Wim Derks, wim@bevolkingsdaling.nl BAROMETER KRIMP 7 januari 2016 Actuele bevolkingsontwikkeling in regio s met (structurele) bevolkingsdaling De Barometer Krimp geeft actuele informatie over de bevolkingsontwikkeling in regio's met (aankomende) structurele bevolkingsdaling. De afgebakende 9 Krimpregio s en 11 Anticipeerregio s worden als uitgangspunt genomen. Daarnaast wordt ook aandacht besteed aan andere regio s (COROP-regio s) met bevolkingsdaling. De Barometer Krimp wordt regelmatig bijgewerkt. De meest recente cijfers zijn nu tot en met november 2015. In de Krimpregio s (Zuid-Limburg, Noordoost-Groningen, Zeeuwsch-Vlaanderen, Achterhoek en Noord-Oost-Frieland) is structurele bevolkingsdaling begonnen tussen 1997 en 2006. De daling van het aantal inwoners is in de loop van 2015 wat vertraagd. Inmiddels is ook in 7 van de 11 Anticipeerregio s sprake van (structurele) bevolkingsdaling: Noord-West-Friesland, Schouwen-Duiveland, Oost-Drenthe, Noord-Limburg, Kop van Noord- Holland, Zuidoost-Friesland en Midden-Limburg. Naast de Krimp- en Anticipeerregio s is er echter ook een COROP-regio met bevolkingsdaling: Zuidwest-Friesland. Op provinciaal niveau is in 2002 de structurele bevolkingsdaling begonnen in Limburg. In Friesland, Drenthe en Zeeland daalt sinds 2011 het aantal inwoners. In de laatste twee provincies is er nu echter tijdelijk groei. Krimp- en Anticipeerregio s De Minister van BZK heeft in december 2014 in een bijlage van een brief aan de Tweede Kamer een afbakening gegeven van 8 Krimpregio s en 12 Anticipeer regio s. In de brief van 29 juni 2015 van de Minister van BZK aan de Tweede Kamer is aangegeven dat de regio Noordoost-Friesland verschuift van Anticipeerregio naar Krimpregio. Daardoor zijn er nu 9 Krimpregio s en 11 Anticipeer regio s. De huidige afbakening is verwerkt in tabel 3 op het einde van deze notitie. De 9 Krimpregio s betreffen 3 regio s in Noordoost-Groningen, 3 subregio s van COROPregio Zuid-Limburg, de COROP-regio Zeeuws-Vlaanderen, de regio Achterhoek en de regio Noordoost-Friesland. Ze worden als krimpregio s gekarakteriseerd, omdat het aantal inwoners al duidelijk daalt en naar verwachting blijft dalen. Ook gaat naar verwachting het aantal huishoudens duidelijk dalen. Structurele bevolkingsdaling is in die regio s al vele jaren aan de orde: Noordoost-Groningen sinds 2003, Zuid-Limburg sinds 1997, Zeeuws- Vlaanderen sinds 2003, Achterhoek sinds 2005 en Noord-Oost-Friesland sinds 2006. De Anticipeerregio s zijn als zodanig aangewezen omdat volgens de bevolkingsprognose daar het aantal inwoners en later het aantal huishoudens duidelijk gaat dalen. In de Barometer Krimp wordt niet gewerkt met prognoses, maar met gerealiseerde ontwikkelingen tot de afgelopen maand. Hier wordt de karakterisering structurele bevolkingsdaling gebruikt als de natuurlijke aanwas (bijna) kleiner is dan nul en het migratiesaldo zodanig is dat het aantal inwoners (vrijwel voortdurend) daalt. De natuurlijke aanwas verloopt vrij stabiel en vertoont over het algemeen een dalende lijn. Het migratiesaldo schommelt over het algemeen en kan zelfs van teken wisselen. Het begin van structurele bevolkingsdaling zal meestal samenvallen met de top van het aantal inwoners in een regio. In de Barometer Krimp blijkt in hoeverre de structurele bevolkingsdaling zich ook al aandient in de Anticipeerregio s en of er naast de afgebakende Anticipeerregio s ook al andere regio s zijn met structurele bevolkingsdaling. 1
