Bekkeninstabiliteit Diagnostiek en therapie Jan Mens Bohn Stafleu van Loghum Houten 2007 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en behandeling1 Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 003
Ó 2007 Bohn Stafleu van Loghum, Houten Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën of opnamen, hetzij op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. Vrijwaring Beschermde merknamen in dit boek worden niet als zodanig nadrukkelijk aangeduid. Hieruit mag niet de gevolgtrekking worden gemaakt dat deze namen vrije handelsmerken betreffen. ISBN 978 90 313 5013 1 NUR 870, 894 Ontwerp omslag: Houdbaar, Deventer Tekeningen: Rogier Trompert Tekeningen: Nico de Wolf Ontwerp binnenwerk: TEFF Typography Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Bohn Stafleu van Loghum Distributeur in België: Het Spoor 2 Standaard Uitgeverij Postbus 246 Mechelsesteenweg 203 3990 GA Houten 2018 Antwerpen www.bsl.nl www.standaarduitgeverij.be BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en behandeling1 Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 004
Inhoud Voorwoord XIII Ten geleide XV 1 Anatomie 1 1.1 Inleiding 1 1.2 Bouw van het bekken 1 1.3 Relatie tussen bekken en rug 1 1.4 Beweeglijkheid van de bekkengewrichten 2 1.5 Bekkenpijn of rugpijn? 5 Literatuur 6 2 Wat is instabiliteit? 7 2.1 Inleiding 7 2.2 Hypothese 7 2.3 Stabiliteit van een gewricht 8 2.3.1 Passieve stabiliteit 8 2.3.2 Actieve stabiliteit 9 2.3.3 Regelsysteem 10 2.4 Niveaus van (in)stabiliteit 10 2.5 Gevolgen van instabiliteit 11 2.5.1 Pijn 11 2.5.2 Zwakte 11 Literatuur 12 3 Wat is bekkeninstabiliteit? 13 3.1 Inleiding 13 3.2 Passieve stabiliteit van het SI-gewricht 13 3.3 Actieve stabiliteit van het SI-gewricht 15 3.3.1 Korte, diepe spieren 15 3.3.2 Lange, oppervlakkig gelegen spieren 15 3.3 Indeling 16 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 005
VI Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Literatuur 22 4 Pathogenese 25 4.1 Inleiding 25 4.2 Verminderde passieve stabiliteit 25 4.2.1 De bevalling 25 4.2.2 Ongevallen 28 4.2.3 Hormonen tijdens de zwangerschap 29 4.3 Verminderde actieve stabiliteit 31 4.4 Coördinatiestoornissen 32 4.4.1 Onderzoek van O Sullivan 32 4.4.2 Eigen onderzoek 1 33 4.4.3 Eigen onderzoek 2 33 4.4.4 Oorzaken van coördinatiestoornissen 34 4.5 Verkeerde veronderstellingen over instabiliteit 36 4.5.1 Hormonen buiten de zwangerschap 36 4.5.2 Seksueel misbruik in het verleden 38 4.5.3 Te diepe lordose 38 4.5.4 Zwakte van de bilspieren en de schuine rug- en buikspieren 40 Literatuur 40 5 Epidemiologie 43 5.1 Inleiding 43 5.2 Geschiedenis 43 5.3 Wetenschappelijk onderzoek 44 5.4 Wie lopen vooral risico? 45 5.5 Hoe lang blijft bekkeninstabiliteit na de bevalling? 46 5.6 Het bijzondere van de Nederlandse situatie 46 5.6.1 Is de Nederlandse situatie echt uitzonderlijk? 46 5.6.2 Lijkt de Nederlandse situatie alleen maar uitzonderlijk? 54 5.7 Samengevat 57 Literatuur 57 6 Symptomatologie 61 6.1 Inleiding 61 6.2 Pijn 61 6.3 Gevoelens van onmacht 62 6.4 Waggelen 62 6.5 Tintelingen/doof gevoel 63 6.6 Beperkingen 63 6.7 Bijkomende klachten 63 6.7.1 Incontinentie 63 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 006
