Introductie Sinds het internet toegankelijker is geworden, zijn er allerlei sites en diensten bijgekomen die muziek aanbieden. De traditionele platenindustrie lijkt terrein te verliezen en steeds meer mensen halen hun muziek van het wereldwijde web. Maar hoe werkt dat precies? Hoe vindt u als muziekliefhebber uw weg door de wirwar aan websites om bij uw favoriete muziek terecht te komen? Deze vragen vormen het uitgangspunt voor deze webwijzer, waarin u wegwijs wordt gemaakt op internet. Diverse onderwerpen komen aan bod. Zoals wat downloaden en streamen inhoudt, hoe het zit met auteursrechten en waar betrouwbare informatie over muziek is te vinden.
Een stukje internetgeschiedenis Het succes van digitale muziek op internet was niet mogelijk zonder een aantal op zichzelf staande voorvallen die de platenindustrie een aantal gevoelige slagen toebracht. Eigenlijk begon deze ontwikkeling al in de jaren zeventig, toen disco hoogtij vierde en waarmee door de platenmaatschappijen grof geld werd verdiend. Helaas gooide een Amerikaanse lokale dj roet in het eten met zijn anti-disco radioshows, die daarmee een regelrechte rel met sneeuwbaleffect veroorzaakte. Discomuziek raakte in diskrediet en de muziekindustrie zat met de handen in het haar. Het waren Michael Jackson met zijn album Thriller (1982) en het tv-station MTV, die de platenindustrie een nieuwe impuls gaven. Hiermee kon het tij tijdelijk worden gekeerd. In 1996 kreeg de muziekindustrie echter opnieuw een zware slag te verduren toen wizkid Shawn Fanning op eigen houtje het muziekruilprogramma Napstar ontwikkelde. Dit was het eerste door een breed publiek benut uitwisselingsnetwerk van digitale bestanden, waarmee je muziek kon downloaden. Niet veel later kwam Steve Jobs van Apple met zijn ipod mp3-speler en de online muziekwinkel itunes, waarmee hij ongeveer de touwtjes van de platenbonzen overnam. In 2006 deed het Zweedse bedrijf Spotify zijn intrede. Zij boden geen muziekdownloads meer aan, maar streaming-materiaal. Dit werkt als een soort radiozender op internet, alleen bepaalt de gebruiker zelf welke muziek er wordt afgespeeld. Sinds 18 mei 2010 is Spotify ook voor de Nederlandse luisteraar te gebruiken. Hiermee wordt de rol van digitale muziek steeds groter en neemt de invloed van de traditionele muziekindustrie steeds verder af.
Downloaden en streamen Het op de computer binnenhalen van muziek kan op twee manieren. De eerste is door middel van downloaden. Hierbij wordt een digitaal muziekbestand (bijvoorbeeld een mp3) van een andere computer (de server) gekopieerd en op de eigen computer opgeslagen. De meeste muziek wordt via itunes gedownload, maar kan ook via zogenaamde peer-to-peernetwerken en nieuwsgroepen. Het voordeel van downloaden is dat je ook zonder internet het muziekbestand kunt afspelen. Enkele nadelen zijn dat bij overmatig downloaden de harde schijf snel vol raakt en de titels soms niet corresponderen met de bestandsinhoud. Bovendien bestaat het risico dat er virussen worden binnengehaald. Streaming is de tweede manier waarop je muziek van internet kunt binnenhalen. Hierbij wordt het muziekbestand niet meer op de computer opgeslagen en kan de muziek direct worden afgespeeld. Naast muziekbestanden, zijn zelfs hele radio-uitzendingen (podcasts) op deze manier via internet te beluisteren. Vandaar daar veel radiostations deze techniek gebruiken om luisteraars van over de hele wereld naar uitzendingen via hun website te laten luisteren. Hierbij kan het gaan om live audiomateriaal, maar ook om eerder opgenomen fragmenten. Dit maakt het bijvoorbeeld makkelijker om auteursrechten van een dergelijk bestand te handhaven. Tegelijk hangt hier ook een prijskaartje aan, omdat eventuele auteursrechten door de aanbieder aan de gebruiker van een streamdienst worden doorberekend. Een ander nadeel is dat muziek via streaming alleen met een snelle internetverbinding kan worden afgespeeld. Populaire streamdiensten zijn onder andere Spotify, Grooveshark en Last.fm.
