Titelgegevens / Bibliographic Description Titel Auteur(s) Willem Teellinck in het licht zijner geschriften (13) / W.J. op 't Hof. Hof, W.J. op 't In Documentatieblad Nadere Reformatie, 5 (1981), no. 1, p. 1-5. Copyright 2007 / W.J. op 't Hof SSNR Claves pietatis. Producent Claves pietatis / 2007.07.17; versie 1.0 Bron / Source Annotatie(s) Website Nummer Onderzoeksarchief / Research Archive Nadere Reformatie Over: De clachte Pauli. Sleutel tot de Nadere Reformatie B98013575 De digitale tekst is vrij beschikbaar voor persoonlijk gebruik, voor onderzoek en onderwijs. Respecteer de rechten van de rechthebbenden. Commercieel gebruik is niet toegestaan. The digital text is free for personal use, for research and education. Each user has to respect the rights of the copyright holders. Commercial use is prohibited. Het 'Onderzoeksarchief Nadere Reformatie' bevat digitale documenten over het gereformeerd Piëtisme en de Nadere Reformatie in Nederland tot 1800. Het is doorzoekbaar met de 'Bibliografie van het gereformeerd Piëtisme in Nederland (BPN)' op de website 'Sleutel tot de Nadere Reformatie'. The 'Research Archive Nadere Reformatie' contains digital documents about reformed Pietism and the Nadere Reformatie in the Netherlands until 1800. These can be retrieved by searching the 'Bibliography of the reformed Pietism in the Netherlands (BPN)' database at the 'Sleutel tot de Nadere Reformatie' website.
5de jaargang nr. 1 1981 WILLEM TEELLINCK IN HET LICHT ZIJNER GESCHRIFTEN (13) De clachte Pauli Het dertiende geschrift van Teellinck is: v * 1
V-2 Bibliografische notities: 4 ; [4], 41, [3] pp. 1-41 tekst [1] titelpagina 41 colofon: "Tot Dordrecht. Ghe- [3-4] dedicatie van Teellinck aan druckt by Fransoys Borsaler. Adriaan den Huybert, geschreven 1620." in Middelburg en gedateerd 21-7- 1620 In de zeventiende eeuw heeft "De clachte Pauli" verscheidene uitgaven beleefd: Dordrecht 1620; Vlissingen 1631 (als onderdeel van "De worstelinghe eenes bekeerden sondaers"); Amsterdam 1638 (in combinatie met "Het Nieuwe lerusalem"); Dordrecht 1645 (in combinatie met "Het Nieuwe lerusalem"); Vlissingen 1650 (als onderdeel van "De worstelinghe eenes bekeerden sondaers"); Dordrecht 1651 (in combinatie met "Het Nieuwe lerusalem"). In de vorige en deze eeuw heeft het ook aftrek gevonden: Middelburg 1882; Middelburg 1883; Loosduinen 1929. Deze drie uitgaven zijn in combinatie met "Het Nieuwe lerusalem". In modern Nederlands overgezet en beknopt komt het voor als onderdeel van "Reveil-serie", dl. 4, pp. 183-210, Oostburg z.j. Niet alleen is het een van Teellincks meest uitgegeven pennevruchten, maar het is ook het meest verbreide. Door middel van een Engelse en een Duitse vertaling is het internationaal bekend geraakt. Reeds in 1621 wordt het in het Engels door C. Harmar vertaald uitgegeven: "Pauls complaints against his naturall corruption", London1621. De door J.D.B, vervaardigde Duitse vertaling "Die Klage Pauli" (in combinatie met "Das Newe Jerusalem") verschijnt te Cassel in 1693. Een herdruk hiervan ziet in 1698 het licht 1. Dedicatie In de opdracht aan zijn zwager merktteellinckopdat er velen bekommerd zijn vanwege de gevolgen der zonden, maar dat er slechts weinigen gevonden worden die bekommerd zijn vanwege de zonde zelf. Wie hier op aarde niet met een heilige droefheid de gruwel der zonde leert zien, zal hiernamaals niet in de hemel God met vreugde aanschouwen. Ter verwekking van de heilige bekommering vanwege de zonde geeft hij "De clachte Pauli" uit. Inhoud Het geschriftje bestaat uit twee preken over Rom. 7: 24: Ik ellendig mens, wie zal mij verlossen uit het lichaams dezes doods? Deze tekst kent drie delen: 1. waarover geklaagd wordt 2. wie klaagt 3. hoe hij klaagt. De behandeling van de eerste twee delen vormt de eerste preek 2.
