Even stilstaan en vooruitzien

Even stilstaan en vooruitzien Aanbevelingen vanuit de pleegouderraadpleging aan de gemeenten in Zeeland 11 april 2013

Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 2 Inleiding... 3 Uitkomsten... 4 Samenwerking met voogd en pleegzorgwerker... 4 Wensen rondom de organisatie van pleegzorg en jeugdzorg... 7 Verdere ondersteuning... 7 Wensen rondom de transitie... 8 Aanbevelingen... 9 Tot slot... 10 De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 2 van 10

Inleiding Op donderdag 11 april 2013 heeft Pleegoudersupport Zeeland een pleegouderraadpleging georganiseerd. Aanleiding hiervoor vormde de Pleegouderdag 2012 waarop de transitie (te) kort aan bod kwam en de betrokkenheid van een aantal pleegouders in de werkgroepen die de transitie voorbereiden. Vooral de aanbevelingen vanuit werkgroep 1 over de positie van pleegouders wilden we graag doorspreken met een grote groep pleegouders. De aanbevelingen uit deze pleegouderraadpleging worden aan de transitiemanagers aangeboden en naar alle gemeenten in Zeeland verstuurd. Drie uitgangspunten stonden in de voorbereiding van de Pleegouderraadpleging centraal: 1. Taakverdeling tussen pleegouders en hulpverleners 2. Duidelijkheid over elkaars beslissingsbevoegdheden 3. Erkenning van en respect voor elkaars deskundigheid Op de pleegouderraadpleging hebben pleegouders opgeschreven wat ze willen behouden en wat hun wensen zijn ten aanzien van de toekomst van pleegzorg. De veelheid aan reacties is door ons gebundeld en onderverdeeld in een aantal belangrijke onderwerpen. Deze onderwerpen werden vaker door meerdere pleegouders genoemd. De schuin gedrukte teksten zijn citaten van pleegouders. Een overzicht van alle opmerkingen van pleegouders is gepubliceerd op www.pleegoudersupportzeeland.nl Daarnaast zijn diverse belangrijke regels en afspraken aan de orde gekomen die volgens pleegouders ook na de transitie behouden moeten blijven. De pleegouderraadpleging is bezocht door ongeveer zestig pleegouders van verschillende pleegzorgaanbieders. Daarnaast waren aanwezig: Nelleke Groenewegen, directeur van BJZ Zeeland, als regievoeder van de jeugdzorg in Zeeland en Loek Schipper, transitiemanager namens de Provincie Zeeland. Voor vragen en opmerkingen kunt u contact opnemen met Pim Mesie, coördinator Pleegoudersupport Zeeland: info@pleegoudersupportzeeland.nl 0113-644374 of 06-20227575 De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 3 van 10

Uitkomsten Samenwerking met voogd en pleegzorgwerker Verreweg de meeste aandachtspunten die pleegouders noemen gaan over de samenwerking met pleegzorgwerkers en voogden. Daarbij gaat het heel direct over de omgang tussen pleegouders en hulpverleners maar ook in algemene zin over hun rol en positie. Dit heeft dus zowel te maken met erkenning als met beslissingsbevoegdheid. Op dit gebied liggen de meeste wensen, die bovendien ook opvallend veel overeenkomsten vertonen. Pleegouders zijn hierover dus erg eensgezind. Gelijkwaardig 1. Erkenning voor elkaars deskundigheden is belangrijk. Pleegouders willen een gelijkwaardige samenwerking. Er moet dan wel worden vastgelegd hoe aan die gelijkwaardigheid een concrete vorm wordt gegeven zodat het niet bij loze kreten of een nobel streven blijft. Pleegouders zijn gescreende, opgeleide en bekwame opvoeders en daarom een volwaardig gesprekspartner bij het opstellen van hulpverleningsplannen. Pleegouders zullen dus serieus genomen moeten worden. Pleegouders willen niet de speelbal van hulpverleners zijn. Hulpverleners moeten rekening houden met de eigenheid van een pleeggezin. Het pleegkind voegt in het gezin in, niet andersom. Het gezin kan niet alleen maar om het pleegkind draaien. 