehaltes vluchtige stoffen in bouwmaterialen. Het toepassen van het Besluit bodemkwaliteit op rubberinfill en rubbertegels als het toetsingskader voor het beoordelen van eventuele milieurisico s biedt daarom de volgende voordelen: monstername protocollen zijn beschreven in de uitvoeringsregeling Besluit bodemkwaliteit 1 de voorgeschreven analyses van de samenstelling en de uitloging zijn vastgelegd in NEN (-EN) en ISO normen, waardoor gecertificeerde laboratoria deze standaard analyses kunnen uitvoeren. de interpretatie van analyse resultaten is beschreven in de uitvoeringsregeling van het Besluit bodemkwaliteit. de gehanteerde normstelling is actueel en is gebaseerd op internationaal geaccepteerde toxicologische grenswaarden. Samengevat biedt het aansluiten bij het normstellende kader van het Besluit bodemkwaliteit het voordeel dat gebruik gemaakt wordt van wetenschappelijk goed onderbouwde normen. Ook is een belangrijk voordeel dat gecertificeerde laboratoria de benodigde product testen kunnen uitvoeren. In dit onderzoek zijn de rubbertegels en Sportsfill Eco+ infill van Granuband daarom onderzocht conform protocol AP04 van het Besluit bodemkwaliteit. De verkregen onderzoeksresultaten zijn waar nodig aangevuld met resultaten uit andere studies naar de milieuaspecten van rubber. 1 Het gebruikersprotocol Schone Grond en Bouwstoffen is te downloaden op www.overheid.nl Pagina 4 van 16
Monstername en analyses van rubberinfill en rubbertegels Op 24 juni 2015 is door Certicon BV op de locatie van Granuband Amsterdam de monstername verzorgt van rubbertegels en Sportsfill Eco+ infill volgens SIKB 1000 protocol 1002 (niet vormgegeven bouwstof) en 1003 (vormgegeven bouwstof). Certicon BV is gecertificeerd volgens de BRL SIKB 1000 procescertificaat Monsterneming van partijkeuringen. Zie bijlage 2 voor de monstername formulieren. Na de monstername heeft Certicon BV de gecodeerde monsters aangeleverd aan Omegam Laboratoria te Amsterdam. Omegam Laboratoria is gecertificeerd voor het uitvoeren van alle analyses conform AP04 protocol van de regeling Bodemkwaliteit. Zie bijlage 3. voor de analyse resultaten. 1.2 Chemische samenstelling (Milieukeur eis 2.1.13) Bij het samenstellingonderzoek is het monster door Omegam Laboratoria onderzocht op: zware metalen (alleen de metalen genoemd in EN 71, speelgoedbesluit), poly aromatische koolwaterstoffen PAK s ( PAK 10 VROM, conform ISO 21461:2009) De analyseresultaten met de relevante grenswaarden uit het Besluit bodemkwaliteit zijn weergegeven in tabel 1. Het oorspronkelijke rapport is weergegeven in bijlage 3. Pagina 5 van 16
Tabel 1. Samenstelling rubbergranulaat Component Rubbergranulaat Granuband (mg/kg ds) Besluit Bodemkwaliteit (mg/kg ds) Antimoon < 3,7 Geen Arseen < 2,9 Geen Barium < 22 Geen Cadmium 0,8 Geen Chroom < 5 Geen Koper N.A Geen Kwik < 0,073 Geen Lood 22 Geen Nikkel N.A Geen Seleen < 8 Geen Zink N.A Geen Benzeen < 0,05 1 Tolueen 0,10 1,25 Ethylbenzeen < 0,05 1,25 m+p-xyleen 0,18 1,25 Styreen 0,15 1,25 o-xyleen 0,05 1,25 Som Xylenen 0,23 1,25 Naftaleen < 0,26 5 Fenantreen 4,4 20 Antraceen 0,31 10 Fluoranteen 5,2 35 Benzo(a)antraceen 1,8 40 Chryseen 0,79 10 Benzo(k)fluorantheen < 0,4 40 Benzo(a)pyreen < 0,2 10 Benzo(ghi)peryleen 0,62 40 Indeno(1,2,3-cd)pyreen < 0,2 40 Totaal PAK 10 VROM 14 50 Nb 1 Het Besluit bodemkwaliteit stelt voor zware metalen in bouwstoffen eisen aan de uitloging, niet aan het absolute gehalte in een bouwstof. Om deze reden zijn er voor zware metalen in tabel 1 geen grenswaarden opgenomen. Nb 2. De analyse resultaten oplosmiddelen zijn gebaseerd op eerder uitgevoerd onderzoek door INTRON certificatie bv aan productiemonsters van Granuband BV (lit. ref.13) Uit dit onderzoek is gebleken dat de concentratie oplosmiddelen ver onder