Gynaecologie Endometriose 1
Uw gynaecoloog heeft met u besproken dat er bij u een endometriose aanwezig is. In deze folder wordt besproken wat endometriose is, welke verschijnselen als gevolg hiervan kunnen optreden. In een tweede aanvullende folder worden de behandelingsmethoden vermeld en de behandelmethoden. 2
Wat is endometriose? Endometriose is het vóórkomen van baarmoederslijmvlies (endometrium) buiten de baarmoederholte. De baarmoeder is van binnen bekleed met het baarmoederslijmvlies dat onder invloed staat van de vrouwelijke hormonen en tijdens de menstruatie wordt afgestoten. Het baarmoederslijmvlies wordt gestimuleerd door het vrouwelijk hormoon (oestrogeen) en afgestoten onder invloed van het hormoon progesteron. Bij endometriose is baarmoederslijmvlies aanwezig buiten de baarmoederholte. Bijvoorbeeld op het buikvlies, de eierstokken, de darmen, of een enkele maal zelfs buiten de buikholte zoals in de navel of de vagina. Deze haardjes baarmoederslijmvlies bloeden tijdens de menstruatie en door ophoping van dit bloed kan in de eierstok een cyste (endometriosecyste) ontstaan. Ook kunnen als gevolg van endometriose verklevingen in de onderbuik ontstaan welke de vruchtbaarheid kunnen belemmeren. Ook pijnklachten tussen de menstruaties en/of bij gemeenschap kunnen door endometriose veroorzaakt worden. Er bestaat ook een andere vorm van endometriose waarbij haardjes baarmoederslijmvlies in de wand van de baarmoeder aanwezig zijn, deze vorm wordt hier verder niet besproken. Endometriose wordt vrijwel nooit kwaadaardig en geeft de meeste klachten bij vrouwen tussen de 20 en 40 jaar, daarna nemen de klachten vaak geleidelijk af om na de menopauze te verdwijnen. 3
Hoe onstaat endometriose? De precieze oorzaak van endometriose is niet bekend, wel zijn er factoren bekend die op het ontstaan van endometriose invloed hebben. Eén factor hierbij is het terugvloeien van menstruatiebloed tijdens de menstuatie door de eileiders naar de buikholte, als dan stukjes baarmoederslijmvlies die zich in het menstruatiebloed bevinden zich innestelen in de buikholte, ontstaat endometriose. De afweer van het buikvlies speelt hierbij ook een rol. Een enkele keer kan endometriose ontstaan in een litteken in de buikwand of in de vagina. Hoe vaak komt endemetriose voor? Endometriose in de lichte vorm komt vaak voor en geeft meestal geen aanleiding tot klachten, bij een buikoperatie of sterilisatie wordt in 10% van alle vrouwen één of meer endometriosehaardjes gezien. De ernstiger vormen met cysten of verklevingen zijn zeldzamer en geven meestal (niet altijd) aanleiding tot klachten. Welke klachten kan endometriose geven? pijnklachten: endometriose kan zowel tijdens de menstruaties als tussendoor buikklachten veroorzaken, ook pijn bij gemeenschap kan voorkomen. vruchtbaarheidsstoornis: bij ernstiger vormen van endometriose kan de functie van de eileiders of van de eierstokken belemmerd worden. endometriose op de darm kan aanleiding geven tot darmklachten en bloedverlies uit de darm. endometriose in de buikwand of in de vagina is merkbaar aan pijnlijke zwellinkjes die vaak blauw gekleurd zijn. 4
Hoe wordt endometriose vastgesteld? Op grond van klachten en gynaecologisch onderzoek kan het vermoeden ontstaan dat er endometriose is, meestal is een laparoscopie (kijkoperatie) nodig om de diagnose te stellen en de uitgebreidheid te beoordelen. Er bestaat ook een bloedonderzoek dat wordt gebruikt bij endometriose, dit bloedonderzoek is niet erg betrouwbaar voor het vaststellen van endometriose maar kan gebruikt worden om het effect van een behandeling te vervolgen. Bij een laparoscopie of kijkoperatie (zie folder Laparoscopie bij de vrouw) wordt onder narcose via de navel een kijkbuis in de buikholte gebracht waarmee de inwendige geslachtsorganen bekeken kunnen worden. Daarnaast worden nog één of twee instrumenten ingebracht via kleine openingen in de onderbuik waarmee eventueel aanwezige endometriose kan worden weggeschroeid of verklevingen kunnen worden doorgeknipt. Meestal kan een laparoscopie in dagbehandeling plaatsvinden. De behandeling van endometriose De behandeling van endometriose kan sterk variëren van niets doen tot uitgebreide operaties. Welke behandeling door de gynaecoloog wordt geadviseerd hangt af van de klachten, de leeftijd, zwangerschapswens (nu of in de toekomst), de bevindingen bij het onderzoek, evt. bijwerkingen en risico s van behandelingen etc. Er bestaat geen behandeling die endometriose definitief geneest. Na enige tijd kunnen nieuwe haarden ontstaan, ook dit wisselt sterk van vrouw tot vrouw. Een zwangerschap heeft een onderdrukkende werking op endometriose. 5
Er bestaan medicamenteuze en operatieve behandelingen: behandeling met medicijnen als pijnstillers; wanneer de pijnklachten op de voorgrond staan kunnen pijnstillers effectief zijn hormonale behandelingen; deze onderdrukken de cyclus zodat de menstruaties afnemen of stoppen, deze medicijnen onderdrukken de activiteit van de endometriosehaarden. Tijdens het gebruik van deze medicijnen kun je meestal niet zwanger worden, meestal wordt een progesteronachtige stof gebruikt (orgamteril of provera), ook kan een anticonceptiepil worden gebruikt. operatieve behandeling; Laparoscopische behandeling: het is met de moderne technieken mogelijk laparoscopisch endometriosehaarden te coaguleren (wegschroeien) en lichtere vormen van verklevingen te verhelpen. Buikoperatie: bij ernstiger vormen met grote endometriosecysten of veel verklevingen is een buikoperatie noodzakelijk, de uitgebreidheid hiervan hangt ook af of er zwangerschapswens bestaat, indien dit het geval is, zal geprobeerd worden de functie van de eileiders en eierstokken zo goed mogelijk te herstellen van de normale situatie. Indien er geen zwangerschapswens meer bestaat kan het wegnemen van één of beide eierstokken en eventueel ook de baarmoeder bij ernstige klachten de beste oplossing zijn. Bij ernstige darmendometriose zal soms een darmoperatie nodig zijn. Wanneer een zwangerschap uitblijft ondanks behandeling van de endometriose zal de gynaecoloog u verder informeren of doorverwijzen naar een fertiliteitarts. 6
Tot slot Endometriose is een aandoening die voor vele vrouwen in de vruchtbare leeftijd een flinke belasting betekent. Voor de behandeling van endometriose bestaan vele mogelijkheden, keuze hierin is maatwerk. Naast behandeling is goede informatie en het leren omgaan met endometriose van belang. Er zijn patiëntenorganisaties die zich hier mee bezig houden, ook uw arts kan u verdere informatie verstrekken. 7
Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 MA 737 10-08- 100 H 8