28 NRITMAGAZINE interview met wicher meijer, secretaris van college van bestuur en hoofd van de afdeling strategie, educatie en research
NHTV wil een ondernemende hogeschool worden Tekst: Ton Vermeulen Eind 2013 nam Wicher Meijer bijna geruisloos afscheid als directeur van de Academie voor Toerisme van NHTV. Hij ging binnen NHTV een nieuwe uitdaging aan als secretaris van het College van Bestuur en hoofd van de afdeling Strategie, Educatie en Research. Tien jaar is hij directeur geweest van de grootste academie binnen NHTV en was hij het gezicht van NHTV in de toeristische sector. Aanleiding genoeg voor een interview. We spreken met Meijer af in zijn nieuwe kamer op de derde verdieping van de locatie Hopmansstraat, een oude collegezaal die is verbouwd tot kantoor. Verder weg van het onderwijs dan ooit, maar dan wel weer in een oude collegezaal, een mooie symboliek. Meijer is er niet de persoon naar om terug te blikken op tien jaar Academie voor Toerisme. We spreken af om vooral vooruit te kijken. Leidraad is de nieuwe strategische doelstelling om NHTV Opschalen, groter worden, een strategische samenwerking, dat is geen doel op zich door te ontwikkelen tot een ondernemende en businessgeoriënteerde hogeronderwijsinstelling die op basis van de hoge kwaliteit van onderwijs en kennisontwikkeling wordt beschouwd als een internationaal gerenommeerde kennisinstelling. Aan Meijer de taak om binnen de hogeschool, met ruim 7.500 studenten verdeeld over vier academies en ruim 700 medewerkers, verbindingen te maken. NHTV heeft opleidingen op het gebied van toerisme, leisure, hotellerie, entertainment, logistiek, facility, games, media, planologie en verkeer. Hoe is NHTV aan die waaier aan opleidingen gekomen? In de jaren negentig zijn het NWIT Breda en de Verkeersakademie Tilburg gefuseerd. Die fusie was puur pragmatisch ingegeven. We konden als kleine hogescholen eenvoudigweg niet overleven. Later is vanuit toerisme een zelfstandige leisureopleiding tot stand gekomen. Zo komen we aan de opleidingen in toerisme, leisure, verkeer en planologie. Maar door de liberalisering van het onderwijs eind jaren negentig was de positie van NHTV als monopolist in het toerismeonderwijs in feite niet meer houdbaar. Toen zijn er op andere locaties in Nederland concurrerende toerisme- en leisureopleidingen gekomen. Die liberalisering gaf ons aan de andere kant de mogelijkheid om zelf ook andere opleidingen op te zetten. We deden al veel aan service en hospitality management in het vierde jaar van de toerismeopleiding en zo is de vierde hotelschool van Nederland ontstaan. Vervolgens zijn we ook een games- en mediaopleiding gestart. Je kunt wel zeggen dat we toen heel erg goed hebben meegelift op de liberaliseringsgolf in het onderwijs. Nu is het hek weer dicht en is het nauwelijks mogelijk nieuwe zelfstandige opleidingen te ontwikkelen. We hebben trouwens geen concrete plannen om in deze strategieperiode tot en met 2017 nog opleidingen toe te voegen aan ons palet. Als er nog iets bij komt, dan is dat in directe relatie met de opleidingen die we nu al aanbieden. NRITMAGAZINE 29
De middelbare scholier heeft ons niet altijd op de radar en daar moeten we wat aan doen Zijn jullie groot genoeg om te overleven? We hebben nu zo n 7.500 studenten en dat geeft geen aanleiding om vanwege organisatorische of efficiencyredenen op te schalen. Opschalen, groter worden, een strategische samenwerking, dat is geen doel op zich. Het moet onze positie in het domein versterken. Dat kan regionaal of vanuit de inhoud ingegeven worden. Maar we zijn niet gericht op zoek naar meer of groter. Hooguit kun je stellen dat onze naamsbekendheid bij de gemiddelde potentiële student wel erg laag is. Daarin moeten we of heel veel geld investeren of nog meer de universiteit uitstralen. Of je moet groter groeien, zodat het vanzelf gaat. Maar daar kiezen we duidelijk niet voor. Blijft de naam NHTV? Dat is de vraag. In onze omgeving is een aantal hogescholen erg succesvol met een op het eerste gezicht vreemde naam. Avans, Stenden, Fontys, om er maar een paar te noemen. We vragen ons af of we onze naam niet een keer moeten vervangen. Dat gaan we de komende tijd onderzoeken, maar het is geen doel op zich. Het gaat ons om de zichtbaarheid bij de potentiële student. We