Uniek Meerssen Uniek Meerssen Stadswandeling langs monumenten in Meerssen
Welkom in Sfeervol Meerssen! Stichting VVV Zuid-Limburg (Hoofdkantoor) Walramplein 6, Postbus 820, 6300 AV Valkenburg aan de Geul Telefonische informatie & reserveringen: 0900-555 9798 ( 1,- p.g.) Website: www.vvvzuidlimburg.nl E-mail: info@vvvzuidlimburg.nl 1 Proosdijpark < Gemeente Meerssen Beekstraat 51, Postbus 90 6230 AB Meerssen Tel. 043-366 1661 Website: www.meerssen.nl E-mail: info@meerssen.nl Wie de gemeente Meerssen binnen treedt, zal versteld staan van de wijze waarop rijke cultuurhistorie en prachtige natuur elkaar versterken. Karakteristieke boerderijen en hoeves liggen in idyllische landschappen. Opvallende tuinen en fraai aangelegde parken verbergen indrukwekkende kastelen. Typische dorpskernen pronken met eeuwenoude monumenten en gebedshuizen. Het glooiende landschap wordt doorkruist door vele wandel- en fietspaden die u langs landelijk gelegen horeca leiden. Markante plekken zoals Weert en Geulle aan de Maas, zijn evenals hun rustgevende omgeving, bij uitstek geschikt voor de recreërende wandelaar. Doorgewinterde wandelaars kunnen urenlang struinen door de glooiende hellingbossen tussen Bunde en Geulle, genieten van het uitgestrekte natuurgebied De Dellen bij Rothem of rustig wegdromen in het schilderachtige Waterval bij Ulestraten. Maas en Geul zoeken meanderend hun weg door het geheel. U zult zien: Sfeervol Meerssen, daar vind je wat je zoekt. Dit alles wordt omlijst door unieke hellingbossen die ooit deel uitmaakten van uitgestrekte Germaanse wouden. 3
Meerssen: De Poort van het Heuvelland De gemeente Meerssen grenst direct aan de gemeente Valkenburg en gemeente Maastricht en behoort qua aantal inwoners tot de grootste van de zes Heuvellandgemeenten. Tot de gemeente behoren de kernen Bunde, Geulle, Ulestraten, Rothem en Meerssen, elk met hun eigen karakteristieke uitstraling. Om de Poort van het Heuvelland goed te ontdekken, zou u alle dorpjes afzonderlijk moeten bezoeken. Qua afstand is dat goed te combineren! Vanwege haar prachtige natuur wordt het stadje Meerssen ook wel de Poort van het Heuvelland genoemd. En wie die poort binnentreedt, stapt in een wereld van rust en groen. Een plek waar idyllische landschappen, prachtige panorama s en typische dorpskernen het straatbeeld bepalen. Bovendien staat Meerssen bekend om haar rijke schat aan cultuurhistorisch erfgoed met als topbezienswaardigheid de Basiliek van het Heilig Sacrament. Levendige kern Meerssen staat synoniem voor sfeer! De levendige kern telt vele gezellige cafeetjes en restaurants. Het verkeer wordt om het hart geleid, zodat u in alle rust kunt genieten van de culinaire geneugten en gezelligheid die Zuid-Limburg te bieden heeft. En overal waar u komt, proeft u de zuidelijke, gastvrije sfeer. Meerssen kent een rijk verenigingsleven met veel harmonieën, fanfares, zangkoren en schutterijen. Bij anderen is het stadje juist geliefd vanwege de vele modeboetieks en andere exclusieve winkeltjes. Een stukje geschiedenis Meerssen, het oude Marsna, is ontstaan in de oertijd. De eerste bewoners vestigden zich aan de boorden van de Geul. Regelmatig trad die waterloop buiten zijn oevers. De bewoners vonden dan in de aangrenzende bossen een veilig onderkomen. Deze bossen vormden één geheel met de grote Germaanse wouden. De naam Marsna, hetgeen staat voor moerassig land, herinnert aan deze tijd. Later werd Meerssen een pleisterplaats van Frankische vorsten. Ook Noormannen deden Meerssen meerdere malen aan. Vanuit Elsloo staken zij stad en land in