de grenswaarden blijft. Oplosmiddelen worden niet toegepast bij de rubberrecycling en tegelproductie. De chemische samenstelling is bepaald aan het monster rubbergranulaat. Conform de productrecepturen voor de veiligheidstegels worden de volgende grondstoffen gebruikt voor voor de productie van de veiligheidstegels en daktegels van Granuflex: Conipur 360 lijm PLPU Groen pigment. (producent WSL) PLPU Rood pigment. (producent WSL) PLPU Grijs pigment. (producent WSL) De productveiligheidsbladen vermelden geen zware metalen, PAK s en oplosmiddelen in bovengenoemde grondstoffen. De analyse resultaten van het rubbergranulaat worden daarom als representatief beoordeeld voor veiligheidstegels en daktegels zoals deze door Granuband onder de handelsnaam Granuflex worden geproduceerd en verkocht. Pagina 6 van 16
Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco + voldoen aan Milieukeur eis 2.1.13. De chemische samenstelling voldoet aan de samenstellingseisen zoals deze in het Besluit bodemkwaliteit zijn vermeld. 1.3 Uitloging van stoffen (Milieukeur eis 2.1.14) De uitloging van stoffen uit rubber kan leiden tot een verhoging van de achtergrondwaarden van stoffen in de bodem. Vanuit de bodem kunnen deze stoffen zich vervolgens verspreiden naar het grondwater en het oppervlaktewater. De normstellingen van het Besluit bodemkwaliteit omvatten het geheel van de uitloging naar bodem, grondwater en oppervlaktewater. Basisuitgangspunt voor de norm is dat de achtergrondwaarde in de bodem per gedefinieerde stof in 100 jaar maximaal met 1% mag toenemen. De uitloging van stoffen (zware metalen) wordt getoetst door middel van een zogenaamde uitloogproef. In een uitloogproef wordt onder voorgeschreven condities en periode het product blootgesteld aan water. Met behulp van chemische analyses wordt vervolgens het eluens onderzocht op de aanwezigheid van stoffen. 1.3.1 Uitloging uit Sportfill Eco + 0,8-2,5mm Voor het bepalen van de uitloging uit Sportsfill Eco + rubberinfill 0,8-2,5 mm is door Omegam Laboratoria een diffusieproef voor niet vormgegeven product uitgevoerd conform AP04, NEN 7383. In tabel 2a zijn de resultaten hiervan weergegeven en vergeleken met de normstelling van het Besluit en Regeling bodemkwaliteit. Pagina 7 van 16
Tabel 2a Resultaten AP04 diffusieproef conform AP04 NEN 7383 1 Regeling Bodemkwaliteit Grenswaarde Infill 0,8-2,5 mm Anorganische stoffen metalen mg/kg mg/kg antimoon (Sb) 8,7 < 0,0097 arseen (As) 260 < 0,2 barium (Ba) 1500 0,9 cadmium (Cd) 3,8 < 0,007 chroom (Cr) 120 < 0,1 kobalt (Co) 60 < 0,07 koper (Cu) 98 < 0,1 Kwik (Hg) 1,4 < 0,005 lood (Pb) 400 < 0,3 molybdeen (Mo) 144 < 0,05 nikkel (Ni) 81 < 0,2 seleen (Se) 4,8 < 0,009 tin (Sn) 50 < 0,02 vanadium (V) 320 < 0,3 zink (Zn) 2 4,5 (240 2 ) 12 Overige anorganische stoffen Grenswaarde (mg/m2) mg/kg Diff proef, 64 dgn mg/kg Bromide (Br) (per jaar) 20 5,2 Chloride (per jaar) 616 <100 Fluoride 55 < 1 Sulfaat 1730 <300 1. Bron: Diffusie proeven Omegam Laboratoria conform AP04 NEN 7383, Zie bijlage 3. 2. De grenswaarde volgens het Besluit Bodemkwaliteit voor niet vormgegeven bouwstoffen bedraagt 4,5 mg zink/ kg van de bouwstof. Aan deze grenswaarde wordt niet voldaan. In het Milieukeurschema is, in afwijking van het Besluit bodemkwaliteit, als grenswaarde voor zink een immissie van 3600 mg/m 2 vastgesteld. Deze grenswaarde is conform de door het ministerie van I&M geaccepteerde norm voor de uitloging van zink uit infill van autobanden bij toepassing in een kunstgrasveld met een onderlaag van zand. In de toepassing van infill in kunstgras wordt standaard 15kg/m 2 toegepast, waardoor de omgerekende grenswaarde voor zink 240 mg/kg bedraagt. Aan deze grenswaarde wordt wel voldaan. Op basis van de uitloogproef conform AP04 NEN 7383 wordt geconcludeerd dat: Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm voldoet aan Milieukeur eis 2.1.14. de uitloging van zware metalen blijft onder de gestelde grenswaarden Pagina 8 van 16