moeten aan de andere kant uiterst voorzichtig zijn met het weggooien van onze huidige naam, die in het werkveld een begrip is. Daar is de discussie ook niet. De middelbare scholier van 16 of 17 jaar heeft ons niet altijd op de radar en daar moeten we wat aan doen. Door de concurrentie in met name leisure- en toerismeopleidingen worden jullie steeds meer een regionale hogeschool. Wij willen liever geen regionale hogeschool zijn, dat vinden we jammer, maar we worden daar wel een beetje toe gedwongen doordat je elders in het land ook ons pakket kunt studeren. Als je dan in competitie bent met andere opleidingen in het land, is het aan de andere kant weer de uitdaging om wel het betere en bredere aanbod te hebben om je te onderscheiden. Dat lukt ons tot op heden goed. Uiteraard is dit maar een kant van de medaille. Zoals bekend zijn onze ambities al jaren geleden internationaal gericht en maken we deel uit van een internationaal netwerk van hogescholen en universiteiten. Maar niet alle studenten hebben de ambitie om bij het beste instituut in het vakgebied te studeren. Daar spelen andere argumenten zoals reistijd een rol in. Gelukkig is Breda een leuke studentenstad en dat trekt zeker studenten. Bovendien doet de opleiding het goed. Wat zie je aan onderwijsontwikkelingen de komende periode? De grote uitdaging voor de komende periode is om samen met het werkveld het onderwijs vorm te geven. Vroeger hadden we alleen een oriëntatie op het werkveld en twee stages, nu is dat samenspel veel intensiever. Er moet nog veel meer in de biotoop van het werkveld 30 NRITMAGAZINE
worden geleerd. Onze onderwijsvisie is ondernemend leren. Onze studenten moeten aan de hand van casuïstiek uit het bedrijfsleven leren. Daarvoor zoeken we de komende jaren nieuwe werkvormen. Zijn NHTV-studenten succesvol op de arbeidsmarkt? Je moet daarin twee zaken onderscheiden. Doordat onze studenten tijdens hun studie veel in contact staan met het werkveld, hebben ze zeker een pre op de arbeidsmarkt. Het zijn echte doeners, ze pakken dingen op. Dat vinden werkgevers prettig, maar het gaat niet vanzelf. Studenten moeten zorgen dat ze zelfredzaam zijn in het werkveld. Alle industrieën waarvoor we werken zitten in een transitie. Het komt op de kracht en het handelen van de individuele student aan om opgenomen te worden in het werkveld. Daarnaast kunnen ze natuurlijk vanuit hun studie en onbevangenheid weer waarde toevoegen aan het bedrijfsleven. Hebben pas afgestudeerden geen last van de crisis? Ondanks de crisis zien we vooralsnog geen duidelijke terugval in arbeidsmarktperspectief voor onze studenten. We leiden breed op en onze studenten zijn ook erg succesvol in andere sectoren. De kunst is natuurlijk wel dat op lange termijn te beschouwen, want er zitten nu veel tijdelijke banen bij. We willen de komende periode meer zelf initiatief nemen om de arbeidsmarkt voor onze studenten op lange termijn, ook internationaal, in kaart te brengen, om in de opleidingen de aansluiting op het werkveld te houden. NHTV heeft veel buitenlandse studenten. Waarom? Toerisme houdt niet bij de grenzen op. Dat moet je internationaal aanpakken. We willen daarom op school een internationale context en sfeer creëren. Leren om zowel met buitenlanders als met Nederlanders in een goede mix te opereren. We hebben inmiddels meer dan zestig nationaliteiten in huis en internationaal is er ook veel vraag naar NHTV-studenten. Geschiedenis NHTV in vogelvlucht Over twee jaar bestaat NHTV vijftig jaar. In 1966 startte dr. Van Egeraat met 58 studenten en twaalf medewerkers het Nederlands Wetenschappelijk Instituut voor Toerisme (NWIT). Zij moesten Officieren voor Toerisme worden, naar analogie van de Koninklijke Militaire Academie die ook in Breda was gevestigd. In 1987 is het NWIT gefuseerd met de Verkeersakademie in Tilburg en kreeg het de naam Nationale Hogeschool voor Toerisme en Verkeer (NHTV). Inmiddels wordt de afkorting als zelfstandig begrip gebruikt en heet de opleiding officieel NHTV internationaal hoger onderwijs Breda. In de jaren negentig stond internationalisering centraal en werd Engelstalig onderwijs meer en meer gewoon. Eind jaren negentig kreeg NHTV de mogelijkheid om meer opleidingen aan de hogeschool toe te voegen en is zwaar ingezet op onderzoek