Natuurlijke aanwas kleiner dan nul Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw worden in te weinig kinderen geboren om het aantal inwoners op peil te houden (minder dan gemiddeld 2,1 kind per vrouw). Op den duur wordt de natuurlijke aanwas (saldo van geboorte en sterfte) kleiner dan nul. In als geheel gaat dat volgens de huidige prognose van het CBS in 2038 gebeuren. Migratie kan de feitelijke bevolkingsdaling versnellen via een uitgaand migratiesaldo of vertragen via een inkomend migratiesaldo. Volgens de huidige prognose zal in als geheel het aantal inwoners niet voor 2060 gaan dalen vanwege een inkomend migratiesaldo. Als gevolg van weinig kinderen per vrouw en/of uitgaande migratie van jongeren is in diverse regio s de natuurlijke aanwas al kleiner dan nul (Tabel 1). Dit is in de oorspronkelijke Krimpregio s al vele jaren: in Noordoost-Groningen sinds 1996, in Zuid-Limburg sinds 1999 en in Zeeuwsch-Vlaanderen sinds 2001. In de nieuwe Krimpregio Achterhoek is de natuurlijke aanwas kleiner dan nul sinds 2010, terwijl in de nieuwe Krimpregio Noord-Oost- Friesland de natuurlijke aanwas nog niet blijvend kleiner dan nul is. De natuurlijke aanwas is inmiddels ook kleiner dan nul in 9 van de 11 Anticipeerregio s. De eerste regio s waar dit gebeurde waren: Schouwen-Duiveland (2004). Oost-Drenthe (2010) en Midden-Limburg (2011). In 2015 zijn de volgende Anticipeerregio s gevolgd: Friese Waddeneilanden, Noord-Limburg, Noord-West-Frisland, Walcheren, Kop van Noord-Holland en Zuidoost-Friesland. COROP-regio Noord-Drenthe is geen Anticipeerregio, maar daar is de natuurlijke aanwas in 2011 ook kleiner dan nul geworden. Dit geldt ook voor COROP-regio Zuidwest-Friesland sinds begin 2015. Inmiddels hebben ook al enkele provincies een natuurlijke aanwas, die kleiner is dan nul: Limburg (2005), Drenthe (2011) en Zeeland (2012). Bevolkingsontwikkeling Krimpregio s (Grafiek 1) Structurele bevolkingsdaling begonnen tussen 1997 en 2006 Bij de Krimpregio s had Noordoost-Groningen (structurele daling sinds 2003) in de afgelopen jaren de snelste daling. Dat was sinds eind 2014 tijdelijk niet meer het geval niet meer het geval. Als gevolg van bevolkingstoename in enkele gemeenten in Oost-Groningen (Bellingwedde en Vlagtwedde) was de bevolkingsdaling in Noordoost-Groningen tijdelijk minder. In Zuid-Limburg (structurele daling sinds 1997) wordt de bevolkingsontwikkeling mede beïnvloed door de ontwikkeling van het aantal studenten in Maastricht. Daardoor is er in de regio Maastricht en Mergelland soms tijdelijk geen bevolkingsdaling, zoals ook in de loop van 2015. In de andere krimpregio s zijn Zeeuwsch-Vlaanderen (structurele daling sinds 2003), Achterhoek (structurele daling sinds 2005) en Noord-Oost-Friesland (structurele daling sinds 2006) is dat het geval. Uit grafiek 1 blijkt dat de bevolkingsdaling in de krimpregio s in de loop van 2015 over het algemeen minder is geworden. In de Krimpregio s is het aantal inwoners sinds de top gedaald met 1,5% (Achterhoek) à 9,5% (Parkstad Limburg) gedaald (tabel 2). 2