Auteursrechten Bij het downloaden is het van belang voortdurend in de gaten te houden wat wel en niet mag. Auteursrechtenorganisaties als Buma Stemra en Stichting BREIN hebben de spelregels in kaart gebracht. Maar tot op heden is de wetgeving omtrent het downloaden nog steeds in ontwikkeling. Zo besliste het gerechtshof in Den Haag eind 2010 dat het downloaden van muziek- en filmfragmenten uit illegale bronnen voor privégebruik in Nederland niet (meer) strafbaar is, desondanks kun je er logischerwijs van uitgaan dat bij gratis nieuwsgroepen en Bittorent geen auteursrechten worden afgedragen. Bij peer-to-peer-uitwisselingsprogramma s zoals edonkey of Bittorent is het praktisch gezien bijna onmogelijk om het uploaden te voorkomen, omdat het bestand dat je downloadt automatisch weer voor andere gebruikers in het netwerk wordt aangeboden. Weiger je andere computers uit het netwerk toegang tot je computer te verlenen, dan kun je niet meer deelnemen aan het netwerk. Het up- en downloaden van auteursrechterlijk vrijgegeven materiaal is niet strafbaar. Het verspreiden van illegaal materiaal is echter wel strafbaar. Heb je legaal materiaal gedownload, dan krijg je vaak nog te maken met het DRM (Digital Rights Management). Dit heeft weinig met rechten te maken, eerder met technische beperkingen die in de download zijn verwerkt. Zo kan de rechthebbende(n) vaststellen dat een muziekstuk slechts een bepaald aantal keer (al dan niet gratis) beluisterd kan worden. Of dat je de download alleen maar kunt afspelen op apparaten van de aanbieder. Eventuele restricties staan doorgaans vermeld in de gebruikersovereenkomst.
Downloaddiensten itunes In 2001 werd itunes geïntroduceerd als een programma waarmee muziek- en videobestanden kunnen worden afgespeeld, maar eigenlijk is het veel meer dan dat. Het is een zeer uitgebreide toepassing om muziek afkomstig uit allerlei bronnen te integreren en af te spelen. Je kunt er tracks van fysieke cd s mee importeren, gekochte downloads op afspelen of bijvoorbeeld podcasts (radio-uitzendingen op internet) mee beluisteren. Het programma is gericht op het eenvoudig beheren van een bibliotheek met audio- en videobestanden. Hiermee kun je op verschillende manieren zoeken in je eigen digitale collectie. Het downloaden en gebruik van itunes is gratis. Voor de aanschaf van digitale downloads moet wel worden betaald. De meeste geavanceerde functies werken pas als je je hebt aangemeld en over een creditcard beschikt. Als je geen creditcard hebt, kun je gebruik maken van Click&Buy. Hiermee kun je via elke Nederlandse bank gebruikmaken van de itunes store. Heb je geen van beide, dan is er in winkels een itunes Gift Card te koop. Deze werkt als een prepaid kaart, waarmee je tracks en complete albums kunt downloaden. Ook zijn er cd-hoesjes en ander aanverwant artwork mee te downloaden. Andere downloadaanbieders Rhapsody is een andere populaire downloaddienst met een database van ruim 11 miljoen titels en bijna één miljoen gebruikers. Hoewel het zwaartepunt op populaire muziek ligt, is er ook veel klassieke muziek te vinden. Liefhebbers van dit genre kunnen ook een kijkje nemen op de site van het label Deutsche Grammophon, waar ook veel downloads in hoge geluidskwaliteit te vinden zijn. Andere gerenommeerde downloadsites zijn: 7digital.com; emusic.com en classicsonline.com (klassiek).
Streamdiensten Spotify Spotify wordt wel gezien als het streaming-alternatief voor itunes. Je kunt putten uit een database van miljoenen liedjes, waarbij de database razendsnel is te doorzoeken en bestanden direct beginnen te spelen. Jazz en klassieke muziek zijn volop vertegenwoordigd. Popmuziek is zeker niet compleet, maar dat is slechts een kwestie van tijd. De gratis dienst Spotify Open is beperkt tot twintig uur streamen in de eerste zes maanden (daarna tien uur per maand), met reclameboodschappen tussendoor. Met Spotify Unlimited kun je voor 4,95 euro per maand onbeperkt streamen. De Premiumversie (9,95 euro per maand) geeft ook toegang tot de mobiele Spotify-speler. Het onderstaande filmpje geeft een kort introductie over Spotify. Grooveshark Net als bij Spotify heb je toegang tot tientallen miljoenen tracks, maar Grooveshark heeft het voordeel dat de site onbeperkt gratis toegankelijk is. Het aardige aan Grooveshark is ook dat er allerlei afwijkende titels en bootlegs te vinden zijn, maar helaas ook veel dubbelingen en slechte kopieën. Vaak is dat niet aan de titel zien en merk je pas bij beluistering. Als je je mp3-verzameling uploadt naar de Grooveshark-server kun je hier ook al je digitale muziek beheren. Tevens bestaat de mogelijkheid om nieuwe afspeellijsten te maken. Betalende klanten kunnen net als bij Spotify de speler op hun mobiele telefoon installeren. Last.fm Zoals de naam aan aangeeft, is Last.fm een meer radioachtige streamdienst. Zoeken op artiest of nummer is lastiger, maar de scrobbling-functie werkt uitstekend. Last.fm zoekt namelijk op basis van genre en niet alleen op artiest. Ook kun je Last.fm verbinden met andere muziekapplicaties als itunes, Spotify en Grooveshark. De recommender houdt je luistergedrag bij, waarmee je je muzikale smaak kunt uitbreiden met de suggesties van Last.fm. Helaas is de site niet (meer) gratis. De eerste dertig tracks krijg je voor niets, daarna heb je voor drie euro per maand onbeperkt toegang tot de volledige collectie.
