Gezondheid gewoon dichtbij Papendrecht Lokale paragraaf gezondheidsbeleid Papendrecht 2012-2015
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Lokale thema s in Papendrecht 3 1.1 Algemeen 3 1.2 Resultaten lokale ambities 2007-2011 3 1.2.1 Bestrijden van overgewicht 3 1.2.2 Depressiepreventie 4 1.2.3 Binnenmilieu 4 1.2.4 Verzuip jij je toekomst?! 5 1.3 Lokale ambities Papendrecht 2012-2015 5 1.3.1 Algemeen 5 1.3.2 Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2010 Papendrecht 5 1.3.2.1 Kindermishandeling / huiselijk geweld 6 1.3.2.2 Mantelzorg 6 2 Aandachtspunten Wmo-adviesraad naar aanleiding van de nota van uitgangspunten 7 pagina 2
1. Lokale thema s in Papendrecht 1.1 Algemeen In deze lokale paragraaf wordt achtereenvolgens kort teruggeblikt op de resultaten van de vorige nota lokaal gezondheidsbeleid, vervolgens wordt ingegaan op de lokale ambities voor de periode 2012-2015 en als laatste worden de aandachtspunten van de Wmo-adviesraad naar aanleiding van de nota van uitgangspunten behandeld. In de tweede nota lokaal gezondheidsbeleid 2007-2011 Gezond gewoon doen waren de volgende ambities geformuleerd: - bestrijding van overgewicht - depressiepreventie - terugdringen alcoholgebruik - verbetering binnenmilieu Deze ambities waren regiobreed, en sloten aan bij de lokale speerpunten. Er was dan ook geen behoefte aan specifiek lokale ambities. De GGD heeft voor deze vier ambities uitvoeringsprogramma s opgesteld, waarbij het uitvoeringsprogramma aangaande het terugdringen van het alcoholgebruik (bij jongeren) via het project Verzuip jij je toekomst?! plaatsvond. Het zijn weliswaar regionale uitvoeringsprogramma s, maar de uitvoering vond lokaal plaats. Daarnaast is het sportstimuleringsbeleid van Papendrecht gericht op de gezondheidsbevordering van alle inwoners van Papendrecht. Dit richt zich vooral op het terugdringen van overgewicht. Bovendien is een relatie gelegd met depressiepreventie en terugdringen van bovenmatig alcoholgebruik. 1.2 Resultaten lokale ambities 2007-2011 1.2.1 Bestrijden van overgewicht In het kader van het bestrijden van overgewicht hebben diverse acties plaatsgevonden: - uitvoering van sportstimuleringsprojecten voor diverse doelgroepen, waaronder schooljeugd, mensen met een beperking en ouderen - binnen de jeugdgezondheidszorg (JGZ) wordt gewerkt met een overgewichtprotocol. Hierdoor wordt vroegtijdig overgewicht preventief aangepakt. - de stichting Koel heeft verloskundigen bijgeschoold m.b.t. overgewicht en moedermelk - de cursus beweegkriebels is gehouden voor ouders van kinderen op een kinderdagverblijf De GGD ZHZ is in 2011 in Papendrecht betrokken geweest bij de wedstrijd Broodje Gezond op 21 april 2011 op scholengemeenschap De Lage Waard. Deze wedstrijd was georganiseerd in het kader van de Gezonde Schoolkantine en de lessen biologie waarin aandacht werd besteed aan gezond eten. Maar liefst elf basisscholen doen mee aan het EU-schoolfruit programma en drie basisscholen hebben zich ingeschreven voor Ik eet het beter van Albert Heijn. Rivas heeft in opdracht van de GGD in het voorjaar van 2011 een workshop Eetplezier en Beweegkriebels georganiseerd. In november 2011 heeft de bewustwordingsactie voor de website Beweegmaatjezhz.nl plaatsgevonden in drie gemeenten, waaronder Papendrecht. Deze dag werd de site Beweegmaatjezhz.nl samen met voormalig topschaatsster Annamarie Thomas, met een opvallende, mediagenieke actie gepromoot. Ook wethouder Reuwer was hierbij aanwezig. 3