2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni 2015 juli 2015 aug 2015 sept 2015 okt 2015 nov Grafiek 1 Krimpregio s; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8 Maastricht en Mergelland Achterhoek Noord-Oost- Friesland Zeeuws- Vlaanderen Zuid-Limburg Westelijke Mijnstreek Noordoost- Groningen Parkstad Limburg Afbakening van Krimpregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB. Anticipeerregio s Hiervoor is aangegeven dat uit tabel 1 blijkt dat in 9 van de 11 Anticipeerregio s de natuurlijke aanwas kleiner is dan nul. Uit Tabel 2 blijkt dat in alle Anticipeerregio s in de afgelopen jaren een top van het aantal inwoners is gepasseerd. Krimpenerwaard had in 2004 een top, maar in 2015 wordt een hogere top bereikt. Waarschijnlijk betekent dit nog niet voor alle elf dat er al sprake is van structurele bevolkingsdaling. Uit de grafieken hierna blijkt dat in de afgelopen 12 maanden in slechts 7 van de 11 Anticipeerregio s het aantal inwoners is gedaald. Bevolkingsontwikkeling in Anticipeerregio s, waar nu het aantal inwoners daalt (Grafiek 2) Bij de Anticipeerregio s is het aantal inwoners in de afgelopen 12 maanden het meeste gedaald in Noord-West-Friesland (top in 2004), Schouwen-Duiveland (top in 2002) en Oost-Drenthe (top in 2010). Dit zijn ook de Anticipeerregio s waar het aantal inwoners het meeste gedaald is sinds de top van het aantal inwoners. (Zie tabel 2.) Hier is sprake van structurele bevolkingsdaling. In Kop van Noord-Holland (top in 2005) en Zuidoost-Friesland (top in 2015) schommelt de bevolkingsontwikkeling aanzienlijk onder invloed van migratie. In Midden-Limburg (top in 2013) en Noord-Limburg (top in 2015) ligt de bevolkingsontwikkeling al een paar jaar net boven of net onder de nul. Bevolkingsontwikkeling in Anticipeerregio s, waar nu het aantal inwoners niet daalt (Grafiek 3) Alle Anticipeerregio s hebben in de afgelopen jaren te maken gehad met korte of lange perioden van bevolkingsdaling, ook de 4 die in grafiek 3 staan. Daar is nu geen bevolkingsdaling. In Krimpenerwaard is nu zelfs een aanzienlijke groei. Het aantal inwoners op de Friese Waddeneilanden is niet groot (ongeveer 10.500) waardoor de relatieve verandering sterk kan schommelen. 3
2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni 2015 juli 2015 aug 2015 sept 2015 okt 2015 nov 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni 2015 juli 2015 aug 2015 sept 2015 okt 2015 nov Grafiek 2 Anticipeerregio s waar nu het aantal inwoners daalt; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4-0,6-0,8 Midden- Limburg Zuidoost- Friesland Kop van Noord-Holland Noord- Limburg Oost-Drenthe Schouwen- Duiveland Noord-West- Friesland Afbakening van Anticipeerregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB Grafiek 3 Anticipeerregio s waar nu het aantal inwoners niet daalt; ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 1,0 0,8 0,6 0,4 Krimpenerwaard Hoekse Waard 0,2 0,0-0,2 Walcheren Friese Waddeneilanden -0,4-0,6-0,8 Afbakening van Anticipeerregio s volgens tabel 3. Bron: CBS, KcBB 4
2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni 2015 juli 2015 aug 2015 sept 2015 okt 2015 nov Bevolkingsontwikkeling in andere regio s met bevolkingsdaling (Grafiek 4) Naast de Krimp- en Anticipeerregio s zijn er inmiddels nog 3 zogenaamde COROP-regio s waar in de loop van 2015 (tijdelijk) sprake was van bevolkingsdaling: Zuidwest-Friesland (top in 2014), Noord-Drenthe (top in 2012) en Twente (top in 2013). Grafiek 4 COROP-regio s waar inmiddels sprake is van (structurele) bevolkingsdaling, ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2-0,4 Noord- Drenthe (CR) Twente (CR) Zuidwest- Friesland (CR) -0,6-0,8 Bron: CBS, KcBB 5