en research. In 1994 werd het opleidingenaanbod uitgebreid met Vrijetijdskunde, later omgedoopt tot Vrijetijdsmanagement. In 2001 volgden Hoger hotelonderwijs en Logistiek en economie. In 2002 waren Facility Management en International Media and Entertainment Management de nieuwkomers. In 2004 volgde Functiegericht toerisme en recreatie als opvolger van kort-hbo. In september 2006 startten International Game Architecture and Design en de masteropleidingen Imagineering en Tourism Destination Management. In 2009 startte NHTV met de ontwikkeling van twee wetenschappelijke bacheloropleidingen: International Leisure Studies en Bachelor of Science Tourism. Sindsdien kunnen studenten aan NHTV ook academisch onderwijs volgen. NHTV is de eerste hogeschool in Nederland die zowel hbo- als wo-bachelors aanbiedt. Al deze opleidingen komen samen in vier academies: de Academie voor Toerisme, de Academy for Digital Entertainment, de Academy for Leisure en de Academy of Hotel and Facility Management. In de komende periode wil NHTV de kennis op de hogeschool meer verbinden met de domeinen en meer vraaggestuurd werken naar het werkveld. Waarom moeten studenten voor NHTV kiezen? In de vakgebieden die we aanbieden zijn we zeer competitief, zowel in het onderwijs als op onderzoek. De reputatie van onze opleidingen en van de mensen die er werken is van een behoorlijk hoog niveau. Daarnaast hebben we zeker op toerisme en leisure een behoorlijk volume en daarmee heel wat afstudeerrichtingen in huis. Op die twee domeinen zijn we zelfs wereldwijd een van de grotere spelers. NHTV heeft grote plannen als het gaat om huisvesting. Nu zitten de diverse opleidingen verspreid door de stad. Die gaan jullie meer op de hoofdlocatie concentreren. We krijgen een unieke kans om het naastgelegen klooster te kopen. We gaan ons eigen hoofdgebouw uit 1995 en het klooster uit 1955 met elkaar verbinden. Dat wordt onze nieuwe campus waar we alle opleidingen, behoudens de hotelschool, gaan concentreren. Maar onze echte campus is natuurlijk de stad Breda, want we zijn ook dan niet groot genoeg om eten, drinken en uitgaan te faciliteren. Maar dat is helemaal niet erg, want de Bredase binnenstad is een prima omgeving voor het studentenleven. Waar ligt de komende periode de focus? Wij gaan ervan uit dat we voor de hele onderwijspopulatie toponderwijs bieden. Maar er zijn altijd studenten die meer willen, in zowel kwantitatief als kwalitatief opzicht. Die willen zich verdiepen, extra dingen doen. Dat betekent dat we ook die studenten moeten uitdagen. Maar dat laat onverlet dat de mainstream, het studieprogramma voor iedereen, ook excellent moet zijn. Verder moeten we de research die we de afgelopen jaren hebben verricht ook te gelde maken. Daarnaast willen we relevante kennis in cocreatie met het werkveld omzetten in producten, diensten, processen en nieuwe bedrijvigheid; de zogenaamde kennisvalorisatie. Kleine ondernemingen opstarten, alles op het snijvlak van onderwijs, onderzoek en bedrijfs- NRITMAGAZINE 31
De grote uitdaging voor de komende periode is om samen met het werkveld het onderwijs vorm te geven leven; dat zijn de belangrijkste opgaven voor de toekomst. NHTV is al enige jaren actief op wetenschappelijk gebied. Waarom? Als je de beste in het vak wilt zijn, dan ben je verplicht, zeker als er geen universitaire pendant is, om het zelf te doen. We willen het hele opleidingenpalet aanbieden, van hbo-bachelor tot wo-master. Dat is ons op de domeinen toerisme en leisure gelukt. Dat verbreedt onze reputatie, vooral internationaal. Nationaal is het wat lastiger, want in Nederland is het beeld dat je óf hogeschool bent óf universiteit. En wij zitten er tussenin, we zijn een hogeschool met wetenschappelijke opleidingen. Dat is lastig om tussen de oren van de gemiddelde middelbareschoolstudent te krijgen, want die oriënteert zich of op het een of op het ander. Bovendien hebben we te maken met een bekostigingsvraagstuk. We zouden heel graag willen doorschakelen op onderzoek, maar in het hbo is het bekostigen van onderzoek structureel niet mogelijk. Waarom willen jullie doorschakelen op onderzoek? Je wilt als hogeschool betekenisvol bezig zijn voor het werkveld. Je wilt daar een positie opbouwen, zodat ook je onderwijs beter wordt. Dat we daarin