2. Vooral voogden worden momenteel regelmatig als autoritair ervaren. Het gevoel heerst dat pleegouders orders moeten volgen die soms helemaal niet haalbaar zijn, die niet in het belang van het kind zijn en die praktisch onuitvoerbaar zijn. Dit steekt vooral omdat in die gevallen de voogd bijna niet aanwezig is in het gezin en hun pupil eigenlijk nauwelijks lijkt te kennen. Juist die afwezigheid lijkt maakt dat beslissingen die door voogden worden genomen door pleegouders worden ervaren als onuitvoerbaar en niet in het belang van het kind. Er zou door voogden vaker geïnventariseerd moeten worden wat het kind nodig heeft en hoe ze samen met pleegouders hiervoor kunnen zorgen. Meer steunend, minder leidend! 3. Pleegouders hebben het gevoel dat ze snel het stempel lastig krijgen als ze kritisch zijn of een andere mening hebben dan de professionals. Terwijl diezelfde professionals ook hun voordeel kunnen doen met al die informatie. Laat professionals zich meer openstellen voor andere invalshoeken en meningen. En laat ze oprecht bereid zijn te luisteren en eventueel hun mening bij te stellen. Waar worden cliënten nog 24 uur per dag geobserveerd? 4. Geen dreiging, niet dwingen is ook een vaak gehoorde opmerking. Er wordt te vaak gecommuniceerd dat je beter naar de professionals kunt luisteren omdat het anders gevolgen kan hebben voor de plaatsing. Er wordt bijvoorbeeld aangegeven dat je geen bijplaatsing krijgt als je de algemene voorwaarden niet ondertekent. Er wordt gesuggereerd dat je heel lastig bent als je niet wilt rijden voor een bezoekregeling want andere pleegouders doen dat ook. 5. Pleegouders verwachten aan tafel te zitten met een team van betrokken hulpverleners die hun taken serieus nemen. Pleegouders voelen zich verantwoordelijk voor het kind maar zijn het niet. Jeugdbeschermers zijn verantwoordelijk voor het kind maar pleegouders merken dat niet altijd. 6. Het wordt als positief ervaren dat de voogd van BJZ een bufferfunctie heeft voor pleegouders, indien nodig. Pleegouders erkennen de verantwoordelijkheden van BJZ en begrijpen dat een goede afweging tussen alle belangen lastig is. Ze waarderen ook die rol en de bufferfunctie tussen ouders en pleegouders. Pleegouders zouden alleen graag zien dat voogden die rol meer op een coördinerende en steunende manier invullen in plaats van op een autoritaire en beheersende manier. Een voogd moet zich realiseren dat zijn plannen en doelen op papier het dagelijks privé leven van het pleeggezin betreft. 7. Pleegzorgwerkers worden iets vaker als betrokken ervaren. Er wordt dan vooral genoemd dat de pleegzorgwerker opkomt voor de belangen van pleegkind en pleegouders. Dit wordt ervaren als steunend en waardevol, te meer omdat de samenwerking met voogden met regelmaat moeizaam verloopt. De pleegzorgwerker vormt dan op zijn beurt weer een buffer De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 4 van 10