2013 juni 2013 juli 2013 aug 2013 sept 2013 okt 2013 nov 2013 dec 2014 jan 2014 febr 2014 mrt 2014 april 2014 mei 2014 juni 2014 juli 2014 aug 2014 sept 2014 okt 2014 nov 2014 dec 2015 jan 2015 febr 2015 mrt 2015 april 2015 mei 2015 juni Provincies met bevolkingsdaling (Grafiek 5) Op provinciaal niveau is in 2002 de structurele bevolkingsdaling begonnen in Limburg. Tijdelijk was er in die provincie daarna nog wel enkele keren een geringe bevolkingsgroei. In Drenthe, Zeeland en Friesland is in de tweede helft van 2011 het aantal inwoners gaan dalen. Ook in deze provincies is er sinds het begin van de daling sprake van tijdelijke groei, maar het huidige aantal inwoners is nog wel minder dan in 2011. In als geheel is in de loop van 2015 de natuurlijke aanwas sterk gedaald (minder geboorte en meer sterfte), maar is de bevolkingsgroei toch wat toegenomen onder invloed van een toegenomen inkomend migratiesaldo met name door meer vluchtelingen. Grafiek 5 Provincies met bevolkingsdaling, ontwikkeling aantal inwoners in procenten op basis van 12 maanden, vermeld bij de laatste maand 0,6 0,4 0,2 0,0-0,2 ZEELAND DRENTHE FRIESLAND LIMBURG -0,4-0,6-0,8 Bron: CBS, KcBB. 6
Tabel 1 Componenten bevolkingsontwikkeling dec. 2014 t/m nov. 2015 Gebieden in volgorde van hoogte natuurlijke aanwas. Kolom 1: Alle Krimpregio's en Anticipeerregio's, bovendien de COROP-regio's en provincies, waar aantal inwoners daalt en als geheel. Afbakening Krimp- en Anticipeerregio's volgens tabel 3. Vanwege de kleine omvang van de krimpregio De Marne is deze regio en Eemsdelta en Oost-Groningen hier samengevoegd tot Noordoost-Groningen. Kolom 2: K = Krimpregio, A = Anticipeerregio, CR = COROP-regio, P = Provincie Kolom 3: Natuurlijke aanwas kleiner dan nul sinds Natuurlijke aanwas Migratiesaldo Bevolkingsontwikkeling Aantal inwoners 1 dec. 2015 1 2 3 4 5 6 7 Zeeuwsch-Vlaanderen K, CR 2001-0,44% 0,36% -0,08% 105.627 Parkstad Limburg K 1996-0,42% 0,04% -0,38% 245.964 Zuid-Limburg K, CR 1999-0,40% 0,21% -0,19% 601.369 Maastricht en Mergelland K 2000-0,39% 0,52% 0,12% 207.767 Westelijke Mijnstreek K 2003-0,36% 0,05% -0,31% 147.638 Noordoost-Groningen K 1996-0,34% -0,03% -0,37% 221.800 LIMBURG P 2005-0,28% 0,14% -0,14% 1.116.853 Oost-Drenthe A 2010-0,28% 0,11% -0,17% 193.668 Schouwen-Duiveland A 2004-0,27% 0,09% -0,18% 33.747 Noord-Drenthe CR 2011-0,23% 0,33% 0,10% 189.530 Midden-Limburg A, CR 2011-0,22% 0,20% -0,02% 235.455 Friese Waddeneilanden A 2015-0,20% 0,25% 0,05% 10.492 DRENTHE P 2011-0,20% 0,11% -0,08% 488.577 Achterhoek K 2010-0,18% 0,15% -0,02% 297.709 ZEELAND P 2012-0,11% 0,21% 0,11% 381.191 Zuidwest-Friesland CR 2015-0,09% 0,00% -0,09% 135.281 Noord-Limburg A, CR 2015-0,09% -0,07% -0,17% 280.029 Noord-West-Friesland A 2015-0,09% -0,43% -0,52% 81.112 Walcheren A 2015-0,06% 0,26% 0,20% 114.325 Kop van Noord-Holland A 2015-0,06% -0,02% -0,08% 163.477 Zuidoost-Friesland A, CR 2015-0,05% 0,01% -0,04% 186.722 FRIESLAND P 2015-0,02% 0,05% 0,03% 646.052 Noord-Oost-Friesland K 0,01% -0,07% -0,06% 124.430 Twente CR 0,04% 0,04% 0,08% 626.655 Hoeksche Waard A 0,11% 0,26% 0,37% 84.914 Krimpenerwaard A 0,21% 0,79% 1,00% 54.680 NEDERLAND 0,13% 0,32% 0,45% 16.976.281 Bron: CBS, KcBB. 7