voorlopen is echt een verdienste van Hans Uiterwijk, de vorige voorzitter van het College van Bestuur. We hebben daarom vroegtijdig in mensen geïnvesteerd, door hen in staat te stellen een masterstudie te doen of te promoveren. Daar zijn we erg trots op. Daardoor kunnen we betekenisvol in het werkveld opereren en lopen we in de eerste lijn mee op. Door die investeringen zijn we ook in de gelegenheid geweest een Centre of Expertise voor de gastvrijheidssector op te zetten. Dat zien we als een erkenning dat we goed met het vak bezig zijn. Dat Centre of Expertise doen jullie niet alleen. Dat hebben we samen met Hogeschool Zeeland en Stenden University opgezet. Ook de universiteiten van Tilburg en Wageningen doen mee. Die samenwerking is best ingewikkeld, 32 NRITMAGAZINE
maar de basis is in orde: goed onderwijs, een goede reputatie, een goed internationaal, nationaal en regionaal netwerk en de goede mensen in dienst. We hebben nu met het Centre of Expertise een soort leidende coalitie gemaakt. Toch best een lastige klus, want een deel van de financiering van het Centre of Expertise moet uit de markt komen. Het is buitengewoon lastig om al die onderzoekslijnen die er op de drie hogescholen en twee universiteiten lopen te bundelen. Wat zijn nu de valide vragen van het werkveld waar we de komende jaren mee aan de slag kunnen? En is het werkveld bereid daarvoor te betalen? Dat zijn de essentiële vragen voor de komende periode. De financiering van het Centre of Expertise is moeilijk en dat komt voor een groot deel door het hoge mkb-gehalte van de sector. In andere sectoren is investeren in R&D heel normaal en daar hoort investeren in een Centre of Expertise gewoon bij. Ze zien wel wat eruit komt. Die attitude kennen we in onze sector helemaal niet. Wij moeten voor de helsdeuren 50.000 euro wegslepen, en vervolgens moeten we ons op een kwartjesniveau verantwoorden. Dat is een beetje het beeld. Wat heeft het onderwijs aan zo n Centre of Expertise? Je moet het als een cirkel zien. We moeten de vragen uit de sector detecteren, daar geld en partijen voor bij elkaar krijgen en vervolgens iets produceren waar het werkveld mee verder kan. En dat moet dan weer teruggeploegd worden naar het onderwijs. Dat zijn lange cirkels en die maak je niet in een jaar. Ik hoop dat we het voordeel van de twijfel krijgen om daar ook na dit jaar mee verder te mogen. Meijer doelt daarbij op de al eerder genoemde kennisvalorisatie, het opereren op het snijvlak van onderwijs, onderzoek en bedrijfsleven. NHTV wordt een ondernemende hogeschool. Waarom? NHTV is nooit erg ondernemend geweest. We zijn vooral met onderwijs en kennisontwikkeling bezig geweest. Het echte ondernemen hebben we aan de markt overgelaten. Maar het bruist hier op de hogeschool van de nieuwe initiatieven en we moeten docenten en studenten die iets willen ondernemen hartelijker ontvangen. We kunnen wel blijven roepen dat ondernemen in het midden- en kleinbedrijf moeilijk is, maar daar komen we niet meer mee weg. We moeten zelf de handen uit de mouwen steken. Daarom ondersteunen en faciliteren we allerhande initiatieven. Daartoe hebben we een holding opgericht waarmee we een voertuig hebben om snel op vragen in te kunnen spelen. Komen jullie daarmee niet in concurrentie met het bestaande bedrijfsleven? We gaan geen ondernemertje spelen om te ondernemen, maar om de kennis die wij zien op het snijvlak van onderwijs en onderzoek samen met partners te vermarkten. We willen in een snel veranderende technologische omgeving real life studenten ook aan het werk zetten. Het gaat om start-ups met nieuwe innovatieve ideeën, onderwijs op het snijvlak van de school en de samenleving. Reuze spannend. Wicher Meijer De roots van Wicher Meijer liggen in Leeuwarden. Daar heeft hij de Pabo gedaan. Hij ging daarna aan de slag bij de provinciale VVV. Meijer is zo n 25 jaar geleden naar de NHTV in Breda vertrokken, waar hij adjunct-directeur werd van kort-hbo. Na een kort uitstapje bij het integratiebedrijf van de gemeente Tilburg is hij teruggekeerd bij NHTV als directeur van de Academie voor Toerisme. Meijer heeft op latere leeftijd een mastertitel in Tilburg behaald. Hij is getrouwd met Saskia, die werkt als arts. Ze hebben een zoon die in het buitenland studeert. NRITMAGAZINE 33