tussen pleegouders en de voogd. De betrokken pleegzorgwerker moet zeker behouden blijven. Tegelijkertijd wordt ook door sommige pleegouders aangegeven dat ze op pedagogisch vlak juist minder of geen steun nodig hebben. Ze zijn immers bekwame opvoeders. In die gevallen moet de pleegzorgwerker ook de benodigde ruimte en vertrouwen kunnen geven. Beslissingen nemen 1. Als het gaat over een heldere beslissingsbevoegdheid kan worden vastgesteld dat het goed gaat als pleegouders zelf de regie hebben en ze het vertrouwen krijgen om op te voeden zoals zij inschatten dat goed is. Dit wordt genoemd als een punt om te behouden door de pleegouders die het al zo ervaren maar door nog veel meer pleegouders wordt het genoemd als wens. Zeker wanneer je een kind perspectief biedend mag opvoeden willen pleegouders ook serieus genomen worden als bekwame opvoeder. Pleeggrootouders noemen dit punt nog nadrukkelijker. Daar waar ze de regie al hebben gaat het goed, daar waar het niet goed gaat hebben ze meestal die regie niet. In het geval van pleeggrootouders gaat het ook nog om hun eigen kind als ouder. Het is bijna onmenselijk om de contacten tussen grootouders, kinderen en kleinkinderen door derden vanachter een bureau te laten bepalen. 2. Wanneer de kreet: 1 gezin, 1 plan, 1 proces voorbij komt is iedereen het er over eens dat 1 gezin slaat op het gezin waar het kind verblijft. Bij pleegkinderen is dit het pleeggezin. Hulpverleningsplannen moeten in gezamenlijkheid worden opgesteld en het gezin waar het kind verblijft, moet hierbij het uitganspunt zijn, zeker wanneer het om een perspectief biedende plaatsing gaat. 3. Kortere lijnen. Wanneer er een vraag komt om extra ondersteuning dan moet die over teveel schijven. Er moet eindeloos overlegd worden met het team, de gedragsdeskundige en binnen teveel organisaties. Als er eindelijk toestemming is, is het probleem vaak al veel groter geworden dan toen in eerste instantie om hulp werd gevraagd. En al die tijd moeten pleegkind en pleegouders het zonder hulp wel volhouden. 4. Kortere lijnen en sneller beslissen is ook een wens wanneer het gaat om het perspectief. Pleegkinderen zitten te lang in onzekerheid. Ook voor het perspectief van pleegkinderen zijn snelle interventies essentieel. Anders zitten pleegkinderen, ouders en pleegouders veel te lang in onzekerheid. 5. Samen beslissen. Een hulpverleningsplan maak je samen, daar zet je samen je handtekening onder en dat verander je ook alleen in gezamenlijkheid. Dit voorkomt dat bij wisseling van één persoon, het hele plan weer op de schop gaat. 6. Laat voogden en pleegzorgwerkers helder communiceren over de beslissingen die ze nemen en laat ze hun beslissingen toelichten. Het helpt pleegouders om een besluit beter te begrijpen. Teveel beslissingen worden via de mail en zonder toelichting bij pleegouders gedropt met de verwachting dat pleegouders ze wel uitvoeren. 1 voogd, 1 pleegzorgwerker, 1 plan Deze slagzin zou prima passen in de transitie. Wanneer er een pleegkind in je gezin komt, neemt die een circus aan hulpverlening mee. Al die hulpverleners praten vanuit een ander belang en een andere positie en ze vertellen soms allemaal een ander verhaal. Dan wisselen ze elkaar soms ook nog in rap tempo af. Bij meerdere pleegkinderen wordt dit effect nog extra versterkt. Pleegouders zijn het er over eens dat ze 1 voogd en 1 pleegzorgwerker per gezin meer dan genoeg vinden. Sommige pleegouders vinden het eigenlijk al één persoon teveel. Welke van de twee dan moet blijven, daar verschillen de meningen nog over. Dat hangt er vanaf met wie je de beste samenwerking hebt. Continuïteit is belangrijk dus zo min mogelijk wisselingen van hulpverleners en al helemaal geen nieuw plan bij de komst van een nieuwe hulpverlener. Plannen, samenwerking en hoe het gaat is nu teveel persoonsafhankelijk. Heb je een goede dan gaat het goed maar zo niet dan heb je daar behoorlijk last van en kost dat veel energie. Die energie had ook naar het pleegkind kunnen gaan. Hulpverlening moet iets opleveren en niet extra energie kosten. De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 5 van 10