Tabel 2 Totale bevolkingsdaling sinds top Gebieden in volgorde van procentuele daling sinds top (kolom 6) Kolom 1: Alle Krimpregio's en Anticipeerregio's, bovendien de COROP-regio's en provincies, waar aantal inwoners daalt. Afbakening Krimp- en Anticipeerregio's volgens tabel 3. Vanwege de kleine omvang van de krimpregio De Marne is deze regio en Eemsdelta en Oost-Groningen hier samengevoegd tot Noordoost-Groningen. Kolom 2: K = Krimpregio, A = Anticipeerregio, CR = COROP-regio, P = Provincie Kolom 3: Noordoost-Groningen had een eerdere top in 1981. Kolom 6: Procentuele daling is berekend met niet-afgeronde cijfers. Top van Aantal Aantal Totale aantal inwoners inwoners daling inwoners in bij top (kolom 3) 1-11- 2015 sinds top (kolom 4) 1 2 3 4 5 6 Parkstad Limburg K 1997 272.000 246.000-9,5% Noordoost-Groningen K 2003 236.000 222.000-5,9% Zuid-Limburg K, CR 1997 636.000 601.000-5,5% Westelijke Mijnstreek K 1998 156.000 148.000-5,2% Noord-West-Friesland A 2004 83.000 81.000-2,6% Zeeuwsch-Vlaanderen K, CR 2003 108.000 106.000-2,4% LIMBURG P 2002 1.143.000 1.117.000-2,3% Schouwen-Duiveland A 2002 35.000 34.000-2,2% Maastricht en Mergelland K 2001 212.000 208.000-2,2% Noord-Oost-Friesland K 2006 127.000 124.000-2,0% Oost-Drenthe A 2010 197.000 194.000-1,8% Achterhoek K 2005 302.000 298.000-1,5% Kop van Noord-Holland A 2005 166.000 164.000-1,4% Hoeksche Waard A 2007 86.000 85.000-0,8% DRENTHE P 2011 491.000 489.000-0,6% Friese Waddeneilanden A 2001 11.000 10.000-0,5% Zuidwest-Friesland CR 2014 135.000 135.000-0,2% Walcheren A 2010 115.000 114.000-0,2% Noord-Limburg A, CR 2015 281.000 280.000-0,2% FRIESLAND P 2011 647.000 646.000-0,2% Noord-Drenthe CR 2012 190.000 190.000-0,2% ZEELAND P 2011 382.000 381.000-0,1% Midden-Limburg A, CR 2013 236.000 236.000-0,1% Zuidoost-Friesland A, CR 2015 187.000 187.000-0,03% Twente CR 2013 627.000 627.000-0,01% Krimpenerwaard A 55.000 Bron: CBS, KcBB. 8
Tabel 3 Krimp- en anticipeerregio's Regio Subregio Huidige gemeente Voor herindeling COROP-regio Krimpregio's A Noordoost- 1 Eemsdelta Appingedam 2 Delfzijl en omgeving Groningen Delfzijl 2 Delfzijl en omgeving Loppersum 2 Delfzijl en omgeving Eemsmond 3 OverigGroningen 2 Oost- Bellingwedde Groningen Menterwolde Oldambt Pekela Stadskanaal Veendam Vlagtwedde 3 De Marne De Marne 3 OverigGroningen B Zuid- 4 Parkstad Brunssum Limburg Limburg Heerlen Kerkrade Landgraaf Nuth Onderbanken Simpelveld Voerendaal 5 Maastricht Eijsden-Margraten en Gulpen-Wittem Mergelland Maastricht Meerssen Vaals Valkenburg aan de Geul 6 Westelijke Beek (L.) Mijnstreek Schinnen Sittard-Geleen Stein (L.) C Zeeuws- 7 Zeeuws- Hulst 31 Zeeuwsch-Vlaanderen Vlaanderen Vlaanderen Sluis 31 Zeeuwsch-Vlaanderen Terneuzen 31 Zeeuwsch-Vlaanderen D Achterhoek 8 Achterhoek Aalten Berkelland Bronckhorst Doetinchem Montferland Oost Gelre/Groenlo Oude IJsselstreek Winterswijk E Noord-Oost- 9 Noord- Achtkarspelen Friesland Oost- Dantumadiel Friesland Dongeradeel Ferwerderadiel Kollumerland en Nieuwkruisland Tytsjerksteradiel 9
