Staatsbosbeheer, De Meierij Haanwijk 4A 5271 VG St. Michielsgestel T 073-5513036 www.staatsbosbeheer.nl Wijboschbroek Wandelen, fietsen en paardrijden
Wijboschbroek en Smaldonk Kleinschalige variatie Licht en donker spelen een intrigerend spel in het natuurgebied Wijboschbroek ten noorden van Schijndel, op een paar autominuten van s-hertogenbosch. Loop je het ene moment nog door dicht, donker bos, even later kijk je uit over open land met weilanden en rijen knotwilgen. Dan weer filteren slanke, rijzige populieren het zonlicht. Kleinschalige variatie is hét kenmerk van dit klassiek Brabantse boerenlandschap, dat met zijn talrijke lanen, dreven en kronkelende paden uitnodigt tot een wandeling. Het verharde fietspad wordt gebruikt door jong en oud. Boerenbossen Waar broek in de naam voorkomt is het meestal van nature nat. Zo ook in het Wijboschbroek, genoemd naar het nabijgelegen kerkdorp Wijbosch. Oorspronkelijk zullen hier moerasbossen hebben gegroeid. Maar die zijn al eeuwen geleden gerooid om plaats te maken voor landbouwgrond. De huidige bossen zijn veel jonger en ze verloochenen hun afkomst niet: ze zijn door mensen geplant en van oudsher bedoeld om hout te oogsten. Vanaf de negentiende eeuw probeerden veel boeren hun karige inkomen aan te vullen door hun eigen stukje bos te planten. Het geriefhout werd gebruikt om klompen, hoepels en tonnen van te maken. Hiervoor werden vooral Canadese populieren geplant, die gedijen op vochtige grond. De takkenbossen vonden aftrek bij bakkers en mandenvlechters. Deze geschiedenis van boerenbossen verklaart waarom het gebied zo n lappendeken van stukjes bos en open land vormt.
Bos in verandering Aan de oostkant van het gebied ligt een meer aaneengesloten bosgedeelte. De geschiedenis ervan is ruim een eeuw geleden begonnen met de aanplant van eikenbos op een hoger gelegen zandkop. Direct na de Tweede Wereldoorlog zijn veel naaldbomen zoals fijnspar, lariks en grove den aangeplant voor grootschalige houtproductie: monotone vakken met bomen van één soort en één leeftijd. Inmiddels zijn de ideeën over bosbeheer veranderd en hebben deze bossen een natuurlijker aanzien gekregen. Geleidelijk worden ze omgevormd tot gemengde bossen met meer verschillende soorten bomen in verschillende leeftijden en hoogtes. In zo n gevarieerd bos kunnen veel meer planten- en diersoorten leven. Dood hout mag blijven staan of liggen, want het vormt een bron van leven. Mossen en paddenstoelen nemen de stammen en takken in bezit. Op het langzaam verterende hout leven zich talloze soorten insecten uit, die op hun beurt een rijke voedselbron vormen voor vogels. Spechten hakken in het dode hout hun nestholtes uit. Op de bloemrijke graslanden zijn in het voorjaar regelmatig citroenvlinders te vinden. Schaapskudde Van oudsher graasden er schaapskuddes in het Wijboschbroek. De schapenhouderij was één van de manieren waarop de boeren een bestaan bij elkaar schraapten. In de loop van de twintigste eeuw verdwenen de kuddes omdat ze niet meer rendabel waren. Maar sinds 1990 trekt er weer een herder met zijn kudde door het gebied om dit stukje cultuurhistorie levend te houden. Net als vroeger grazen de schapen onder meer op de brede grazige dreven in het bos. Daarmee zorgen ze er ook voor dat de dreven niet dichtgroeien, zodat het karakteristieke landschap met de bijbehorende natuur in stand blijft. In de schaapskooi aan de Martemanshurk komt u meer te weten over de kudde. Ook kunt u hier allerlei activiteiten meemaken zoals schaapscheren en schapendrijven. Iedere derde zondag van de maand kunt u meewandelen met de herder en zijn kudde.
De oude boswachterij is doorsneden door dreven om gezaagd hout af te voeren. Oogstrelend Aan de natte, voedselrijke en leemhoudende bodem dankt het Wijboschbroek een bijzondere plantengroei. Oogstrelend zijn de tapijten van bloeiende bosanemonen en slanke sleutelbloemen in het voorjaar. Ook zijn er zeldzaamheden als zwartblauwe rapunzel en eenbes te vinden. Later in het seizoen trekken de woekerende lianen van de wilde hop de aandacht. Ooit was dit gebied een centrum voor de teelt van hop ten behoeve van de bierbrouwerijen in s-hertogenbosch. In de Middeleeuwen telde deze stad liefst 135 brouwerijtjes! De Bosschenaren van toen dronken bier als water. Letterlijk wel te verstaan: bij gebrek aan fatsoenlijk drinkwater waren ze van s ochtends vroeg tot s avonds laat aangewezen op het geestrijke vocht.
Wijbosch Zuid Willemsvaart Biezenloop Baksdijk Martemans Steeg hurk Achterdijk SCHIJNDEL LEGENDA Staatsbosbeheer Bos Akkers /Graslanden WIJBOSCH Water Woongebied Overig Kleine Route Grote Route Ruiterroute Fietspad Kinderbos Beatrix-Jubileumbos Heerlijk fietsen in het Wijboschbroek.
Beatrix-Jubileumbos Op 23 november 2006 hebben de Stichting Nationale Boomfeestdag en 467 kinderen uit elke Nederlandse gemeente één, een boom geplant ter ere van het zilveren regeringsjubileum van Koningin Beatrix. Zelfs kinderen uit de Nederlandse Antillen en Aruba waren aanwezig. Het bos bestaat uit een grote boomweide van ruim 4 ha. beplant met hoofdzakelijk populieren. Het centrale punt is een drie-stammige amberboom, die symbool staat voor de generatie van de Koningin en Prins Claus, haar kinderen en kleinkinderen. Kinderbos In de Smaldonk ligt het Kinderbos. Voor alle kinderen die in 2000 in Schijndel geboren zijn is hier in 2001 een boom geplant: 347 bomen in totaal. Kinderen zoeken graag hun boom op in het Kinderbos.
Alle bomen dragen een nummer en bij de ingang van het bos staat een paneel met de bijbehorende namen. Wandelen Het Wijboschbroek en de Smaldonk lenen zich uitstekend voor wandelen. De blauwe route is 2,5 km lang, de rode 6,5 km. Het startpunt is de parkeerplaats aan de Aakendonk (zie kaart). In winter en voorjaar kan het plaatselijk behoorlijk nat zijn; laarzen zijn aanbevolen. De wandelroutes zijn niet geschikt voor rolstoelen en wandelwagentjes. Door het gebied loopt een betonnen fietspad, dat ook voor rolstoelen te gebruiken is. Er is een gemarkeerde ruiterroute, die onderdeel is van het provinciale ruiternetwerk. De brede boslanen zijn zeer geliefd bij ruiters. Het is fijn wandelen in het Wijboschbroek Meer Informatie Voor meer informatie en opmerkingen kunt u terecht bij: Staatsbosbeheer, De Meierij Haanwijk 4a, 5271 VG St. Michielsgestel, tel. 073-5513036, Fax 073-5517995 2007 Staatsbosbeheer auteursrechten voorbehouden Tekst: Staatsbosbeheer Fotografie: Hans van Rixtel 10-2007 Cartografie, illustraties: Teo van Gerwen Design