1.2.2 Depressiepreventie Ook op het gebied van depressiepreventie hebben de nodige acties plaatsgevonden: - Deskundigheidsbevordering professionals: voorlichting (22) thuiszorgmedewerkers over vroegsignalering van depressie bij ouderen - Deskundigheidsbevordering voor Wmo loketmedewerkers - voorlichtingen georganiseerd voor de doelgroep ouderen zelf, namelijk via de methode Kunst van het Ouder Worden - website 50plusnetzhz.nl De website 50plusnetzhz.nl is bedoeld voor 50-plussers die iemand uit hun eigen regio zoeken om mee op stap te gaan, te sporten, een hobby mee te delen of vriendschap te sluiten. - Cursus Rouw in Beweging Dit is een cursus voor verweduwden vanaf 55 jaar. - Huiskamerbijeenkomsten Allochtone vrijwilligers zijn de laatste jaren zeer actief geweest in het verzorgen van huiskamerbijeenkomsten over geestelijke gezondheid en ouder worden. Met deze huiskamerbijeenkomsten worden allochtonen bereikt die nu nog niet of nauwelijks bereikt zijn door de zorginstellingen voor depressieve/psychische klachten. - website www.mentaalvitaal.nl Op deze site van het Trimbos-Instituut en het Fonds Psychische Gezondheid kan iedereen terecht die weerbaar wil worden (of blijven) tegen psychische problemen. Specifiek voor jongeren: - plezier op school De zomercursus Plezier op School' helpt kinderen met problemen in de omgang met leeftijdsgenootjes, zodat ze met meer plezier en zelfvertrouwen naar het voortgezet onderwijs gaan. - KIES KIES is een methode om kinderen, waarvan de ouders zijn gescheiden, te ondersteunen in het verwerken van de scheiding. - E- mental health De afgelopen twee jaar zijn via intermediairs (docenten, schoolmaatschappelijk werk) diverse websites gepromoot die e-mental health aanbieden. Bij de voorlichtingen aan deze intermediairs zijn de diverse sites en de mogelijkheden voor jongeren (chat, e-mail, online cursus) getoond om de aanwezigen bekend te maken met dit aanbod. Het gaat om de volgende sites: - gripopjedip.nl - pratenonline.nl - hulpmix.nl - kopstoring.nl - 113online.nl 1.2.3 Binnenmilieu Het regionaal uitvoeringsprogramma Binnenmilieu is in 2007 gestart. In het oorspronkelijke programma ging de aandacht uit naar het binnenmilieu op de scholen enerzijds en in huizen anderzijds. In 2009 hebben de portefeuillehouders volksgezondheid in ZHZ besloten prioriteit te geven aan het onderwijs. Het binnenmilieu in woningen vond men primair een zaak van woningeigenaren (corporaties en particulier). De GGD heeft in de afgelopen jaren in Papendrecht 9 schoollocaties (8 basisonderwijs, 1 voortgezet onderwijs) bezocht in het kader van de zogenaamde eendagsmethode. Voor de basisscholen is voor elk lokaal een lokaalspecifiek ventilatieadvies samengesteld. Voor het voortgezet onderwijs is een algemeen advies gegeven. Daarnaast heeft onze gemeente in 2009/2010 een beroep gedaan op de subsidieregeling binnenmilieu van het rijk. Deze regeling richt zich op verbetering van de energiezuinigheid en het binnenmilieu van de schoolgebouwen en draagt daarmee bij aan de duurzaamheid en het vergroten van de ontwikkelingskansen van kinderen. Gefinancierd door het Rijk en de gemeente en in overleg met de schoolbesturen is op 6 basisscholen geïnvesteerd in CO2 indicatoren in de klaslokalen, energiezuinige verlichting en aanpassing van de luchtbehandeling. 4
1.2.4 Verzuip jij je toekomst?! Het project is gestart in 2009 en loopt vooralsnog tot en met 2012. Alle ZHZ-gemeenten op één na (Alblasserdam) participeren inmiddels in het project. Eind 2009 werd geconstateerd dat het project onvoldoende zichtbaar en onvoldoende gefocust was. Als reactie hierop is er in 2010 (1) meer focus aangebracht door tien samenhangende speerpunten te benoemen over de drie pijlers van het project Beleid & Regelgeving, Handhaving en Preventie & Educatie, en (2) meer in te zetten op communicatie om de zichtbaarheid van het project te vergroten bij de externe doelgroepen en partners in het programma. Deze speerpunten zijn: Beleid & Regelgeving Speerpunt 1: beperken schenktijden paracommercie Speerpunt 2: invoeren restrictiever evenementenbeleid met betrekking tot alcoholverstrekking Speerpunt 3: beperken alcoholreclame in de openbare ruimte Speerpunt 4: lobbytraject verhogen leeftijdsgrens naar 18 jaar