V-3 Waarover geklaagd wordt is het lichaam dezes doods. Met deze uitdrukking wordt de natuurlijke verdorvenheid van de mens bedoeld. Zoals een lichaam vele leden heeft zo is de verdorvenheid verspreid over alle facetten van het bestaan en zij kleeft de mens net zo nauw als zijn lichaam aan; vandaar de term lichaam. Zij wordt lichaam dezes doods genoemd omdat zij: 1. de dood van zowel lichaam als ziel werkt 2. nog steeds een dodelijk broedsel voortbrengt 3. verwezen is naar de eeuwige dood. Na deze uitleg volgt als de leer dat de natuurlijke verdorvenheid een heel verschrikkelijk monster is. De nuttigheden die uit deze leer getrokken worden, zijn een klacht en een waarschuwing. De klacht is dat het merendeel der mensen dit monster dient in plaats van ombrengt. Voorts wordt ieder mens voor dit gruwelijk monster gewaarschuwd 3. Wie klaagt is de apostel Paulus als wedergeboren mens. Hieruit wordt als leer getrokken dat de natuurlijke verdorvenheid zelfs in de beste kinderen Gods te vinden is, ook al heerst zij in hen niet meer zoals in onwedergeborenen. De nuttigheden bestaan in: 1. een opwekking tot een heel voorzichtige wandel 2. een waarschuwing aan alle vleselijke en wereldse mensen die zich met hun nette burgerlijke leven rechtvaardigen voor God 3. een vermaning om de rechtvaardigmaking niet in zichzelf of in zijn werken te zoeken, maar alleen in Christus 4. een vermaning tot nederigheid 5. een bemoediging van allen die de kracht van het lichaam der zonde voelen en ertegen strijden 4. De tweede preek 5 handelt over het derde deel van de tekst: hoe de apostel klaagt. Dit deel valt in twee punten uiteen: 1. hij verklaart zich ellendig 2. hij wenst van het lichaam dezes doods verlost te worden. De ellende van de apostel bestaat in zijn natuurlijke verdorvenheid. Afgezien van het alreeds in het eerste deel behandelde, schendt het lichaam dezes doods het beeld Gods in de mens, maakt het de mens onbekwaam tot de dienst van God en laadt het de vloek Gods op de mens. Als de leer geeft Teellinck dat een mens naarmate hij godvrezender en godzaliger is, meer klaagt en bekommerd is over zijn zonden. De nuttigheden zijn: 1. zelfbeproeving aan de hand van deze leer of men een kind van God is of niet 2. klacht dat de onbekommerdheid algemeen is onder de naamdragende christenen 3. verschrikking voor de stoutmoedige zondaren die prat gaan op hun sterk geloof 4. waarschuwing aan hen die het niet kunnen begrijpen als een kind van God treurt over zijn zonden en bedrukt is 5. bemoediging van allen die waarlijk bedroefd zijn over hun zonden 6. Wanneer de apostel van het lichaam dezes doods verlost wenst te worden, is zijn verlangen dat de kracht van zijn natuurlijke verdorvenheid meer en meer gebroken wordt. Hij verwacht dit niet van zichzelf, maar van de Heere. De leer die hieruit getrokken wordt, is dat het recht gevoelen van de ellende veroorzaakt door de zonde, de mens
V-4 doet zoeken zijn verlossing uit de zonde door Christus. Als nuttigheden worden gegeven: 1. aanwijzing dat velen die met het lichaam der zonde zeer ellendig zijn, de verlossing van hun zonden niet zoeken, omdat zij de ellende waarin zij verkeren, niet kennen 2. bewijs dat de prediking van de wet alleszins noodzakelijk is om eigen ellende te leren kennen en om de verlossing in Christus te zoeken 3. vermaning aan allen die verlost willen worden van het lichaam dezes doods om de bestraffing hunner zonden te verdragen 4. waarschuwing aan hen in wie de liefde van Christus