Inhoud VII 6.7.2 Stuitpijn 63 6.7.3 Menstruatiepijn 64 6.7.4 Vermoeidheid/uitputting/depressie 65 Literatuur 65 7 Bekkeninstabiliteit vaststellen 67 7.1 Inleiding 67 7.2 Diagnostiek 67 7.2.1 Lokalisatie van de pijn 67 7.2.2 Wijze van ontstaan 68 7.2.3 Volgorde duurbelasting 68 7.2.4 Active Straight Leg Raise (ASLR-)test 69 7.2.5 Verbetering met bekkenband 71 7.2.6 Waggelen 71 7.2.7 Pijnprovocatietesten 72 7.2.8 Uitsluiten van andere aandoeningen 72 7.3 Voor de praktijk (nog) niet bruikbare testen 76 7.3.1 Manuele testen voor beweeglijkheid 76 7.3.2 Röntgenonderzoek 76 7.3.3 Botscan 76 7.3.4 Echografie van de buikspieren 77 7.3.5 Doppler Imaging of Vibrations (DIV) 78 7.4 Advies voor de dagelijkse praktijk 79 Literatuur 79 8 De ernst van bekkeninstabiliteit bepalen 81 8.1 Inleiding 81 8.2 Pijnmeting 81 8.2.1 Spontane pijn 81 8.2.2 Pijn bij provocatie 82 8.3 Krachtmeting 82 8.3.1 Adductiekracht van de heupen ( squeezetest ) 83 8.3.2 Abductiekracht van de heupen 84 8.3.3 Kracht bij de ASLR-test 85 8.4 Beperkingen in het dagelijkse leven 85 8.4.1 De Quebec Back Pain Disability Scale 85 8.4.2 Duurbelasting 86 8.5 Vermoeidheid 86 8.6 Röntgenonderzoek 86 Literatuur 87 9 Leefregels 89 9.1 Inleiding 89 9.2 Leefregels 89 9.3 Omgaan met pijn 90 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 007
VIII Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie 9.4 Omgaan met vermoeidheid 90 9.5 Begrip en hulp vragen 91 Literatuur 91 10 Oefentherapie 1: abnormaal persen afleren 93 10.1 Inleiding 93 10.2 Persen 94 10.3 Abnormaal persen vaststellen 96 10.4 Abnormaal persen afleren 97 10.4.1 Inleiding 97 10.4.2 Instructies voor de therapeut 98 Literatuur 98 Bijlage 10.1 Oefeninstructies ter bevordering van het doorademen tijdens (geringe) inspanning 100 Doel 100 Aanleren van buikademhaling zonder persen 100 Doorademen tijdens inspanning met de handen 101 Buikademhaling in stand 102 Doorademen tijdens tillen 102 Bijlage 10.2 Persen 103 11 Oefentherapie 2: stabiliseren 105 11.1 Inleiding 105 11.2 Oefeninstructies om het bekken te stabiliseren 107 11.2.1 Tips voor therapeuten 107 11.3 Stabiliseren tijdens zware krachtsinspanning 109 11.3.1 Tips voor therapeuten 109 Literatuur 110 Bijlage 11.1 Oefeninstructies om het bekken te stabiliseren 111 Doel 111 De dwarse buikspieren langzaam aanspannen 111 De dwarse buikspieren snel aanspannen 113 Bijlage 11.2 Stabiliseren tijdens zware krachtsinspanning 114 Oefenen in rugligging 114 Oefenen in zijligging 115 Oefenen in stand 115 Oefenfrequentie 115 Stabiliseren tijdens dagelijkse activiteiten 116 12 Oefentherapie 3: conditietraining 117 12.1 Inleiding 117 12.2 Conditietraining 1 117 12.3 Conditietraining 2 121 12.4 Conditietraining 3 121 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 008