Handhaving Speerpunt 5: intensiveren handhaving leeftijdsgrenzen Speerpunt 6: intensiveren handhaving openbare dronkenschap Speerpunt 7: trainen alcoholverstrekkers paracommercie Preventie & Educatie Speerpunt 8: vergroten bewustwording ouders Speerpunt 9: verbeteren alcoholvrij schoolbeleid Speerpunt 10: verbeteren vroegsignalering Resultaten Naast het uitbrengen van een aantal handleidingen voor gemeenten (speerpunten 1, 2 en 3) is vanuit het project samen met andere alcoholprojecten gelobbyd voor verhogen van de leeftijdgrens naar 18 jaar. Daarnaast zijn alle deelnemende gemeenten regelmatig nalevingsonderzoeken ( mysteryshopping ) gedaan om de naleving van de huidige leeftijdsgrenzen te controleren en te bevorderen. In het kader van een pilot voor de nieuwe Drank- en Horecawet heeft Papendrecht als eerste gemeente in de regio gemeentelijke toezichthouders ingezet om te controleren op verkoop van alcohol aan jongeren. Er zijn IVA-trainingen (= instructie verantwoord alcoholschenken) georganiseerd voor barvrijwilligers van (sport)verenigingen. Een oudercomité is actief om andere ouders bewust te maken van de risico s van alcoholgebruik, en er wordt gewerkt aan een keurmerk alcoholvrije school. Er zijn binnen diverse scholen (waaronder Willem de Zwijger-college in Papendrecht) Lagerhuisdebatten georganiseerd om leerlingen bewust te maken. 1.3 Lokale ambities Papendrecht 2012-2015 1.3.1 Algemeen Samen met de andere ZHZ-gemeenten kiest Papendrecht voor de voortzetting van het huidige regionaal beleid op het gebied van gezond gewicht, mentale weerbaarheid en gebruik genotmiddelen door jongeren. De achterliggende gedachte hierbij is dat er op lange termijn op deze speerpunten alleen gezondheidswinst is te behalen door een langdurige aanpak. Daarnaast worden de projecten uit het gemeentelijke uitvoeringsprogramma sport gerealiseerd. Deze projecten sluiten aan bij de landelijke en plaatselijke ambitie dat iedereen veilig kan sporten, bewegen en spelen in de buurt, en zijn gericht op gezondheidsbevordering. 1.3.2 Regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning 2010 Gezondheid InZicht Papendrecht Over het algemeen is de gezondheid van de inwoners van Papendrecht vergelijkbaar met Nederland als geheel. Het voorkomen van ziekten en aandoeningen wijkt in onze gemeente niet veel af van de 5
regio Zuid-Holland Zuid. Dit betekent niet dat er geen specifieke gezondheidsproblemen in Papendrecht voorkomen. De regionale Volksgezondheid Toekomstverkenning 2010 Papendrecht bevat de volgende vijf kernboodschappen: 1. psychische en psychosociale problemen komen veel voor. Investeren in de psychische gezondheid leidt tot gezondheidswinst. 2. Kindermishandeling wordt meer gemeld. Specifieke aandacht voor kindermishandeling en huiselijk geweld blijft nodig. 3. Alcohol en roken zijn problemen. Voorkom dat jongeren op vroege leeftijd beginnen met drinken of roken. 4. Overgewicht is een hardnekkig probleem. Een brede aanpak gericht op het verminderen van overgewicht is nodig. 5. Mantelzorg kan door de vergrijzing een knelpunt worden. Investeren in mantelzorg kan overbelasting van mantelzorgers voorkomen. Aan de thema s genoemd onder 1, 3 en 4 wordt aandacht besteed in de regionale nota gezondheidsbeleid en de uitvoeringsprogramma s Mentale Weerbaarheid en Gezond Gewicht, en het programma Verzuip jij je toekomst?! Ook de andere twee thema s vinden we zo belangrijk, dat we hieraan in Papendrecht specifiek aandacht willen besteden. Het gaat hierbij om het aantal meldingen van vermoedens van kindermishandeling en de verwachte druk op de mantelzorg als gevolg van de te sterke stijging van het aantal 65-plussers in de toekomst. 