brand, waarbij Meerssen zelfs één maal in vlammen op ging. In de 9e eeuw kwamen de kleinzonen van Karel de Grote meermalen in het Meerssense bijeen om elkaar steun te beloven tegen de vijanden in het Frankische Rijk. In 870 schreef Meerssen geschiedenis vanwege het beroemde verdrag van Meerssen, waarbij de deling van het Frankische rijk tot stand kwam. Het Verdrag van Meerssen markeert het begin van een aartsconflict tussen Frankrijk en Duitsland, de twee grote kemphanen van Europa. Een omvangrijke, politieke gebeurtenis die zich in het kleine Meerssen afspeelde Meerssen: rijkdom aan schatten Wie Meerssen bezoekt, kan niet om de Basiliek van het Heilig Sacrament heen. Deze Basiliek op de Markt wordt ook wel het pronkstuk van de Maasgotiek genoemd. Door haar imposante grootte straalt de basiliek rust en ingetogenheid uit. Ze stamt in haar huidige vorm uit de 13e eeuw, maar al veel eerder stond hier een kapel. De Benedictijnen hebben de kerk gebouwd. In 1938 werd de kerk vergroot en tot Basiliek verheven. Een 12 meter hoog sacramentshuisje is vervaardigd ter herinnering aan de wonderen die hier zouden hebben plaatsgevonden. Ook het mooie Proosdijpark met haar vijver en eeuwenoude bomen is een bezoekje waard. Opvallend detail in het park vormt de Gloriëtte: een klein neoclassicistisch gebouw uit 1895. Dit voormalige theehuisje diende vroeger als teken van welgesteldheid. Wie op zoek is naar meer cultuurhistorische schatten, kan nog even in Meerssen blijven! Diverse gebouwen zijn vanwege hun rijke geschiedenis het bekijken waard, zoals het voormalig kantongerecht aan de Beekstraat 24. Dit pand is in Neogotische stijl gebouwd met renaissancistisch materiaalgebruik, waarvan nu nog de voorgevel rest. Direct langs de spoorlijn bevindt zich een huis uit de 13e eeuw dat jarenlang dienst deed als portiershuisje. De kern van dit huis wordt gevormd door de in 1850 verplaatste en herbouwde Proosdijkapel. Tot 1885 bleef het gebouw de functie van kapel houden. Verder bevindt zich aan de Kuileindestraat 22a een gerestaureerde synagoge. In 1853 nam de Joodse gemeenschap deze synagoge voor het eerst in gebruik, waarna hij in 1989 werd gerestaureerd. 2 Basiliek Markt < 4 Uniek Meerssen 5
Uniek Meerssen Stadswandeling langs monumenten in Meerssen (3 km) > Het startpunt van de wandeling is de Markt in Meerssen, voor de Basiliek > FOTO 2 > KAART 1 Deze Basiliek van het Heilige Sacrament wordt ook wel het Pronkstuk van de Maasgotiek genoemd. Het middendeel werd omstreeks 800 in Romaanse stijl gebouwd door Karel de Grote. Tussen 1320 en 1340 bouwden de monniken van Reims (Benedictijnen) het lage koorgedeelte in Gotische stijl (vanaf de preekstoel richting altaar). Het middendeel werd aan deze stijl aangepast. In 1465 viel de Basiliek gedeeltelijk ten prooi aan de vlammen. Tot overmaat van ramp waaide de kerktoren gedeeltelijk om in 1649. Vervolgens besloot men hem in 1773 geheel af te breken. De Basiliek werd in 1988 volledig gerestaureerd. Het kerkgebouw werd reeds eerder (van 1934-1938) volledig gerestaureerd en vergroot. In 1938 heeft Paus Pius XI de kerk tot Basiliek verheven. In het koor van de Basiliek bevindt zich een fraai laatgotisch sacramenthuis in torenvorm (1500). In de Basiliek bevinden zich verder onder andere prachtige gebrandschilderde ramen van de beroemde Meerssense kunstenaar Charles Eyck. > Als u met rug naar de Basiliek van het Heilige Sacrament staat, gaat u rechtsaf langs huisnummer 13 > Bij splitsing linksaf (Kruisstraat)in > Op het kruispunt rechtdoor oversteken (Kuileinderstraat) in. Bij de 