1.3.2 Uitloging uit rubbertegels Voor het bepalen van de uitloging uit de veiligheidstegels zijn door Omegam Laboratoria diffusieproeven vormvaste producten uitgevoerd conform NEN 7375, AP04. De volgende GRANUFLEX tegels zijn daarbij onderzocht: Granuflex, Zwarte veiligheidstegel Granuflex, Groene veiligheidstegel Tabel 2b Resultaten diffusieproef conform NEN 7375 (in mg/m 2 ) 1 Regeling Bodemkwaliteit Groene Veiligheidstegel Zwarte veiligheidstegel Grenswaarde E 64 dgn Diff proef 64 dgn Diff proef 64 dgn Anorganische stoffen metalen mg/m 2 mg/m 2 mg/m 2 antimoon (Sb) 8,7 <0,082 0,082 arseen (As) 260 <1,1 <1,1 barium (Ba) 1500 <13 <13 cadmium (Cd) 3,8 <0,021 <0,021 chroom (Cr) 120 <2,1 <2,1 kobalt (Co) 60 <0,62 <0,61 koper (Cu) 98 <1,1 <1,1 Kwik (Hg) 1,4 0,0081 0,0082 lood (Pb) 400 <2,1 <2,1 molybdeen (Mo) 144 <0,21 <0,21 nikkel (Ni) 81 <1,1 <1,1 seleen (Se) 4,8 <0,15 <0,15 tin (Sn) 50 <0,62 <0,61 vanadium (V) 320 <4,1 <4,1 zink (Zn) 800 115 77 Overige anorganische stoffen Grenswaarde Diff Proef 64 dgn diff proef 64 dgn mg/m2 mg/m2 mg/m2 Bromide (Br) (per jaar) 670 31 24 Chloride (per jaar) 110000 <210 <210 Fluoride 2500 < 2,1 <2,1 Sulfaat 165000 <210 <210 1. Bron: Diffusie proeven Omegam Laboratoria conform NEN 7375, Zie bijlage 3. De grenswaarden uit de regeling Bodemkwaliteit zijn in bijlage 4 weergegeven. Op basis van de diffusieproef kan worden geconcludeerd dat de uitloging van stoffen uit de veiligheidstegels ver onder de grenswaarden voor uitloging van het Besluit bodemkwaliteit blijven en deze dus niet overschrijden. Granuflex veiligheids- en daktegels voldoen aan Milieukeur eis 2.1.14.: de uitloging van stoffen blijft ruimschoots onder de grenswaarden van het Besluit bodemkwaliteit Pagina 9 van 16
1.4 Luchtkwaliteit (Milieukeur eis 2.1.15) Rubber bevat een aantal vluchtige componenten die door verdamping vrij kunnen komen. Het Besluit Bodemkwaliteit stelt grenswaarden aan de hoeveelheid vluchtige stoffen in rubber. De analyseresultaten met de relevante grenswaarden voor bouwstoffen uit het Besluit Bodemkwaliteit zijn weergegeven in tabel 1. De lijm en pigmenten voor de rubbertegels zijn vrij van oplosmiddelen. Zie productveiligheidsbladen in het technisch dossier. Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm voldoen aan Milieukeur eis 2.15. De chemische samenstelling voldoet aan de samenstellingseisen zoals deze in het Besluit bodemkwaliteit zijn vermeld. Pagina 10 van 16
2 Gezondheidsaspecten Voor het beoordelen van eventuele negatieve gezondheidsaspecten zijn studies naar gezondheidsaspecten bij sport toepassingen van rubbergranulaat van gerecyclede autobanden goed bruikbaar. Rubber granulaten bevatten een aantal chemische stoffen die bij blootstelling boven de gezondheidskundige grenswaarden tot nadelige gezondheidseffecten kunnen leiden. Naast de feitelijke hoeveelheid van stoffen in rubber is het ook van belang te kijken naar de feitelijke blootstelling en de daaruit voorvloeiende biologische beschikbaarheid. De biologische beschikbaarheid is sterk afhankelijk van de blootstellingroute (inslikken, inademen en huidcontact) de stofeigenschappen de matrix waarin de stof gebonden is (rubber) de contactduur het contactoppervlak In 2007 is door INTRON, in opdracht van de sportsector en de bandenrecyclingsorganisaties, en in overleg met RIVM en VROM onderzoek gedaan naar de milieu en gezondheidsaspecten van rubbergranulaat in sportvelden. Hetzelfde rubbergranulaat wordt ingezet voor de producte van tegels. De conclusies van het onderzoek naar de gezondheidsaspecten luidt: Op basis van de beschikbare literatuur over blootstelling aan rubbergranulaat door inademen, inslikken en huidcontact en aanvullend laboratorium- en veldonderzoek naar blootstelling bij huidcontact concluderen wij, dat er geen sprake is van een significant gezondheidsrisico bij sporters door gebruik van instrooirubber uit gemalen autobanden op kunstgrasvelden. 