Financiën Pleegouders noemen verschillende punten op het gebied van de financiën. 1. De pleegzorgvergoeding en andere vergoedingen zoals voor taxivervoer en PGB moeten behouden blijven. 2. Er wordt ook pensioen voor pleegouders genoemd en salaris voor pleegouders naast de pleegzorgvergoeding. 3. Er wordt ook gepleit voor een pot voor bijzondere gevallen en zorg op maat. Of iets betaald kan worden voor pleegouders en pleegkinderen moet meer afhankelijk zijn van het belang van het kind en veel minder van budget, beleid en regels. In de praktijk vallen pleegouders en daarmee pleegkinderen nu soms tussen de regels door. Pleegouders moeten extra kosten dan maar voor eigen rekening nemen. Er wordt dan gezegd: als je dat niet wilt dan moet je er maar mee stoppen. Dit gaat totaal voorbij aan het ontwikkelingsbelang van het kind. Pleegouders zijn nooit financieel aansprakelijk voor een pleegkind. 4. Verder wordt genoemd dat het soms nog aan juiste informatie ontbreekt over welke mogelijkheden er op financieel gebied zijn. Ook over bijvoorbeeld verzekeringen ontbreekt het aan de juiste informatie. Die kennis zou bij pleegzorgwerkers en/of de voogd aanwezig moeten zijn. De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 6 van 10

Wensen rondom de organisatie van pleegzorg en jeugdzorg Pleegouders hebben ook een aantal wensen over de organisatie van pleegzorg en jeugdzorg die verder gaan dan de directe samenwerking met voogden en pleegzorgwerkers: 1. Contact van pleegkinderen met ouders en familie wordt gezien als waardevol en moet voor alle pleegkinderen mogelijk gemaakt worden. Hierin moet worden geïnvesteerd. Evenals in ouderbegeleiding van ouders om met pleegouders samen te kunnen werken. 2. Extra aandacht voor de werkwijze tienerpleegzorg. 3. De hulpverlening van pleegkinderen ouder dan 18 moet beter. 4. De werving van pleegouders en de matching moet beter. 5. Ten aanzien van de term Matched care: niet eerst alle gradatie van hulpverlening doorlopen, van licht naar steeds iets zwaarder, voor je bij de juiste hulp komt. Je moet snel bij de juiste hulp kunnen. Dit voorkomt dat een probleem steeds erger wordt. 6. Niet te lang doormodderen in het eigen gezin als de situatie niet of nauwelijks verbeterd en niet eindeloos proberen om kinderen toch weer terug te plaatsen. 7. Professioneel pleegouderschap. 8. Concurrentie in de pleegzorg. Wanneer je niet tevreden bent moet je over kunnen stappen naar een andere pleegzorgaanbieder. Je moet als pleegouder kunnen kiezen. Dit geeft ook een impuls aan zorgaanbieders om hun kwaliteit te blijven verbeteren. 9. Een voorbereidingsprogramma (STAP/KIM) moet blijven. Verdere ondersteuning Een pleegouder is geen eigenwijze einzelgänger. Pleegouders willen wel degelijk ondersteuning maar in welke vorm, dat is verschillend. Zoveel gezinnen, zoveel behoeftes. 1. Zowel bij behouden als bij wensen wordt uitgesproken dat weekendpleegzorg een belangrijke vorm van ondersteuning is. Af en toe even adem kunnen halen, de zaken met afstand bekijken en aandacht kunnen geven aan het eigen gezin is belangrijk om het vol te kunnen houden. 2. Training en deskundigheidsbevordering vinden pleegouders ook erg belangrijk. Pleegouders hebben behoefte aan kennis over de problematiek waarmee ze dagelijks te maken krijgen. 3. Contact met andere pleegouders. Hier vinden pleegouders herkenning en erkenning. Ze kunnen even hun verhaal kwijt om daarna weer positief door te kunnen. 4. Pleegoudersupport wordt genoemd als belangrijke vorm van ondersteuning en er wordt zelfs een meer prominente rol voor Pleegoudersupport genoemd. Daarnaast worden de trainingen, thema avonden en koffiecontacten van Pleegoudersupport genoemd als punten om te behouden. 5. MEE Zeeland werd ook als ondersteunend ervaren. Ze hadden veel kennis van het PGB en bieden veel goede cursussen. 6. Oprechte complimenten en waardering. Hiervoor moet aandacht zijn. De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 7 van 10