2e straat links ziet u aan de rechterkant verscholen tussen de huizen aan het einde van het steegje de Synagoge > FOTO 3 > KAART 2 Aan de Kuileneindestraat 22a in Meerssen bevindt zich de gerestaureerde Synagoge. Deze werd tussen 1851 en 1853 gebouwd naar een ontwerp van de gerenommeerde architect J.L. Lemmens uit Beek. Op 17 juli 1853 nam de Joodse gemeenschap de Synagoge officieel in gebruik voor de eredienst. In de Tweede Wereldoorlog kwam hieraan een einde toen nagenoeg alle Joodse inwoners van Meerssen werden gedeporteerd en de Synagoge langzaam in verval raakte. In 1989 werd een grootschalige, door Rijk, Provincie en Gemeente Meerssen opgezette restauratie van de Meerssense Synagoge afgerond. 6 Uniek Meerssen 7
3 4 5 > Synagoge Kuileneindestraat > Proosdijhoeve Kerkstraat Natuur Historisch Museum Markt < De Synagoge Meerssen heeft thans de functie van Leerhuis. Regelmatig vinden er culturele evenementen en lezingen plaats. De Synagoge kan op verzoek (ook door scholen en groepen) worden bezichtigd. > U loopt deze straat links in (Kookstraat). Na ca. 100 m ziet u aan uw linkerkant een Lourdes grot > KAART 3 > Na ca. 100 m bij de splitsing gaat u links af (Gasthuisstraat). Aan het eind van deze straat ziet u het bestuurscentrum voor u liggen. Hier loopt u linksaf (Beekstraat). Aan uw linkerkant ziet u een huis met een Zonnewijzer > KAART 4 > Achter het gemeentehuis gaat u rechtsaf (Kerkstraat) > U loopt langs de Proosdijhoeve > KAART 5, thans > U loopt rechtdoor naar het theehuisje/prieeltje, Gloriëtte genaamd, waar tegenwoordig nog in getrouwd kan worden > FOTO 6 > KAART 9 Dit karakteristiek neoclassicistische gebouw uit 1895 dat zich in het Proosdijpark bevindt, was vroeger in gebruik als theehuisje. De Gloriëtte (van gloriëren) diende als teken van welgesteldheid en behoorde tot het Proosdijgebouw. > Na het prieeltje verlaat u het park. Links van u ligt de oude Proosdijkappel > KAART 10 die tegenwoordig in gebruik is als bloemenwinkel. Bij het verlaten van het park, ziet u aan uw in gebruik als een deel van het bestuurscentrum > FOTO 4 rechterkant de gerenatureerde Watervalderbeek > FOTO 7 > KAART 11 > Als de poort aan het eind van de Kerkstraat open is, kunt u de binnenplaats op en zo doorsteken naar het Proosdijpark. Let op: de poort wordt na 19.00 uur gesloten. Indien u niet door de poort loopt, dan moet u doorlopen tot aan de Markt > Bij het VVV bord gaat u rechtsaf. Rechts van u ligt het Natuurhistorisch Museum > FOTO 5 > KAART 6 (Geopend op zondag van 14.00-17.00 uur. In de maanden juli en augustus tevens geopend op woensdag van 14.00-17.00 uur) > U loopt rechtdoor > Voor u ligt een betondek dat toegang geeft tot de ondergrondse parkeergarage > Vervolgens gaat u nu linksaf het De Watervalderbeek ontspringt in de prachtige natuur van het buurtschap Waterval. De beek baant zich een weg door de natuur en verdwijnt even buiten Meerssen uit het zicht om zijn weg ondergronds te vervolgen. De beek komt in het centrum van Meerssen weer boven de grond om langs het park te stromen. Daarbij voedt de Watervalderbeek de vijver in het Proosdijpark. Aan het einde van het park verdwijnt de beek weer ondergronds om uiteindelijk ten zuiden van Meerssen in de Geul uit te monden. > U steekt hier vervolgens over naar Stationsplein. U ziet het Stationsgebouw recht voor u. gerenoveerde Proosdijpark in > KAART 8. Links van u ligt de vijver > FOTO 1 > KAART 12 Dit prachtige park bevindt zich in het centrum van de kern Meerssen. Het Proosdijpark is een wandelpark, met vijver en eeuwenoude bomen. 8 Uniek Meerssen 9
