Behandelgids ADHD bij volwassenen, cliëntenwerkboek een programma voor cognitieve gedragstherapie Steven A. Safren, Susan Sprich, Carol A. Perlman, Michael W. Otto UITGEVERIJ NIEUWEZIJDS
Oorspronkelijke titel: Mastering Your Adult ADHD A Cognitive-Behavioral Treatment Program. Client Workbook. New York: Oxford University Press. Originally published in English in 2005. This translation is published by arrangement with Oxford University Press, Inc. Uitgegeven door: Uitgeverij Nieuwezijds, Amsterdam Vertaling: Ralphien Boissevain, Utrecht Zetwerk: Holland Graphics, Amsterdam Omslagontwerp: Studio Jan de Boer, Amsterdam Copyright 2005, 2006 Oxford University Press, Inc. Nederlandse vertaling 2006, Uitgeverij Nieuwezijds isbn 90 5712 229 4 ean 978 90 5712 229 3 nur 777 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, geluidsband, elektronisch of op welke andere wijze ook en evenmin in een retrieval system worden opgeslagen zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Hoewel dit boek met veel zorg is samengesteld, aanvaarden schrijver(s) noch uitgever enige aansprakelijkheid voor schade ontstaan door eventuele fouten en/of onvolkomenheden in dit boek.
Voorwoord Een van de lastigste problemen waar mensen met een stoornis of aandoening mee geconfronteerd worden, is de vraag waar ze de beste hulp kunnen vinden. Iedereen heeft wel vrienden of familieleden die onder behandeling waren bij een professionele hulpverlener die goed bekend staat en veel later van een andere arts te horen kregen dat de oorspronkelijke diagnose onjuist was of dat de aanbevolen behandeling ongeschikt en misschien zelfs schadelijk was. De meeste mensen met een stoornis en hun gezin, pakken dit probleem aan door alles wat los en vast zit te lezen over symptomen, informatie op internet te zoeken of actief bij vrienden en kennissen om informatie te vragen. Overheden en beleidsmakers in de gezondheidszorg zijn zich er ook bewust van dat mensen die hulp nodig hebben, niet altijd de beste behandeling krijgen door hen aangeduid als variatie in de praktijk van de gezondheidszorg. Over de hele wereld proberen gezondheidszorgsystemen dit te verhelpen door een evidence-based werkwijze te introduceren. Dit houdt simpelweg in dat het in ieders belang is als cliënten de beste up-to-date hulp voor een bepaald probleem krijgen. Beleidsmakers onderkennen tevens dat het zinvol is consumenten in de gezondheidszorg zoveel mogelijk informatie te geven, zodat ze intelligente beslissingen kunnen nemen. Dit boek en de bijbehorende therapeutenhandleiding zijn voor dat doel in het leven geroepen. Ze bevatten de meest recente en effectiefste interventies in gebruiksvriendelijke taal en voldoen aan de hoogste normen, vastgesteld door een wetenschappelijke adviescommissie. Wanneer volwassenen met ADHD of hun omgeving een deskundige clinicus uitzoeken die bekend is met deze interventies en oordeelt dat ze geschikt zijn, kunnen zij er dus op vertrouwen dat ze de best mogelijke zorg ontvangen. Natuurlijk is alleen de hulpverlener in de gezondheidszorg degene die de juiste combinatie van behandelmethoden voor jou kan uitkiezen. Dit programma presenteert de eerste evidence-based psychische behandeling voor volwassenen met ADHD (attention deficit hyperactivity disorder, aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit). Op dit moment biedt het programma de beste kans op enige verlichting van deze slopende aandoening. In het programma leer je vaardigheden om rechtstreeks de drie clusters van symptomen te lijf te gaan die het leven voor volwassenen met ADHD zo moeilijk maken. Die symptomen behelzen problemen met de aandacht en snel afgeleid zijn; problemen met organiseren en plannen; en impulsiviteit. Dit programma is goed te combi-
vi behandelgids adhd bij volwassenen, cliëntenwerkboek neren met medicatie. Voor de ongeveer 50 procent van de mensen die betrekkelijk weinig baat vindt bij medicatie, kan dit programma voldoende zijn. Het programma werpt de meeste vruchten af in samenwerking met je therapeut. David H. Barlow, hoogleraar psychologie en psychiatrie, Boston University Boston, MA Literatuur Biederman, J., Wilens, T.E., Spencer, T.J., Farone, S., Mick, E., Ablon, J.S. en Keily, K. (1996). Diagnosis and treatment of adult attention-deficit/hyperactivity disorder. In M. Pollack & M. Otto & J. Rosenbaum (red.), Challenges in clinical practice (pp. 380-407). New York: Guilford Press.
Inhoud Informatie over ADHD bij volwassenen en dit behandelprogramma 1 Hoofdstuk 1 Inleiding 3 Hoofdstuk 2 Overzicht van het programma 11 Hoofdstuk 3 Betrokkenheid van een gezinslid 19 Organiseren en plannen 25 Hoofdstuk 4 De basis: vaardigheden voor organiseren en plannen 27 Hoofdstuk 5 Diverse taken organiseren 37 Hoofdstuk 6 Probleemoplossing en management van overweldigende taken 45 Hoofdstuk 7 Omgaan met papierwerk 53 Afleidbaarheid verminderen 61 Hoofdstuk 8 De aandachtsspanne inschatten en afleiding uitstellen 63 Hoofdstuk 9 Je omgeving aanpassen 71
viii behandelgids adhd bij volwassenen, cliëntenwerkboek Cognitieve training 79 Hoofdstuk 10 Introductie op een cognitief model van ADHD 81 Hoofdstuk 11 Cognitieve training 95 Hoofdstuk 12 Herhaling en evaluatie van de vaardigheden voor functioneel denken 105 Extra vaardigheden 109 Hoofdstuk 13 Vaardigheden om uitstellen te voorkomen 111 Hoofdstuk 14 Terugval voorkomen 121 Literatuur 127 Over de auteurs 129