Wensen rondom de transitie Hieronder volgen nog een aantal specifieke wensen die geuit zijn door pleegouders en die direct een link hebben met de aankomende transitie. Deze wensen komen vanuit zorgen over wat er kan gaan gebeuren als de verantwoordelijkheid voor pleegzorg naar de gemeenten gaat. 1. Gemaakte afspraken moeten niet op de schop door de transitie. De zorg wordt geuit of gemeenten, nu ze hetzelfde werk met minder geld moeten doen, de bestaande indicaties en pleegzorgplaatsingen zullen gaan her beoordelen. Dit is niet wenselijk want: afspraak is afspraak. De wens is continuïteit voor pleegkinderen en die moet niet in gevaar komen door een wisseling van verantwoordelijkheden. Daar moeten pleegkinderen geen last van ondervinden. 2. Er heerst ook een angst voor WMO toestanden. Bij iedere gemeente een andere set regels of een andere uitleg van die regels. De wens is dus eenduidige regels en uitleg van die regels. Geen onderlinge verschillen daarin tussen de gemeenten. Als taxivervoer in gemeente A vergoed wordt, dan ook in gemeente B. 3. Daarnaast wordt de vraag gesteld of de vragen van pleegkinderen en het aanbod van pleeggezinnen dan nu ook binnen de gemeentegrenzen aan elkaar gekoppeld worden? De wens is om die over de grenzen van gemeenten en regio s te regelen. Dit omdat het in het geval van crisissituaties juist prettig kan zijn om niet bij elkaar om de hoek te wonen. Daarnaast zijn sommige gemeenten veel te klein om dit binnen de eigen gemeente te regelen. Er moeten daarin geen grenzen zijn binnen Zeeland. Geheime plaatsingen buiten de provincie moeten behouden blijven. 4. Dezelfde begeleiders behouden na de transitie, zowel voogd als pleegzorgbegeleider. Geen wisselingen door de transitie. 5. Een wens is dat de gemeente zijn beperkingen kent en op tijd hulp en deskundigheid inroept. Pleegouders wensen dat gemeenten passie en begrip voor pleegzorg krijgen. 6. Geld voor pleegzorg wat over gaat van de provincie naar de gemeenten moet ook daadwerkelijk naar pleegzorg gaan. Investeren in pleegzorg en pleegouders is belangrijk. Iedereen, maar vooral het pleegkind, is gebaat bij goede pleegouders die het ook volhouden. De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 8 van 10

Aanbevelingen 1. Stel de ontwikkeling van het kind centraal. Een goede ontwikkeling van het kind gaat boven alles. Boven belangen van ouders, organisaties en budget. 2. Zorg voor gelijkwaardige samenwerking tussen pleegouders en hulpverlening. Pleegouders, ouders en hulpverleners vormen een gelijkwaardig team die samenwerken in het belang van de ontwikkeling van het kind. Leg vast hoe je dat organiseert zodat het niet bij een nobel streven blijft. Maak bij aanvang een contract waarin alle afspraken en een heldere taakverdeling wordt opgenomen. 