2.1 Inademen (Milieukeur eis 2.1.17) Een eventueel gezondheidsrisico door inademen zou kunnen ontstaan door vrijkomend stof en vluchtige organische stoffen die uit het rubber verdampen. Stof en vluchtige stoffen In rubbergranulaat zit een kleine hoeveelheid rubberstof ten gevolge van het maalproces. Bij rubbertegels is er feitelijk echter geen sprake van rubberstof omdat het fijne rubber wordt gebonden in de lijm die de tegel vormt. Ook het risico op het ontstaan van relevante hoeveelheden fijn stof door mechanische slijtage van de rubbertegels of het infill wordt verwaarloosbaar geacht, gezien de zware kwaliteitseisen voor slijtageweerstand van het uitgangsproduct autobanden. In een tweetal onderzoeken is gekeken naar gezondheidsrisico s van stof en vluchtige stoffen uit rubbergranulaat in kunstgrasvelden: 1. Het Noorse Instituut voor Volksgezondheid heeft in 2006 een risicobeoordeling gepubliceerd naar de luchtkwaliteit boven indoor kunstgrasvelden die waren ingestrooid met rubber van gerecyclede autobanden (lit. ref 17). Hierbij is gebruik gemaakt van eerder uitgevoerde luchtmetingen door het Noorse instituut voor luchtonderzoek. In twee kunstgrashallen met rubberinfill van gerecyclede autobanden werd fijn stof (PM 10) gemeten boven het veld dat leidt tot opname van PCBs, PAKs, Pagina 11 van 16
ftalaten en alkyl fenolen via de longen. De onderzoekers concluderen aan de hand van blootstellingsscenario s voor volwassenen, junioren en kinderen dat er geen sprake is van een verhoogd gezondheidsrisico door sporten in deze hallen. 2. De afdeling Medische Milieukunde van Hulpverlening Gelderland Midden (onderdeel van de GGD) heeft in 2006 onderzoek gedaan naar blootstelling via inademing bij het sporten op een met gerecyclede autobanden ingestrooid kunstgrasveld (lit. ref. 14). De aanwezigheid in de lucht van de volgende stoffen is daarbij onderzocht: fijn stof met daaraan gekoppelde Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen en/of zware metalen vluchtige nitrosamines, benzeen, tolueen, ethylbenzeen, xylenen en naftaleen. Op basis van de resultaten van de luchtmetingen is een risicobeoordeling uitgevoerd om te bepalen of er gezondheidsrisico s bestaan bij het sporten op het kunstgrasveld. Hulpverlening Gelderland Midden, concludeert dat het sporten op dit kunstgrasveld met SBR-granulaat geen aantoonbare gezondheidsrisico s met zich meebrengt voor fijn stof, PAK s, zware metalen en vluchtige aromatische koolwaterstoffen. Aanvullend heeft het RIVM onderzoek gedaan naar het vrijkomen van nitrosaminen in de lucht (lit ref 15). Op basis hiervan concludeert het RIVM, dat nitrosaminen geen gezondheidsrisico vormen voor gebruikers van de sportvelden. Rubber bevat een aantal vluchtige componenten die door verdamping vrij kunnen komen. Het certificatieschema voor Milieukeur hanteert als norm de grenswaarden voor vluchtige stoffen conform het Besluit bodemkwaliteit. De analyseresultaten met de relevante grenswaarden voor bouwstoffen uit het Besluit Bodemkwaliteit zijn weergegeven in tabel 1. Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm voldoen aan Milieukeur eis 2.1.17 De chemische samenstelling voldoet aan de samenstellingseisen zoals deze in het Besluit bodemkwaliteit zijn vermeld. 