Informatie over muziek op internet AllMusic AllMusic is in 1991 begonnen als uitgever van naslagwerken over muziek. In 1995 werd de website gelanceerd. AllMusic heeft een eigen staf van muziekjournalisten en publiceert daarnaast bijdragen van freelance schrijvers. In totaal zijn er zo n 900 medewerkers bij betrokken. Inmiddels zijn er ruim 320.000 Engelstalige recensies van albums en circa 81.000 biografieën te vinden van artiesten en componisten. Dit maakt AllMusic tot een van de meest veelomvattende online bronnen van achtergrondinformatie over muziek. De site biedt ook muziek aan, maar deze is moeilijk te vinden en bovendien slecht geordend. Discogs Anders dan Allmusic is Discogs een voornamelijk door gebruikers gevulde database met informatie over artiesten, platenlabels en de daarop verschenen opnames. De biografische gegevens over artiesten zijn meestal beknopt maar over het algemeen correct. In tegenstelling tot bijvoorbeeld Wikipedia wordt de aangeleverde informatie streng in de gaten gehouden door zowel de uitbaters van de site als de gebruikers. De site bevat naar het schijnt discografische gegevens van 1.300.000 artiesten en zo n 140.000 platenlabels. De informatie die Discogs aanbiedt over de geluidsdragers zelf (platen, cd s etc.) is zeer gedetailleerd.
Muziekweb Anders dan bovengenoemde muziek- en informatieaanbieders is Muziekweb een site die zowel toegang geeft tot de muziek zelf als uitgebreide informatie over muziek verschaft. De site is gekoppeld aan een database van circa 400.000 cd s, die te leen zijn. Ook kun je clipjes van dertig seconden beluisteren. De database is in twee categorieën onderverdeeld: klassiek en populair. Onder laatstgenoemde vallen popmuziek, jazz en wereldmuziek met al hun subgenres. Onder de tab populair of klassiek kun je zoeken op componist, artiest en titel Tevens bestaat de mogelijkheid op cd-label te zoeken of op catalogusnummer. Naast het fysiek lenen van cd s (rechtstreeks via de Centrale Discotheek of via de lokale bieb middels Leendirect) bestaat ook de mogelijkheid om tracks digitaal te lenen via de service Digileen. Inmiddels bestaat deze dienst uit ca. 10.000 titels in alle muziekgenres. Iedereen in Nederland met een pc en een snelle internetverbinding kan digitaal muziek lenen. Het enige wat je ervoor hoeft te doen, is de gratis software downloaden en installeren. Hiermee kun je muziek opzoeken, downloaden en afspelen. In juli 2011 zal Digileen downloaddienst overgaan in een streamdienst. Zoals gezegd is Muziekweb naast een dienst waar álle muziek te vinden moet zijn, ook een website die informatie biedt over muziek. Deze informatievoorziening gebeurt op verschillende manieren. Muziekweb probeert zo professioneel mogelijk en in de volle breedte van het cd-aanbod (pop, jazz, wereldmuziek en klassiek) te recenseren. Naast recensies zijn er ook werk- of albumbeschrijvingen en componisten- en artiestenbiografieën te vinden. Deze zijn herkenbaar aan het groene icoontje met een i. Daarnaast biedt Muziekweb ook algemene muziekinformatie in de vorm van nieuwsberichten, digitale tijdlijnen, webwijzers, genrebeschrijvingen en het geven van muziekadvies. Naast het verschaffen van informatie over muziek staat individuele smaakontwikkeling hoog op de agenda van muziekweb. Bovendien maakt de Centrale Discotheek gebruik van folders die een opstapje kunnen vormen naar nieuw te ontdekken muziek. Vaak zijn ze gekoppeld aan een uitgebreidere webwijzer.