Anticipeerregio's I Noord-West- Friesland en Friese Waddeneilanden II III IV V VI VII Zuidoost Friesland Oost- Drenthe (inclusief Aa en Hunze) Kop van Noord- Holland (gedeeltelijk) Overig Zeeland (gedeeltelijk) Hoeksche Waard 10 Noord- Franekeradeel West- Harlingen Friesland het Bildt Leeuwarderadeel Littenseradiel Menameradiel 11 Friese Ameland Waddeneilanden Schiermonnikoog Terschelling Vlieland 12 Zuidoost Heerenveen 6 Zuidoost-Friesland Friesland Ooststellingwerf 6 Zuidoost-Friesland Opsterland 6 Zuidoost-Friesland Smallingerland 6 Zuidoost-Friesland Weststellingwerf 6 Zuidoost-Friesland 13 Oost- Aa en Hunze 7 Noord-Drenthe Drenthe Borger-Odoorn 8 Zuidoost-Drenthe Coevorden 8 Zuidoost-Drenthe Emmen 8 Zuidoost-Drenthe 14 Kop van Den Helder 18 KopvanNoord-Holland Noord- Hollands Kroon 18 KopvanNoord-Holland Holland Schagen 18 KopvanNoord-Holland Texel 18 KopvanNoord-Holland 15 Schouwen- Schouwen-Duiveland 32 Overig Zeeland Duiveland 16 Walcheren Middelburg 32 Overig Zeeland Veere 32 Overig Zeeland Vlissingen 32 Overig Zeeland 17 Hoeksche Binnenmaas 29 Groot-Rijnmond Waard Cromstrijen 29 Groot-Rijnmond Korendijk 29 Groot-Rijnmond Oud-Beijerland 29 Groot-Rijnmond Strijen 29 Groot-Rijnmond 18 Krimpenerwaard Krimpenerwaard met Bergambacht 28 Oost-Zuid-Holland ingang van 1-12015 Nederlek 29 Groot-Rijnmond Ouderkerk 29 Groot-Rijnmond Schoonhoven 28 Oost-Zuid-Holland Vlist 28 Oost-Zuid-Holland 19 Noord- Beesel Limburg Bergen (L.) Gennep Horst aan de Maas Mook en Middelaar Peel en Maas Venlo Venray 20 Midden- Echt-Susteren Limburg Leudal Maasgouw Nederweert Roerdalen Roermond Weert Krimpenerwaard VIII Noord- Limburg IX Midden- Limburg 10
Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Brief aan Tweede Kamer, 19 december 2014, Bijlage 2, Tabel 1 Krimp- en anticipeerregio's Ad A: De krimpregio Noordoost-Groningen bestaat uit de COROP-regio's Delfzijl e.o. en Oost-Groningen plus de gemeenten Eemsmond en De Marne. Ad B: De krimpregio Zuid-Limburg komt overeen met de COROP-regio Zuid-Limburg. Ad C: De krimpregio Zeeuwsch-Vlaanderen komt overeen met de COROP-regio Zeeeuwsch-Vlaanderen. Ad D: De krimpregio Achterhoek bestaat uit de COROP-regio Achterhoek exclusief Brummen, Lochem en Zutphen. Ad E en I: De krimpregio Noord-Oost-Friesland en de anticipeerregio's Noord-West-Friesland en Friese Waddeneilanden bestaan samen uit de gemeenten van COROP-regio Noord-Friesland exclusief Leeuwarden. Ad II: De anticipeerregio Zuidoost-Friesland komt overeen met COROP-regio Zuidoost-Friesland. Ad III: De anticipeerregio Oost-Drenthe bestaat uit de COROP-regio Zuidoost-Drenthe plus de gemeente Aa en Hunze uit COROP-regio Noord-Drenthe. Ad IV: De anticipeerregio Kop van Noord-Holland bestaat uit 4 van de 11 gemeenten van de COROP-regio Kop van Noord-Holland. Ad V: De anticipeerregio's Schouwen-Duiveland en Walcheren samen betreffen 4 van de 10 gemeenten van COROP-regio Overig Zeeland. Ad VI: De anticipeerregio Hoeksche Waard bestaat uit 5 van de 24 gemeenten van COROP-regio Groot Rijnmond. Ad VII: De anticipeerregio Krimpenerwaard bestaat uit 3 van 10 gemeenten van COROP-regio Oost-Zuid- Holland en 2 van de 24 Gemeenten van COROP-regio Groot-Rijnmond. Ad VIII: De anticipeerregio Noord-Limburg bestaat uit de COROP-regio Noord-Limburg. Ad IX: De anticipeerregio Midden-Limburg bestaat uit de COROP-regio Midden-Limburg. Bewerking: KcBB. 11