verflauwt om ernstig te gaan overdenken de menigvuldigheid en gruwelijkheid hunner zonden. Als de tweede leer geeft Teellinck dat men de verlossing uit de macht der zonde boven alle dingen der wereld moet zoeken. De nuttigheden hiervan zijn de klacht dat deze leer weinig betracht wordt en de opwekking om die wel in praktijk te brengen. Voor de verlossing van het lichaam dezes doods is het nodig dat men door het geloof de kracht van Christus' dood ondervindt. Dit geloof moet een waar geloof zijn, dat gekenmerkt wordt door het gehoorzamen van de raad van Christus. De raad van Christus voor wat betreft de verlossing van het lichaam dezes doods en de macht der zonde is: 1. zichzelf te verloochenen 2. te gaan tot Christus om door Hem genezen te worden 3. te geloven dat als men zich verloochent en tot Christus gaat, men door Hem verlost en genezen wordt 7. Verwijzing Op p. 37a schrijft de auteur: "Nu/ wat den raedt Godes zy in desen/ op dat de mensche mochte door den Heere Jesum Christum verlost werden/ van het lichaem des doots, daer toe soude seer veel connen gheseydt werden/ so hebben wy dat oock op ander tijden wijdtloopelijcken verhandelt" en tekent hierbij aan de kantlijn aan: "In ons tractaat va de bekeeringhe/ ghenaemt den Christelijcken leytsman Cap. 18.". Onderwerp De uitgebreide titel van dit geschriftje: "De clachte Pauli, Over sijne natuerlijcke verdorventheyt/ met de middel om van de macht der selver verlost te werden." geeft al aan dat het zich concentreert op het inwendig geestelijk leven. Waar Paulus klaagt over zijn natuurlijke verdorvenheid en ervan verlost wil worden, klaagt Teellinck dat deze klacht en dit verlangen zo weinig gevonden worden. De verlossing ligt uitsluitend in het geloof in Christus. Onontbeerlijk voor het laatste is de prediking en de werking van de wet als tuchtmeester tot Christus.
V-5 Bemoedigd worden allen die de kracht van het lichaam dezes doods voelen, erover treuren, ertegen strijden en met verloochening van zichzelf tot Christus uitgaan terwijl allen die dit niet doen, vermaand en gewaarschuwd worden. Aard Teellincks dertiende pennevrucht bestaat uit twee preken, waarvan de onderdelen een zelfde schema vertonen: verklaring-leer-nuttigheden. De behandeling van de nuttigheden beslaat meer dan de helft van het werkje. De toepassing en stichting vormen dus het belangrijkste aspect. Bij de toepassing gaat de schrijver onderscheidend te werk en spreekt hij in de verschillende onderdelen verschillende groepen van mensen aan. Met name in de toepassing is de toon levendig, bewogen en direct. Eenmaal wordt de uiteenzettende stijl van een leer onderbroken en verlevendigd door vragen en antwoorden 8. Conclusie Naar aanleiding van "De clachte Pauli" kan het volgende geconcludeerd worden: 1. Teellincks dertiende geschrift is geconcentreerd op het inwendig geestelijk leven. 2. Terwijl hij enerzijds klaagt over gebrek aan geestelijke kennis en praktijk, zet hij zich anderzijds ervoor in om dit te veranderen. 3. Zijn preken kennen het schema: verklaring-leer-nuttigheden. Het belangrijkste element hiervan is de toepassing (nuttigheden), waarbij hij onderscheidend te werk gaat. W.J. op 't Hof Noten 1. Zie voor de bibliografische gegevens: W.J.M. Engelberts, Willem Teellinck, Amsterdam 1898, p. 213, en J. van der Haar, Bibliografie, achter: W. Teellinck, Noord-sterre, Dordrecht [1971 ], pp. 367,368; vgl. p. 376. 2. pp. 1-19. 3. pp. 1b-11a. 4. pp. 11a-19. 5. pp. 19-41. 6. pp. 19-27b. 7. pp. 27b-41. 8. p. 12.