3. Maak ruimte voor begeleiding op maat. Niet iedere plaatsing en niet iedere pleegouder vraagt dezelfde hoeveelheid begeleiding. Mag het soms ietsje meer of minder zijn? 4. Maak plannen samen en ga daarvoor met elkaar rond de tafel. Uitgangspunt van het plan is het gezin waar het kind op dat moment verblijft. Zorg voor overeenstemming tussen alle partijen en laat alle partijen het plan voor akkoord tekenen. Wijzigingen in een plan kunnen alleen als alle partijen akkoord zijn en na het opnieuw ondertekenen van het plan. Dit voorkomt persoonsafhankelijk handelen en het wijzigen van koers door een wijziging van hulpverlener. 5. Het is in het belang van de ontwikkeling van pleegkinderen om te zorgen dat pleegouders overeind blijven. Zorg daarom voor genoeg goede ondersteuning op alle fronten. Dus o.a. op het gebied van begeleiding, organisatorisch (snelheid van werken), financiën en deskundigheidsbevordering. 6. 1 gezin, 1 voogd, 1 pleegzorgwerker. Zorg voor zo min mogelijk hulpverleners per gezin en zo min mogelijk wijzigingen hierin. Als er een wijziging is, zorg dan voor een goede overdracht zodat pleegouders niet steeds opnieuw hoeven investeren in kennismaken en toelichten van de situatie. 7. Houdt rekening met de eigenheid van het pleeggezin. Het pleegkind voegt in het gezin in, niet andersom. Het gezin kan niet alleen maar om het pleegkind draaien. 8. Communiceer, luister en wees open. Leg uit wat je doet en waarom. Sta open voor een andere mening. Dit geldt voor alle partijen. 9. Korte lijnen, sneller werken. Het perspectief van het pleegkind moet sneller duidelijk zijn, de nodige hulp moet sneller beschikbaar zijn. Geen onnodige schijven en onnodig overleg met talloze partijen. Goede voogden verdienen ook vertrouwen en moeten sneller dit soort besluiten kunnen nemen. Zorgvuldigheid is prima maar sneller duidelijkheid en zekerheid zijn minstens zo belangrijk. 10. Zorg voor een soepele transitie. Pleegouders zien in de transitie kansen voor verbeteringen, nieuwe kansen en mogelijkheden. Maar zorg ervoor dat iedereen de weg weet in de nieuwe regels, nieuwe werkwijzen en nieuwe aanspreekpunten. Als het gaat over de uitvoering is de reactie van een pleegouder: de droom is eenvoudiger! De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 9 van 10

Tot slot Een week na de pleegouderraadpleging was Pleegoudersupport Zeeland aanwezig bij de presentatie van een onderzoek van de Universiteit Leiden onder leiding van Peter van den Bergh en in samenwerking met Stichting Pleegwijzer en de NVP. Het onderzoek ging over uitval onder pleegouders. Verrassend genoeg kwamen de uitkomsten van dit onderzoek overeen met wat pleegouders op de raadpleging van 11 april hebben gezegd. Alle aanbevelingen raken elkaar maar één aanbeveling springt eruit, namelijk: Uit dit onderzoek komt overduidelijk naar voren dat pleegouders met name de bejegening van gezinsvoogden met betrekking tot het beleid van het pleegkind als zeer frustrerend ervaren. Er moet dus op de een of andere manier een attitudeverandering tot stand komen bij gezinsvoogden. Deze zouden zich meer dienstbaar moeten opstellen naar pleegouders. Pleegouders zijn het tenslotte die 24/7 met hun pleegkinderen te maken hebben. Hulpverleners moeten ervan uitgaan dat pleegouders kritische pleegouders zijn, die serieus genomen willen worden. Gezinsvoogden nemen beslissingen omdat zij de beslissingsbevoegdheid hebben. Maar daarmee zijn beslissingen nog niet inzichtelijk dan wel juist in het belang van het kind. Gezinsvoogden zouden daarom verantwoording moeten afleggen of hun beslissingen wel in het ontwikkelingsbelang van het kind genomen zijn. (Bron: Pleegouders zijn een investering waard. Peter M. van den Bergh) De pleegouderraadpleging: Even stilstaan en vooruitzien 10 van 10