1.3.2.1 Kindermishandeling / huiselijk geweld Papendrecht staat op de 8 e plaats van de Nederlandse gemeenten als het gaat om het aantal meldingen van vermoedens van kindermishandeling. Onbekend is of er in Papendrecht daadwerkelijk meer kinderen worden mishandeld. Het kan ook duiden op een betere bekendheid van het Meldpunt Zorg en Overlast / Steunpunt Huiselijk Geweld en/of een hogere bereidheid bij hulpverleners om kindermishandeling te melden. Overigens blijken ook andere Drechtsteden-gemeenten hoog te scoren als het gaat om het aantal meldingen van vermoedens van kindermishandeling. Wat wil de gemeente bereiken? De gemeente wil een veilig en positief opvoed- en opgroeiklimaat bevorderen. Wat wil de gemeente hiervoor doen? - Blijven investeren in vroegsignalering (ondersteuning in werken met het systeem Zorg voor Jeugd) en opvoedingsondersteuning; - Implementeren van de Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld; - Bij gezinnen met een geringe sociale redzaamheid, waarover professionals signalen afgeven ten aanzien van de gezinssituatie, aansturen op realisatie van een werkwijze waarbij er voor Eén gezin, één plan is; - Voortzetting trainingen signaleerders (onderwijspersoneel en hulpverleners); - Voorlichting opvoeding aan ouders via het CJG. 1.3.2.2 Mantelzorg Het aantal inwoners dat in Papendrecht mantelzorg geeft en dat mantelzorg ontvangt is vergelijkbaar met Zuid-Holland Zuid. Naar de toekomst toe dreigt echter een behoorlijk knelpunt als gevolg van de vergrijzing. Naar verwachting stijgt het aantal 65-plussers in 2020 ten opzichte van 2009 in Papendrecht met 35%. Hierdoor zal het beroep op de mantelzorg toenemen en zal het aantal mensen dat mantelzorg verleent afnemen. 6
Wat wil de gemeente bereiken? De gemeente wil voorkomen dat door de toenemende vergrijzing mantelzorg een knelpunt wordt. Wat wil de gemeente hiervoor doen? Blijven investeren in de basisfuncties voor mantelzorg. Zorgen voor een integrale afstemming op beleidsterreinen als wonen, zorg en welzijn alsmede werk en inkomen. De eigen regie van de mantelzorger centraal stellen. Aandacht besteden aan de ondersteuning van overbelaste mantelzorgers en respijtzorg (opgenomen in Wmo-beleidsplan) 2 Aandachtspunten Wmo-adviesraad naar aanleiding van nota van uitgangspunten Bij de nota van uitgangspunten heeft de Wmo-adviesraad een aantal aandachtspunten meegegeven: - het hoge aantal meldingen van kindermishandeling (Papendrecht neemt landelijk de 8 e plaats in) - de mogelijk schadelijke gezondheidsgevolgen door het aanleggen van een containertransferium - aandacht voor bevolkingsonderzoeken en een visie op deelname aan onderzoeken op nieuwe terreinen - activiteiten niet zozeer richten op overgewicht maar liever op gezond gewicht Het eerste aandachtspunt is in deze lokale paragraaf opgenomen, zie 1.3.2.1 Wat het laatste aandachtspunt betreft, deze is reeds in de regionale nota verwerkt: er wordt namelijk niet langer gesproken over bestrijden overgewicht maar over gezond gewicht. Wat betreft de bevolkingsonderzoeken, hierin hebben gemeenten geen bepalende rol. De minister van VWS is de opdrachtgever, bepaalt de randvoorwaarden, en financiert in een groot aantal gevallen de bevolkingsonderzoeken. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) is namens de minister van VWS verantwoordelijk voor de landelijke coördinatie en regie van de partijen die bij de bevolkingsonderzoeken zijn betrokken. Ten aanzien van de mogelijke schadelijke gezondheidsgevolgen door het aanleggen van een containertransferium, kan de opmerking van de Wmo-adviesraad gezien worden als een pleidooi voor het laten uitvoeren door de GGD van bijvoorbeeld een GES (gezondheidseffectscreening). Afhankelijk van de uitkomst van een dergelijke screening, zou het buitenmilieu als extra aandachtspunt kunnen worden toegevoegd. Op het ogenblik geeft de Volksgezondheid Toekomstverkenning niet aan dat het buitenmilieu als slecht wordt ervaren, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de gemeente Sliedrecht, waar dat wel het geval is. 7