2.2 Inslikken (Milieukeur eis 2.1.18) In principe is het inslikken van stukjes rubbertegel of rubbergranulaat geen normale situatie voor rubbertegels. Op speelplaatsen zou het echter toch voor kunnen komen dat peuters stukjes rubber in hun mond stoppen en doorslikken. Voor het stellen van normen die gezondheidsrisico s bij inslikken uitsluiten kan slechts ten dele worden gerefereerd aan bestaande wetgeving. Alleen het bestaande toetsingskader van het Speelgoedbesluit (zie ref 8 en 9) biedt een normstelling voor het gehalte zware metalen. Deze zogenaamde speelgoednorm stelt een grens aan de biologische beschikbaarheid van 11 zware metalen. Het vaststellen van de mate van biologische beschikbaarheid bij inslikken is echter complex. Als worstcase scenario kiezen we er hier daarom voor dat 100% van de metalen in rubbergranulaat bij inslikken ook biologisch beschikbaar worden. In werkelijkheid zal dit bijna zeker niet het geval zijn. In onderstaande tabel 3 zijn de resultaten van het door Omegam uitgevoerde samenstellingsonderzoek zware metalen vergeleken met de norm zoals beschreven in de speelgoednorm EN 71.. Zie bijlage 3. voor de rapportage van Omegam. Pagina 12 van 16
Tabel 3. Vergelijking samenstelling tov Speelgoednorm grenswaarde biologische beschikbaarheid Component Rubbergranulaat Granuband samenstelling (mg/kg ds) Speelgoednorm Biobeschikbaar (mg/kg ds) Antimoon < 3,7 60 Arseen < 2,9 25 Barium < 22 500 Cadmium 0,9 75 Chroom < 5 60 Koper - geen grens Kwik < 0,073 60 Lood 19 90 Nikkel - geen grens Seleen < 8 500 Zink - geen grens NB 1. Koper, Nikkel en Zink zijn in het samenstellingonderzoek niet geanalyseerd omdat hiervoor geen grenswaarden zijn vastgesteld in de Speelgoednorm Op basis van de samenstelling zware metalen is het niet te verwachten dat het opeten van delen van rubbertegels van gerecyclede autobanden leidt tot een gezondheidsrisico voor zover het de aanwezigheid van zware metalen betreft. Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm voldoen aan Milieukeur eis 2.1.18 De chemische samenstelling voor zware metalen blijft onder de grenswaarden van de Europese speelgoednorm (EN 71). De organisch chemische componenten kunnen echter bij inslikken ook relevant zijn. In een tweetal studies is het opeten van rubbergranulaat en/of stof onderzocht: 1. Het Noorse Instituut voor Volksgezondheid heeft in 2006 een risicobeoordeling gepubliceerd betreffende het opeten van rubbergranulaat door kinderen (lit. ref 17). In verschillende scenario s is doorgerekend of er potentiële gezondheidsrisico s zijn. De onderzoekers concluderen dat er geen verhoogd gezondheidsrisico is als kinderen met enige regelmaat kleine hoeveelheden rubbergranulaat van gerecyclede autobanden opeten. 2. Onderzoekers van het Canadese Enviro Test Laboratories en de Universiteit van Alberta hebben het effect van opeten van rubbergranulaat specifiek onderzocht voor de organisch chemische componenten (Lit ref.18). De onderzoekers concluderen dat het opeten van een kleine hoeveelheid rubbergranulaat (< 200 g) door kinderen niet leidt tot een significant gezondheidsrisico. Pagina 13 van 16
2.3 Huidcontact (Milieukeureis 2.1.19) Bij het onderzoeken van mogelijke gezondheidseffecten door huidcontact is met name de blootstelling aan polyaromatische koolwaterstoffen (PAK s) in het rubber relevant, omdat deze mogelijk kunnen migreren uit het rubber naar de huid. In het milieukeurcertificatieschema is de normstelling voor PAK s conform het Besluit bodemkwaliteit als uitgangspunt genomen voor het borgen van een migratie van PAK door huidcontact met rubbertegels en infill. De achterliggende geachte hierbij is dat uitgebreid onderzoek naar huidcontact met rubbergranulaat van autobanden in deze samenstelling (PAK s) niet leidt tot een verhoogd gezondheidsrisico. (lit ref 10 en 16, bijlage 1) In tabel 1 zijn de onderzoeksresultaten voor de samenstelling op PAK s weergegeven. Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco + 0,8-2,5 mm voldoen aan Milieukeur eis 2.1.19 De chemische samenstelling voldoet aan de samenstellingseisen zoals deze in het Besluit bodemkwaliteit zijn vermeld. 3 Inputkwaliteit De chemische samenstelling van rubber in rubbertegels wordt sterk bepaald door de oorspronkelijke functie van de gerecyclede rubbers. De rubbertegels van GRANUFLEX zijn uitsluitend geproduceerd van personenwagenbanden en bedrijfswagenbanden. De gemiddelde chemische samenstelling van personenwagen- en vrachtwagenbanden in Europa is bekend en redelijk constant. De Europese bandenproducenten moeten daarnaast ten gevolge van Europese milieuwetgeving vanaf 2010 de hoeveelheid PAK s in rubber sterk verlagen. Ook wordt er door de industrie gewerkt aan het verlagen van het zinkgehalte in rubber. Technische rubbers (slangen, transportbanden ed) hebben een zeer diverse samenstelling en bevatten vaak zeer hoge gehaltes aan PAK s en vluchtige stoffen. Om deze reden moeten technische rubbers in principe uitgesloten worden als grondstof voor rubbertegels. Het gebruik van technische rubber leidt namelijk tot een sterk fluctuerende inputkwaliteit. Granuflex rubbertegels en Sportsfill Eco+ infill worden voor 100% geproduceerd van rubbergranulaat van autobanden. Het rubbergranulaat is voor afkomstig uit de eigen productie van Granuband BV. Dit is aantoonbaar gebleken op basis van de acceptatieprocedures en administratie van Granuband BV, welke onderdeel zijn van het ISO 9001:2008 management systeem. Granuband, de producent van Granuflex rubbertegels en Sportfill Eco + plus infill voor kunstgrasvelden maakt geen gebruik van technische rubbers. Pagina 14 van 16
Bijlage 1 referenties Wet en regelgeving 1. Wet Milieubeheer, wijziging 2005, Stb 317 2. Besluit beheer autobanden 3. 27 th Amendment op 76/769/EEC, relating to the restrictions on the marketing and use of certain polycyclic aromatic hydrocarbons in extender oils and tyres (februari 2004) 4. Besluit van 20 november 2006 tot wijziging van het besluit PAK-houdende coatings en producten Wms 2003 (PAK in procesoliën en banden), Stb 602 (december 2006) 5. Besluit beheer bodemkwaliteit (Wijziging 2005) 6. Ontwerp Besluit Bodemkwaliteit, Staatscourant 31 maart 2006 7. Concept-voorontwerp van de Regeling bodemkwaliteit, (september 2006) 8. Directive 2005/84/EC, relating to restrictions on the marketing and use of certain dangerous substances and preparations (phthalates in toys and childcare articles) (december 2005) 9. DIN EN 71 Sicherheit von Spielzeug Europese norm EN 71 Literatuur 10. Eindrapport MILIEU- EN GEZONDHEIDSASPECTEN VAN INSTROOIRUBBER, gemalen rubber van autobanden als instrooimateriaal op kunstgrasvelden. Dr. U. Hofstra 9 feb 2007. 11. Hulpverlening Gelderland Midden, Onderzoek gezondheidsrisico s SBR-granulaat in een kunstgrasveld van sportcentrum Rijkerswoerd (augustus 2006) 12. RIVM rapport 609300001, Nitrosaminen uit rubbergranulaat (november 2006) 13. Danish EPA, Emissions and evaluation of health effects of PAH s and aromatic amines from tyres, (survey of chemical substances in consumer products, no 54, 2005) 14. Norwegian Institute of Public Health and the radium Hospital, Artificial Turf Pitches - an assessment of the health risks for football players (januari 2006) 15. EnviroTest laboratories, University of Alberta, Toxicological Evaluation for the Hazard Assessment of Tire Crumb for Use in Public Playgrounds, Journal of the Air and Waste Management Association 53, 903 (juli 2003) 16. Urineonderzoek naar PAK blootstelling bij voetballers op kunstgrasveld ingestrooid met rubberkorrels, dr. J. van Rooij en dr. F. Jongeneelen, Industox 2006. Pagina 15 van 16
Bijlage 2 Grenswaarden conform besluit bodemkwaliteit Pagina 16 van 16