6 7 8 9 > Gloriëtte Proosdijpark Watervalderbeek Stationstraat < > Proosdijkelder Begraafplaats van Peter Regout < Dit zeer romantisch, onregelmatig gecomponeerde gebouw uit het jaar 1901 wordt gekenmerkt door een L-vormige bovenbouw met terras boven een lage middenpartij en is voorzien van rijk geprofileerde kruiskozijnen. > Vervolgens loopt u terug naar de spoorwegovergang > Hier oversteken en rechts aanhouden (Stationstraat) > U loopt door tot over de brug > Hier gaat u linksaf. Aan uw rechterkant ziet u het voormalig landhuis De Poort der Geulvallei > KAART 13. Het pand is in 1760 gesticht door notarisfamilie van der Hooven. In 1824 werd het gebouw uitgebreid door de Franse hugenoten die er de naam Vrijthof aan gaven. In 1903 hebben de Zusters van de Heilige Harten het pand gepacht. In het jaar 1952 vertrokken de zusters naar het klooster Damiaanberg en werd het pand overgenomen door de familie Coumans, die het gebouw als hotel zijn gaan exploiteren. De naam Huize door Vlijt werd om commerciële redenen veranderd in De Poort der Geulvallei. Het voormalige landhuis heeft een gesloten binnenplaats. Op de poortsluitsteen pronkt het getal 1824. > U loopt de Molenveldweg in, voorbij het sporthalcomplex, de tennishal en het zwembad > Na het woonwagenkampje gaat u linksaf, u loopt door tot over het bruggetje. Links ziet u een oude molen liggen. De Groote Molen aan de Geul > KAART 14 is waarschijnlijk een van de oudste molens van Limburg. De molen wordt reeds genoemd in de schenkingsakte van Koningin Gerberga (968). De Groote Molen is altijd als graanmolen in werking geweest. > Bij de volgende splitsing gaat u rechtsaf (Parallelweg) > Deze weg volgen en de spoorwegovergang oversteken waarna u meteen linksaf de trap afdaalt > Blijf deze weg volgen via de Hoekweg en de Gansbaan > Na de rechtsbocht gaat u linksaf de Kerksteeg in > Aan het einde van de Kerksteeg gaat u rechts omhoog richting Markt. Links ligt dan de Vredeskapel > KAART 15 en rechts de Proosdijkelder > FOTO 8 > KAART 16 De Vredeskapel van Meerssen is opgebouwd uit baksteen en natuursteen. Op het altaar in de kapel staat een beeld van Onze Lieve Vrouw, Koningin van de Vrede. Rondom de kapel zijn vier beelden van steen aangebracht. De vier beelden van Charles Eyck zijn omstreeks 1950 aan het monument toegevoegd. Het zijn voorstellingen van de Troosteres der Bedroefden, de Koningin der Engelen, de Koningin der Maagden en Hulp van de Christenen. De stenen beelden zijn gekapt door Giel Lahey. Rond 1990 werden twee plaquettes aan de kapel toegevoegd met de namen van de oorlogsslachtoffers uit de gemeente Meerssen. > Voor de Basiliek rechtsaf en aan einde linksaf. Rechts ligt het Parochiehuis. Even verderop ligt de begraafplaats van Peter Regout en familie > FOTO 9 De grafkapel van de familie Regout > KAART 17 is een grafkelder met nissen bevattend, die in 1883 werd gebouwd naar ontwerp van Petrus Regout zelf. > Als u de poort uitloopt bent u weer op het startpunt aangekomen. 10 Uniek Meerssen 11
Colofon Deze brochure is een uitgave van de gemeente Meerssen in samenwerking met VVV Zuid-Limburg. Wij hebben deze brochure met de beste zorg samengesteld. Niets uit deze brochure mag worden verveelvoudigd. Alle informatie hierin wordt echter verstrekt zonder aansprakelijkheid onzerzijds. VVV Zuid-Limburg 2012. Coördinatie & algemene tekst VVV Zuid-Limburg; gemeente Meerssen, Sebastian Swier Fotografie gemeente Meerssen, VVV Zuid-Limburg Opmaak Het Vormlab, Heerlen Cartografie gemeente Meerssen Druk drukkerij Leen NV, Hasselt Oplage 1.500