Inhoud IX 13 Bekkenbanden 123 13.1 Inleiding 123 13.2 Soorten bekkenbanden 123 13.2.1 Eenvoudige bekkenband 123 13.2.2 Bekkenband Erasmus 124 13.2.3 Bekkenband van Dirk van der Meulen 125 13.2.4 Steunbroekjes 125 13.2.5 Sluitlaken 126 13.3 Gebruik van een bekkenband 126 13.4 Onderzoek 127 Literatuur 128 14 Medicatie 129 14.1 Inleiding 129 14.2 Soorten pijnstillers 129 14.3 Indicatie voor pijnstillers 130 14.4 Problemen bij het gebruik van pijnstillers 130 14.4.1 Te hoge verwachtingen 130 14.4.2 Angst voor schade 130 14.4.3 Onvoldoende rekening houden met de werkingsduur 131 14.4.4 Proefperiode 132 14.4.5 Op geleide van de klok of zo nodig? 132 14.5 Conclusie 132 Literatuur 132 15 Handigheidjes en hulpmiddelen 133 15.1 Inleiding 133 15.2 Lijst van adviezen 134 16 Operatie 141 16.1 Inleiding 141 16.2 De gewrichten in de bekkenring vastzetten 141 16.3 Overige operaties 143 Literatuur 144 17 Alternatieve geneeswijzen 145 17.1 Inleiding 145 17.2 Lichaamsgerichte psychotherapie 146 17.3 Toegepaste kinesiologie 146 17.4 Overige alternatieve therapieën 147 18 Complicaties en bijkomende problemen 149 18.1 Inleiding 149 18.2 Oververmoeidheid 149 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 009
X Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie 18.3 Slaapstoornissen 152 18.4 Depressie 153 18.5 Blokkering 154 18.5.1 Therapie bij blokkering 155 18.6 Hypertonie 157 18.7 Incontinentie 158 18.8 Stuitpijn 158 18.9 Toename van pijn tijdens de menstruatie 159 18.10 Bursitis trochanterica 160 18.11 Capsulitis van de heup 160 Literatuur 160 19 Zwangerschap na bekkeninstabiliteit 163 19.1 Inleiding 163 19.2 Adviezen aan de zwangere vrouw 163 19.3 De conditie bevorderen/oververmoeidheid vermijden 164 19.4 Met de spieren het bekken stabiliseren 165 19.5 Verloskundige zorg bij bekkenklachten 165 19.6 Na de bevalling 166 Literatuur 166 20 Arbeidsongeschiktheid en de wet 167 20.1 Inleiding 167 20.2 Zwangerschapsverlof 167 20.3 De Ziektewet 168 20.3.1 De Ziektewet en de diagnose bekkeninstabiliteit 168 20.3.2 De Ziektewet en de hoogte van de uitkering 168 20.4 De Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen (WIA) 169 20.4.1 De WIA en de diagnose bekkeninstabiliteit 169 20.4.2 De WIA en het percentage arbeidsongeschiktheid 170 20.5 Ontslag 171 20.6 Speciaal verlof 172 20.7 Belangrijkste boodschappen 173 Literatuur 173 21 Veel gestelde vragen 175 21.1 Inleiding 175 21.2 Vragen 175 22 Formulieren en tests 185 22.1 Formulier voor het scoren van de ASLR-test 185 22.2 Formulier voor het meten van duurbelasting 186 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 010
Inhoud XI 22.3 Instructie voor het gebruik van amitriptyline bij pijn met oververmoeidheid en slaapstoornissen 187 22.4 Gemodificeerde Quebec Back Pain Disability Scale (QBPDS) 188 22.4 Abductie- en adductiekracht van de heup voor verschillende groepen 190 22.6 Beck Depression Inventory (BDI) 191 22.7 Numerieke schaal (Numeric Rating Scale) voor het vaststellen van de ernst van pijn en vermoeidheid 194 22.8 Prafab-score ( PRotection, Amount, Frequency, Adjustment and Body image score ) 195 22.9 Tampa-schaal voor bewegingsangst 196 22.10 Toelichting scores 198 23 Websites 199 Register 201 BSL ID 0000 ACA_BK_1KZM Bekkeninstabiliteit. Diagnostiek en therapie Pre Press Zeist 02/05/2007 Pg. 011